Samenwerken met ouders: een belangrijke taak voor iedere school

Transcriptie

1 Samenwerken met ouders: een belangrijke taak voor iedere school Studiedag NOvELLe Hasselt, 6 november 2012 Begeleiding: Hilde Leonard Opleiding pedagogiek KUL 10 jaar vormingswerk met jongeren Navorming voor Refleks weerbaarheidscentrum Sinds 2004 zelfstandig nascholer: ondersteuning van leerkrachten en teams (BaO / SO) rond moeilijk gedrag en sociale vaardigheden bijzondere aandacht voor samenwerking ouders en school Contact: hilde.leonard@pandora.be Ouderbetrokkenheid doet ertoe! - Ouderbetrokkenheid heeft een positief effect op het functioneren van kinderen tijdens schooltijd én daarna (weinig onderzoek in SO) - Effect is het sterkst voor meest kwetsbare leerlingen = leerlingen met negatieve schoolervaring = leerlingen met lage socio-economische / allochtone achtergrond (Hilde Colpin, VLOR, 2011) (c) hilde.leonard@pandora.be 1

2 Samenwerking school thuis in een hedendaags jasje (Juridisch) uitgangspunt - Ouders zijn eindverantwoordelijk voor de opvoeding - Ze delegeren een deel daarvan aan de school - De school is verantwoordelijk voor de (organisatie van) het onderwijs Ouders en school voeden samen op elk vanuit een verschillende positie Samen vanuit een verschillende positie (Van Mulligen e.a., 2001) Kind (verticale) loyaliteit Ouders (c) hilde.leonard@pandora.be 2

3 Mijn kind, schoon kind. In de ogen van zijn moeder is iedere aap een gazelle. (Arabisch gezegde) Loyaliteit ouder - kind - krachtige, onverbreekbare band (blijft na overlijden, blijft na pleegplaatsing of adoptie, ook bij pubers die zich afzetten) - ouders voelen zich verantwoordelijk voor hun kind, ze willen dat het goed opgroeit - ouders kiezen voor hun kind ( mijn kind, schoon kind ) - kinderen kijken op naar hun ouders en vragen toestemming om zich te hechten aan anderen Samen vanuit een verschillende positie Kind band via leerkracht Ouders School (c) hilde.leonard@pandora.be 3

4 Band leerling - school - ontstaat niet vanzelf: ouders moeten toestemming geven + het moet klikken tussen kind en school / leerkracht - band is tijdelijk, stopt als leerling niet meer op school zit - als kind moet kiezen tussen ouders en school, kiest het voor ouders - dit kan zich uiten in bv. demotivatie en moeilijk gedrag Samen vanuit een verschillende positie Kind Kind geen veiligheid Geen vertrouwen / continuïteit Ouders School Samen vanuit een verschillende positie Kind Groeiruimte optimaal Vertrouwen en respect Continuïteit en/of samenwerking Ouders School (c) hilde.leonard@pandora.be 4

5 Twee soorten samenwerking 1. Traditionele model: ieder baas op eigen terrein Werkt prima als er continuïteit is tussen beide opvoedingsmilieus (waarden, opvoedingsmethode, verwachtingen van kind, ) 2. Partnerschap: school en thuis zijn samen verantwoordelijk voor welbevinden kind Werkt best bij discontinuïteit tussen beide opvoedingsmilieus Verhouding school-ouders in deze tijd - Individuele ontwikkeling = centraal thema - Opvoeding = belangrijk; school én gezin worden geacht méér op te voeden dan ooit te voren - School (maatschappij) trekt steeds meer opvoedingstaken naar zich toe die vroeger exclusief voor de ouders waren - Overlap is groot, samenwerking noodzakelijk! Verhouding school-ouders in deze tijd - Individuele ontwikkeling = centraal thema - Grote diversiteit in levenswijzen, normen en waarden, gezinsvormen, ook vele visies over wat goede opvoeding is - School en thuis zitten niet noodzakelijk op dezelfde golflengte - Overleg is noodzakelijk! (c) hilde.leonard@pandora.be 5

6 Verhouding school-ouders in deze tijd - Individuele ontwikkeling = centraal thema - Hiërarchische verhoudingen verdwijnen: ouderkind, leerkracht-leerling, leerkracht-ouder - Gelijkwaardigheid en overleg zijn de basismodellen - Afkalving automatisch gezag van de leerkracht - Ouders praten mee! Verhouding school-ouders in deze tijd Samenwerkingsmodel is aangewezen! Niet alle ouders zijn hierin mee Cf. ouders na migratie evolutie in de tweede/derde generatie Niet alle scholen zijn hierin mee vb. ouders ifv. fondsenwerving, ouders alleen betrekken bij problemen Samenwerking: ja! De school neemt het voortouw (c) hilde.leonard@pandora.be 6

7 Vele vormen van betrokkenheid - Betrokkenheid van ouders op school = zichtbaar voor schoolpersoneel vbn. deelname aan ouderavonden, school- of ouderraad, schoolfeesten, reactie op nota s in agenda, - Betrokkenheid van ouders thuis = niet zichtbaar voor schoolpersoneel vbn. ondersteuning bij huistaken, Hoe ging het op school vandaag?, zorgen voor een gevulde boekentas, een plekje om te studeren, Welke betrokkenheid doet ertoe? - Betrokkenheid op school én thuis dragen allebei bij aan schools functioneren - Kwaliteit van de betrokkenheid thuis is belangrijk: autonomie-ondersteuning geloof in mogelijkheden v.h. kind positieve sfeer procesbegeleiding (Hilde Colpin, VLOR, 2011) Verklaring voor dit effect 1. Vaardigheidsmodel = stimuleert (meta)cognitieve vaardigheden van leerlingen 2. Motivationeel model = verhoogt intrinsieke motivatie van leerlingen voor school (zie dynamische driehoek) (c) hilde.leonard@pandora.be 7

8 Afstemming noodzakelijk 1. Wat verwachten wij als school van jullie, ouders op school én thuis? Cf. engagementsverklaring basisschool vraagt afstemming en keuze binnen het schoolteam 2. Wat verwachten jullie, ouders, van ons als school? Het intakegesprek vóór de formele inschrijving = afstemmen van wederzijdse verwachtingen = uitwisselen van de nodige informatie om goed te kunnen samenwerken op de verschillende niveaus. Wat vindt u belangrijk voor ons om dit kind goed te kunnen begeleiden? Welke info hebben we minimaal nodig om onze onderwijstaak goed te kunnen vervullen? Alle ouders bereiken - Vlaams onderzoek (Stassen & Verhoeven): De meeste ouders vinden school belangrijk en voelen zich betrokken! - Toch bereikt de school niet alle ouders - Praktische drempels: tijd, geen kinderopvang, geen vervoer, - Psychologische (en culturele) drempels: eigen negatieve schoolervaring, zich klein voelen tgo. school, schaamte of schuldgevoel, geen zin in (wéér) slecht nieuws, zin niet inzien van oudercontact, (c) hilde.leonard@pandora.be 8

9 Alle ouders bereiken Praktische drempels wegwerken: zoeken naar passende contactmogelijkheden nieuwe media (elektronische schoolomgeving, telefoon, ) soepel omgaan met tijd : OC tijdens schooluren kinderopvang door leerlingen Alle ouders bereiken Psychologische drempels wegwerken - Aangename sfeer, informeel contact, aandacht voor privacy, mensen op hun gemak stellen, - De zorg voor leerlingen zichtbaar maken Positieve en persoonlijke benadering (duidelijke contactpersoon, laten merken dat je kind kent en er positieve kanten van ziet) - Andere ouders of vereniging betrekken - Huisbezoek Volhouden! Luisteren naar de stem van alle ouders - Voortdurende uitwisseling tussen team en ouders - Ouderraad en schoolraad zijn hiervoor maar beperkt geschikt - Zoeken naar andere vormen: oudercafé, moedergroepen, focusgroep rond een specifiek thema, (c) hilde.leonard@pandora.be 9

10 Onderwijs en opvoedingsondersteuning - Onmacht bij veel ouders is groot: hoe kan ik mijn kind opvoeden en ondersteunen? - School kan ouders hierbij helpen: vbn. moedergroepen deskundigheid delen praktische hulp: studiebeursaanvraag, taalles, In gesprek met ouders van een leerling Startpunt: verschil in visie Perspectief ouders Perspectief leerkracht andere band met kind, andere visie op opvoeden, verschillend idee over taakverdeling thuis-school, Moeilijkste gesprekken zijn die waar de visie van school en ouders het meest uit elkaar liggen! (c) hilde.leonard@pandora.be 10

11 Deskundigheid van ouders - zij kennen het kind van bij de geboorte - zijn emotioneel betrokken op hun kind - kennen de volledige medische geschiedenis - kennen de specifieke gevoeligheden - kennen de context waarin kind opgroeit - weten welke aanpak binnen het gezin werkt - google deskundigheid - Deskundigheid van de school - pedagogische achtergrond - dagelijkse ervaring met kinderen als vergelijkingsbasis - emotionele afstand - kennen het onderwijssysteem door en door - professioneel netwerk (vb. CLB) - Streefdoel: gelijkwaardige partners - Ouders en school hebben verschillende, maar belangrijke informatie - Beiden moeten aan bod komen - Niet zoeken naar de waarheid, maar naar een aanpak die door alle partijen geaccepteerd wordt - Is een proces van afstemming! (c) hilde.leonard@pandora.be 11

12 Het voortgangsgesprek = vanuit de initieel opgebouwde relatie uitwisselen van de nodige informatie om goed te kunnen samenwerken = bij problemen zoeken naar afstemming en oplossingen in het belang van de leerling Voorwaarde: voortdurende communicatie over en weer & dossiervorming hierrond Voortgangsgesprek of oudercontact - Betrek ouders zoveel mogelijk: zorg dat ze weten hoe hun kind het doet op school - Vertaal je eigen deskundigheid op een begrijpelijke manier - Maak ruimte voor de ervaringen van ouders: Hoe gaat het met huiswerk? Wat vertelt uw zoon thuis over school? - Raadpleeg ze zo vroeg mogelijk als je problemen vermoedt: maak een aparte Ik geloof dat ouders willen dat ze trots op hun kind kunnen zijn een positieve invloed hebben op hun kind goed nieuws over hun kind willen horen hun kind een goede opvoeding kunnen geven zien dat de toekomst van hun kind beter is dan die van henzelf vol hoop over hun kind zijn een goede relatie met hun kind hebben (Bron: Insoo Kim Berg) (c) hilde.leonard@pandora.be 12

13 Bij problemen met het kind zijn ze teleurgesteld hopen ze dat het niet waar is zoeken ze tekenen dat het een vergissing is reageren ze sterk emotioneel vinden ze het moeilijk om dit te aanvaarden Bij problemen met het kind moeten ouders het slechte nieuws verwerken en hun verwachtingen bijstellen! Dit verloopt in een aantal fasen: 1. Ontkenning 2. Boosheid 3. Verdriet 4. Acceptatie Bron: Peter De Vries, CPS Probleemverkennend gesprek 1. Stel het probleem dat je ervaart op basis van feiten en observaties 2. Bevraag de ouders: herkennen ze dit? Hoe verklaren ze dit? 3. Geef je eigen hypothese als mogelijkheid, niet als feit. 4. Maak in het gesprek voldoende ruimte voor reacties van de ouders. 5. Ga niet te snel over tot mogelijke oplossingen of adviezen. (c) 13

14 Een schema als werkmodel Perspectief ouders Perspectief leerkracht Invoegen Gezamenlijk perspectief Plan van aanpak Bron: Maurits Wysmans en Rik Prenen 1. Ontkenning Gedrag ouders - Ongeloof, ontkenning - Oorzaak zoeken bij de school - Alles verwachten van een tweede opinie (test) - In een hoog tempo onderzoeken starten - Refereren aan anderen (familie) die ook geen probleem zien Behoefte ouders - Geruststelling - Tijd - Bewijs - Overtuiging - Begrip familie / naasten - Tweede opinie Reageren bij ontkenning - Luister - Geef tijd - Bewijs het slechte nieuws met feiten (schriften, voorbeelden van gedrag, ) - Stimuleer hen te zoeken naar tweede opinie - Zoek een gemeenschappelijk perspectief met de ouders (c) hilde.leonard@pandora.be 14

15 2. Boosheid Gedrag ouders Behoefte ouders - Verwijten - Onredelijkheid - Roepen, tieren, schelden - Rood aanlopen - Erkenning - Ruimte voor boosheid - Mogen uiten van boosheid (zie kenmerken van frustratie-agressie) Reageren bij boosheid - Laat de ouder ruimte om te vertellen - Erken de boosheid - Geef een gevoelsreflectie: benoem hoe jij denkt dat de ouder zich voelt - Begrens fysieke of verbale agressie (eventueel achteraf) + herstel het contact 3. Verdriet Gedrag ouders Behoefte ouders - Tranen, huilen - Heel vertrouwelijk worden - Vastklampen aan leerkracht - Schijnbare onverschilligheid - Begrip - Ruimte voor verdriet - Steun - Duidelijkheid over wat in deze situatie kan - Een leerkracht die professionele afstand bewaart (c) hilde.leonard@pandora.be 15

16 Reageren bij verdriet - Luisterend oor - Ruimte voor het verdriet - Bewaken van grenzen leerkracht-ouder - Professionele afstand - Verwijzen naar hulpverlener indien nodig 4. Acceptatie Gedrag ouders - Tevreden hoe het hun kind gaat, ondanks problemen Let op voor schijnacceptatie: - Ouders zeggen tevreden te zijn, maar zijn onbewogen en houden afstand Behoefte ouders - Vertrouwen in de school niet beschamen Bij schijnacceptatie - Tijd - Echte interesse langdurig tonen - Opbouwen van een vertrouwensrelatie Reageren bij acceptatie - Blijf zorgvuldig om het vertrouwen niet te beschamen Bij schijnacceptatie: - Geef tijd - Toon interesse - Blijf werken aan vertrouwensrelatie (c) hilde.leonard@pandora.be 16