Module 3: Het leven van een vis
|
|
- Johan Verlinden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Module 3: Het leven van een vis Wat is een vis? In de zee, is al het leven op aarde begonnen en vissen zijn de oudste diersoorten ter wereld. Maar in de afgelopen miljoenen jaren evolueerden diverse verschillende vissen binnen hun waterige habitat en dit heeft geleid tot een buitengewone diversiteit aan leven. Lees in deze module over de biologie van de vis en leer waarom sommige vissen symbiotische relaties aangaan met andere vissen. Leer in de zeebestanden meer over werelds super gave zeevissoorten. Hoofdstuk 1: Het leven van een vis 1.1 Wat is een vis? Bijna alle vissen hebben een aantal dingen met elkaar gemeen: ze allemaal een vin, een staart, twee ogen, een mond, neusgaten, en kieuwen. Tijdens het zwemmen, gebruiken vissen hun pectorale vinnen en staartvin. De pectorale vinnen zorgen voor de controle en behendigheid van de vis, terwijl de staartvin vaak de snelheid bepaald. De meeste vissen hebben ook een rugvin. Deze vin zorgt voor stabiliteit in het water en voorkomt dat vissen gaan draaien wanneer de golven of stromen sterk zijn. De anale vin vervult een soortgelijke functie maar zit aan lager gedeelte van de onderkant van de vis. Sommige vissen hebben meer vinnen langs hun ruggen of buiken, maar alle vinnen helpen in principe mee met het zwemmen. Maar er zijn meer dingen over vissen, dan enkel vinnen! Zintuigen in vissen Veel mensen geloven dat vissen niet kunnen horen, omdat ze geen oren hebben, maar dit is niet waar. Hoewel we ze gewoonlijk niet kunnen zien, hebben vissen oren. De reden waarom we ze niet kunnen zien, is dat de meeste vissen interne oren hebben, die geluid opsporen, maar niet zichtbaar aan de buitenkant zijn. Vissen hebben ook een rij kleine gaatjes aan de zijkant van de vis dat de laterale lijn vormt. Deze kleine gaatjes bevatten een zintuiglijk orgaan dat elke vibratie van het water waarneemt, zoals beweging of geluid. De vissen hebben ook een zintuig voor geur dat erg handig is om voedsel in het water te ontdekken. Heb je je ooit afgevraagd waarom vissen op in één plaats onderwater kunnen blijven hangen, in tegenstelling tot de meeste mensen? De reden is, dat vissen een uniek orgaan hebben dat we een zwemblaas noemen. Deze blaas werkt als een ballon, die kan worden gevuld of worden leeggemaakt met water. Het wordt ook gebruikt om een neutraal drijfvermogen in het water te hebben. Dit betekent dat de vis kan drijven of hangen vlak onder de wateroppervlakte of in dieper water zonder energie hiervoor te verbruiken. Vissen hebben kieuwen. Kieuwen functioneren als de longen van een vis. Ze worden gebruikt om zuurstof uit het water te halen Deze longen hebben een kieuwdeksel om de kieuwen te beschermen en het water er langs te pompen. De kieuwdeksels sluiten zich waardoor het water uit de kieuwholten wordt geperst en het zuurstof wordt opgenomen in het bloed van de vis. Wat water betekent voor vissen staat gelijk aan lucht voor mensen. In de oceanen hebben kieuwen ervoor gezorgd dat je onderwater een rijkdom aan vissoorten kan vinden van koraalriffen tot aan de mysterieuze dieptes. 1.2 Gewervelde en ongewervelde diersoorten Vissen maken een deel uit van een grote groep dieren: "gewervelde dieren". Alle gewervelde dieren hebben een wervelkolom. Net als olifanten en papegaaien, schildpadden en mensen, hebben vissen ook een wervelkolom. Wetenschappers denken dat vissen geëvolueerd zijn van kleine dieren als wormen, die miljoenen jaren geleden op de bodem van de zee leefden. Deze werden geleidelijk meer behendiger en ontwikkelden een wervelkolom en een skelet en zijn uiteindelijk geëvolueerd tot de vis
2 die we vandaag kennen. Vissen schijnen daarom, één van de eerste gewervelde dieren te zijn die op aarde leven ongeveer 450 miljoen jaar geleden. Maar hebben alle vissen beenderen? Er zijn twee verschillende soorten vissen: graatachtige vissen en kraakbeenachtige vissen. De meeste vissoorten vallen onder de categorie graatachtige. Forel, clown vis, goudvissen en tonijn maken allemaal deel uit van de graatachtige vissengroep. Deze vissensoorten hebben skeletten, die uit echte beenderen zijn gemaakt net zoals bij de mens. Maar er is een ook andere groep vissen, de kraakbeenachtige. Kraakbeenachtige vissen hebben geen echte beenderen en hebben in plaats daarvan kraakbeen. De oren en neus van een mens zijn gemaakt van ditzelfde buigbare materiaal. Alle haaien en roggen vallen in deze categorie, ze hebben skeletten die hoofdzakelijk uit kraakbeen zijn samengesteld. Kraakbeen geeft haaien enorme flexibiliteit en kan het risico op ernstige verwondingen verminderen. Alleen zijn de kaken en de tanden van haaien, van echt been gemaakt, dit is harder en sterker dan kraakbeen. De grote witte haai en de pijlstaartrog zijn voorbeelden van kraakbeenachtige vissen. Lees nu in de zeebestanden de details van enkele vissen die je in de oceanen kan vinden. 1.3 Symbiotische samenwerkingsverbanden Er zijn veel ongewone manieren hoe koraalrifvissen met elkaar samenwerken. Een van de meest spraakmakende samenwerkingsverbanden staat bekend als symbiotische partnerschappen. Een symbiotisch partnerschap komt voor tussen twee niet verwante vissen, omdat de relatie tussen beide vissen als positief worden ervaren. Een goed voorbeeld hiervan is de relatie tussen het schoonmaakvisje (cleaner wrasse) en zijn klanten. Een cleaner wrasse (spreek je uit als rass) vestigt zijn huis dicht bij een kleine koraalhoop of een spleet. Wanneer een andere grotere vis nadert en stopt, laat deze de cleaner wrasse weten dat hij wil samenwerken door het spreiden van zijn vinnen en openen van zijn mond. Dit is het signaal voor de cleaner wrasse om in actie te komen: het schoonmaken van grote vissen! De cleaner wrasse zwemt rondom de grotere vis en inspecteert of er eventueel kleine of lastige diertjes als parasieten op het lichaam van de vis zitten. De cleaner wrasse eet deze parasieten op en dit betekent een verademing voor de grote vis, aangezien parasieten pijnlijk kunnen zijn en ze de vis ziek kunnen maken. Voor de cleaner wrasse betekent het een gratis en makkelijke maaltijd! Dit is een perfect voorbeeld van een symbiotisch partnerschap! Er zijn nog vele voorbeelden bekend van symbiotische partnerschappen tussen verschillende vissoorten, maar soms zijn er ook partnerschappen tussen andere diersoorten en vissen. Meer Symbiose Één van de beroemdste vissoorten is de clownvis. Deze mooie vissen hebben tijdens de evolutie een relatie gevormd met anemonen. Anemonen zijn zeldzame dieren en zijn familie zijn van de koralen. Net als haar familieleden de koralen en kwallen hebben anemonen kleine stekels, die nematocysts worden genoemd. De meeste vissen, die een anemoon aanraken, worden gestoken en raken verlamd en worden verslonden door de anemoon. Merkwaardig genoeg zwemt de clownvis regelmatig boven, naast, en onder de tentakels door van de anemoon. De bewegingen van clownvis brengen de vergiftpijltjes met nematocysts niet teweeg. Wetenschappers geloven dat de clownvis tijdens de evolutie een slijmlaag heeft ontwikkeld dat hem
3 beschermd tegen het gif van de anemoon. De vis profiteert van deze relatie, omdat de anemoon als schuilplaats dient en bescherming biedt tegen roofdieren. Wetenschappers, geloven ook dat de anemoon van deze relatie profiteert. Er wordt aangenomen dat de clownvis andere vissen naar de anemoon lokt, die dan gestoken en opgegeten worden door de anemoon. De voedselrestanten van de anemoon worden vervolgens opgepeuzeld door de clownvis. Dit type relatie, waar twee niet verwante soorten een partnerschap sluiten waar beide voordeel mee hebben, wordt symbiose genoemd. Kan je een voorbeeld geven van een andere symbiotische relatie die in de natuur te vinden is? 1.4 Medicijnen uit de oceaan Naast het hebben van verbazingwekkende relaties met elkaar, hebben veel vissen tijdens de evolutie ongebruikelijke kenmerken ontwikkeld die voordelig zijn voor de mens. De kogelvis bijvoorbeeld is een van de vreemdste vissen ter wereld, doordat het zich kan opblazen tot een grote ronde ballon, wanneer het zich bedreigd voelt. Maar de kogelvis heeft ook een sterk gif, tetraodotoxin, dat wordt geproduceerd in hun interne organen. Het gif dat in het vlees van de kogelvis is gevonden, is 100 keer sterker dan het gif van de zwarte weduwespin, en keer sterker dan cyanide. Maar het schijnt de mensen niet tegen te houden om de vissen, wanneer klaargemaakt op Japanse traditionele wijze (Fugu schotel), op te eten. Ze eten alleen de delen van de vis die niet giftig zijn, maar soms worden mensen ziek na het eten van Fugu. Maar weet je dat het gif van de kogelvis ook onderzocht wordt door wetenschappers. Er wordt gekeken of het gif als pijnstiller kan dienen om kankerpatiënten te behandelen(zie de zeebestanden voor meer informatie). We noemen dit soort onderzoeken dat gebaseerd is op producten uit de ze, biopharmaceuticals. Het bestuderen van dit gif is nieuw voor moderne onderzoekers, maar komt uit de traditionele geneeswijzen en het sjamanisme. Bijvoorbeeld in Brazilië gebruikten de vissers dit gif om kiespijn te behandelen. Er wordt nu onderzoek gedaan naar de potentiële toepassing van tetraodotoxin, als pijnstillersubstituut voor drugs als morfine en methadon. Onderzoekers, in zowel China als Canada, hebben al geconstateerd dat de drug goed werkt voor kankerpatiënten en het herstellen van heroïneverslaafden werkt. Het verschil is dat tetraodotoxin niet verslavend is, in tegenstelling tot morfine en methadon. Het werkt ook zeer snel, één dosis stilt de pijn al in 5 tot 20 minuten. Deze drug kan het leven van duizenden mensen verbeteren, die momenteel tegen kanker vechten. De aanlevering van tetraodotoxin schijnt ook geen probleem te zijn, aangezien de pufferfish zowel gekweekt als gevangen wordt en ze zijn niet bedreigd. Één vis brengt ongeveer 600 snel werkende doses op. Maar dit betekent niet, dat de voorraad onbegrensd is. Synthetische versies van dit en andere bio-medicijnen moeten worden ontwikkeld om de druk op ons milieu en onze dieren in het wild te verlichten.
4 Hoofdstuk 2: Conservatie kwesties 2.1 Overbevissing Al duizenden jaren hebben mensen die aan de zee wonen hun maaltje uit de zee kunnen halen. We hebben alle verrukkelijke schatten van de oceaan ontdekt en we eten nu een ongelooflijke verscheidenheid aan planten en dieren uit de zee. Mensen eten alles, van uiterst kleine garnalen tot vissen in alle vormen en grootte. Vele culturen rondom de wereld eten zeewier of gebruiken het voor geneesmiddelen en additieven voor levensmiddelen. Sommige culturen eten de giftigste zeedieren, terwijl andere mensen haaien en zelfs dolfijnen eten. De oceaan heeft ons altijd van voedsel voorzien en het lijkt erop dat hieraan geen einde komt. Maar aangezien de bevolkingsgroei blijft toenemen, neemt ook onze vraag naar producten uit de oceaan toe. Wanneer weten we of er niet teveel wordt gevangen? Honderden jaren geleden, leefden de meeste vissers in balans met de ecosystemen van de oceaan. Door vallen, lijnen en eenvoudige netten te gebruiken vingen de vissers alleen wat ze voor hun families nodig hadden om te eten. Op deze wijze hebben mensen en zeedieren op deze planeet voor duizenden jaren naast elkaar kunnen leven. Maar in de afgelopen 150 jaar hebben mensen in alle oceanen van de wereld op industriële schaal gevist. Dit betekent, dat de mensen niet alleen meer voor hun eigen families vissen vangen, maar ook voor mensen die ver van de zee wonen, soms wel duizenden kilometers ver. Hierdoor hebben vele mensen kunnen proeven wat de zee ons biedt. Tegelijkertijd heeft dit er ook voor gezorgd dat meer mensen van voedsel uit de zee zijn gaan houden, waardoor de vraag groter is geworden en elk jaar meer vissen of andere lekkernijen uit de zee worden gevist. In de 20ste eeuw vond de grootste verandering, in de manier waarop we ons voedsel uit de zee vangen, plaats. De uitvinding van de factory trawler heeft van het vangen van vissen een "miljoenen dollar" industrie gemaakt. De dagen dat vissers in hun eenvoudige boten, die door de vissers vaak zelf werden gemaakt, om enkel vissen te vangen wat alleen nodig was voor hen, waren geteld. Tegenwoordig gaan er enorme schepen de zee op en gebruiken ze werpnetten of extreem lange vislijnen, die een lengte hebben tot wel 100 kilometers met meer dan haken erop. Hierdoor kunnen ze duizenden en duizenden vissen in één ruk ophalen. De meest significante uitvinding voor de groei van deze industrie is de diepvriezer. In het verleden was het vrijwel onmogelijk om duizenden vissen voor vele weken aan boord van een schip te houden zonder dat ze bedorven. Door de uitvinding van de vriezer konden de schepen hun visvangst onmiddellijk invriezen en weken of maanden lang door blijven vissen. Men dacht dat de oceaan vol met vis was en dat je 24 uur per dag, 365 dagen per jaar kon blijven oogsten. Maar de tijden veranderen langzaam. Vandaag de dag weten we dat de oceanen niet onbegrensd zijn en haar bronnen uitgeput raken. De meeste visvoorraden zijn opmerkelijk uitgeput geraakt door overbevissing. Grotere vissen zijn meer kwetsbaar, omdat ze zich vaak langzaam voortplanten. Tonijn, zwaardvissen en haaien zijn vissen die het zwaarst getroffen worden door de visserij. Als gevolg hiervan voeren overheden nu maatregelen in om nauwere beperkingen te creëren voor de visserij door middel van internationale overeenkomsten en samenwerking. In de toekomstige modules zullen we meer leren over de wereld samenwerkt om dieren te beschermen. 2.2 Wanneer er specifiek gejaagd wordt op een specifieke vis De napoleon vis en de doornkroon zeester (Crown of Thorns)
5 We hebben geleerd dat door overbevissing onze voedselbronnen in de oceaan uitgeput raken, maar soms kan overbevissing van één specifiek soort het hele ecosysteem uit balans brengen. In de Indische oceaan vissen veel vissers op specifieke soorten omdat deze op de markt veel geld opbrengen, doordat ze geliefd zijn in Aziatische restaurants. De napoleon vis is één van deze soorten. Deze grote vis kan wel 190 kg wegen en een lengte bereiken van meer dan 2m. In Hongkong, Taiwan, en Singapore kost de napoleon vis USD 100 per kilogram in restaurants, waar je ze vaak ziet zwemmen in het aquarium. Doordat deze vissen zoveel waard zijn, begonnen vissers deze vissen in grote hoeveelheden te vangen. De vissen zijn zo schaars geworden dat ze vermeld staan als kwetsbaar. Maar de situatie wordt slechter, omdat deze grote vissen eigenlijk helpen onze koraalriffen te beschermen. De napoleon vis is heel belangrijk voor het koraalrif ecosysteem, omdat ze de doornkroon zeester larven opeten. Deze sterke en woest uitziende zeester eet namelijk koralen. Toen de vissers de napoleon vis uit het ecosysteem verwijderden, waren er geen enkele van deze soort meer over om de doornkroon zeester op te eten. Veel koraalriffen in de Indische Oceaan zijn door deze zeesterren bedekt, omdat ze zich in rap tempo begonnen te vermenigvuldigen. Overal waar je keek, waren deze zeesterren koralen aan het opeten. Het resultaat is dat veel koraalriffen zijn vernietigd met alle gevolgen voor het hele koraal ecosysteem van dien. Hoofdstuk 3: Wat jij kunt doen om te helpen. 3.1 Leer welke vissoorten je kunt eten Nu we de effecten van de visserij kennen, kunnen we maatregelen treffen om de bedreigde dieren uit de oceaan te beschermen. Maar hoe weten we welke vissoorten o.k. zijn om te eten en welke vissen op het punt van uitsterven staan? Wat je het beste kan doen, is het uitzoeken welk voedsel uit de zee duurzaam zijn. Het woord duurzaam betekent continuïteit. Wanneer wij over duurzaam zeevoedsel spreken, bedoelen we dat de dieren op een bepaalde manier, hoeveelheid gevangen worden, zodat we dit in de toekomst ook kunnen. We weten allemaal dat alle zeedieren zich voortplanten door het leggen van eieren of het hebben van jongen, maar als de mens hen te snel vangt dan hebben de dieren geen kans om zich te kunnen voortplanten. Dan zullen dieren gaan uitsterven. Sinds duizenden jaren hebben mensen vissen op duurzame wijze gevangen. Maar tegenwoordig vangen we vissen te snel of op niet duurzame wijze en worden we zo hebberig dat we de vis vangen die toekomstige generaties kunnen voeden. Door ervoor te zorgen dat de zeedieren, die we eten, op duurzame wijze zijn gevangen, helpen we niet alleen de dieren te beschermen, maar beschermen we ook onze kinderen en toekomstige generaties van onze families. De Monterey Bay Aquarium is een organisatie die liefhebbers van zeevoedsel probeert te helpen met het nemen van wijze besluiten over de keuze van ons voedsel. Het aquarium heeft een programma gemaakt, dat Seafood Watch wordt genoemd. De onderzoekers van dit programma hebben de stand van vele visvoorraden beoordeeld. Ze verstrekken nu aanbevelingen over welke soorten vissen in groten getale aanwezig zijn en welke soorten worden bedreigd. De Monterey Bay
6 Aquarium heeft ook rekening gehouden met het feit dat in het lichaam van sommige zeedieren veel giftige en/of chemische stoffen zijn opgeslagen. Hier volgen voorbeelden die volgens het programma Seafood Watch over het algemeen duurzaam zijn om te eten: Soort krab (Dungeness crab) Sardines Soort tonijn (Skipjack Tuna) Oesters Mosselen Soort kreeft (Spiny Lobster) Hier zijn een paar voorbeelden van enkele zeedieren die in de problemen zijn of op niet op duurzame wijze worden gevangen. Daarom is het beter om deze te vermijden: De meeste garnalen Zalm Zeebaars Haaien Zeepaarden Schilpadden Op deze website kun je checken of je favoriete zeevoedsel goed is om te eten of dat je het beter kan vermijden: Duik schoonmaak acties Duiken op de dag van de Aarde (Earth Day) Over de hele wereld werken organisaties hard om de oceanen te helpen. Sinds de oprichting in het jaar 2000 heeft de Coral Reef Alliance marine conservatie activiteiten gehouden in meer dan 90 landen. Het doel van hun projecten in China is, dat de koraalriffen blijven voortbestaan. Bijvoorbeeld, een groep scuba-duikers van het Marine Development Plan & Design Research Institute hebben samengewerkt met de Coral Reef Alliance om de doornkroon zeesterren van de koraalriffen te verwijderen. Omdat de natuurlijke roofdieren van deze zeester verdwenen zijn, zijn er nu teveel van deze dieren op veel van de koraalriffen te vinden en zij eten het koraal op. Een groep vrijwilligers dook in de Yanglong Bay, in the Sanya National Coral Reef Reserve om de crown-of-thorns te verzamelen en hulp te bieden aan de koralen. Vierendertig scuba-duikers namen deel en verzamelden 55 crown-of-thorns! Hoofdstuk 4: Opdrachten 4.1 Wordt een marktonderzoeker! Word een milieu marktonderzoeker! Ga naar je lokale vissen markt of vis restaurant en check of ze de napoleon vis verkopen. Schrijf je bevindingen op in je projectenlogboek
inh oud 1. Leven onder water 3 2. Dieren en planten 3. Vissen 4. Kwallen 5. Zoogdieren 6. Schaaldieren 7. Stekelhuidigen 8. Zeewier 9.
Leven onder water inhoud 1. Leven onder water 3 2. Dieren en planten 4 3. Vissen 5 4. Kwallen 7 5. Zoogdieren 8 6. Schaaldieren 9 7. Stekelhuidigen 10 8. Zeewier 11 9. Weekdieren 12 10. Filmpje 13 Pluskaarten
Nadere informatieLEERLINGENBLAD VAN:... NAAR DE HAAIEN! DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER
LEERLINGENBLAD VAN:...... DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER 2 EEN WERELD VOL WATER Als je vanuit de ruimte naar de aarde kijkt zie je heel veel blauw. Dat komt omdat onze
Nadere informatieVoor vele mensen zijn haaien gemene en angstaanjagende dieren. Haaien zijn roofdieren, maar de meeste zijn voor de mens ongevaarlijk.
Hamerhaai Inleiding Voor vele mensen zijn haaien gemene en angstaanjagende dieren. Haaien zijn roofdieren, maar de meeste zijn voor de mens ongevaarlijk. Soorten Er bestaan ongeveer 375 soorten haaien.
Nadere informatieNaam: Groep: Soorten 1. Er bestaan ongeveer 34 verschillende soorten dolfijnen. Kun jij er vier opzoeken en
WERKBLAD DOLFIJNEN Naam: Groep: Soorten 1. Er bestaan ongeveer 34 verschillende soorten dolfijnen. Kun jij er vier opzoeken en van elke dolfijn een kenmerk opschrijven? Om kenmerken van de dolfijn te vinden
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 1. De bouw van haaien 2. Drijven 3. De zintuigen 4. Bedreigingen 5. Haaien en mensen 6. Soorten haaien Pluskaarten
Haaien inhoud blz. Inleiding 3 1. De bouw van haaien 4 2. Drijven 6 3. De zintuigen 7 4. Bedreigingen 9 5. Haaien en mensen 11 6. Soorten haaien 12 Pluskaarten 17 Bronnen en foto s 19 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieVoedselketen & ecosysteem
SEA LIFE voor scholen Voedselketen & ecosysteem 6-11 jaar Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u extra informatie over belangrijke aquaria binnen SEA LIFE Scheveningen en kan gebruikt worden om meer
Nadere informatieinhoud Wat zijn haaien? Algemene vinformatie Superieure eigenschappen Haaientanden Een maaltijd scoren Is de kust veilig? Sociaal leven Op schaal
Haai ahoi! inhoud 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn haaien? Algemene vinformatie Superieure eigenschappen Haaientanden Een maaltijd scoren Is de kust veilig? Sociaal leven Op schaal
Nadere informatieLeuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer!
Alles over HAAIEN Leuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer! Haaienweetjes Vinnen De meeste haaien hebben acht vinnen. Deze gebruiken ze om vooruit te komen en om rechtop te zwemmen. De vorm van de
Nadere informatieDe orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka
De orka De orka is de grootste soort uit de familie van de dolfijnen. De orka heeft een gezet lichaam, met een stompe snuit. Het dier heeft één spuitgat, en grote peddelvormige buikvinnen. Wil je zelf
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie De Haai
Praktische opdracht Biologie De Haai Praktische-opdracht door een scholier 1440 woorden 22 maart 2005 5,6 59 keer beoordeeld Vak Biologie DE HAAI INHOUDSOPGAVE Inleiding Hfdst.1: Wat zijn haaien? Hfdst.2:
Nadere informatieOver haaien, vissen en bruinvissen. Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen.
VO Werkblad Doel: Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen. Materialen: - Werkblad 3: - Potlood - Filmpjes: Dolfijnen, bruinvissen en vissen. De filmpjes zijn te vinden
Nadere informatieBeestige bundel van: 1
Beestige bundel van: 1 2 Ordening van organismen organisme = een levend wezen, iets wat leeft. Er zijn meer dan anderhalf miljoen soorten organismen. Om een overzicht te krijgen worden deze organismen
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2016 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-16-2-b Koraalriffen Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 54. Bij
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING VMBO EN EVOLUTIE Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK KENMERKEN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie
Nadere informatieDeel 1: het koraalrif
Lesstof Deel 1: het koraalrif Deel 2: het koraal Deel 3: het belang van koraal Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Deel 5: het beschermen van het koraal Deel 1: Het koraal rif Deze les ga je leren
Nadere informatieNatuurbescherming 6-11 JAAR. Zelf aan de slag. Andere beschikbare onderwerpen:
SA LIF voor scholen Natuurbescherming 6-11 JAAR Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u de informatie over de belangrijkste aquaria in SA LIF Scheveningen met betrekking tot het onderwerp natuurbescherming.
Nadere informatieinhoud 1. Dolfijnen 2. De bouw van een dolfijn 3. De zintuigen 4. De school 5. Voedsel 6. Sprongen en spel 8. Gevaar! 9.
Dolfijnen inhoud 1. Dolfijnen 3 2. De bouw van een dolfijn 4 3. De zintuigen 6 4. De school 7 5. Voedsel 8 6. Sprongen en spel 9 8. Gevaar! 10 9. Soorten dolfijnen 11 10. Filmpje 15 Pluskaarten 16 Bronnen
Nadere informatieHabitat & Aanpassingen
SEA LIFE voor scholen Habitat & Aanpassingen 6-11 jaar Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u de informatie over de belangrijkste aquaria in SEA LIFE Scheveningen met betrekking tot het onderwerp Habitat
Nadere informatieKijk uit! Pas OP! LEERlingenblad van:... speurles. basisonderwijs groep 4, 5 & 6
LEERlingenblad van:... Kijk uit! Pas OP! speurles basisonderwijs groep 4, 5 & 6 weetje Professoren hebben uitgerekend dat er op de aarde 1.386.000.000.000.000.000.000 liter water is. 2 Kijk uit! Loop jij
Nadere informatieINHOUD. Inleiding Mensapen Haaien Wolven Walvissen Vleermuizen Kwallen Panda s...
INHOUD Inleiding...6 1 Mensapen...8 2 Haaien... 10 3 Wolven... 12 4 Walvissen... 14 5 Vleermuizen... 16 6 Kwallen... 18 7 Panda s... 20 8 Olifanten... 22 9 Uilen... 24 10 Dolfijnen... 26 11 Spinnen...
Nadere informatieMooie Oceanen. 3-5 jaar. Zelf aan de slag
SEA LIFE voor de kleintjes Mooie Oceanen 3-5 jaar Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u extra informatie over belangrijke aquaria binnen SEA LIFE Scheveningen en kan gebruikt worden om meer te ontdekken
Nadere informatieBeet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent.
1. Aanzetten Beet! 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN 2 UITNODIGING 15 minuten 3 UITZOEKEN 30 minuten
Nadere informatieDe zee heeft jou nodig!
De zee heeft jou nodig! Je houdt van producten die uit de zee komen en die doen je goed. Maar de vangst en zelfs de kweek van bepaalde vissoorten heeft nare gevolgen: overbevissing, bedreiging met uitsterven,
Nadere informatieGedrag. 6-11 jaar. Zelf aan de slag. Andere beschikbare onderwerpen
SEA LIFE voor scholen Gedrag 6-11 jaar Zelf aan de slag Deze handleiding geeft u informatie over de meest bijzondere dieren in SEA LIFE Scheveningen. Door de belangrijkste punten over het gedrag van bepaalde
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING HAVO / VWO EN EVOLUTIE Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK KENMERKEN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie
Nadere informatie3. BESCHERMDE ZEEGEBIEDEN
Het LFA ET van de A B 3. BESCHERMDE ZEEGEBIEDEN B ZEE Veel soorten vissen zijn al bijna verdwenen door de visserij. Dat komt doordat er steeds meer mensen op aarde leven en iedereen vis wil eten. Toch
Nadere informatieModule 6: De waarde van onze oceaan
Module 6: De waarde van onze oceaan Is alles wat we uit de natuur halen echt gratis? Wat gebeurt er als onze natuurlijke bronnen raken uitgeput? Is het mogelijk om meer te kunnen produceren, terwijl we
Nadere informatieAquarium. Groep 6, 7 en 8 van het basisonderwijs
Aquarium Groep 6, 7 en 8 van het basisonderwijs Hallo, welkom in Ouwehands Dierenpark! In het aquarium leven heel veel verschillende vissen en ook een paar amfibieën, zoals kikkers. In deze Doe Mee staan
Nadere informatieBurgers Ocean. groep 6-8 van de basisschool. Geachte leerkracht,
Burgers Ocean groep 6-8 van de basisschool Geachte leerkracht, Dit voorbereidende lespakket bevat zes losse opdrachten die de kinderen in de klas zelfstandig kunnen uitvoeren. Bij veel opdrachten kunt
Nadere informatieIk ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.
VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse
Nadere informatieSPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE SLUIERSTAARTGOUDVIS
Nadere informatieLESBESCHRIJVING GROEP 1-2
LESBESCHRIJVING GROEP 1-2 DOELEN: Leerlingen weten welke walvissen er in de Noordzee leven. Leerlingen weten welk voedsel de walvissen eten. Leerlingen weten op welke manier de walvissen met elkaar communiceren.
Nadere informatieGEWONE ZEEHOND. Huiler
GEWONE ZEEHOND Huiler Je zou het bijna niet geloven, maar een gewone zeehond is een echt roofdier! De zeehond is met zijn gestroomlijnde lichaam, speciale neus en handige snorharen helemaal aangepast op
Nadere informatieIk ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.
VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse
Nadere informatieKreeftachtigen hebben meestal kleine ogen, waar ze maar weinig mee zien. Ze kunnen wel bijzonder goed ruiken.
Kreeftachtigen Er zijn veel verschillende soorten kreeftachtigen. Van ieder soort leven er vaak zeer grote aantallen in zee. Kreeftachtigen zijn bijvoorbeeld de roeipootkreeftjes, de zeepissebedden en
Nadere informatieGalápagos-eilanden. Inleiding. Inhoudsopgave. 1. Algemeen
Galápagos-eilanden Inleiding Ik wil mijn spreekbeurt graag houden over de Galápagos-eilanden. De Galápagos-eilanden liggen in de Stille Oceaan en zijn heel bijzonder omdat er dieren en planten leven die
Nadere informatieEen vis met vleugels. Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100. www.sealife.nl
Een vis met vleugels Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100 www.sealife.nl 1 Roggen zijn rare snuiters Stel je eens voor. Je ligt met je neus en mond in het zand
Nadere informatie* makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen)
FAMILIE SPEURTOCHT Deze speurtocht is voor de hele familie! De sterretjes geven aan hoe moeilijk de vragen zijn. * makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen).
Nadere informatieDeel 4: de bedreigingen voor het koraal
Lesstof Deel 1: het koraalrif Deel 2: het koraal Deel 3: het belang van koraal Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Deel 5: het beschermen van het koraal Deel 4: De bedreigingen voor het koraal Deze
Nadere informatieDezeeschild pad. Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100. www.sealife.nl
Dezeeschild pad Dit is een uitgave van: Strandweg 13 (boulevard) 2586 JK Den Haag 070-3542100 www.sealife.nl 1. Geschiedenis Heeel lang geleden voor de tijd van de dinosauriërs waren er al schildpadden!
Nadere informatieSchildpadden Alex. Schildpadden. Geschreven door : Alex Groep : 7 Datum : 9 november 2014
Schildpadden Geschreven door : Alex Groep : 7 Datum : 9 november 2014 1 Inleiding Ik heb de schildpad als onderwerp gekozen omdat het mijn lievelingsdier is. Ik ben al bijna mijn hele leven geïnspireerd
Nadere informatieZeedieren Een mindful kleurboek
Georgie Woolridge Zeedieren Een mindful kleurboek Spectrum Uitgeverij Unieboek Het Spectrum bv, Houten Antwerpen INLEIDING De zee heeft me altijd gefascineerd. De heerlijke sereniteit die ik ervaar als
Nadere informatieinhoud blz. 1. Prikken en steken 2. De bij 3. De brandenetel 4. De mug 5. De kwal 6. De pieterman 7. De rode mier 8.
Ik prik! inhoud blz. 1. Prikken en steken 3 2. De bij 4 3. De brandenetel 5 4. De mug 6 5. De kwal 7 6. De pieterman 8 7. De rode mier 9 8. De pijlstaartrog 10 9. De schorpioen 11 10. De cactus 12 11.
Nadere informatieOpmerking voor de docent. Dieren determineren. Werkwijze
Opmerking voor de docent. Verspreid door het lokaal ongeveer 30 dieren met een nummer en de naam van de soort. Gebruik preparaten, opgezette dieren eventueel platen. Vermeld eventueel bij het dier enkele
Nadere informatieNAAR DE HAAIEN! SPEURBLAD VAN:... GROEP 7 & 8. Opdracht - voorbeeldvraag VOORBEELDVRAAG
SPEURBLAD VAN:... GROEP 7 & 8 Opdracht - voorbeeldvraag Bij elke vraag over een dier staat een rode lijst vraag die je kunt herkennen aan de thermometer naast de vraag. Kies steeds het goede antwoord uit
Nadere informatieReflectiekaart. Vooraf: Wat moeten ze kunnen: Wat moeten ze kennen: Omschrijf wat kinderen volgens jou moeten kennen en kunnen
Reflectiekaart 3.2.3.09 Dieren uit de hele wereld met elkaar vergelijken en classificeren: ongewervelde dieren (insecten) / gewervelde dieren(vissen, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren). Omschrijf
Nadere informatieBewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:
Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk
Nadere informatieEen handboek voor het helpen van haaien
Een handboek voor het helpen van haaien Eerst roofdier nu prooi Wist jij dat... Oost west, thuis best! In de Noordzee en de andere zeeën van Europa wonen wel 130 verschillende soorten haaien en hun neefjes,
Nadere informatieDE GEWONE ZEEHOND. Huiler
DE GEWONE ZEEHOND Huiler Je gelooft het bijna niet als je in die mooie zwarte ogen kijkt, maar een gewone zeehond is een echt roofdier. Zijn scherpe tanden en gestroomlijnde lichaam zijn perfect voor het
Nadere informatieOpdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur?
Opdracht 1a. In de tabel hieronder staan een aantal materialen. Bedenk per type materiaal 3 soorten afval die je tegenkomt onderweg naar school of op het schoolplein. Zoek per categorie van 1 soort afval
Nadere informatieGalerij van de Evolutie
Galerij van de Evolutie Werkblad Niveau 3 RODE DRAAD 1) De galerij van de evolutie leidt je in 6 hoofdstukken van het prille leven tot de huidige tijd. Uiteraard beperkt evolutie zich niet tot deze 6 periodes
Nadere informatieNAAR DE HAAIEN! SPEURBLAD VAN:... GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES. Opdracht - voorbeeldvraag VOORBEELDVRAAG
SPEURBLAD VAN:... GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES Opdracht - voorbeeldvraag Bij elke vraag over een dier staat een rode lijst vraag die je kunt herkennen aan de thermometer naast de vraag. Kies steeds het
Nadere informatieWist je dat.. dan 70% van alle koraalsoorten ter wereld te vinden.
Beleef.. Raja Ampat Wist je dat.. Je 48 jaar bezig bent om alle eilanden te bezoeken... Je bent 48 jaar bezig wanneer je iedere dag een ander eiland in Indonesië bezoekt! Indonesie bestaat namelijk uit
Nadere informatieHerkennen van HAAIEN & ROGGEN ILVO
Herkennen van HAAIEN & ROGGEN project HAROKIT ILVO Inhoudsopgave HAROkit-map Inleiding Legende Zoekkaart ID-fiches ROGGEN Stekelrog Blonde Rog Grootoogrog Kleinoogrog Gevlekte Rog Golfrog Sterrog Zandrog
Nadere informatieLesvoorbereiding. Student leraar secundair onderwijs groep 1
Lesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1 Naam Eeckhout Andreas Cluster Bi-Fy-Aa-Ch Groep 2 OSO 2 Academiejaar 2005-2006 Campus Kattenberg Kattenberg 9, B-9000 Gent Tel. (09) 269 98 06
Nadere informatieEvolutie, wat is dat nu feitelijk?!
Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch
Nadere informatieWerkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee
Werkstuk Biologie Vissen uit de Noordzee Werkstuk door een scholier 1335 woorden 5 juni 2005 6 116 keer beoordeeld Vak Biologie INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING HOOFDSTUK 2 PLATVISSEN HOOFDSTUK 3 RONDVISSEN
Nadere informatieLESMAP BIJ POPPENSPEL ALS EEN VIS IN DE ZEE
LESMAP BIJ POPPENSPEL ALS EEN VIS IN DE ZEE Poppenspel met muziek en leuke meezingliedjes voor kleuters en kinderen tot 8 jaar. CD met de liedjes: Bellen blazen en Zwemmen in de zee Alles loopt op rolletjes
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-16-2-b
Bijlage VMBO-KB 2016 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-16-2-b Koraalriffen Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het beantwoorden
Nadere informatieDE CALIFORNISCHE ZEELEEUW
DE CALIFORNISCHE ZEELEEUW Zwemmende acrobaat De Californische zeeleeuw is één van de meest elegante waterdieren die er bestaat. Met snelheden van wel 40 kilometer per uur schiet hij als een pijl door het
Nadere informatie... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?
... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? Samen voor een gezonde zee!... Stichting De Noordzee is de onafhankelijke natuur- en milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en
Nadere informatieCALIFORNISCHE ZEELEEUW
CALIFORNISCHE ZEELEEUW Zwemmende acrobaat De Californische zeeleeuw is een van de meest elegante waterdieren die er bestaan. Met snelheden van wel 40 kilometer per uur schieten ze als een pijl door het
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieWerkstuk groep 7 Een dier
Werkstuk groep 7 Een dier Alle informatie over je werkstuk kun je hier vinden. Mocht je na het lezen van de informatie nog vragen hebben dan kun je altijd even langskomen! Hulpblad bij het maken van een
Nadere informatie7,3. Werkstuk door een scholier 1993 woorden 11 januari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Hoe erg is het uitsterven van het koraalrif?
Werkstuk door een scholier 1993 woorden 11 januari 2005 7,3 94 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoe erg is het uitsterven van het koraalrif? Inleiding Veel mensen vinden koraalrif één van de mooiste
Nadere informatiel a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE AXOLOTL BIJ
Nadere informatieOpdrachten Oevergroep
Opdrachten Oevergroep Ho, stop! Voordat jullie met de schepnetjes naar het water rennen, eerst even dit! De Waal is de drukst bevaren rivier van Europa en door haar bedding stromen miljoenen liters water
Nadere informatieWerkstuk Biologie Zee-otter
Werkstuk Biologie Zee-otter Werkstuk door een scholier 1340 woorden 8 maart 2003 5,8 129 keer beoordeeld Vak Biologie Waar leeft de zee-otter? Vroeger kwamen ze nog in het grootste deel van de grote oceaan
Nadere informatieKaartenset ongewervelde dieren
Kaartenset ongewervelde dieren Deze set met plaatjes is het eerste deel van de kaartjes met gewervelde- en ongewervelde dieren op. Ieder kaartje bevat een afbeelding van het dier in kwestie, met daarbij
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Neushoorn Inleiding De neushoorn is een groot en zwaar landdier en kan wel 60 jaar oud worden. De witte neushoorn is de grootste en weegt wel 3000 kilo. Alleen de olifant is groter. De neushoorn is één
Nadere informatieMuseumexpeditie Werkboek 12-14 jaar
Museumexpeditie Werkboek 12-14 jaar Naam: Inleiding Welkom in Natuurmuseum Fryslân. Wat leuk dat je ons museum bezoekt! Dit werkboekje leidt je rond door bijna het hele museum. Als je de bordjes van de
Nadere informatieIk houd mijn spreekbeurt over duiken omdat ik het een leuk onderwerp vind en mijn vader en moeder ook hebben gedoken. Duiken is een onderwatersport.
Duiken Ik houd mijn spreekbeurt over duiken omdat ik het een leuk onderwerp vind en mijn vader en moeder ook hebben gedoken. Duiken is een onderwatersport. De Geschiedenis Het begon allemaal dat mensen
Nadere informatieHaring. Atlantische Oceaan. www.cookingclass.be
Haring Atlantische Oceaan Haring De haring is de meest verbruikte vis, vroeger nog meer dan nu. Hij is bovendien erg voedzaam en in vergelijking met andere vissen vrij goedkoop. Een maatje is een haring
Nadere informatiePinguïns. Inhoud. Waarom de naam? Bouw van een pinguïn
Pinguïns Inhoud Waarom de naam? bouw van een pinguïn leefgebied wat eet een pinguïn? paartijd, eieren leggen, broeden en jongen grootbrengen soorten nawoord literatuurlijst Waarom de naam? Sommige soorten
Nadere informatieDe indeling van het dierenrijk zie je hieronder in de mindmaps van Brent, Guus en Febe!
Deze krant is het overzicht van het dierenrijk zoals we het in klas 6 zagen. Ze werd gemaakt naar aanleiding van de tentoonstelling en de uitstap naar het natuurhistorisch museum van Doornik! De indeling
Nadere informatiePrehistorie (van tot )
Prehistorie (van tot ) Oerknal of Big Bang We bekijken samen twee korte filmpjes. Waarover gaan deze filmpjes? - - Wat is de Oerknal? Maak een woordspin met alles waaraan jij denkt als je het woord Oerknal
Nadere informatieWerkstuk Biologie De ordening van het leven
Werkstuk Biologie De ordening van het leven Werkstuk door Jonathan 1383 woorden 7 juni 2016 7 6 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding In dit werkstuk ga ik vertellen over de ordening van het leven. Ordening
Nadere informatiejaar 1 Vissen voorbeeldles uit het thema zomer 1
OB jaar 1 Vissen voorbeeldles uit het thema zomer 1 DaVinci, Enschede 2014 www.demethodedavinci.nl www.uitgeverijdavinci.nl Met medewerking van: Michael de Wit, Jessica Huls Vormgeving: Dieneke Scholten,
Nadere informatieBeste leerkracht, Instructies Voorpret Lespakket
Beste leerkracht, Een schoolreis naar het Dolfinarium is niet alleen leuk, maar ook heel leerzaam. Om jullie goed voor te bereiden op het programma, ontvangen jullie hierbij alvast het Voorpret lespakket.
Nadere informatieKeuzeopdracht Biologie Guppy's
Keuzeopdracht Biologie Guppy's Keuzeopdracht door een scholier 1683 woorden 29 januari 2003 6,5 100 keer beoordeeld Vak Biologie 1. DETERMINEREN VAN EEN GUP De Guppy behoort tot de orde van de dieren omdat
Nadere informatieWERKBUNDEL SEAFRONT ZEEBRUGGE Niveau 1 (1-2 de leerjaar)
GEBOUW 1 WATER We volgen eens een druppeltje water: 1. een druppeltje water zit in de zee en hij krijgt het zo warm dat het naar boven stijgt. 2. Dat druppeltje water kruipt in een wolk. 3. Als de wolk
Nadere informatieSamenvatting Mensen ABC
Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom
Nadere informatieRondleidingen ZOO Antwerpen
Rondleidingen ZOO Antwerpen boeiend en speels vernieuwd! Hieronder vind je een handig overzicht van al onze rondleidingen, per doelgroep en leeftijdscategorie. Zowel en als, families en andere kunnen reserveren
Nadere informatieLEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING
LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Leerlingen verwerven inzicht in de oceaanproblematiek en ontdekken wat ze hier zelf aan kunnen doen.
Nadere informatieDeel 3: het belang van koraal(riffen)
Lesstof Deel 1: het koraalrif Deel 2: het koraal Deel 3: het belang van koraal(riffen) Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Deel 5: het beschermen van het koraal Deel 3: Het belang van het koraal Deze
Nadere informatieKaartenset gewervelde dieren
Kaartenset gewervelde dieren Deze set met plaatjes is het tweede en laatste deel van de kaartjes met gewervelde- en ongewervelde dieren op. Ieder kaartje bevat een afbeelding van het dier in kwestie, met
Nadere informatieBewoners van de Noordzee
Bewoners van de Noordzee Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen kunnen: verschillende groepen dieren noemen die in de Noordzee leven (vissen, anemonen, kwallen,kreeftachtigen); uitleggen
Nadere informatieEncyclopedie. Avontuur. van het. Voor avontuurlijke kids met veel vragen
Avontuur van het Encyclopedie Voor avontuurlijke kids met veel vragen Inhoud De Ruimte Ons zonnestelsel 15 Ruimteobjecten 17 Ruimtevaart 19 Sterren 21 De maan 23 Zeeën en Oceanen De Aarde Vuurtorens 27
Nadere informatieantwoorden en uitleg bij Micropia-onderwijsmateriaal primair onderwijs (groep 7-8)
antwoorden en uitleg bij Micropia-onderwijsmateriaal primair onderwijs (groep 7-8) onzichtbaar leven In dit document vindt u de vragen uit het Micropia-opdrachtenboekje voor de bovenbouw van het primair
Nadere informatieDiertjes vangen en bekijken
Hossebos wateropdracht 1 Diertjes vangen en bekijken Zoek een plekje aan de waterkant, waar je goed bij het water kunt. Leg alle materialen klaar. Vul het aquarium half met water en zet het op een plekje
Nadere informatieDE ZEE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. GP/Amendolia
DE ZEE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS GP/Amendolia Wilkins/GP Deze toolkit is voor alle Greenpeace-vrijwilligers. Hij bevat tips en ideeën om met het onderwerp levende oceanen aan de
Nadere informatieNAAR DE HAAIEN! SPEURBLAD VAN:... GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES. Opdracht - voorbeeldvraag VOORBEELDVRAAG
SPEURBLAD VAN:... GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES Opdracht - voorbeeldvraag Bij elke vraag over een dier staat een rode lijst vraag die je kunt herkennen aan de thermometer naast de vraag. Kies steeds het
Nadere informatiekoraalrif infoblad Het koraalrif (met de koralen en alle andere dieren en planten die er leven) gaan we in dit infoblad uitgebreid bekijken.
infoblad koraalrif Op het strand vind je veel stukken steen, die de meeste mensen koraal noemen. Veel mensen denken dan ook dat koraal dood of levenloos is. Maar de stukjes koraal die je op het strand
Nadere informatiedieptepunten DOE-HET-ZELF LES BO Groep 5 & 6
dieptepunten DOE-HET-ZELF LES BO Groep 5 & 6 Inhoudsopgave ALGEMENE INFORMATIE Het doel van de les blz. 2 Praktische zaken blz. 2 ACHTERGRONDINFORMATIE Het Oceanium blz. 3 BEZOEK AAN DE DIERENTUIN Speurbladen
Nadere informatieNAAR DE HAAIEN! LEERKRACHTENBLAD GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES INFORMATIE VOORAF BEZOEKADVIES INHOUD TOTALE PAKKET
LEERKRACHTENBLAD GROEP 7 & 8 DOE-HET-ZELF LES INFORMATIE VOORAF Het doel van het les is de leerlingen op een leuke manier kennis te laten maken met het rijke leven in oceanen en zeeën. Daarbij leren de
Nadere informatieDe pinguïn. De geschiedenis van de pinguïn. Kenmerken van de pinguïn
De pinguïn Iedereen weet wel wat een pinguïn is, maar bijna niemand weet dat er in totaal zeventien verschillende soorten zijn! Ook weet iedereen dat pinguïns in koude gebieden leven, maar niet iedereen
Nadere informatieOrdening. Bacteriën Schimmels Planten Dieren
Ordening Bacteriën Schimmels Planten Dieren Bacteriën Kenmerken cellen: celwand geen celkern geen bladgroenkorrels eencellig planten zich voort door deling voeden zich meestal met dode resten van organismen
Nadere informatieinhoud 1. Slangen 2. Een reptiel 3. Maten 4. Waar? 5. Ruiken 6. Gif 7. Wurgen 8. Hap, slik! 9. Een nieuwe jas 10. Weetjes 11. Filmpje Pluskaarten
Slangen inhoud 1. Slangen. Een reptiel. Maten 6. Waar? 7 5. Ruiken 8 6. Gif 9 7. Wurgen 10 8. Hap, slik! 11 9. Een nieuwe jas 1 10. Weetjes 1 11. Filmpje 1 Pluskaarten 15 Bronnen en foto s 17 Colofon en
Nadere informatie