VOORSTEL AAN HET COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HEEMRADEN

Transcriptie

1 Vul de voorletter(s) + achternaam in. Bij meerdere kopiehouders de namen scheiden door een,. De naam van de opsteller staat al standaard ingevuld. Commissie Waterketen en commissie Waterveiligheid en Watersysteem 19 februari 2019 VOORSTEL AAN HET COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HEEMRADEN Onderwerp: Actieprogramma Schoon Water Vergadering: 26 februari 2019 Agendapunt: Aandachtsveldhouder: ing. P. Schrijver ing. A.E.H. van Helvoirt-Looman Informatie bij: ir. ing. W.H.G. Athmer, manager advies en strategie , W.Athmer@wrij.nl Bijlagen: -- Routing: D&H 12 februari 2019 AB 12 maart 2019 Advies commissie Waterveiligheid en Watersysteem en commissie Waterveiligheid en Watersysteem: Na de commissievergadering wordt hier het advies ingevuld. Advies 1. Kennis te nemen van het concept actieprogramma Schoon water als uitwerking van de strategie 'Samen werken aan schoon water'. 2. Met dit concept actieprogramma in gesprek te gaan met partners van ons waterschap. Inleiding

2 Dit concept actieprogramma is een uitwerking van de Strategienota waterkwaliteit die 12 februari 2018 is vastgesteld. De Strategienota vertaalt de inzichten van de Atlas Waterkwaliteit in een actieprogramma op hoofdlijnen. Het actieprogramma richt zich op activiteiten die het waterschap zelf gaat ondernemen en op onze activiteiten met andere partijen. De Strategienota legt om een aantal redenen de nadruk op samenwerken met andere partijen: 1. We willen onze kennis over het watersysteem inzetten om met onze gebiedspartners op het goede moment en op de goede plaats maatregelen te nemen. 2. Door samen te werken kunnen we onze middelen effectiever inzetten waardoor we doelstellingen beter kunnen halen. 3. Voor het halen van doelstellingen op het gebied van schoon water zijn we afhankelijk van andere partijen. 4. Waterschappen zijn ontstaan als samenwerkingsverbanden met grondgebruikers. Samenwerken zit diep in de genen van waterschappers. We hebben al veel gedaan 1. Waterschap Rijn en IJssel werkt al sinds de jaren 70 aan schoon water. Dat doen we door 2. Via de waterketen afvalwater in te zamelen en te zuiveren in rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI s). 3. Samen met andere partijen emissies van schadelijke stoffen naar het water te verminderen door voorwaarden te stellen aan lozingen, opruimen van verboden gewasbeschermingsmiddelen, advies en voorlichting. 4. Vervuilde waterbodems op te ruimen waardoor ze het water niet meer vies kunnen maken. Op deze manier hebben wij, naast activiteiten van andere partijen, grote stappen gezet in het schoner maken van water en dat is goed voor natuur, volksgezondheid en gebruiksfuncties. We noemen een paar belangrijke activiteiten die we sinds het vaststellen van de Strategienota in februari 2018 hebben uitgevoerd. Waterketen en RWZI 1. Afgelopen jaar hebben we 2 optimalisatiestudies uitgevoerd, zijn we een pilot medicijnresten bij ziekenhuis Winterswijk gestart (loopt nog in 2019) en monitoren we de huidige zuiveringsrendementen van medicijnresten. 2. Daarnaast investeren we in pilots om zuiveringsproces te optimaliseren of innovatieve technieken te ontwikkelen. 3. Weet van Water website en campagne om watergebruikers bewust te maken van wat ze kunnen doen aan gezond water, klimaat en duurzaamheid. Diverse gemeenten maken hier al gebruik van in hun communicatie over water. Kwaliteitsbaggeren: opruimen van stoffen in de waterbodem 4. Prioritering baggerwerk wordt uitgevoerd mede op basis van gewenste verbetering waterkwaliteit. 2 van 10

3 Verminderen emissie puntbronnen uit landbouw, overstorten en Duitsland 5. Kennisnetwerk Landbouw, Natuur en Water opgezet waarin gemeenten, provincie, terreinbeheerders, LTO en ketenpartijen samenwerken aan schoon water in stedelijk en landelijk gebied. 6. Inbrengen van kennis in Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Achterhoek Kunstmestvrij. Het waterschap draagt in de periode EUR ,- bij aan de Vruchtbare Kringloop Achterhoek (EUR ,- in tijd en EUR ,- in geld). 7. Uitvoeringsovereenkomst Aanvullende aanpak nitraatuitspoeling uit agrarische bedrijfsvoering in de grondwaterbeschermingsgebieden Dinxperlo, Olden Eibergen, Haarlo en t Klooster. Actieprogramma In 2018 hebben we de Atlas van de waterkwaliteit gepubliceerd waarin alle huidige kennis over waterkwaliteit is samengevat. Daaruit blijkt dat er nog steeds emissies van stoffen zijn die het bereiken van schoon water in de weg staan. Belangrijk is dat bij de actualisering van ons Waterbeheerplan aanvullende besluiten zullen moeten worden genomen op grond van noodzaak tot, effectiviteit, haalbaarheid en betaalbaarheid van maatregelen. Voor zover mogelijk zal daarbij ook rekening worden gehouden met het effect van klimaatverandering op het bereiken van schoon en gezond water in ons gebied. Dit zou kunnen leiden tot bijstelling van de strategie, acties en daaruit voortvloeiende begroting. De gewenste ecologische toestand voor de watergangen worden nog maar beperkt gehaald in ons gebied. Ook de kwaliteit van stadswateren laat te wensen over. Door het opduiken van blauwalgen zijn zwem- en recreatiewateren het afgelopen decennium kwetsbaarder geworden Ook zijn er maatschappelijke zorgen over medicijnen en andere nieuwe microverontreinigingen. Tegelijk weten we dat de klimaatverandering invloed heeft op de oppervlaktewaterkwaliteit. Hoge temperaturen zorgen dat zuurstoftekorten eerder optreden en sneller leiden tot blauwalgenbloei en afdekkende krooslagen. Heftige regenbuien leiden o.a. tot meer en grotere overstorten in stedelijk gebied. De concrete invulling van het actieprogramma vindt in 2019 gebiedsgericht en in samenspraak met lokale partners plaats in focusgebieden. In deze gebieden maken wij met relevante partijen afspraken over inspanningen, mate van reductie door alle partijen en onderlinge samenwerking daarbij. In dit traject staan leren en implementeren van maatregelen centraal. In 2019 wordt duidelijk met wie, hoe en wanneer we in in focusgebieden gaan werken aan schoon water. Beleid en ontwikkelingen in Nederland en de EU moeten bijdragen aan schoon water. Daarom zijn er ook activiteiten nodig gericht op beleidsbeïnvloeding en kennisontwikkeling. Het actieprogramma is daarom opgebouwd uit twee sporen: 1. Activiteiten gericht op beleidsbeïnvloeding- en kennisontwikkeling 2. Activiteiten gericht op lerend implementeren: in focusgebieden samenwerken aan concrete acties 3 van 10

4 Ad 1) Activiteiten gericht op beleidsbeïnvloeding- en kennisontwikkeling 1. Het in 2018 door ons opgerichte Kennisnetwerk landbouw, natuur en water richt zich op acties in samenwerking met stakeholders in het beheergebied van waterschap Rijn en IJssel. 2. Intensiveren van de Lobbyagenda Schoon water gericht op invloed uitoefenen op beleid en gedrag van Rijk, Duitse partners en EU zodat emissies van stoffen naar oppervlaktewater worden teruggedrongen. 3. Kennisontwikkeling gericht op beter begrip van wanneer en op welk moment maatregelen door stakeholders het meest effectief zijn om waterkwaliteit te verbeteren. 4. Organiseren van financiering vanuit Europa, Rijk en provincie voor activiteiten gericht op schoon water. Ad 2) Activiteiten gericht op lerend implementeren: in focusgebieden samenwerken aan concrete acties De focusgebieden zijn geselecteerd op basis van de omvang van de waterkwaliteitsproblematiek en al lopende ontwikkelingen en samenwerkingsverbanden in de verschillende gebieden. Focusgebieden liggen in de stroomgebieden van de Baakse Beek, Berkel en Bovenslinge. Acties in focusgebied(en) 1. Per focusgebied in 2019 afspraken maken over inspanningen, mate van reductie van emissies en waar mogelijk in combinatie met maatregelen om ook ecologisch gezond water te realiseren en onderlinge samenwerking. Dit gesprek moeten we voeren op basis van goede informatie over bijdrage en mogelijke maatregelen per bron (RWZI, DLD, Waterbodem en landbouw). 2. Daarom voeren we per focusgebied met stakeholders een impactanalyse uit van verschillende varianten om aan schoon water te werken. Hierdoor krijgen we meer inzicht in wat het voor ons en stakeholders betekent om aan schoon water te werken en op welke manier we elkaar daarbij kunnen ondersteunen. Het Kennisnetwerk Landbouw, Natuur & Water speelt hierin een belangrijke rol. 3. Eind 2019 leggen we onze afspraken vast in een gebiedsagenda schoon water die reductiedoelstellingen bevat voor emissie van nutriënten (en andere stoffen) uit RWZI s, landbouw, waterbodems en Duitsland,. a. In het eerste triaal van 2019 wordt de Schoon Water opgave in varianten voor alle RWZI s onderbouwd, beginnend met de focus RWZI s (Lichtenvoorde, Ruurlo, Winterswijk en Aalten) die de grootste invloed op de watersysteemkwaliteit hebben (Wateratlas). Voor deze focus RWZI s brengen we in 2019 de maatregelen in beeld die nodig zijn om aan de gewenste effluentkwaliteit te voldoen. We moeten rekening houden met een benodigde investering de komende planperiode. Voor de eerste aanpak van 2 focus RWZI nemen we daarom een voorlopige reservering op in de PPN van 10 miljoen euro (2 miljoen al opgenomen in 2020 en 2021, 8 miljoen voor 2022 en 2023). In aanvulling op de focus RWZI s wordt een optimalisatiestudie uitgevoerd voor RWZI Holten om voor stikstof aan de eisen uit het activiteitenbesluit te kunnen voldoen. Deze studie helpt bij de uitrol van investering voor de aanpassing van resterende RWZI s als onderdeel van de actualisering t.b.v. het Waterbeheerplan. b. In 2019 richt de landbouw aanpak zich vooral op beter bodembeheer, kringlooplandbouw (Vruchtbare Kringloop Achterhoek) en minder erfafspoeling (ontwikkeling adviesrol Vergunningverlening Toezicht en Handhaving). Om het gesprek met de landbouw over aanvullende maatregelen na 2019 goed te kunnen voeren, betrekken we de landbouw bij de impactanalyse werken aan schoon water (zie kader). 4 van 10

5 c. Groot onderhoud van de waterbodem kan bijdragen aan verbetering van de waterkwaliteit. In focusgebieden maken we de prioritering van baggeren ook afhankelijk van waterbodemkwaliteit. De bijdrage wordt duidelijk in de impactanalyse schoon water. PM voor 1 maart ligt er een begroting voor kwaliteitsbaggeren. Impactanalyse werken aan schoon water De impactanalyse richt zich op het antwoord op de vraag: welke bijdrage kunnen landbouw, waterschap (baggeren, RWZI s) en Duitse partners redelijkerwijs leveren om schoon water te bereiken en in hoeverre wordt hiermee het doel schoon water daadwerkelijk bereikt. Hierbij worden verschillende varianten met elkaar vergeleken. Bijvoorbeeld: Variant 1: alle partijen nemen alle maatregelen die technisch mogelijk zijn. Variant 2: alle partijen reduceren hun emissies proportioneel aan wat ze aan de totale belasting van het water bijdragen. Bijvoorbeeld, 40% bijdrage aan belasting betekent 40% emissiereductie. Variant 3: partijen werken samen aan een pakket maatregelen om in totaal zo kosteneffectief mogelijk de doelen te halen. Door deze varianten samen uit te werken ontstaat een gezamenlijk beeld van de inspanning die nodig is om doelen te bereiken en kunnen afspraken gemaakt worden om samen te investeren in de meest efficiënte en effectieve maatregelen. Samenhang en onderscheid met gebiedsprocessen KRW In 2019 starten de gebiedsprocessen die periodiek plaatsvinden ter voorbereiding van de zesjaarlijkse ontwerp-waterplannen. Deze ontwerp-waterplannen vormen de basis voor het volgende waterbeheerplan (WBP ) en voor de Stroomgebiedsbeheerplannen van de Kaderrichtlijn water. In de focusgebieden van het Actieprogramma Schoon Water worden de gebiedsprocessen KRW waar mogelijk in wederzijdse afstemming en vaak door dezelfde mensen uitgevoerd als de uitvoering van het actieprogramma schoon water. 5 van 10

6 Tabel 1. Samenhang en onderscheid gebiedsproces KRW en Actieprogramma Schoon Water (in ontwikkeling) Aspect Gebiedsproces KRW Actieprogramma Schoon Water Schaal KRW stroomgebieden Alle wateren, inclusief stad en haarvaten landelijk gebied Doelstelling Bronaanpak Partijen extern Planning Maatregelen Ecologische kwaliteit KRW waterlichamen voldoet aan doelstellingen. Schoon water is water waarvan de samenstelling voldoet aan gestelde normen, dat het ecologisch functioneren niet belemmert en dat geen risico s oplevert voor de volksgezondheid en gebruiksfuncties Gericht op bronnen: RWZI, landbouw, Duitsland en waterbodem KRW partners: overheden, TBO s, belangenorganisaties. 2019: actualiseren KRW doelen en formuleren maatregelpakketten opstellen en uitvoeren Stroomgebiedsbeheerplan Herinrichten van maaipaden, natuurvriendelijke oevers binnen onze grondpositie, aanpassen van het beheer, uitvoeren van baggerwerkzaamheden. Financieel ligt het zwaartepunt op het aanpassen van de RWZI s. Als bij gebiedsprocessen KRW, aangevuld met ondernemers, TBO s, belangenorganisaties en overheden in focusgebieden. 2019: in focusgebieden gezamenlijk varianten uitwerken, maatregelen kiezen en afspraken vastleggen in gebiedsagenda uitvoeren. Aanvullend op KRW maatregelen: bodembeheer en erfafspoeling landbouw (kringlooplandbouw) en maatregelen door gebruikers van water in het stedelijk gebied. Eerder genomen besluiten Op 7 mei 2013 heeft het algemeen bestuur besloten: 1. In te stemmen met de tekst van de Watervisie 2030 van Waterschap Rijn en IJssel. 2. Een agenda op te laten stellen voor de interne en externe doorwerking van de Watervisie van 10

7 Op 16 december 2014 heeft het college van dijkgraaf en heemraden besloten 1. Kennis te nemen van de evaluatie van de Nota diffuse bronnen Kennis te nemen van de nieuwe beoordeling waterkwaliteit. 3. In te stemmen met de deels aangepaste Nota voor de looptijd waarin: a. het overzicht van wet- en regelgeving, beleid en ontwikkelingen is geactualiseerd, b. de lijn van de vorige Nota is voorgezet met het accent op het overtuigen van partners en het stimuleren van emissiebeperkende maatregelen. Op 12 mei 2015 heeft het algemeen bestuur ingestemd met het bestuursakkoord Water verbindt. Op 3 november 2015 heeft het algemeen bestuur besloten: 1. De definitieve inspraaknota behorend bij het waterbeheerplan vast te stellen. 2. Het definitieve Waterbeheerplan , inclusief wijzigingen op basis van de geleverde inspraak, vast te stellen. Op 12 februari 2018 heeft het algemeen bestuur besloten: 1. De 'Atlas van de waterkwaliteit in het gebied van Rijn en IJssel' vast te stellen. 2. In te stemmen met de strategie 'Samen werken aan schoon water'. Financiële onderbouwing We verwachten dat we het actieprogramma met onze partners uit kunnen voeren. Waar aanvullende financiering nodig is, wordt een voorstel gedaan. 7 van 10

8 Bijlage Concrete resultaten in 2019 In 2019 bereiken we op het gebied van: Algemene acties gericht op kennisontwikkeling en beleidsbeïnvloeding Kennisontwikkeling Lobby 1. Kennishiaat toestand waterkwaliteit overige wateren: Meetnet doelen overige wateren is opgestart (disclaimer: dit moet bestuurlijk nog worden goedgekeurd) 2. Kennishiaat bronnen en verspreidingsroutes: Project naar de herkomst van slib en invloed van slib(kwaliteit) op de vegetatie in langzaam stromende wateren, is opgestart (initiatief mede vanuit WRIJ, in STOWA verband uit te voeren, met o.a. onderzoek in ons gebied). 3. Kennishiaat verandering macrofauna in afgelopen decennia en rol waterkwaliteit: Onderzoek naar verandering in macrofaunasamenstelling in afgelopen decennia is opgestart, waarbij onder andere de rol van de waterkwaliteit wordt meegenomen. (Initiatief mede vanuit WRIJ, in STOWA verband uit te voeren, met o.a. onderzoeksgegevens uit ons gebied). 4. Deelname aan gebruikerscommissie prioritair project 7 Nutriëntenmaatregelen 5. Inventarisatie relevante wet- en regelgeving voor probleemstoffen. o Actorenanalyse voor belangrijkste probleemstoffen. o Startdocument positionering en speerpunten deelaspecten. o Lobbywerk richting het Rijk voor terugdringen verliezen uit de landbouw. o Rijksinzet financieren inzet landbouw Lerend implementeren in focusgebieden RWZI 6. Formulering van de afvalwaterketenopgaven per RWZI, voortkomend uit de Strategie Samen Werken aan Schoon Water (1e triaal 2019 klaar) 7. Concretisering van de oplossingsrichtingen en financiële consequenties voor focus RWZI s (Lichtenvoorde, Ruurlo en Winterswijk), waarmee aanspraak gemaakt kan worden op de beschikbare financiering van het ministerie van I&W (voor aanvullende zuivering van medicijnresten) 8. Uitwerking GAP analyse afvalwaterketen Lichtenvoorde 9. Ketenaanpak indirecte lozingen: rolinvulling WRIJ is vastgesteld en met omgevingsdiensten is gebiedsbreed één uniforme werkwijze afgestemd (uitvoering unit V&H) 10. Ketenaanpak medicijnresten: besluitvorming over het meeliften van medicijnrestverwijdering bij focus RWZI s. 11. Projectvoorstel POP3: uitwerking nutriëntenvanggebieden benedenstrooms van focus RWZI s (uitvoering unit WB, PSP watersysteem) Landbouw 12. Wij hebben zicht op co-financiering van het Rijk van onze inspanningen gericht op het sluiten van kringlopen. 8 van 10

9 13. Wij hebben periodiek overleg over inhoud en voortgang van de uitvoering met landbouwvertegenwoordigers geïnstitutionaliseerd. 14. Met partners afspraken vastgelegd over vervolg samenwerking Vruchtbare Kringloop Achterhoek 15. In 2019 richten wij ons op de focusgebieden: (Bovenslinge / Winterswijk-Oost, Brongebied de Baakse Beek en De Berkel). Eind 2019 hebben we: Analyse van de kringloop van N en P (stofstromen en voorraden) op niveau van focusgebied. Analyse van de kringloop van N en P (stofstromen en voorraden) op niveau van bedrijven. Analyses vertaald naar een meetplan landbouw en schoon water en financieel gedekt met partners. Eind 2019 weten boeren in focusgebieden op basis van de kringlopen van N en P wat ze op hun eigen bedrijf kunnen doen om bij te dragen aan schoon water. Ze kennen Goede Landbouwpraktijken op het gebied van schoon water (handelingsperspectief). Kunnen ze aangeven waarom ze maatregelen wel of niet nemen. Werken ze met de maatlat Schoon Erf (nog afstemmen met VTH) Is per focusgebied een actieplan ontwikkeld om in de periode 2020 tot 2027 met de landbouw te werken aan schoon water. Daarbij zijn de rollen van bestuurders en werknemers van het waterschap op strategisch, tactisch en operationeel niveau ingevuld en is de bijdrage van WRIJ aan de actieplannen (euro s, tijd, faciliteiten) duidelijk. Inhoudelijk zijn emissiereductiedoelstellingen bepaald per bron. 2 Toezichthouders / handhavers hebben ervaring opgedaan met het uitwerken adviesrol en VTH en Watersystemen hebben een advies uitgebracht aan de Stuurgroep Schoon water hoe hiermee verder te gaan. ja-mits kader voor participatie in initiatieven op het gebied van onderzoek en uitvoering van maatregelen is uitgewerkt. Initiatieven van derden zijn ondersteund vanuit een duidelijk antwoord op de ja-mits vraag en roldefinitie van medewerkers en bestuurders van WRIJ. Projectvoorstel POP3: uitwerking nutriëntenvanggebieden benedenstrooms van focus RWZI s (uitvoering unit WB, PSP watersysteem) Duitsland 16. Start afstemmingsproces t.a.v. de ecologische doelen, chemische normen en maatregelen voor onze grensoverschrijdende waterlichamen; met BR-M, BR-D, Kreise en DBL. Afronding in Agendering van beperking van Duitse emissies uit de waterketen, mestverwerkers, landbouwerven en percelen, via de werkgroep en stuurgroep Deltarijn-Oost, o.b.v. inzichten uit de Waterkwaliteitsatlas. Resultaat op te nemen in SGBP/WBP 2022 e.v Scheppen van duidelijkheid over de kwaliteitsnormen en -doelen die aan weerszijden van de grens in hetzelfde stroomgebied gelden. Resultaat op te nemen in SGBP/WBP 2022 e.v. 19. Start actualisatie grenswaterovereenkomsten, met uitwerking voor thema waterkwaliteit. 9 van 10

10 20. Uitwerking van een grensoverschrijdend programma gericht op een nauwe samenwerking bij de uitvoering van geplande KRW- en ROR-maatregelen, met als doel het tempo van uitvoering aan weerszijden van de grens meer gelijk te trekken. 21. Uitwerking van gezamenlijk D-NL beeld en PvA voor een grensoverschrijdend waterlichaam, in vervolg op nutriëntenproject 'Winterswijk-Oeding' in het stroomgebied Schlinge- Bovenslinge. 10 van 10