3,7. Antwoorden door een scholier 7789 woorden 15 februari keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Antwoorden door een scholier 7789 woorden 15 februari ,7 13 keer beoordeeld Vak Geschiedenis dit zijn de antwoorden op de hulpvragen van hoofdstuk 1t/m5 + het instapverhaal van geschiedenis werkplaats dekolonisatie en koude oorlog in vietnam. instapverhaal: The Deer Hunter 1 Zij zijn er trots op om voor hun land te vechten. Met het waarom van de oorlog houden zij zich niet bezig. 2 Mike overleeft het, maar de oorlog heeft hem ingrijpend veranderd. Nick sneuvelt in Vietnam; dat gebeurt na de oorlog, maar is er wel een gevolg van. Steven keert naar huis terug in een rolstoel en zwaar depressief. 3 Alle Vietnamezen in de film waren bad guys (slechteriken): wrede bewakers, onverschillige gokkers. Het Russisch roulette dat zo n belangrijke rol speelt in de film, vond in werkelijkheid nooit plaats. De enige Fransman in de film lokte Nick de ondergang in. De Amerikanen zelf beginnen en eindigen de film vaderlandslievend: van de Amerikaanse vlaggen op de bruiloft tot het zingen van God bless America bij de begrafenis van Nick. 4 [Een van deze argumenten:] (1) De film gaat over de verwoestende uitwerking van de oorlog op het leven van gewone Amerikaanse mannen die daar vochten. (2) De twee jachtscènes met Mike in het bijzonder maken duidelijk dat de oorlog de lust om te doden heeft gedoofd. Dat lijkt op een stellingname tegen oorlog in algemene zin. 5 Met de vraag: Waarom liet deze Vietnamoorlog diepe sporen na in de Amerikaanse samenleving? Dat is precies het thema van de film. Die gaat niet over de oorlog zelf (er komen zelf geen gevechtsscènes in voor, uitgezonderd de krijgsgevangenschap), maar laat zien wat de oorlog voor gewone Amerikanen betekende. Pagina 1 van 18

2 Hoofdstuk 1 - De Koude Oorlog oriëntatie 1 De overwinning van de communisten in China kwam voor de meeste Amerikanen als volslagen verrassing. Het liet zien dat het communisme bezig was aan een wereldwijde, bijna niet te stuiten opmars die nu ook Amerika zelf bedreigde. 2 Er ontstond een heksenjacht op heimelijke communisten waaraan ook de regering zelf volop meedeed. Wie links was, was bij voorbaat verdacht. 3 De VS moesten gaan voorkomen dat nog meer landen communistisch werden en richtte zijn aandacht op gebieden die volgens hen bedreigd werden, zoals Vietnam. 1.1 Botsing in Europa Twee supermachten 1 (1) Deze twee landen kwamen als enige supermachten uit de oorlog, de andere grote mogendheden waren verslagen of uitgeput. Ze werden dus elkaars voornaamste rivalen. (2) In Europa kregen de VS en de Sovjetunie onenigheid over het verdelen van invloedssferen (in feite: wie in Europa de macht zou krijgen). (3) De VS en de Sovjetunie vertegenwoordigden twee volstrekt tegengestelde ideologieën en samenlevingen: de VS stonden voor democratie, kapitalisme en vrij ondernemerschap; de Sovjetunie stond voor communistische dictatuur en voor onderschikking van individu en economie aan de staat. 2 Het invoeren van het communisme in de Oost-Europese landen die door de Sovjetunie waren bevrijd. Veiligheidscordon 3 Stalin voelde zich onveilig, hij was geobsedeerd door de kwetsbaarheid van de westgrens van de Sovjetunie. Hij vertrouwde het westen niet; hij geloofde niet dat het kapitalisme en communisme vreedzaam naast elkaar konden bestaan. Daarom verschoof hij de westgrens verder naar het westen en bracht de buurland aan die grens, als een soort veiligheidscordon, onder Russische invloedsfeer. 4 Duitsland was verdeeld in vier bezettingszones die zouden gaan samenwerken, maar daarvan kwam door het wederzijdse wantrouwen niets terecht. De communisten maakten van hun deel een zelfstandige staat, de westerse geallieerden deden met hun drie zones hetzelfde. Wereldrevolutie 5 Geen enkel Europees land zou vrijwillig deel willen uitmaken van de veiligheidsgordel die Stalin noodzakelijk achtte. Wie kon kiezen, koos de kant van het vrije en welvarende Amerika, dat dit met het aanbieden van economische hulp Pagina 2 van 18

3 (Marshallplan) ook wel heel aantrekkelijk maakte. 6 Nee, zij zagen de communistische machtsovernames in Oost-Europa als eerste stap van een communistische wereldrevolutie, 1.2 De Koude Oorlog in Europa De toekomst van de wereld 1 (1) In Frankrijk en Italië groeiden de communistische partijen snel. (2) Turkije werd bedreigd omdat de Sovjetunie daar een vlootbasis eiste die toegang gaf tot de Middellandse Zee. (3) In Griekenland vochten communistische guerrillastrijders een burgeroorlog uit met de regering. 2 Het is de plicht van de VS om overal in de wereld vrije volkeren te helpen hun vrijheid te beschermen: tegen gewapende minderheden in eigen land en tegen de agressie van andere landen. Indamming 3 Het bestrijden van het communisme overal ter wereld waar het de kop op stak en nieuwe gebieden dreigde te veroveren, zonder echter rechtstreeks in oorlog te komen met de aanstichter ervan, de Sovjetunie. 4 De VS als de Sovjetunie schilderden elkaar af als de bron van alle kwaad. Dat was nodig om bondgenoten te werven en de eigen bevolking te overtuigen van de noodzaak van de bemoeizuchtige buitenlandse politiek. Het bestaan van vijandbeelden werd daarmee ook een soort motor die de Koude Oorlog aan de gang hield. Wapenwedloop 5 Zowel de Sovjetunie als de VS beschikten over meer dan genoeg wapens om Europa volledig van de kaart te vegen, waaronder atoomwapens. Deze wederzijdse afschrikking maakte het onmogelijk een aanval te openen zonder het risico van totale (wederzijdse) vernietiging. 6 Door de wapenwedloop brak het besef door dat de twee supermachten misschien maar beter met elkaar moesten leren leven: een daadwerkelijke oorlog zou desastreus zijn. In de Sovjetunie was deze koerswijziging mogelijk door de dood van Stalin; hij maakte het vreedzaam naast-elkaar-bestaan tot uitgangspunt van zijn buitenlandse politiek. 1.3 Dekolonisatie Koloniale rijken 1 Afrika was min of meer verdeeld tussen Frankrijk en Engeland, met wat overblijfsels voor Portugal en België. In Azië stond een groot gebied onder Japanse invloed of heerschappij; in Zuid-Oost-Azië heerste Engeland over Birma en Maleisië, Nederland over Indonesië en Frankrijk over Laos, Cambodja en Vietnam. 2 In Afrika aan het eind van de 1950 s, in Azië direct vanaf 1945 (einde van de Tweede Wereldoorlog). Pagina 3 van 18

4 Dekolonisatie 3 In de oorlog had het Aziatische Japan de westerse, blanke kolonisatoren vernederend snel verslagen. De Europeanen verloren onherstelbaar veel macht en prestige. Het nationalisme van de koloniale bevolking groeide snel (ook in reactie op de Japanse bezetting) en bleek, toen Japan capituleerde voor de koloniale macht hersteld, een beweging die niet meer tot staan kon worden gebracht. 4 Engeland legde zich neer bij het verlies van zijn Aziatische kolonies en verleende zonder bloedvergieten onafhankelijkheid. Nederland en Frankrijk niet, die stuurden troepen om de vrijheidsstrijd te onderdrukken; Frankrijk hield dat iets langer vol dan Nederland. Dekolonisatie en Koude Oorlog 5 Hij geloofde niet dat communistische partijen daar veel kans maakten, omdat hun standpunt over privé-bezit de boerenbevolking (die juist eigen grond wilde) niet zou aanspreken. Nationalisten zouden volgens Stalin altijd meer steun krijgen. 6 De VS zagen zich, als eerste kolonie die zijn kolonisator had verslagen, als voorbeeld voor alle koloniale volken en kozen altijd de kant van onafhankelijkheidsbewegingen. 7 In Vietnam stond het verzet tegen de Franse kolonisator onder communistische leiding, en de Amerikanen wilden in geen geval dat de communisten de macht zouden overnemen. 1.4 Koude Oorlog in Azië Revolutie in China 1 Schijnbaar enthousiast. Met China stond met communisme sterker. Stalin stelde voor dat China zich ging toeleggen op het actief steunen van Aziatische onafhankelijkheidsbewegingen. Hij zou dan, op de achtergrond, materiële steun geven. 2 De boodschap dat Amerika een wolf in schaapskleren was: de Amerikanen waren er net zo goed als de koloniale onderdrukkers op uit om de Derde Wereld uit te buiten als leverancier van goedkope grondstoffen en afzetmarkt voor de eigen industrie. Sovjet-plan 3 Geschrokken: in de strijd tegen het communisme was het nu alle hens aan denk. De containmentpolitiek moest voortaan wereldwijd worden toegepast, hoeveel geld dat ook zou kosten. 4 Zij was ervan overtuigd dat dit onderdeel was van een wereldwijd communistisch aanvalsplan en nam (met een aantal andere VN-landen) zelf de wapens op tegen Noord-Korea, dat al snel gesteund werd door China. Inspanningen in Azië 5 Zij breidden het aantal militaire bases uit en gaven economische, politieke en militaire steun, steeds bedoeld om pro-amerikaanse regimes in het zadel te houden. 6 Nee. De Chinese communisten lieten zich door Moskou niet de wet voorschrijven. China was fel tegen de politiek Pagina 4 van 18

5 van vreedzame coëxistentie en ging de Sovjetunie vanaf 1960 eerder als rivaal dan als bondgenoot zien. Hoofdstuk 2 - De Vietnamese deling oriëntatie (blz ) 1 Omdat Frankrijk een modern, goedbewapend beroepspleger had en de Vietnamezen geen getrainde soldaten, geen eigentijdse wapens en geen geld hadden. 2 Volgens Ho was de kracht van het nationalisme sterk genoeg om het verschil in bewapening goed te maken. De Vietnamezen zouden een guerrilla voeren die Frankrijk langzaam maar zeker zou verzwakken en uiteindelijk verslaan. 3 Ho Chi Minh. De tijdbalk laat zien dat de onafhankelijkheidsoorlog tot 1954 duurde en eindigde met een nederlaag van de Fransen bij Dien Bien Phu; in 1955 bestond Vietnam uit twee delen (afbeelding 2.2). 2.1 Vietnam onder de Fransen Het Parijs van het Oosten 1 (1) De Europese mogendheden waren verwikkeld in een wedloop om kolonies. Het gebied waar Vietnam lag, Indochina, was nog vrij. (2) Frankrijk zocht, net als andere koloniale machten, vooral grondstoffen en afzetmarkten voor hun groeiende industrie. 2 Vooral in het zuiden bouwden ze wegen, verbeterden ze het onderwijs en de gezondheidszorg en veranderden ze veel moerasgrond in rijstvelden. Meer landinwaarts werden rubberplantages opgezet. De Vietnamese elite verfranste. Haat en onderdrukking 3 De koloniale bestuurders gedroegen zich autoritair, arrogant en vaak ook wreed. Vietnamezen werden achtergesteld bij de Fransen. 4 Het verzet was steeds plaatselijk, onvoldoende georganiseerd en zonder massale steun van de bevolking; de Fransen konden dit vrij eenvoudig de kop indrukken. Ho Chi Minh Pagina 5 van 18

6 5 Hij rekende er na de Eerste Wereldoorlog vast op dat de antikoloniale VS een einde zouden maken aan het kolonialisme. Toen dat niet gebeurde, zag hij dat als bedrog. 6 Vreemd, omdat het communisme meer op arbeiders dan op boeren gericht was en omdat de communisten in de Sovjetunie geen vrijheid maar onderdrukking brachten en geen internationale solidariteit maar agressie tegen andere landen. Niet vreemd, omdat juist de zo goed georganiseerde communisten in staat leken om een achtergebleven gebied snel te industrialiseren (zoals in de Sovjetunie zelf gebeurde), omdat Lenin zich onvoorwaardelijk aan de kant van de gekoloniseerde volken schaarde, en omdat van die communistische terreur buiten de Sovjetunie maar weinig bekend was. (Er was wel iets bekend, maar moest je dat echt geloven? Was dat geen anticommunistische propaganda?) 2.2 Een koloniale oorlog Onafhankelijkheid 1 De Vietminh was een nationale bevrijdingsbeweging, inclusief eigen leger, die alle nationalistische krachten moest bundelen. De beweging stond onder communistische leiding, maar de buitenwereld mocht dat niet weten. De communisten kozen voor: eerst onafhankelijkheid, daarna pas communistische revolutie. 2 Ho Chi Minh verwachtte dat Japan de oorlog zou verliezen en er dan een korte periode zou volgen waarin de Vietminh de controle over het land kon overnemen ( machtsvacuüm het Franse gezag was immers nog niet hersteld). Koloniale oorlog 3 De Amerikanen hadden nog steeds een antikoloniale houding en nu ook een president die de daad bij het woord leek te voegen. De Amerikaanse geheime dienst had de Vietminh bijvoorbeeld geholpen in de strijd tegen Japan. Maar de Amerikanen wisten tegelijk dat de Vietminh door communisten geleid werd en wilden hen niet actief steunen in het verzet tegen de terugkerende Fransen liever koloniaal dan communistisch. 4 Er brak een openlijke oorlog uit waarin de Vietminh vanaf het platteland in het noorden een guerrilla voerde tegen de militair oppermachtige Fransen. De strijd sleepte zich jarenlang bloedig voort. Hulp van buiten 5 In oktober 1949 namen de communisten de macht over in China, en zij wilden hun Vietnamese kameraden graag helpen. De Sovjetunie kon toen niet achterblijven en bood ook hulp aan. 6 De Amerikanen waren na de val van China vastbesloten om het communisme in Vietnam een halt toe te roepen. Zij gingen de Fransen nu actiever steunen in hun strijd tegen de Vietminh. 2.3 Het bedrog van Genève Dien Bien Phu Pagina 6 van 18

7 1 Zowel de Fransen als de Vietminh wilden in de aanloop naar die besprekingen alsnog een militaire doorbraak forceren, dat zou een beter onderhandelingspositie opleveren. 2 De Fransen werden verrast door de enorme hoeveelheid soldaten en wapens die de Vietminh in korte tijd naar het strijdperk had weten te verplaatsen: ze werden omsingeld en outnumbered. Amerikaanse luchtsteun bleef uit vrees voor oorlog met China of de Sovjetunie uit. De Vietnamese deling 3 Volgens die theorie zou met een communistische overwinning in Vietnam het hek van de dam zijn: de landen in de regio zouden een voor een aan het communisme ten prooi vallen (als dominostenen die elkaar omverwerpen). 4 De 17e breedtegraad als tijdelijke grens tussen Noord en Zuid. Wapenstilstand. Frans vertrek binnen twee jaar. Neutraliteit en bevriezen bewapening in Noord en Zuid. In juli 1956 nationale verkiezingen en hereniging. Ho Chi Minh bedrogen 5 Vietnam werd niet verenigd en de Vietminh moest gebied inleveren dat zij al had veroverd. Ho ging toch akkoord omdat hij geen keus had: als hij de akkoorden niet naleefde, zouden de VS militair ingrijpen en zijn bondgenoten Rusland en China steunden hem niet. 6 Zij accepteerden dat. De Sovjetunie vond Vietnam geen conflict met de VS waard. China had nu een communistische bufferstaat aan zijn zuidgrens en vond Noord-Vietnam ook wel machtig genoeg zo. 2.4 Noord en Zuid groeien uiteen Noord-Vietnam 1 Voormalige Franse bedrijven en plantages werden tot staatsbezit gemaakt, maar verder werd het privé-bezit met rust gelaten. De communistische regering begreep dat de economie er na acht jaar oorlog slecht voor stond en wilde niet direct tot het uiterste gaan. 2 Beide, het hangt er vanaf vanuit welk perspectief je die vraag beantwoord. Veel zelfstandige boeren werden slachtoffer van de ophitserij waarmee de campagne gepaard ging. Maar er waren ook twee miljoen landloze boerenfamilies die nu een stukje grond kregen. Voor de regering was de campagne een succes, want de rijstproductie nam met veertig procent toe. Daardoor kan al snel de landbouw volledig genationaliseerd worden en dat laatste was weer minder geslaagd voor de boeren (dus je zou kunnen zeggen dan de herverdelingscampagne hen op het verkeerde been had gezet). Zuid-Vietnam 3 De VS dachten dat de aanblik van hun welvarende en vrije landgenoten in Zuid-Vietnam de Noord-Vietnamezen wel van hun liefde voor het communisme zou genezen. 4 Diem trad keihard op tegen de resten van het koloniale bewind en tegen de communisten. Maar de Amerikaanse economische steun gebruikte hij om een autoritaire politiestaat op te bouwen waarin hij en zijn familie alle macht en Pagina 7 van 18

8 heel veel geld naar zich toe trok. De katholieke minderheid werd voorgetrokken. Schijn en werkelijkheid 5 Diem boekte veel succes in de strijd tegen de communisten, die in 1959 vrijwel uitgeschakeld waren. Zuid-Vietnam leek een stabiele staat waar de welvaart snel groeide. Diem werd (in het buitenland) geëerd als sterk leider die rust en welvaart bracht. 6 De welvaart in Zuid-Vietnam was een gevolg van de miljarden dollars die de VS in het land pompten, en niet van de groei van een eigen industrie. De ongelijkheid en armoede op het platteland bleven schrijnend en Diem kwam de arme boeren op geen enkele manier tegemoet. Hoofdstuk 3 - Amerika trekt ten strijde oriëntatie (blz ) 1 Zij besprak de uitzichtloze situatie in Zuid-Vietnam, waar de communisten steeds grotere delen van het land controleerden of onveilig maakten. De regering wilde ingrijpen, maar wist dat de Amerikaanse bevolking (keizers) een verre oorlog niet zouden accepteren zonder duidelijke aanleiding: een daad van agressie die moest worden beantwoord. 2 In de Golf van Tonkin vielen Noord-Vietnamese torpedoboten tweemaal een Amerikaans oorlogsschip aan (zo leek het althans): precies de daad van agressie die de Amerikaanse regering nodig had om tot actie over te gaan. 3 Deze resolutie gaf d Amerikaanse president (opperbevelhebber van de strijdkrachten) toestemming de Noord- Vietnamese agressie met alle middelen te beteugelen. Johnson kon nu dus oorlog gaan voeren. 3.1 Volksopstand in Zuid-Vietnam De externe revolutie 1 Een oorlog of gewapende opstand in het Zuiden was op dat moment kansloos en zou bovendien kunnen leiden tot militair ingrijpen van de Amerikanen. Ook China en de Sovjetunie wilden dat niet. 2 In 1959 achtte de Noord-Vietnamese regering de tijd rijp voor actie, omdat de communisten in Zuid-Vietnam zo goed als uitgeschakeld waren (er moest dus iets gebeuren) en tegelijk de populariteit van de Zuid-Vietnamese regering tot een minpunt was gedaald wellicht was de bevolking daar dus klaar voor een opstand. De Vietcong 3 Noord-Vietnam ging het verzet in Zuid-Vietnam in het geheim steunen, zodat dat verzet spontaan zou lijken en Noord-Vietnam niet beschuldigd kon worden van inmenging. De steun bestond uit het sturen van wapens en strijders Pagina 8 van 18

9 naar het zuiden langs de Ho Chi Minhroute, een honderden kilometers lang pad door de ondoordringbare jungle. 4 De Vietcong (Volksbevrijdingsleger) was het leger van het Nationaal Bevrijdingsfront (een opstandelingenleger dus), waarin allerlei verzetsgroepen in Zuid-Vietnam zich verenigden onder communistische leiding Groeiend verzet 5 De Vietcong organiseerde en steunde boerenopstanden; arme boeren werd na hun bevrijding een stuk eigen grond in het vooruitzicht gesteld. Daarnaast voerde de Vietcong verrassingsaanvallen op het Zuid-Vietnamese leger uit, waarbij Amerikaanse wapens werden buitgemaakt. 6 De versterkte dorpen moesten boeren op het Zuid-Vietnamese platteland een beter leven bieden, met stenen huizen, stromend water, riolering, onderwijs en gezondheidszorg. Daarmee hoopte de regering deze boeren af te schermen (zowel fysiek als in hun denken) van de communisten. Dit werd echter geen succes, omdat de meeste boeren boeddhistisch waren en (onder meer) om religieuze redenen hun geboortegrond niet wilden verlaten (in het boeddhisme speelt voorouderverering een belangrijke rol). De versterkte dorpen leken bovendien wel op gevangenissen waar corrupte militairen en ambtenaren de dienst uitmaakten. De afkeer tegen de versterkte dorpen was soms zo groot dat de Vietcong er gemakkelijk kon binnendringen en er (in het geheim) de dienst uitmaakte. 7 Het regime van Diem bevoordeelde de katholieke minderheid en discrimineerde de boeddhistische meerderheid. Vreedzaam protest daartegen werd met harde hand neergeslagen, waarna een aantal boeddhistische monniken naar het wapen van zelfverbranding grepen iets wat wereldwijd tot grote verontwaardiging leidde en het regime- Diem onder grote druk zette. 3.2 Kennedy s antwoord Vietnam als nieuw probleem 1 In het rapport stond dat er snel iets moest gebeuren om Zuid-Vietnam uit handen van de communisten te houden. De Amerikaanse regering zag hun opmars als onderdeel van een wereldwijde (maar onzichtbare) aanval die vanuit China en de Sovjetunie geleid werd. 2 Kennedy vond dat niet nodig, hij kon zich niet voorstellen dat de VS een gewapend conflict in Vietnam niet de baas zou kunnen. Militaire adviseurs 3 Hij breidde het aantal Amerikaanse adviseurs in Zuid-Vietnam uit van 800 tot uiteindelijk 16 duizend. Hij stuurde helikopters en stond het gebruik toe van ontbladeringsmiddelen en napalm, om zo effectief op te kunnen treden tegen de guerrilla. 4 De Zuid-Vietnamese president Diem werd onder druk gezet om democratische en sociale hervormingen door te voeren om zo onvrede onder de bevolking weg te nemen. Toen Diem dat weigerde, werkten de VS in het geheim mee aan een staatsgreep tegen Diem (die Diem niet overleefde). Johnson voor het blok Pagina 9 van 18

10 5 Johnson wilde in eerste instantie de politiek van Kennedy gewoon voortzetten. 6 Kort na zijn aantreden werd duidelijk dat de Vietcong sinds de val van het regime-diem aan een snelle opmars bezig waren: zij beheerste al de helft van het platteland, en het Zuid-Vietnamese leger was niet in staat daar iets tegen te ondernemen. Doorgaan met wat Kennedy deed zou dus niet genoeg zijn om Zuid-Vietnam te redden. 3.3 Johnsons dilemma Roep om terugtrekking 1 Sommigen dachten dat je met kernwapens een beperkte regionale oorlog kon voeren; de oorlog zou dan met een minimum aan Amerikaanse slachtoffers beslist worden. Tegenstanders (waaronder Johnson zelf) vonden kernwapens te gevaarlijk omdat de situatie met de Sovjetunie en China op de achtergrond zou kunnen escaleren tot wereldwijde kernoorlog. 2 Voorstanders van diplomatie zeiden dat Vietnam niet belangrijk genoeg was voor de VS en dat de toestand er uitzichtloos was terugtrekking was dus de verstandigste oplossing. Tegenstanders van terugtrekking stelden dat de zwakke Zuid-Vietnamese regering een Amerikaans vertrek niet zou overleven en dat de communisten binnen de kortste keren de macht zouden grijpen ze zouden sowieso niet rusten tot dat gebeurd was. Terugtrekking betekende bovendien gezichtsverlies, en dat zou overal ter wereld de positie van de VS (als standvastige hoeder van de vrijheid) schade toebrengen. Wachten op oorlog 3 Hij deed net genoeg om te voorkomen dat de Zuid-Vietnamese regering zou vallen: hij stuurde extra adviseurs en gaf toestemming tot beperkte militaire operaties maar stuurde geen grondtroepen en begon geen massale bombardementen. 4 Johnson gaf in eerste instantie voorrang aan zijn plannen in de binnenlandse politiek. Hij wilde de strijd aanbinden tegen de armoede onder de Amerikaanse bevolking met een groot en duur programma van sociale hervormingen (Great Society). Voor het opvoeren van de strijd in Vietnam had hij dus te weinig geld althans, hij wilde Vietnam zijn Great Society niet laten verknallen. Johnson geeft het startsein 5 Direct na de aanval in de Golf van Tonkin voerden de Amerikanen een paar vergeldingsaanvallen uit op Noord- Vietnamese havens. Veel verder wilde Johnson niet gaan, omdat er verkiezingen voort de deur stonden en hij beloofd had geen Amerikaanse soldaten naar Vietnam te sturen. De Noord-Vietnamezen lieten zich niet bang maken en voerden de strijd juist op in de hoop een beslissing te forceren of in elk geval de Amerikanen minder happig op een oorlog te maken. 6 Eind januari liet hij zich ervan overtuigen dat militaire actie niet kon wachten tot Zuid-Vietnam een stabiele regering had; die regering werd juist maar niet stabiel door de communistische dreiging. Een week later deed zich met een luchtaanval op een Amerikaanse basis de aanleiding voor om met massale vergelding te starten, rechtstreeks tegen Noord-Vietnam gericht. Pagina 10 van 18

11 3.4 Johnsons oorlog Rolling Thunder 1 Johnson wilde met massale en systematische bombardementen Noord-Vietnam ertoe bewegen zijn steun aan de Vietcong te staken. Ook werd de grens tussen Noord- en Zuid-Vietnam geblokkeerd en werd de Ho Chi Minhroute aangevallen. De oorzaak van het kwaad werd dus duidelijk in Noord-Vietnam gezocht. 2 Nee, de communisten waren taaier dan verwacht. De opmars van de Vietcong werd wel tot staan gebracht, maar om de toestand onder controle te houden moesten de VS steeds meer grondtroepen sturen: van 75 duizend in 1965 tot meer dan een half miljoen in 'Beperkte oorlog' 3 Zo min mogelijk Amerikaanse slachtoffers, geen gebruik van kernwapens en alleen vechten in Vietnam zelf. 4 China had Johnson duidelijk gemaakt dat de VS in Zuid-Vietnam hun gang konden gaan, maar dat een invasie in Noord-Vietnam of een ander buurland niet geaccepteerd zou worden. Johnson hield zich aan dat compromis, terwijl zijn generaals in Vietnam zagen dat op deze manier de aanvoerroutes van de Vietcong niet voldoende konden worden aangepakt zij vonden dat ze hierdoor moesten vechten met een hand op de rug. Bodycount 5 De Amerikanen (en Zuid-Vietnamezen) stuurden kleine eenheden op pad om Vietcong op te sporen en te doden. Gebiedswinst telde niet in een guerrillaoorlog, het aantal gedode Vietcongstrijders was de enige maatstaf van succes. Om daarin succes te boeken werd geen middel geschuwd: het platbranden van dorpen om de boeren te verdrijven (zodat de Vietcong daar geen schuilplaats meer zou vinden), het gebruik van napalm en Agent Orange. 6 Gemeten naar het aantal slachtoffers wel: onder de Vietcong werden inderdaad veel slachtoffers gemaakt. Maar de Amerikanen kregen hiermee het platteland niet onder controle: zonder tanks en helikopters waren zij buiten de steden en buiten hun eigen legerbases zelden veilig. Hoofdstuk 4 - Vrede met eer? oriëntatie (blz ) 1 De indruk dat Zuid-Vietnamese militairen en politiemensen schoften waren die willekeurige executies uitvoerden. Was dit nu het volk voor wie Amerikaanse soldaten hun leven op het spel zetten? De foto droeg bij aan de antioorlogsstemming in de VS (en daarbuiten). 2 Loan kreeg de reputatie van een meedogenloze schurk, iemand die zijn macht misbruikte om wreedheden te begaan. In 1975 (toen de communisten heel Vietnam hadden veroverd) moest hij zijn land ontvluchten. Pagina 11 van 18

12 3 Dat de executie terecht was geweest, omdat de Vietcongstrijder kort daarvoor weerloze vrouwen en kinderen zou hebben vermoord. 4.1 Vietnamisering Het Tet-offensief 1 Het Tet-offensief was een massale aanval van de communisten op honderden steden en dorpen in Zuid-Vietnam die begon op Vietnamees nieuwjaar (Tet). Dit kwam als volslagen verrassing omdat president Johnson en legerleiding steeds hadden volgehouden dat in Vietnam het einde van de oorlog (de overwinning) in zicht begon te komen. Dit bleek absoluut niet het geval, de vijand was sterker dan ooit. 2 Nee, het offensief werd afgeslagen en de communisten leden grote verliezen. De doorbraak waar zij op gehoopt hadden bleef uit. Johnson geeft toe 3 Dat de oorlog niet te winnen was, in elk geval niet op korte termijn en niet zonder extra inzet van Amerikaanse soldaten. 4 Hij staakte de bombardementen en stelde Noord-Vietnam voor om over vrede te onderhandelen. De onderhandelingen leverden niets op. Bovendien verhevigde de strijd alleen maar omdat beide partijen een sterke onderhandelingspositie wilden verwerven. Uiteindelijk besloot Johnson de bombardementen te hervatten. Nixons plannen 5 Nixon was na het Tet-offensief veranderd van een havik die voor harder militair optreden was in een duif die (zo beloofde hij de kiezers) voor vrede zou gaan zorgen. 6 Vrede zou eervol zijn als de VS de indruk konden vermijden dat ze de strijd hadden opgegeven en de oorlog niet konden winnen; het moest juist lijken alsof de vrede een welwillend gebaar was van de partij die eigenlijk aan de winnende hand had. 7 Hij zou de oorlog vietnamiseren, dat wil zeggen de Amerikaanse soldaten geleidelijk terugtrekken en het Zuid- Vietnamese leger versterken. En hij zou door het opvoeren van de bombardementen op Noord-Vietnam de communisten tot concessies proberen te dwingen. 4.2 Amerika blaast de aftocht Onderhandelen en dreigen 1 Noord-Vietnam wilde alle Amerikaanse troepen uit Vietnam weg, de Vietcong in een nieuwe Zuid-Vietnamese regering en nationale verkiezingen (dus in Nood en Zuid tegelijk). De VS wilden dat Noord-Vietnam en de Vietcong Zuid-Vietnam met rust lieten. Pagina 12 van 18

13 2 Nixon wilde Hanoi en Haiphong bombarderen; dijken bombarderen om overstromingen te veroorzaken; Noord- Vietnam, Laos en Cambodja binnenvallen; kernwapens gebruiken tegen de Ho Chi Minhroute. Stagnatie 3 Door de inval in Laos en Cambodja kwam de Ho Chi Minhroute onder druk te staan. Tot 1972 hield de Vietcong zich relatief rustig. De vietnamisering van de strijd werd in hoog tempo doorgevoerd, het aantal Amerikaanse soldaten werd in drie jaar tijd teruggebracht van een half miljoen tot 24 duizend. Het Zuid-Vietnamese leger werd versterkt, maar boekte op eigen houtje maar weinig successen. 4 Nixon probeerde min of meer vriendschappelijke relaties met China en de Sovjetunie op te bouwen. Hij hoopte dat zij hun steun aan Noord-Vietnam zouden stopzetten en dat Noord-Vietnam dan bereid zou zijn vrede te sluiten. Vrede 5 Noord-Vietnam eiste niet langer dat de Zuid-Vietnamese regering moest opstappen. De VS eisten niet langer dat de Vietcong de wapens neerlegde en uit Zuid-Vietnam vertrok; bovendien zouden alle Amerikaanse soldaten uit Vietnam verdwijnen. 6 Noord-Vietnam liep weg van de onderhandelingstafel omdat de VS op verzoek van Zuid-Vietnam met nieuwe eisen kwam. Het keerde terug omdat de Amerikanen nietsontziende bombardementen uitvoerden, omdat China daarop aandrong en omdat het dacht Zuid-Vietnam na vertrek van de Amerikanen alsnog te kunnen innemen. 7 De Vietcong hervatte de strijd en de Amerikanen keerden niet terug om dit te beantwoorden. In 1975 startte Noord- Vietnam een offensief en veroverde het binnen enkele weken Zuid-Vietnam, dat nu deel uit ging maken van een herenigd, door communisten bestuurd Vietnam. 4.3 De oorlog aan het thuisfront Communistische vrienden 1 China leverde op grote schaal voedsel, wapens en munitie en stuurde honderdduizenden technici en arbeiders om de Noord-Vietnamese economie draaiende te houden. De Sovjetunie leverde (omdat het China wilde aftroeven als leider van de communistische wereld) straaljagers, tanks, luchtdoelraketten en andere hoogwaardige wapens. 2 Door de Koude Oorlog kreeg het steun van China en de Sovjetunie. Bovendien durfden de VS Noord-Vietnam niet binnen te vallen omdat zij geen oorlog met China of de Sovjetunie wilden riskeren; zonder Koude Oorlog hadden zij dat ongetwijfeld wel gedaan. De protestgeneratie 3 Dat protest dwong de regering naar vrede te streven (en beperkte de armslag van het leger, bijvoorbeeld doordat het sturen van nog meer Amerikaanse soldaten naar Vietnam niet te verkopen was) en sterkte de Noord- Vietnamezen in het vertrouwen dat de Amerikanen zich vroeg of laat zouden moeten terugtrekken. 4 De protestgeneratie zette zich af tegen belangrijke waarden van de oudere generatie en stond sympathiek Pagina 13 van 18

14 tegenover revolutionaire bewegingen die tegen de macht en voor het volk streden. De protestgeneratie vond de angst voor het communisme als agressieve ideologie zwaar overdreven. Dat Amerika om die reden in Vietnam vocht, maakte het zelf tot agressor en onderdrukker. Veel jongeren hadden ook een eigen belang bij het staken van (de Amerikaanse inbreng in) de oorlog, omdat zij hun militaire dienst misschien in Vietnam moesten vervullen. Vietnamprotest 5 Het protest begin in maart 1965 (dus direct na de start van de Amerikaanse interventie) met een teach-in (informele discussiebijeenkomst) op een universiteit en breidde zich in die vorm snel uit over het hele land. 6 Nixon begon met het terugtrekken van Amerikaanse soldaten en kwam daarmee in zekere zin aan de eisen van de protestgeneratie tegemoet. Ook verleende hij in 1969 studenten vrijstelling van de dienstplicht, waardoor zij geen eigen belang meer hadden bij de oorlogsprotesten. Mede door deze aanpak nam het protest niet verder toe. Het protest bleef echter massaal en weerhield Nixon van zijn meest agressieve aanvalsplannen, en bleef de regering onder druk zetten om de strijd in Vietnam te staken. 4.4 Tegenwind van media en politiek De eerste televisieoorlog 1 De verslaggeving begon in 1965 vol patriottisme en was dus weinig kritisch. Maar met name de jongere generatie journalisten raakte in Vietnam teleurgesteld over de manier waarop de legerleiding problemen verhulde en mooi weer speelde, en ging toen veel kritischer te werk. 2 Omdat ook de journalisten na het Tet-offensief niet meer in een overwinning geloofden, werd hun berichtgeving sceptisch van toon. De nadruk kwam te liggen op de slachtoffers van deze oorlog (die stierven voor een verloren zaak) en op het perspectief van de gewone soldaat al helemaal geen toonbeeld van enthousiasme en optimisme. Zo droeg de verslaggeving bij aan de anti-oorlogsstemming aan het thuisfront. Solidariteit met de president 3 De president (met zijn adviseurs), het ministerie van Defensie en het ministerie van Buitenlandse Zaken. 4 Het Congres werd over belangrijke besluiten verkeerd of pas achteraf geïnformeerd; de sleutelfiguren in het Congres werden in persoonlijke gesprekken aangesproken op hun loyaliteit en verantwoordelijkheidsbesef (in oorlogstijd steun je je regering!). In het Congres waren de mensen bang dat een kritische houding tegenover Vietnam zou worden uitgelegd als slapheid en verraad aan de eigen troepen die in Vietnam vochten. Duiven en haviken 5 Hij was de eerste vooraanstaande politicus die zich kritisch opstelde tegenover de Vietnampolitiek van de regering. Hij organiseerde in 1966 parlementaire hoorzittingen die rechtstreeks op tv werden uitgezonden en grote invloed hadden op de beeldvorming over Vietnam. Daardoor durfden ook andere Congresleden zich nu kritischer op te stellen. Pagina 14 van 18

15 6 Het Congres, waar de voorstanders van onderhandelingen ( duiven ) de overhand hadden, dwong (1) Nixon zijn inval in Cambodja te staken; (2) draaide direct na de vrede van 1973 de geldkraan dicht; en (3) nam eind 1973 een wet aan die de vrijheid van de president (sinds de Tonkinresolutie!) om zonder goedkeuring vooraf oorlogshandelingen te verrichten, aan banden legde. Hoofdstuk 5 - De gevolgen van de oorlog oriëntatie (blz ) 1 In de buurt van de plek waar zij schuilden, meende een observatievliegtuig Vietcongstrijders te hebben gezien. Die plek werd gebombardeerd met napalm en door de vuurbal die zo n bombardement oplevert, werden ook de vrouwen en kinderen getroffen. 2 De foto bracht de gruwelijkheid en zinloosheid van de Vietnamoorlog samen in één beeld: dit was wat de oorlog aanrichtte onder de Vietnamese bevolking. 5.1 Ontwricht Vietnam Noord-Vietnam 1 Een deel van het leven ging zich in schuilplaatsen onder de grond afspelen; akkers werden vaak s nachts bewerkt; de niet-werkende bevolking werd over het platteland verspreid. Overal kwam schuilplaatsen. 2 Doordat vrouwen en Chinezen de economie draaiende hielden, konden elk jaar 220 duizend jonge mannen de strijd in worden gestuurd. De staat controleerde de voedselproductie en zorgde er met een bonnensysteem voor dat iedere Noord-Vietnamees net genoeg kreeg om niet te verhongeren. De bevolking kwam niet in opstand omdat zij ontberingen gewend was en omdat tegen oproerkraaiers hard werd opgetreden. Bij dit alles was de (materiële en personele) steun uit China onmisbaar. Zuid-Vietnam 3 De meeste oorlogshandelingen vonden op Zuid-Vietnamese grond plaats; negentig procent van de bommen viel op het zuiden en richtten daar enorme schade aan: in de landbouw, aan de infrastructuur en onder de bevolking zelf. Vier miljoen mensen vluchtten van het platteland naar de steden, die daardoor uit hun voegen barstten. 4 Zij kozen geen partij uit angst voor vergelding en pasten zich dus aan de situatie van het moment aan. 5 Zuid-Vietnamezen waren beter gekleed en gevoed en de winkels lagen vol met moderne welvaartsartikelen. Maar die welvaart was voor een groot deel te danken aan de economische steun van de VS en aan de aanwezigheid van soldaten, journalisten en andere westerlingen, die in Zuid-Vietnam hun geld uitgaven. Alleen bedrijvigheid die op de tijdelijk aanwezige Amerikanen was gericht kwam tot bloei, terwijl de oorlog enorme schade aanrichtte in de Pagina 15 van 18

16 landbouw en de infrastructuur. Gescheiden werelden 6 Die verschillen werden groter. Noord-Vietnam veranderde nauwelijks en bleef dus een arme, overwegend agrarische samenleving. Zuid-Vietnam verstedelijkte in hoog tempo en de sociale verschillen namen er toe. Noord en Zuid leefden door de oorlog gescheiden, tussen beide bevolkingen bestond geen enkel contact. 5.2 Soldaten en veteranen Working-class war 1 Omdat driekwart van de soldaten die in Vietnam waren afkomstig was uit de arbeidersklasse. Onder de lagere sociale klassen was er ook meer steun voor de oorlog, het verzet tegen Vietnam kwam vooral uit de middenklasse. 2 De soldaten die naar Vietnam gestuurd werden waren erg jong en niet goed voorbereid op wat ze te wachten stond. Het vechten tegen een onzichtbare vijand, de aanblik van alle leed (zowel onder de Vietnamezen zelf als dat van gedode of gewonde strijdmakkers) en, vooral na 1968, de uitzichtloze militaire situatie (een overwinning leek uitgesloten) zorgde voor bijna ondraaglijke angst en frustratie. 3 (1) Veel soldaten leefden in een roes (van drugsgebruik of bandeloosheid) om aan de angst en frustratie van hun dagelijks leven te ontkomen. (2) Zwarte en blanke soldaten reageerden hun frustraties op elkaar af, de rassentegenstellingen in het leger werden steeds duidelijker zichtbaar. (3) Massale desertie: tienduizenden soldaten liepen voor korte of langere tijd weg. (4) Oorlogsmisdaden: onder deze extreme omstandigheden gingen doodsbange en gefrustreerde soldaten soms over tot extreme wreedheden. Het Vietnamsyndroom 4 De combinatie van lichamelijke en geestelijke klachten onder Vietnamveteranen die voortkwamen uit stress en gebrek aan erkenning. Oorlogservaringen konden niet goed worden verwerkt en namen de vorm aan van diverse psychische en fysieke problemen, die normaal functioneren in de samenleving voor korte of langere tijd onmogelijk maakte. Erkenning 5 Zij organiseerden zichzelf in duizenden belangenorganisaties, die ervoor zorgden dat er speciale, eigen voorzieningen kwamen. Deze organisaties dwongen ook af dat veteranen ruime toegang hadden tot studiebeurzen en allerlei speciale uitkeringen. 6 Zij zeggen groot respect te hebben voor de veteranen, omdat die gevochten hebben voor hun vaderland en daarmee in het gevecht voor vrijheid een prijs betaald hebben. Wie zich ten tijde van Vietnam aan de dienstplicht onttrok, wordt al snel gezien als slappeling. (Veelzeggend is de rol van het Vietnamverleden van bijvoorbeeld presidentskandidaten, met Bush en Kerry als meest recente voorbeelden.) Pagina 16 van 18

17 5.3 Een nationaal trauma Verval van een grootmacht 1 Dat aanzien leek in 1960 nog onaantastbaar: Amerika was in grote delen van de wereld hèt voorbeeld op politiek, economisch en cultureel gebied, en Amerikanen zelf hadden vertrouwen in de toekomst en in hun eigen regering. De Vietnamoorlog gaf dat vertrouwen een enorme knauw: veel Amerikanen waren ernstig teleurgesteld over de regering (en de politiek in algemene zin) en minder optimistisch over de toekomst. Bij veel (vooral jonge) Europeanen was de bewondering voor Amerika omgeslagen in afkeer. 2 De Amerikaanse dollar verloor haar oppermachtige positie, de dollarkoers daalde (ten opzichte van de meeste Europese munten). De investeringen in sociale zekerheid en betere publieke voorzieningen werden onbetaalbaar. Een lange periode van welvaartsgroei sloeg om in een economische recessie. Verdeeldheid 3 Europa was nu net zo welvarend als Amerika en werd in veel opzichten een economische concurrent. De agressieve buitenlandse politiek van de VS werd in West-Europa eerder als probleem gezien dan als oplossing voor problemen. Vooral onder de jongere generatie bestond weerzin tegen alles wat Amerikaans was of leek. 4 De samenleving leek uiteen te vallen in fanatieke tegenstanders van de oorlog en fanatieke voorstanders. Veel ruimte voor een gematigde tussenweg was er niet in het publieke debat je was voor of tegen, aan twijfelaars hebben we niks. Voor- en tegenstanders bedreven vlijmscherpe propaganda en probeerden elkaar zo zwart mogelijk af te schilderen. Leugens en bedrog 5 (1) Fulbright ontdekte (en maakte) in 1968 (bekend) dat de regering het Tonkin-incident zelf had uitgelokt. (2) In 1971 lekte een geheime studie (de Pentagon Papers) uit naar de Vietnampolitiek waaruit bleek dat Johnson bij herhaling had gelogen over Vietnam. Het effect was des te groter omdat de studie was uitgevoerd door het ministerie van Defensie zelf, van propaganda was dus geen sprake. (3) In het proces dat over Watergate gevoerd werd, werd duidelijk dat Nixon een leugenaar was die bovendien omkoping en intimidatie niet schuwde. 6 Nixon raakte verwikkeld in het Watergateschandaal doordat hij overal vijanden zag en niemand vertrouwde. Dat kwam deels door de kritiek op zijn Vietnambeleid en de schandalen daarover (Pentagon Papers, My Lai). Watergate was dus een indirect gevolg van Vietnam, en dwong Nixon tot aftreden. Carter werd gekozen omdat veel Amerikanen afkeer hadden gekregen van de gevestigde politieke orde en de kandidaten die daaruit voortkwamen. Carter was een outsider, iemand uit de provincie, zonder geld en contacten. 7 De VS hadden zich in een zinloze oorlog begeven en wisten deze voor het eerst in de geschiedenis niet eens te winnen. Amerikanen konden zichzelf nu nog moeilijk zien als bevrijders en (onoverwinnelijke) beschermers van vrijheid en democratie. 5.4 Vietnam na de oorlog Pagina 17 van 18

18 Een verwoest land 1 (1) Miljoenen mensen hadden verwanten verloren, miljoenen waren verminkt geraakt. Dat zijn gevolgen die nooit overgaan. (2) De landbouw was verwoest en veel landbouwgrond was vergiftigd en onbruikbaar geworden. (3) Mijnen eisen tot aan vandaag nieuwe slachtoffers. (4) Nog steeds komen de gevolgen van het agressieve bestrijdingsmiddel Agent Orange aan het licht: opmerkelijke toename van kanker, suikerziekte en miskramen. 2 Door het vertrek van de Amerikanen en het einde van hun economische steun stortte de economie volledig in. Alle productiemiddelen ook landbouwgrond en winkels werden als zodanig beschouwd werden door de staat in beslag genomen. Welvaartsartikelen verdwenen uit het straatbeeld, de schaarste uit Noord-Vietnam bereikte nu ook het zuiden. Bootvluchtelingen 3 Het regime van dictator Pol Pot in Cambodja vervolgde de Vietnamese minderheid daar en viel na 1977 ook Vietnamese dorpen aan. Vietnam antwoordde met een oorlog om het regime ten val te brengen. China steunde Pol Pot en reageerde op de Vietnamese overwinning door Vietnam de oorlog te verklaren en binnen te vallen. 4 De Chinese inval in Vietnam leidde tot haat tegen de Chinese minderheid in Vietnam; veel Chinezen probeerden aan vervolging te ontkomen door via zee te vluchten naar onbekende bestemming. Ook honderdduizenden Vietnamezen vluchtten via zee voor de onderdrukking van het communisme. 5 Nee, in 1986 lieten de communisten de teugels vieren. Privé-bezit en een zekere mate van vrijhandel werd weer toegestaan. (Tegenwoordig kun je Vietnam nog moeilijk een echt communistisch land noemen.) Normalisatie 6 Vietnam was door de oorlog met China zijn belangrijkste bondgenoot kwijt en wilde niet afhankelijk worden van Russische steun. De VS hadden een handelsboycot tegen Vietnam op touw gezet. Toenadering tot de VS zoeken was dus noodzakelijk om uit de economische problemen te geraken. De VS voelden in eerste instantie niets voor vriendschappelijke betrekkingen, het had de nederlaag nog niet verwerkt. Het eiste eerst opheldering over het lot van verdwenen soldaten. 7 De VS stelden zich soepeler op. Eerst werd de handelsboycot opgeheven, daarna werden de diplomatieke betrekkingen hersteld, waarna Amerikaanse investeringen op gang kwamen - vooral omdat in Vietnam goedkope arbeid beschikbaar is. In 2000 bezocht een Amerikaanse president het land en werd toen door de Vietnamese bevolking ontvangen als een held, niet als een (vroegere) vijand. Pagina 18 van 18