Samenvatting Geschiedenis Vietnam: Dekolonisatie en Koude Oorlog

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Vietnam: Dekolonisatie en Koude Oorlog Samenvatting door een scholier 2584 woorden 20 juli ,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdvragen: Waarom gingen de VS over tot militair ingrijpen in Vietnam? Waarom liet deze Vietnamoorlog diepe sporen na in de Amerikaanse samenleving (en in de internationale verhoudingen)? Historisch kader Vietnam ligt in Zuid-Oost-Azië, grenst in het noorden aan China en in het westen aan Laos en Cambodja. Er zijn twee grote rivierdelta s: de Mekongdelta in het zuiden en de Rode Delta in het noorden. Vooral het zuiden is vruchtbaar. Vietnam heeft 77 miljoen inwoners. In de twintigste eeuw zijn er twee ideologische systemen belangrijk: - Het ene onder leiding van de VS (individu centraal, vrijheid en democratie, kapitalisme) - Het andere onder leiding van de SU (collectief centraal, gelijkheid en solidariteit; centraal geleide economie) Vanaf de jaren twintig en dertig in de Derde Wereld streven van de gekoloniseerde landen naar zelfstandigheid, waarbij de communistische ideologie(tegen kapitalisme en kolonialisme) goed aansloot. Dit leidde na WOII tot dekolonisatie. In deze onafhankelijkheidsstrijd werden nationalistische en Koude Oorlog motieven vermengd. 1 Koude Oorlog en dekolonisatie in Indochina Waarom raakten de VS betrokken bij de dekolonisatie van Indochina? Nieuwe internationale verhoudingen na 1945 Vanaf het einde van WOII ontstond de Koude Oorlog tussen kapitalistische Westen (VS) en communistische oosten (SU) met strijd om invloedssfeer. Europa viel in twee delen uiteen gescheiden door ijzeren gordijn. Nadat de SU ook over kernwapens ging beschikken (1949) kwam er een wapenwedloop. Deze wederzijdse afschrikking leidde in de jaren zestig tot vreedzame coëxistentie (in Europa). In 1945 werden de Verenigde Naties opgericht om internationale conflicten te voorkomen of te beteugelen. De aangesloten landen zijn verenigd in de Algemene Vergadering. De Veiligheidsraad van de VN is opgericht om snel in actie te kunnen komen. Er zijn vijf permanente leden: de VS, Engeland, Frankrijk, de SU en China (tot 1972 nationalistisch China: Taiwan) en tien niet-permanente leden. De vijf permanente leden hebben vetorecht waardoor in de praktijk effectief optreden van de Veiligheidsraad nauwelijks voorkwam. Pagina 1 van 8

2 Vijandbeelden De VS waren bang voor een communistische wereldrevolutie. Dit leidde tot de containment politiek (indammen van het communisme) eerst in Europa(Marshallhulp en NAVO), later in de rest van de wereld (als gevolg van het communistisch worden van China en de opkomst van communistische bewegingen in Azië) De SU (en China) waren bang voor het westers imperialisme met als doel het veroveren van afzetmarkten en grondstoffen. De aanname van de VS dat de SU en China als één blok zouden optreden bleek trouwens niet te kloppen. Dekolonisatie in Zuid-Oost-Azië Een groot deel van Zuid-Oost-Azië was voor WOII koloniaal bezit van Engeland, Frankrijk en Nederland. In de jaren twintig en dertig van de 20 e eeuw groeide het verzet tegen de koloniale overheersing. Tijdens WOII werden de koloniën bezet door Japan. Door dit gezichts- en machtsverlies van de westerse landen werd het nationalisme gestimuleerd. Na WOII ontstond er een machtsvacuüm waardoor de nationalistische bewegingen krachtiger werden en veel staten onafhankelijk werden. De SU probeerde hiervan te profiteren en het communisme te bevorderen door onafhankelijkheidsbewegingen te steunen. De VS probeerden dit te voorkomen door middel van handel en Amerikaanse investeringen. Azië raakt bij de Koude Oorlog betrokken Toen China onder leiding van Mao Zedong communistisch werd, vreesden de VS verlies van westerse invloed in Azië. In de kwesties Korea (inval van het communistische Noord-Korea in het westers georiënteerde Zuid-Korea), China en Indochina zag het westen voorbeelden van communistische expansiedrang. De Amerikaanse regering probeerde haar belangen in Zuid-Oost-Azië op allerlei manieren te behartigen: 3. door het geven van economische hulp waardoor de Amerikaanse invloed in de regio zou toenemen. door het steunen op in het leven roepen van marionettenregeringen. door militaire steun en eventueel militaire interventie. De dominotheorie bepaalde jarenlang de Zuid-Oost-Azië politiek van de VS 2) Kolonisatie en dekolonisatie van Vietnam Op welke wijze voltrok zich het dekolonisatieproces in Vietnam? Het Franse koloniale bestuur Sinds 19 e eeuw: Frans Indochina (Vietnam, Laos, Cambodja): Kenmerken: Verbetering economie + infrastructuur + onderwijs + gezondheidszorg Vorming rooms katholieke, opgeleide elite in steden Mekongdelta: ontstaan van plantages met pachtboeren (rijst, rubber, delfstoffen) + contacten met Franse handelaren Midden / noorden: kleine boeren, land minder vruchtbaar + veel verzet tegen Fransen. Nationalisme, communisme en dekolonisatie in Vietnam Jaren 1920/1930: opkomst nationalisme Aanhang : boeren, arbeiders (land+fabriek), elite in steden Pagina 2 van 8

3 Leider: Ho Chi Minh Tijdens verblijf in Europa beïnvloed door communisme (socialisme + anti-imperialisme): stichting Indochinese Communistische Partij Tweede Wereldoorlog: verzet Vietminh (communisten) tegen Japanse bezetting 1945: Uitroepen onafhankelijkheid in het noorden. Geen steun van de VS door steun aan het koloniale Frankrijk in Koude Oorlog SU + China worden bondgenoot van Noord-Vietnam Zuid-Vietnam blijft Frans 1954: Slag bij Dien Bien Phoe: einde Franse overheersing De akkoorden van Geneve Verdeling Vietnam langs 17 e breedtegraad Neutraliteit van beide delen Verkiezingen in 1956 (Internationale commissie van Toezicht) Zuid-Vietnam: westers, kapitalistisch regime met Amerikaanse militaire steun. Afspraak over verkiezingen wordt niet nagekomen Oorzaken: VS: angst voor verenigd communistisch Vietnam China: angst voor uitbreiding Noord-Vietnam naar Laos en Cambodja SU: Vietnam is oplopen spanning niet waard Geen legering Amerikaanse troepen in Zuid-Vietnam 1954: oprichting ZOAVO Doel: militaire alliantie tegen uitbreiding communisme + veilig stellen Amerikaanse invloed in Azië. Strijdig met tweede bepaling van de akkoorden van Genève: Pogingen van VS om Zuid-Vietnam bij ZOAVO te betrekken. 3 Noord en Zuid-Vietnam na 1954 Waarom kwam het opnieuw tot een oorlog in Vietnam? Noord-Vietnam: Het regime van Ho Chi Minh De politieke macht was is handen van Ho Chi Minh en de Vietnamese Communistische Partij. Er werd geleidelijk een communistische economie ingevoerd (landverdeling en nationalisatie Franse bedrijven) Na 1954 invoering planeconomie en ingrijpende landhervormingen onder invloed van China. Veel slachtoffers en veel rijke Vietnamezen vluchtten naar het zuiden. Doel bleef een verenigd en communistisch Vietnam. Na 1959 infiltratie van Zuid-Vietnam door Noord-Vietnamezen. Zuid-Vietnam: het regime van Ngo Dinh Diem Pagina 3 van 8

4 In Zuid-Vietnam werd met behulp van de V.S. een anticommunistische staat opgebouwd onder leiding van Ngo Dinh Diem (rooms-katholiek, behorend tot de Vietnamese bestuurlijke elite, anticommunistisch en antikoloniaal). Het regime van Diem riep veel verzet op: de boeren verzetten zich tegen de gedwongen verhuizing naar de versterkte dorpen. Dit kostte veel geld en was onverenigbaar met de cultuur van voorouderverering. De oppositie verenigde zich in het Nationaal Bevrijdings Front (NLF) waarvan de Vietcong de militaire tak was. Deze werd gesteund door Noord-Vietnam. Diem reageerde met onderdrukking hetgeen uiteindelijk leidde tot zijn afzetting door toedoen van de V.S. Noord en Zuid-Vietnam in het krachtenveld van de Koude Oorlog (hoofdstuk 4) De V.S. steunden Zuid-Vietnam niet alleen met oorlogsmaterieel maar ook met militaire adviseurs, die steeds meer bij de gevechtshandelingen betrokken raakten toen Noord-Vietnamese legereenheden het Bevrijdingsfront in het zuiden gingen versterken. Het Zuid-Vietnamese leger functioneerde slecht. Noord-Vietnam werd gesteund door China (vanaf 1949) en de S.U. (vooral na 1960 toen er verwijdering optrad tussen China en de S.U.). Noord-Vietnam bleef onder leiding van Ho Chi Minh desondanks een vrij zelfstandige politiek voeren. Na 1964 verhardde de houding van de V.S. (Johnson) en de S.U. (Brezjnev) ten opzichte van elkaar hetgeen ook tot uiting kwam in hun Vietnampolitiek 4 Een supermacht verliest een oorlog ( ) Waardoor bleef een militaire overwinning voor de VS in de oorlog in Vietnam uit? (h4 deel 2) Uitgangspunten van de Amerikaanse strategie Kennedy s opvolger als president van de VS, Johnson, wilde zich vooral richten op de binnenlandse problemen van de VS (armoedeproblematiek, rassendiscriminatie). Een oorlog tegen Vietnam moest daarom zo snel mogelijk gewonnen worden. Ten aanzien van Vietnam waren er globaal drie mogelijkheden: 3. terugtrekken nucleair ingrijpen gevechtseenheden sturen. De eerste twee vielen af. Bleef over de laatste. Daarbij moest aan de volgende eisen voldaan worden: 3. zo weinig mogelijk Amerikaanse slachtoffers. de oorlog winnen met conventionele middelen. het oorlogsgebied beperken tot Vietnam. De VS gingen ervan uit dat het Zuid-Vietnamese leger in het zuiden de Vietcong zou uitschakelen en dat de Amerikanen de bevoorradingslijnen van Noord-Vietnam naar het zuiden zou afsnijden. Dit moest lukken in een beperkte oorlog ( limited war ) door het militaire overwicht van het Amerikaanse en Zuid-Vietnamese leger. China en de SU zouden daarbij niet geprovoceerd worden. Falende strategie Het Tonkinincident (en de daaruit voortvloeiende Tonkinresolutie van 1964) vormde het voorwendsel voor het sturen van Amerikaanse grondtroepen naar Zuid-Vietnam en het systematisch bombarderen van Noord-Vietnam (Operatie Pagina 4 van 8

5 Rolling Thunder). Maar: Johnson stond het bombarderen van bepaalde doelen in Noord-Vietnam niet toe uit vrees voor een confrontatie met China en S.U. De Ho Chi Minh route waarlangs het verzet in Zuid-Vietnam vanuit Noord-Vietnam werd bevoorraad, kon slechts beperkt worden gebombardeerd (liep ook door Laos en Cambodja). Het Zuid-Vietnamese leger verrichtte slechts ondersteunende taken aan de Amerikanen. De Noord-Vietnamese generaal Vo Nguyen Giap voerde een guerrilla-oorlog. De Vietcong beheerste het platteland(netwerk van tunnels) ondanks gebruik van napalm en Agent Orange en infiltreerde in de versterkte dorpen. Steun van bondgenoten China steunde Noord-Vietnam met technici (die meehielpen de schade aan dijken, irrigatiesystemen e.d. te repareren), militaire adviseurs en grote hoeveelheden wapens. De S.U. steunde Noord-Vietnam met de modernste wapensystemen, waaronder zeer effectief luchtafweergeschut. Voedsel en medische hulp ontving Noord-Vietnam van diverse organisaties uit zowel westerse als communistische landen. Het einde van de Amerikaanse interventie in Vietnam Vanwege het uitblijven van successen werd het Amerikaanse leger in Vietnam steeds verder uitgebreid. Maar tot een doorbraak kwam het niet, hetgeen leidde tot een demoralisering van het Amerikaanse leger. Bij het Tet-offensief van januari 1968, waarbij alle Amerikaanse bases in Zuid-Vietnam tegelijkertijd werden aangevallen, werd duidelijk dat de V.S. Zuid-Vietnam niet onder controle hadden, maar ook werd duidelijk dat Noord-Vietnam en de Vietcong een overwinning niet konden forceren.onderhandelingen moesten tot een oplossing leiden. De opvolger van president Johnson, Richard Nixon ( ) streefde naar terugtrekking van de Amerikaanse troepen zonder gezichtsverlies en vietnamisering van de oorlog. Hij wilde dat bereiken door: Militaire offensieven: zware bombardementen op Noord-Vietnam, Laos en Cambodja. Diplomatieke offensieven: a. Onderhandelingen vanaf 1969 in Parijs tussen de VS en Noord-Vietnam b. Verbetering van de relaties met de S.U. en China, zodat deze landen niet meer automatisch Noord-Vietnam zouden steunen Nixon reisde daarvoor naar Moskou en Peking. Nixon en zijn veiligheidsadviseur Kissinger probeerden d.m.v. driehoeksdiplomatie Noord-Vietnam, de SU en China tegen elkaar uit te spelen, zodat Noord-Vietnam zich soepeler zou opstellen bij de vredesonderhandelingen. (De SU werd door de VS gunstige handelsvoorwaarden in het vooruitzicht gesteld; de VS zochten toenadering tot China; wapenbeheersingsvoorstellen werden gekoppeld aan vredesregeling Vietnam). Omdat het voorgaande niet tot het gewenste resultaat leidde, werd besloten tot zware bombardementen op Noord-Vietnam. Dit riep hevige internationale protesten op. Noord-Vietnam ging uiteindelijk akkoord (op advies bondgenoten, door de zware bombardementen en het feit dat de VS snel weg wilden uit Vietnam). Op 23 januari 1973 werden de Parijse akkoorden gesloten, die bijna identiek waren aan de Geneefse akkoorden van In 1975 veroverde Noord-Vietnam Zuid-Vietnam. 5 Gevolgen van de Vietnam-oorlog in Vietnam Pagina 5 van 8

6 Welke gevolgen had de oorlog voor burgers en militairen in Vietnam? Gevolgen van de Vietnam-oorlog voor de Vietnamese samenleving A. Gevolgen voor Noord-Vietnam en de Zuid-Vietnamese gebieden die in handen waren van de Vietcong: Veel werkzaamheden werden ondergronds of s nachts verricht. In Noord-Vietnam werd de bevolking over het platteland verspreid. Er was militaire dienstplicht en vrouwen hielpen mee om vitale industrieën en openbare diensten in bedrijf te houden. De voedselvoorziening werd aangetast, maar dit leidde niet tot hongersnood. B.Gevolgen voor Zuid-Vietnam: Groot deel manlijke bevolking ingeschakeld bij oorlogvoering. De gedwongen bescherming (van de kant van Vietcong of Amerikaanse/Zuid-Vietnamese leger) in versterkte dorpen werd door veel inwoners als bezetting gezien. Veel Zuid-Vietnamezen vluchtten voor het oorlogsgeweld. Dit leidde tot een ontvolking van het platteland en een sterke groei van de steden(vooral van Saigon). De grote werkloosheid leidde tot misdaad en prostitutie. Door aanwezigheid van de Amerikanen werd de economie ontwricht. Landbouw en industrie werden verwaarloosd. Gevolgen van de Vietnam-oorlog voor Amerikaanse militairen in Vietnam. Voor de veelal jonge Amerikaanse dienstplichtigen betekende de oorlog een ingrijpende gebeurtenis: Ze waren nauwelijks voorbereid op het klimaat, de guerrilla-oorlog, de aanblik van doden en gewonden. De oorlog verliep moeizaam en veel Zuid-Vietnamezen reageerden vijandig. Gevoelens van angst, verdriet en frustratie leidden tot drugsgebruik, rassenhaat, oorlogsmisdaden en desertie. 6 De oorlog aan het thuisfront Welke invloed had de oorlog op de Amerikaanse samenleving in welke mate beïnvloedde de Amerikaanse publieke opinie het verdere verloop van de oorlog? De rol van de media Via de televisie, maar ook via foto s en krantenreportages kwam de Vietnamoorlog in de VS onder ieders aandacht. Aanvankelijk vermeden de media op verzoek van de overheid een al te kritische toon, maar ze kozen later steeds meer voor het democratische belang van kritische en onderzoekende journalistiek. De tegenstellingen in de maatschappij namen hierdoor toe. De rol van de protesten Veel jongeren keerden zich tegen de oorlog. Deze protestgeneratie had een eigen cultuur ontwikkeld die sterk afweek van de gevestigde orde, die het communisme als een reëel gevaar beschouwde. Door de dienstplicht werden de jongeren direct met de oorlog geconfronteerd. Velen weigerden dienst. Vooral op de universiteiten was het protest sterk en werden er anti-oorlogsdemonstraties georganiseerd. Ook in de rest van de wereld kwam het tot massale protesten. De rol van de politiek Lange tijd was er van parlementaire controle op het Vietnambeleid nauwelijks sprake. Het Vietnambeleid werd bepaald door het Witte Huis, het Pentagon en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ondanks vraagtekens bij de Amerikaanse aanwezigheid in Vietnam en bij het democratisch gehalte van het Zuid-Vietnamese regime stemde het Congres jaarlijks in met de defensiebegroting. Redenen: Pagina 6 van 8

7 Loyaliteit met president Johnson Angst voor het communisme Solidariteit met de Amerikaanse soldaten in Vietnam Uit angst voor beschuldigingen te slap op te treden tegen het communisme. De twijfel onder politici over de oorlog nam toe door het uitblijven van een overwinning en de toenemende protesten tegen de oorlog. In de Senaat kwamen er twee kampen: de havikken en de duiven. Daartoe behoorde senator J. William Fullbright die betwijfelde of de Vietnamoorlog de belangen van de VS wel diende. Ook binnen de regering bestonden er meningsverschillen over de oorlog. Door het gebrek aan alternatieven werd de oorlog voortgezet. De oorlog verzwakte de economische positie van de VS (toename overheidsuitgaven, daling dollarkoers) en een economische teruggang dreigde. De voortzetting van de oorlog en de uitvoering van de Great Society kwamen hierdoor in gevaar. In 1968 namen de binnenlandse spanningen toe (anti-oorlogsdemonstraties; successen van Noord-Vietnam tijdens Tet-offensief). Johnson stelde zich niet herkiesbaar. Richard M. Nixon met zijn belofte van eervolle vrede en vietnamisering van de oorlog won de verkiezingen. 7 De betekenis van de Vietnamoorlog voor de Amerikaanse samenleving en voor de internationale verhoudingen. Waarom liet de oorlog diepe sporen na in de Amerikaanse verhoudingen? samenleving en in de internationale Sporen in de binnenlandse politieke verhoudingen in de VS Het vertrouwen van veel Amerikaanse burgers in de politiek werd door de Vietnamoorlog geschaad: Politici namen soms op verkeerde gronden beslissingen President Johnson overlegde nauwelijks met Congres over de oorlog Johnson trok zich weinig aan van protesterende burgers Uit de Pentagonpapers bleek dat de regering soms een onjuiste voorstelling van zaken gaf over de oorlog Het Tonkin-incident was een bewuste manipulatie van legerleiding en regering om presidentiële volmachten toe te staan. In 1973 werden de bevoegdheden van de president inzake oorlogvoering door het Congres beperkt door middel van de War Powers Act. Sporen in de maarschappelijke verhoudingen Vooral de lagere sociale milieus (met relatief veel zwarte jonge mannen) waren oververtegenwoordigd aan het front. Naast spanningen zorgde dit voor toenadering onder blanke en zwarte militairen. Soldaten die terugkeerden konden vaak studiebeurs krijgen en konden daarmee carrière opbouwen. De hogere milieus probeerden voor zoons een minder risicovolle invulling van de dienstplicht te regelen. Anderen weigerden dienst. Dit had vaak gevolgen voor hun verdere loopbaan. Een nationaal trauma In de jaren 1970 werd de Vietnamoorlog in de VS een nationaal trauma: het rijkste land ter wereld met de sterkste defensiemacht had voor het eerst in zijn geschiedenis een oorlog verloren. Bovendien gingen velen zich afvragen of er in Vietnam nog wel van een gerechtvaardige strijd gesproken kon worden. Dit gezien de onthullingen in de pers en de Pagina 7 van 8

8 schokkende tv-beelden. Bovendien bleek deze strijd zinloos geweest te zijn toen in 1975 Noord-Vietnam gemakkelijk Zuid-Vietnam veroverde. Veel teruggekeerde Amerikaanse soldaten leden konden hun oorlogservaringen nauwelijks verwerken en voelden zich onbegrepen. Ze leden aan het Vietnamsyndroom. Verwerking kwam pas in de jaren 1980 opgang. Dit bleek uit de vele speelfilms en de onthulling in 1982 van het Vietnam-Memorial. Pagina 8 van 8