Aanpak zwerfafval in schoolomgeving Analyse en Maatwerkplan, Gemeente De Bilt

Transcriptie

1 Aanpak zwerfafval in schoolomgeving Analyse en Maatwerkplan, Gemeente De Bilt De analyse van de schoolomgeving wordt in het kader van het Focusprogramma Zwerfafval uitgevoerd. Dit is een programma van VNO NCW en VNG. In opdracht van de VNG voeren Agentschap NL en NVRD het actieprogramma Gemeente Schoon uit. projectnr revisie maart 2012 Opdrachtgever Gemeente De Bilt Afdeling Wijk en Dorpsgericht werken Soestdijkseweg Zuid 173 Postbus AH BILTHOVEN datum vrijgave beschrijving revisie 2.0 goedkeuring vrijgave Rapportage definitief PL CvB

2 Colofon Projectgroep bestaande uit: Gerard Kosterman, Gemeente de Bilt Lianne Oosterlee, Gemeente De Bilt Micky Streefkerk, het Nieuwe Lyceum Jos Heuer, De Werkplaats, voortgezet onderwijs Paulien Lasterie, Oranjewoud Carolien van Balen, Oranjewoud Tekstbijdragen: Fotografie: Vormgeving: Oranjewoud Datum van uitgave: 12 maart 2012 Contactadres: Beneluxweg SJ Oosterhout Postbus AA Oosterhout Copyright 2012 Ingenieursbureau Oranjewoud Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Doelstelling Zwerfvuil in relatie met gebruik, inrichting en beheer Leeswijzer Analyse gemeentelijk beleid en uitvoering Gemeentelijke organisatie en beleid Huidige uitvoering omtrent aanpak zwerfafval Conclusie: overzicht van inzet per instrument Resultaten zelfscan schoolomgeving Analyse van de schoolomgeving Situering schoolomgeving Type overlast en mate van vervuiling in schoolomgeving Afvalbakken in het schoolomgeving Handhaving op snoeproute Huidige samenwerking met scholen Maatwerkplan Focus zwerfafvalaanpak Pijler Beheer en Inrichting Pijler Voorlichting en acties vanuit scholen Pijler Maatschappelijke stage Voorbereiding stage algemeen Stageopdracht 1: Hoe schoon is de wijk? Stageopdracht 2: Hoe schoon wordt de wijk beleefd? Bijlage 1: Informatie lespakket 'Let's start the war on Trash!' Bijlage 2: Tips & Trucs Bijlage 3: Theoretisch kader: Gedrag jongeren in relatie tot zwerfafval blz. blad 1 van 1

4 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente De Bilt staat voor rustig en veilig wonen in een hoogwaardige, groene en deels landelijke omgeving 1. Om te zorgen voor een aantrekkelijke woonomgeving besteedt de gemeente naast veiligheid ook aandacht aan schoon. Door vrijwel dagelijks actief te zijn met beheer en reiniging houdt de gemeente grip op de kwaliteit van de buitenruimte. Er zijn echter een aantal gebieden die extra aandacht vragen doordat ze sneller vuil aantrekken dan gemiddeld. De omgeving van Het Nieuwe Lyceum (scholengemeenschap voor gymnasium, atheneum en havo met circa 900 leerlingen) en de Werkplaats (voortgezet onderwijs bestaande uit vmbo, havo, atheneum en gymnasium met circa 1200 leerlingen) is daar één van. De leerlingen van beide scholen maken veelvuldig gebruik van de supermarkt Plus, welke op (10 minuten) loopafstand van de scholen ligt. Als gevolg van hun ongewenst (weggooi) gedrag is op de snoeproute van de scholen naar de Plus zwerfvuil zichtbaar aanwezig. Daarnaast zorgen de jongeren voor overlast op speelplekken in de naastgelegen wijk de Leijen. De speelplekken worden tijdens of kort na schooltijd door de jongeren gebruikt als hangplek. Er wordt vaak veel zwerfafval op de speelplekken aangetroffen en er is sprake van bekladding en vernieling van speeltoestellen, bankjes etc.. Dit zorgt voor een onprettige situatie voor bewoners. Voor de gemeente was de aanhoudende vervuiling op de snoeproute aanleiding om deel te nemen aan een analysetraject schoolomgeving van Gemeente Schoon en daarmee een doelgerichte aanpak van het gebied te starten. De eerste stap bij de gerichte aanpak is het analyseren van de schoolomgeving en de snoeproute. Deze analyse geeft niet alleen inzicht in de huidige situatie, maar ook antwoord op de vraag met welke instrumenten een gerichte aanpak het beste is in te steken. Het resultaat is een plan van aanpak op maat met effectieve maatregelen. Een plan van aanpak waarmee de gemeente concreet aan de slag kan en die eventueel op andere schoolomgevingen is toe te passen. De analyse van de schoolomgeving is uitgevoerd door advies en ingenieursbureau Oranjewoud in samenwerking met de gemeente de Bilt. De basis voor de analyse wordt gevormd door: de bevindingen voortkomend uit het overleg op 7 december 2011 met Gerard Kosterman van de afdeling Wijk en Dorpsgericht Werken; een bezoek aan de schoolomgeving op 7 december 2011; de resultaten van de uitkomsten van de door de gemeente ingevulde zelfscan schoolomgeving (vragenlijst ontwikkeld door Agentschap NL). een overleg met de gemeente, het Nieuwe Lyceum, de Werkplaats en Oranjewoud op 3 februari De analyse van de schoolomgeving wordt in het kader van het Focusprogramma Zwerfafval uitgevoerd. Dit is een programma van VNO NCW en VNG. In opdracht van de VNG voeren Agentschap NL en NVRD het actieprogramma Gemeente Schoon uit. 1.2 Doelstelling De gemeente de Bilt heeft veel aandacht voor het schoonhouden van de betreffende schoolomgeving. De problemen van zwerfvuil houden echter aan. De gemeente is daarom op zoek naar een meer preventieve aanpak waarbij ook de schooljeugd wordt betrokken. Zij heeft Oranjewoud gevraagd om een maatwerkplan te formuleren waarin wordt ingezet op een verdere samenwerking met de scholen om de bewustwording onder leerlingen te verbeteren en waar mogelijk gedragsverandering teweeg te brengen. Dit met als doel een schonere woonomgeving in de buurt van de scholen te creëren. 1 bron: Coalitieakkoord : Energiek De Bilt blad 2 van 2

5 1.3 Zwerfvuil in relatie met gebruik, inrichting en beheer Vervuiling van de openbare ruimte wordt al snel in verband gebracht met het gedrag van de mens ofwel de gebruikers. Vervuiling is zelfs te zien als een vorm van vandalisme. Een vervuilde omgeving geeft veel gebruikers een akelig gevoel, zeker wanneer het vuil van een ander betreft. Oorzaken voor plekken die meer vuil aantrekken dan de omliggende omgeving zijn niet alleen te zoeken in het ongewenste gedrag van gebruikers. Inrichting en functionaliteit van een plek zijn ook in verband te brengen met vervuiling. De inrichting van een plek kan er voor zorgen dat het niet fijn is om op die plek lang te blijven. Een anonieme of onoverzichtelijke plek zal eerder gebruikt worden voor ongewenste doeleinden en dit werkt zo ook zwerfvuil in de hand. Bovendien kan blijken dat de inrichting niet aansluit op het gebruik van die plek of dat een aantal voorzieningen wordt gemist. Ook het beheer is van invloed op de mate van vervuiling. Een schone omgeving zal minder aanleiding geven tot weggooigedrag of andere vormen van vervuiling. Een schone omgeving betekent geen zwerfvuil op straat, maar ook bijvoorbeeld geen graffiti op obstakels of muren. Uit onderzoek blijkt dat in een omgeving met veel graffiti op de muren mensen twee keer zo snel iets op de grond gooien dan wanneer er niets op de muren staat 2. Kortom: gebruik, inrichting en beheer bepalen samen de kwaliteit en de beleving van een plek. In theorie is het zo dat gebruikers reageren op een verandering van een plek, zoals een andere inrichting of het anders beheren. Er kan dus indirect worden gestuurd op gedrag. Dit geldt ook voor een gebied zoals een schoolomgeving. De analyse is gericht op de relatie tussen gebruik, inrichting en beheer. In het maatregelplan is aandacht voor de verschillende instrumenten om zwerfafval aan te pakken, maar gezien de doelstelling van dit traject zal de aandacht vooral uitgaan naar het instrument participatie en voorlichting ofwel de samenwerking met scholen en de betrokkenheid van leerlingen bij het probleem. 1.4 Leeswijzer Het volgende hoofdstuk gaat in op het gemeentelijk beleid en de uitvoering met betrekking tot de aanpak van zwerfafval en de resultaten van de zelfscan. In hoofdstuk 3 volgt een analyse van de schoolomgeving, waarbij onder andere de bevindingen uit de rondgang en uit het concept maatwerkplan van adviesbureau MWH 3 worden gepresenteerd. Ook wordt aangegeven wat beide scholen al doen om zwerfafval te verminderen. Tenslotte volgt in hoofdstuk 4 na een korte toelichting op de focus van de aanpak (de strategie), het maatwerkplan. Hierin worden acties voorgesteld en toegelicht om zwerfafval in de omgeving van de twee scholen te voorkomen dan wel te verminderen. 2 bron: "Graffiti leidt tot rommel leidt tot diefstal leidt tot ", André de Vos, Tijdschrift Binnenlands Bestuur, 15 okt Begin 2011 is door adviesbureau MWH een concept maatwerkplan voor de betreffende schoolomgeving opgesteld. blad 3 van 3

6 2 Analyse gemeentelijk beleid en uitvoering 2.1 Gemeentelijke organisatie en beleid In de zorg voor een schone, hele en veilige openbare ruimte zijn vooral de afdeling Beheer Openbare Ruimte (BOR), de afdeling Wijk en Dorpsgericht werken en de afdeling Openbare orde en Veiligheid van de gemeente de Bilt betrokken. De laatste twee afdelingen vallen direct onder de directie ofwel het bestuursmanagement. De afdeling Wijk en Dorpsgericht bestaat uit vier medewerkers. Zij vormen de wijkcoördinatoren van de verschillende wijken/ dorpskernen en fungeren als tussenpersoon tussen gemeente, burger en overige (wijk)partners/ instanties. Zij spelen in op ad hoc zaken en zijn actief met het organiseren van sociale activiteiten. Ook werken zij nauw samen met de mensen van veiligheid, zoals de wijkagenten en BOA's. Deze samenwerking verloopt goed. Er is maandelijks integraal overleg over de verschillende wijken. De afdeling Beheer Openbare Ruimte is verantwoordelijk voor het beheer, onderhoud en reiniging van de openbare ruimte. De afdeling bestaat uit een binnen en buitendienst. In beide diensten zijn circa 25 tot 30 mensen werkzaam. De gemeente heeft omtrent de gewenste kwaliteit en netheid van de openbare ruimte geen eenduidige afspraken vastgelegd. Er wordt gewerkt volgens bestaande kaders en voornamelijk op basis van eigen inzicht, waarmee wordt geprobeerd in de hele gemeente eenzelfde kwaliteit na te streven. Voor een aantal beheerdisciplines is beleid geformuleerd en vastgesteld. Zo is een speelbeleidsplan beschikbaar. Beleidsmatige zaken en de voorbereiding van plannen vallen onder de afdeling Beleid & Strategie. 2.2 Huidige uitvoering omtrent aanpak zwerfafval Om zwerfafval te voorkomen dan wel te verminderen, kan worden ingezet op een aantal instrumenten die samen door Gemeente Schoon als een integrale aanpak van zwerfafval worden gezien. Deze instrumenten zijn: reiniging, monitoren, voorzieningen, handhaving, communicatie en participatie. Om een beeld te geven van hoe gemeente De Bilt ervoor staat met betrekking tot de aanpak van zwerfafval, zijn hieronder de bevindingen per instrument weergegeven. Reiniging Gemeente De Bilt beschikt over een eigen buitendienst, aangestuurd door medewerkers van de binnendienst. Het beheer, onderhoud en de reiniging vinden plaatst op basis van frequenties. Dit betekent dat er sprake is van vaste werkschema's. Plekken die sneller vuil aantrekken dan gemiddeld worden vaker bezocht door de buitendienst, bijvoorbeeld om de afvalbak(ken) te legen of zwerfvuil te verwijderen. De gemeente heeft een aantal werkzaamheden, zoals het schoffelen van plantsoenen en het prikken van zwerfafval, uitbesteed aan het sociale werkvoorzieningschap Biga Groep. Monitoren In de gemeente wordt de kwaliteit van de openbare ruimte niet gemonitord. Medewerkers van de buitendienst weten vanuit de praktijk welke plekken extra aandacht vragen. Om de burgerbeleving ten aanzien van de tevredenheid van de woonomgeving en de gemeentelijke dienstverlening in beeld te brengen, houdt de gemeente om de twee jaar een onderzoek onder de bewoners. In 2011 vond het laatste onderzoek plaats, maar de resultaten zijn nog niet bekend. Uit de resultaten van drie vorige onderzoeken, blijkt dat het schoonhouden van de buitenruimte een aandachtspunt is, zie tekstkader. Resultaten onderzoek burgertevredenheid in 2005, 2007 en 2009 De gemiddelde rapportcijfers voor het woon en leefklimaat schommelen in de drie peilingen rond een 7. Specifiek voor het onderdeel netheid zijn er de volgende bevindingen: Schoonhouden wegen en straten: tevredenheid is in de drie peilingen redelijk gelijk. In 2009 is 41% tevreden, 25% ontevreden en 35% van de respondenten tevreden noch ontevreden; Schoonhouden van groen: tevredenheid in 2007 en 2009 is beter dan in In 2009 is 34% is tevreden, 33% ontevreden en nog eens 33% van de respondenten tevreden noch ontevreden. blad 4 van 4

7 Voorzieningen De gemeente beschikt niet over een afvalbakkenbeleid. Afvalbakken worden op basis van eigen inzicht van de medewerkers van de buitendienst geplaatst, verwijderd of vervangen. Dit geldt ook voor het al dan niet inwilligen van burgerverzoeken ten aanzien van het plaatsen van een afvalbak. Handhaving In de gemeente zijn drie BOA's actief. Zij hebben een breed takenpakket waarvan zwerfvuil een klein onderdeel vormt. De BOA's zijn vooral zichtbaar en spreken mensen aan op gedrag. Soms wordt een waarschuwing gegeven en de naam van de overtreder genoteerd. De BOA's geven deze informatie door aan de wijkagent. Bij herhaling van de overtreding kan een boete volgen, maar dit komt niet vaak voor en kan alleen op heterdaad gebeuren. De waarschuwingen en boetes worden besproken in het integrale overleg met de BOA's, wijkagenten en wijkcoördinatoren. Wijkcoördinatoren kunnen in overleg een beroep doen op de BOA's als meer inzet is gewenst. De gemeente is voorstander van het harder optreden bij overtredingen en dus het sneller uitdelen van een boete. Dit moet echter wel gebeuren in combinatie met communicatie over de gemeentelijke handhaving. Communicatie De gemeente besteedt zo nu en dan aandacht aan het onderwerp schoon op de gemeentepagina van de lokale krant de Biltse Courant. Aandacht voor schoon is er bijvoorbeeld wanneer acties met burgers of wijkinstanties plaatsvinden, zoals gezamenlijke prik of opschoonacties. Participatie Met de aandacht voor het wijk en dorpsgericht werken is er ook aandacht voor participatie met burgers en wijkinstanties. De gemeente probeert met participatie de betrokkenheid van bewoners bij hun eigen buurt te vergroten. Een aantal bewoners(groepen) zijn actief met het organiseren van opschoonacties die vanuit de gemeente worden ondersteund en waar nodig gefaciliteerd. Ook de woonstichting (SSW) heeft eerder deelgenomen aan prikacties in de gemeente (in de wijk Leijen). 2.3 Conclusie: overzicht van inzet per instrument De bevindingen uit paragraaf 2.2. zijn in onderstaand figuur beknopt weergegeven. Kwaliteitsambities voor de openbare ruimte zijn niet geformuleerd. Overal dient dezelfde kwaliteit te worden behaald. Op de gemeentepagina van de lokale krant wordt zo nu en dan over schoon gepubliceerd. Er zijn drie BOA's actief. Handhaving op zwerfvuil gebeurt, maar heeft weinig prioriteit.. Het is vooral preventief (middels waarschuwing) en minder repressief (middels boete). Er is sprake van burgerinitiatieven door actieve bewoners(groepen). De gemeente ondersteunt en faciliteert en is vooral actief vanuit wijk en dorpsgericht werken. De buitendienst van afdeling BOR werkt op basis van frequenties aan beheer en reiniging van openbare ruimte. Ook wordt samengewerkt met sociale werkvoorzieningschap Biga Groep. Monitoring vindt niet plaats. Wel heeft in 2005, 2007 en 2009 een burgeronderzoek plaatsgevonden. Afvalbakken worden op basis van eigen inzicht geplaatst, verwijderd of vervangen. Figuur 1: overzicht analyse per instrument van het knoppenmodel zwerfafvalaanpak blad 5 van 5

8 2.4 Resultaten zelfscan schoolomgeving De zelfscan schoolomgeving, ontwikkeld door Agentschap NL, bestaat uit een vragenlijst die inzoomt op de huidige aanpak van zwerfafval specifiek voor schoolomgevingen. De vragenlijst is door Gerard Kosterman ingevuld. In deze paragraaf worden de uitkomsten visueel weergegeven, aangevuld met een korte toelichting. In de grafieken wordt met 'huidige niveau' bedoeld hoe het momenteel is en met 'streefniveau' hoe de gemeente het graag wil zien. Eerste indruk aanpak zwerfafval schoolomgevingen Er is sprake van intern draagvlak voor een aanpak van zwerfafval in schoolomgevingen. Raadsleden zijn betrokken en het onderwerp leeft bij de afdeling Wijk en Dorpsgericht werken. Ook blijkt uit de scan dat de gemeente De Bilt een goed beeld heeft van waar de snoeproutes 4 zich bevinden, vandaar de hoge score in figuur 2. Figuur 2: Eerste indruk Doelstellingen bij aanpak zwerfafval schoolomgevingen In figuur 3 zijn de resultaten omtrent de doelstellingen weergegeven. De kwaliteit (netheid) scoort niet op elk plek het gewenste kwaliteitsniveau vandaar dat het streefniveau een hogere score aangeeft dan het huidig niveau. De score van tevredenheid betreft nog geen voldoende, deze mag hoger gaan scoren. De gemeente vertaalt dit vooral naar het creëren van minder klachten. Momenteel komt uit de wijk de Leijen nog geregeld klachten en meldingen binnen met betrekking tot overlast van jongeren. De betrokkenheid van bewoners en partners bij de zwerfafvalaanpak scoort in figuur 3 matig, terwijl scholen zich juist zeer actief opstellen, zie meer in paragraaf 3.5. Voor 'Efficiency' is geen score beschikbaar. Het is lastig om aan te geven of financiële middelen en capaciteit voor snoeproutes slim worden besteed. Figuur 3: Doelstellingen 4 Het begrip snoeproute is als volgt gedefinieerd: "een route die een leerling aflegt van huis naar school en vice versa, inclusief de route naar de supermarkt en snackbar tijdens en na schooltijd. Het zijn de loop- en fietsroutes maar ook de routes naar en van bus- en treinstation". blad 6 van 6

9 Instrumenten bij aanpak zwerfafval schoolomgevingen Figuur 4 laat zien dat vanuit de verschillende instrumenten verbeterslagen zijn te maken (streefniveau ligt hoger score dan huidige niveau). Vanuit inrichting is een hogere score vooral te behalen door meer aandacht te schenken aan de uitstraling van groen. Een fraaiere inrichting en intensiever onderhoud van groen maakt de drempel om zwerfvuil te maken soms hoger. Handhaving geeft een relatief lage score aan. Echter, handhaving is wel actief in de schoolomgeving en werkt nauw samen met de scholen, de politie en supermarkt Plus. Het gaat vooral om het aanspreken op gedrag (preventief handhaven). Dit mag meer structureel plaatsvinden en ook meer repressief middels het uitdelen van boetes. Communicatie naar bewoners en ondernemers met oog op de aanpak van zwerfvuil in schoolomgeving vindt beperkt plaats. Vanuit scholen is hier wel aandacht voor richting de leerlingen. Aan nieuwkomers wordt voorlichting gegeven met oog op de gedragsregels waar zwerfvuil ook een onderdeel van is. Participatie geeft een lage score voor het huidig niveau, maar er wel duidelijk sprake van samenwerking tussen gemeente, scholen, supermarkt en politie. De gemeente heeft de ambitie bewoners meer te betrekken, bijvoorbeeld middels schoonmaakacties. Tenslotte scoren reiniging en monitoring redelijk laag, maar is volgens de gemeente qua monitoring en reiniging niet veel meer te bereiken. Dit heeft ondermeer te maken met organisatorische redenen. Figuur 4: Instrumenten Middelen Met 'inhoud' wordt gewezen op bestaand beleid. De scores geven aan dat er specifiek voor de aanpak van zwerfvuil in de schoolomgeving geen beleid is vastgelegd. 'Organisatie' heeft betrekking op de vraag of er wel of niet sprake is van een interdisciplinaire aanpak en of externe partners worden betrokken bij de aanpak van zwerfafval. Hier is nog winst te behalen. 'Gedrag' vertaalt zich naar de competenties van betrokken medewerkers om zwerfafval aan te pakken. De score laat zien dat kennis en ervaring binnen de gemeente aanwezig is, maar op gebied van samenwerking kan het beter. De scores voor het aspect 'geld' laat zien dat budget momenteel beperkt beschikbaar is voor een efficiënte aanpak. Meer budget is dan ook wenselijk, vooral om het aanpakken van zwerfvuil samen met de school, ondernemers en bewoners te organiseren. Figuur 5: Middelen blad 7 van 7

10 3 Analyse van de schoolomgeving 3.1 Situering schoolomgeving In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de problematiek en de huidige aanpak in het kader van zwerfafvalpreventie. Voor deze analyse is informatie verstrekt bij de gemeente (deels ook op basis van het maatwerkplan van adviesbureau MWH) en heeft een overleg plaatsgevonden met de coördinatoren van beide scholen. Zij hebben een beeld kunnen geven van hun inzet in het kader van de preventie van zwerfafval. Voor het opstellen van deze analyse hebben geen gesprekken plaatsgevonden met de BOA's, bewoners, en ondernemers (o.a. supermarkt Plus). Situering scholen Het Nieuwe Lyceum en de Werkplaats liggen in Bilthoven ten noorden van de spoorlijn en aan de rand van de wijk De Leijen. In onderstaande kaart zijn beide scholen aangegeven. Kaart 1: overzichtskaart met Het Nieuwe Lyceum (groen), de Werkplaats (blauw), de snoeproutes (rode stippellijn) en supermarkt Plus (linksonder) Situering supermarkt en snoeproute Het gebied tussen de scholen en de nabijgelegen supermarkt Plus, gelegen aan de Donsvlinder, vormt een aandachtsgebied ofwel hotspot. Leerlingen van de scholen maken (vooral in schoolpauzes) gebruik blad 8 van 8

11 van de supermarkt. Vuil wordt aangetroffen langs de Kees Boekelaan, een veel gebruikt fietspad. Een groot deel van de scholieren die een bezoek brengt aan de Plus, kiest echter voor een route te voet die dwars door de woonwijk De Leijen heengaat. Deze wijk is gebouwd eind jaren zeventig en wordt gekenmerkt door woonhofjes. Zowel het fietspad, als de looproutes door de wijk worden beschouwd als een snoeproute. Langs beide routes wordt namelijk zwerfvuil aangetroffen, vooral snoepwikkels, blikjes, flesjes en overig drink en eetafval. Het Nieuwe Lyceum (links) en het parkeerplein voor de Werkplaats (rechts). Op de voorgrond van het parkeerplein is het fietspad van de Kees Boekelaan te zien. Supermarkt Plus aan Donsvlinder (links) en scholieren op de fiets op de Kees Boekelaan (rechts) 3.2 Type overlast en mate van vervuiling in schoolomgeving Type overlast Welke looproute de leerlingen van de scholen naar supermarkt Plus precies gebruiken, is niet exact duidelijk. Wel is duidelijk dat de jongeren, die door de straten lopen, (snoep)vuil op de straat en/of in het groen gooien. Hetzelfde gebeurt op het fietspad de Kees Boekelaan. Daarnaast krijgt de gemeente geregeld klachten binnen van bewoners uit de wijk de Leijen met oog op een ander type overlast die de jongeren veroorzaken. Naast vervuiling wordt hun aanwezigheid geregeld als overlastgevend ervaren. In de wijk zijn veel speelplekken voor jonge kinderen. Door de opbouw van de wijk (woonhofjes) liggen deze speelplekken vaak enigszins afgeschermd tussen begroeiing of huizen. Ze vormen daardoor al snel anonieme plekken. De speeltoestellen en de bankjes zijn ideale plekken voor de schoolgaande jeugd om te 'hangen'. Vooral na schooltijd is dat het geval. De jongeren houden door hun aanwezigheid de speelplekken bezet voor kinderen uit de wijk. Regelmatig is er sprake van vernieling en/ of bekladding op de speelplekken en daarnaast blijkt uit fotomateriaal dat de jongeren daar drugs gebruiken en dealen. En. Een situatie die als onveilig en ongewenst is te zien. Zie ter illustratie de foto's op de volgende pagina. blad 9 van 9

12 Jongeren hangen op één van de speelplekken (fotomateriaal van bewoners) Netheid in gebied Het zwerfvuil wat doorgaans in het gebied wordt aangetroffen betreft voornamelijk blikjes, flesjes en snoepverpakkingen. De directe omgeving van de school oogt tijdens het bezoek op 7 december 2011 schoon, los van een aantal stukken zwerfvuil die zichtbaar op het trottoir van de Jan Steenlaan liggen. De gemeente geeft aan dat het meeste zwerfvuil wordt aangetroffen in de begroeiing langs de Kees Boekelaan en bij de speelplekken in de woonwijk. Bij elke speelplek staat een afvalbak, maar de hangjongeren lijken hier geen of beperkt gebruik van te maken. Onderstaande foto's zijn daar het bewijs van. Zwerfvuil en bekladding op meubilair op twee speelplekken (fotomateriaal van gemeente) 3.3 Afvalbakken in het schoolomgeving In de wijk de Leijen staan bij de speelplekken en op overige strategische plekken verspreid over de wijk, afvalbakken. De dichtheid aan afvalbakken is in deze wijk groter dan in andere wijken in de gemeente. Er zijn duidelijk voldoende voorzieningen om afval in kwijt te kunnen. Speciaal voor de scholieren heeft de gemeente op vier plekken langs de Kees Boekelaan een blikvanger geplaatst. Belangrijk is dat de blikvangers op de juiste manier zijn geplaatst, namelijk met de opening naar het fiets of voetpad. De blikvanger op de hoek van de Kees Boekelaan en de Jan Steenlaan is zo geplaatst dat jongeren die van school komen en het fietspad op gaan langs de blikvanger komen, zie foto op de volgende pagina. blad 10 van 10

13 Blikvanger op de hoek van de Kees Boekelaan en de Jan Steenlaan De gemeente geeft aan dat de blikvangers goed gebruikt worden. Ze worden geleegd op de maandag, woensdag en vrijdag. De scholen hebben op de schoolpleinen afvalbakken geplaatst, die door de school zelf worden geleegd (of vanuit strafcorvee door de scholieren). Bij supermarkt Plus staan veel afvalbakken. Ze zijn zichtbaar geplaatst. Naast de afvalbakken die in het beheer zijn van de gemeente, staat ook een afvalbak van Gemeente Schoon op het trottoir. Deze wordt geleegd door het personeel van Plus. De omgeving ziet er tijdens het bezoek op 7 december schoon uit. Voldoende afvalbakken bij supermarkt Plus 3.4 Handhaving op snoeproute De BOA's lopen geregeld rond in de schoolomgeving, vooral tijdens de schoolpauzes. Vaak krijgen leerlingen een waarschuwing bij het vertonen van ongewenst gedrag, maar ook boetes worden regelmatig uitgedeeld ( 45, voor leerlingen onder de 16 jaar, 90, vanaf 16 jaar). De BOA's zijn ook opgenomen in een werkgroep waarin de gemeente, de politie, de wijkraad, de scholen en supermarkt Plus zijn vertegenwoordigd, zie meer in paragraaf 3.5. In de omgeving van de scholen zijn geen formele hangplekken aanwezig voor de oudere jeugd of plekken waar oudere jeugd welkom is. In geval van overlast door hangjongeren kunnen BOA's om die reden jongeren niet sturen naar een andere plek waar ze wel mogen hangen. Hierdoor ervaren de BOA's het handhaven op overlast van hangjongeren bij speelplekken als lastig. blad 11 van 11

14 3.5 Huidige samenwerking met scholen In een werkgroep waarin de gemeente, de politie, de BOA's, de wijkraad, de scholen en supermarkt Plus zijn vertegenwoordigd, wordt geregeld gesproken over de aanpak van zwerfafval in de schoolomgeving. Samen worden acties bedacht en afspraken gemaakt. Beide scholen en de supermarkt stellen zich betrokken op. De scholen besteden de nodige aandacht aan de preventie van zwerfafval. Zij hebben zelf beleid opgesteld en hebben de afgelopen jaren maatregelen en acties bedacht en uitgevoerd. Deze zijn: Regels Informeren over regels: beide scholen hebben regels beschreven in de schoolgids/ wijzer. Regels gaan ondermeer over wie en wanneer naar buiten mag in de pauzes, hoe ze moeten lopen naar de Plus en wat de maatregelen zijn indien leerlingen zich niet houden aan de regels. De regels hangen ook in de school zelf. Beide scholen geven aan de brugklassen een les over de regels. Daarnaast heeft een wijkagent de afgelopen jaren in diverse klassen een les gegeven over gewenst gedrag. Pauzeregeling: de Werkplaats heeft een pauze van 40 minuten, het Nieuwe Lyceum een pauze van 30 minuten. De Werkplaats heeft als regel dat eerste en tweede klas leerlingen het schoolterrein tijdens de pauzes niet mogen verlaten. Hier wordt op gelet door de docenten die surveilleren. De Werkplaats laat structureel twee keer per week de conciërge tijdens de lange pauze (40 minuten) de wijk ingaan om te controleren of de leerlingen zich aan de regels houden. Onderlinge communicatie: leerlingen die in de omgeving rommel maken of een ander vorm van ongewenst gedrag vertonen, worden door de politie of door de BOA's beboet. De scholen worden op de hoogte gesteld waarneer een leerling een boete krijgen. Surveilleren van docenten: beide scholen zetten docenten in de school en op het schoolplein (of directe omgeving) om leerlingen indien nodig aan te spreken op ongewenst gedrag. Aanvullen? Projecten Op de Werkplaats leren leerlingen elk jaar vanuit het project 'Gezonde School' om 'nee' te zeggen tegen leeftijdsgenoten op verschillende terreinen als roken, alcohol, drugs, maar ook het weggooien van rommel op straat. Supermarkt Plus heeft aan het begin van het schooljaar 2010/2011 haar deuren een paar weken voor scholieren gesloten gehouden vanwege aanhoudende overlast in de supermarkt. De supermarkt is weer open gegaan nadat beide scholen nadrukkelijke aandacht hebben besteed aan het probleem. Op de Werkplaats is het probleem behandeld in onder andere de leerlingenraad. Aanvullen? Zowel de Werkplaats als het Nieuwe Lyceum krijgen geregeld klachten binnen van bewoners. De scholen zorgen voor een reactie per telefoon of per mail en afhankelijk van de klacht wordt actie ondernomen. Tijdens het overleg op 3 februari geven de coördinatoren van beide scholen aan dat de klachten van de bewoners zijn afgenomen. Opvallend is dat de duur van de lunchpauze op de Werkplaats langer is dan op Het Nieuwe Lyceum. Door de langere pauze brengen de leerlingen van de Werkplaats eerder een bezoek aan supermarkt Plus dan leerlingen van Het Nieuwe Lyceum. blad 12 van 12

15 4 Maatwerkplan In het vorige hoofdstuk is een beeld geschetst van de problematiek. In een overleg tussen de gemeente De Bilt en beide scholen is gesproken over mogelijke oplossingen. Acties en maatregelen zijn in dit hoofdstuk vertaald naar een maatwerkplan, welke als opmaat is te zien voor de uitvoering. 4.1 Focus zwerfafvalaanpak Om in te zetten op de aanpak van zwerfafval, worden de volgende pijlers uitgezet: Beheer en inrichting: als oplossing wordt gezien het zichtbaarder reinigen. Dus niet alleen 's ochtends vroeg, maar (ook) overdag tijdens schooltijd. Door zichtbaar te reinigen worden leerlingen (en bewoners) zich meer bewust van de inzet die nodig is om de omgeving schoon te maken en te houden. Qua inrichting is het inventariseren van afvalbakken aan te bevelen. Het gaat in op vragen: staan ze op de goede plek, hebben ze de juiste capaciteit, waar is bijplaatsing gewenst? Bij de inventarisatie zijn leerlingen te betrekken. Voorlichting en acties vanuit scholen: beide scholen besteden jaarlijks aandacht aan zwerfafval en de regels hieromtrent. Als aanbeveling is genoemd bestaand lesmateriaal te toetsen op inhoud. Lespakketten die voldoende handvatten bieden, zijn tevens te koppelen aan de volgende pijler: de maatschappelijke stages. Maatschappelijke stages 5 : met de scholen is gesproken over een mogelijke invulling van de stages. Het idee is geopperd om leerlingen mee te laten lopen met de buitendienst van de gemeente en daar een stageopdracht aan te koppelen. Leerlingen kunnen kiezen uit twee type stageopdrachten. De eerste opdracht onderzoekt hoe schoon de wijk is middels monitoring. De tweede opdracht onderzoekt hoe het zit met de beleving onder bewoners als het gaat om een schone omgeving middels straatgesprekken. Bij de tweede opdracht zal naast de gemeente ook een rol zijn weggelegd voor de wijkraad van De Leijen. Belangrijk ter voorbereiding op de stage zijn de lessen in het kader van zwerfafvalpreventie (pijler voorlichting). In de volgende paragrafen worden de pijlers uitgelicht en vertaald naar concrete stappen. 4.2 Pijler Beheer en Inrichting Onderstaande acties zijn maatregelen die vanuit de gemeente zijn te treffen om bij te dragen aan het voorkomen dan wel verminderen van zwerfafval. Actie Toelichting Actiehouder/ betrokkenen Zichtbaar reinigen, schoolomgeving als pilot. Inventariseren/ optimaliseren afvalbakken. Onderzoeken mogelijkheden flexibele werktijden door buitendienst. Monitoren vulgraad afvalbakken en netheid in wijk Leijen voor bepaalde periode. Resultaten bieden inzicht in noodzaak bijplaatsing of verplaatsing afvalbakken. Voor het monitoren zijn leerlingen in te zetten middels maatschappelijk stage, zie paragraaf 4.4. Gemeente Gemeente 5 Een maatschappelijke stage is een verplicht onderdeel voor leerlingen in de derde en vierde klas. Het gaat om een stage van 32 uur bij instanties in de non profitsector. Dit kan ook een gemeente zijn. Doel van de stage is jongeren een grotere maatschappelijke betrokkenheid te geven, kennis te laten maken met een (onbetaalde) bijdrage aan de samenleving en ze vaardigheiden te laten opdoen. De school draagt zorg voor het verankeren van de stages in het schoolprogramma, zodat het geen losstaand activiteit is. blad 13 van 13

16 4.3 Pijler Voorlichting en acties vanuit scholen Elk jaar wordt aan de (nieuwe) leerlingen door de scholen een les gegeven in het kader van de regels. Daar hoort ook het omgaan met afval onder. Naast deze lessen zal ter voorbereiding op de maatschappelijke stage middels voorlichting aandacht worden besteed aan de preventie van zwerfafval. Daarvoor kan gebruik worden gemaakt van lespakketten die onder andere Gemeente Schoon ter beschikking stelt. Via deze lessen worden leerlingen voorbereid op de stage. De volgende acties vallen hieronder: Actie Toelichting Actiehouder/ betrokkenen Toetsen bestaand lesmateriaal. Lessen opnemen in lesprogramma Toetsen lesmateriaal en practica. Voor toelichting op lespakket 'Let's start the war on Trash!', zie bijlage 1. Inhoud lessen duidelijk, zowel het voorlichtende deel als het practica deel. Scholen Scholen Daarnaast wordt gewerkt aan het structuren van acties die vanuit de scholen worden uitgevoerd in het kader van de aanpak van zwerfafval. Daarbij gaat het om acties die scholen zelf organiseren en acties die worden uitgezet in samenwerking met de gemeente en supermarkt Plus. In onderstaand schema een voorstel van acties die zijn genoemd in het overleg van 3 februari Actie Toelichting Actiehouder/ betrokkenen Inzet leerlingen bij klachtenafhandeling Leerlingen vragen aan elkaar wat ze doen met afval. Reguliere schoonmaakacties. Pimpen van afvalbakken. De gemeente, maar ook de scholen krijgen geregeld klachten binnen m.b.t. vervuiling of overlast door jongeren. Onderzoek de mogelijkheden om leerlingen in te zetten bij de klachtenafhandeling door ze de plekken te laten schoonmaken waarover een melding is binnengekomen. Betrek eventueel de wijkraad De Leijen bij de uitvoering. De schoonmaakacties door leerlingen zijn al dan niet vanuit (straf)corvee uit te zetten. Mogelijkheden worden besproken in een overleg tussen gemeente, scholen en wijkraad De Leijen. Leerlingen die in de pauze een bezoek brengen aan supermarkt Plus, lopen al etend en drinkend terug naar school. De vraag is wat ze onderweg met hun afval doen. Maak leerlingen bewust van hun gedrag door bij ze bij de in / uitgang van de supermarkt te vragen wat ze met hun afval doen. Dit kunnen de leerlingen zelf zijn of hier is een rol weggelegd voor de jeugdraad van de scholen. Naast de schoonmaakacties vanuit corveediensten wordt minimaal 2 keer per jaar door leerlingen de schoolomgeving schoon gemaakt van zwerfafval. Dit gebeurt bij voorkeur in maart (meeliften op Week van Nederland Schoon) en in september (start schooljaar). Het pimpen van afvalbakken op het schoolplein maakt dat de bakken meer gaan opvallen met als gewenst resultaat dat ze meer worden gebruikt. Door leerlingen de afvalbakken te pimpen worden ze bovendien meegenomen in de bewustwording. Gemeente en scholen als actiehouder. Wijkraad als betrokken partij. Scholen. Scholen. Scholen. blad 14 van 14

17 4.4 Pijler Maatschappelijke stage In onderstaand schema zijn twee sporen uitgezet voor de invulling van de stage. Na voorlichting op school lopen de leerlingen een halve dag mee met de buitendienst. Dit gaat eventueel vooraf aan een aantal op de school leerlingen lopen een aantal dagen mee met de buitendienst en maken van te voren een keuze tussen de twee verschillende stageopdrachten. Figuur 5: Invulling en proces maatschappelijke stage Voorbereiding stage algemeen Checklist ter voorbereiding stages Toelichten en motiveren maatschappelijke stage bij docenten. Opstellen stageopdracht. Betreft inhoud, stageprogramma, aantal leerlingen, leerdoelen, rolverdeling, tijd/planning, manier en grootte van verslaglegging en toetsing van de stage. Benaderen wijkraad De Leijen voor begeleiding leerlingen bij straatinterviews. Afstemmingsoverleg scholen en gemeente. Agendapunten: begeleiders stage en wie ontvangt de leerlingen, de grootte van de groep, de dagen en tijdstippen. Instructie aan leerlingen over doel en inhoud maatschappelijke stage en voorleggen van de twee stageopdrachten. Leerlingen maken hier een keuze in. Bespreken inhoud, tijd en benodigdheden. Actiehouder/ betrokkenen Stagecoördinator Gemeente/ scholen Gemeente Gemeente en schoken. Docenten blad 15 van 15

18 4.4.2 Stageopdracht 1: Hoe schoon is de wijk? Beschrijving stageopdracht 'Hoe schoon is de wijk'? Jouw Stageopdracht Breng in beeld hoe schoon de wijk Leijen en de directe omgeving van jouw school is. Doe dit door de netheid van de openbare ruimte op één dag te schouwen. Schouwen is een ander woord voor meten. Hiervoor maak je gebruik van de meetlat schoon, een instrument waar de gemeente jou van te voren wegwijs in maakt. Maak een verslag van de stage, welke bestaat uit 2 delen: Scores schouw in beeld! Verbeterplan voor 3 plekken. Haal uit de scores 3 plekken die het minst goed scoren op netheid. Maak voor deze 3 plekken elk een actieplan. Dit betekent dat je acties bedenkt om deze plekken in de toekomst schoner te maken en te houden. Noteer wie je bij de acties nodig hebt. Instrument Tijd/planning Schouwformulier 0,5 dag Je loopt mee met de buitendienst van de gemeente en ziet wat er komt kijken bij het beheren en schoonhouden van de openbare ruimte. 1,0 dag Je gaat schouwen onder begeleiding van een medewerker van de buitendienst. Ter voorbereiding krijg je een instructie in hoe je moet schouwen. 1,5 dag Je werkt de resultaten uit in een verslag. Daarnaast bereid je een presentatie voor over de resultaten en jouw verbeterplan voor de 3 plekken. 0,5 dag Je presenteert jouw resultaten van de stage aan de stagecoördinator en mensen van de gemeente. Checklist Uitleg van de stageopdracht kort op papier. Dan weten leerlingen wat van hen wordt verwacht. Vermeld ook bij wie ze terecht kunnen voor vragen en hulp. Uitleg werkwijze schouw middels powerpoint. Schouwformulier en (beelden)meetlat voor de onderdelen: fijn en grof zwerfafval op verharding fijn en grof zwerfafval in beplanting fijn en grof zwerfafval op gazon vulgraad afvalbakken Afbakenen van schouwgebied, bepalen schouwpunten (of laat ze deze zelf bepalen). Regelen schrijfwaren, hesjes en begeleiding buiten Actiehouder/ betrokkenen Gemeente/ school Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente/ school blad 16 van 16

19 4.4.3 Stageopdracht 2: Hoe schoon wordt de wijk beleefd? Beschrijving stageopdracht 'Hoe schoon wordt de wijk beleefd'? Jouw Stageopdracht Breng in beeld hoe bewoners van de wijk De Leijen de netheid van de wijk beleven. Dit doe je door straatinterviews te houden met bewoners onder begeleiding van mensen van de wijkraad De Leijen. Na de straatinterviews ga je samen met de wijkraad bespreken wat je hebt gehoord en bedenken jullie samen acties om de wijk en de directe omgeving van de school schoner te krijgen. Maak een verslag van de stage, welke bestaat uit 2 delen: Verslag van de uitkomsten van de straatinterviews. Verbeterpunten naar aanleiding van de straatinterviews en de sessie met de wijkraad De Leijen. Instrument Tijd/planning Interviewlijst 0,5 dag Je loopt mee met de buitendienst van de gemeente en ziet wat er komt kijken bij het beheren en schoonhouden van de openbare ruimte. 0,5 dag Je maakt 's ochtends kennis met de wijkraad De Leijen en voert daarna onder begeleiding van de wijkraad straatinterviews met bewoners uit. Dit betekent dat je mensen die je op straat tegenkomt aanspreekt voor een kort interview. Eventueel bel je bij mensen aan. 0,5 dag Je komt met de wijkraad bij elkaar om te praten over de uitkomsten. Samen denken jullie na over verbeteracties voor een schonere wijk. 1,5 dag Je werkt de resultaten uit in een verslag. Daarnaast bereid je een presentatie voor over de resultaten en jouw verbeterplan voor een schonere wijk. 0,5 dag Je presenteert jouw resultaten van de stage aan de stagecoördinator en mensen van de gemeente. Checklist Uitleg van de stageopdracht kort op papier. Dan weten leerlingen wat van hen wordt verwacht. Vermeld ook bij wie ze terecht kunnen voor vragen en hulp. Begeleiden van leerlingen bij voorbereiding stageopdracht, zoals bedenken van vragen. Regelen schrijfwaren, hesjes en begeleiding buiten Actiehouder/ betrokkenen Gemeente/ school School Gemeente/ school/ wijkraad De Leijen blad 17 van 17

20 Bijlage 1: Informatie lespakket 'Let's start the war on Trash!' Het lespakket 'Let's start the war on Trash!' wordt reeds door meerdere middelbare scholen gebruikt om met leerlingen actief vanuit een schoolprogramma bezig te zijn met bewustwording omtrent een schone omgeving. Het pakket is ontwikkeld door Stichting Nederland Schoon in samenwerking met andere instanties en is gratis te bestellen. De doelgroep betreft leerlingen van voortgezet onderwijs in de leeftijd 13 tot 16 jaar. In het lespakket krijgt zwerfafval een andere benaming en wordt het weggooien van zwerfafval gereduceerd tot een lachwekkend en zielig fenomeen. Met humor en hilariteit worden scholieren aangespoord zich in te zetten voor de strijd tegen zwerfafval. Het lespakket bestaat uit een aantal practica en creatieve opdrachten, docentenhandleiding, DVD en posters. Met deze manier van voorlichting wordt gewerkt aan bewustwording en gedragsverandering. Voor zowel de creatieve opdrachten als de practica kunnen scholieren punten scoren. Er is dus sprake van een spelelement. Het pakket biedt voldoende handvatten om de creatieve opdrachten naar een 'hoger' niveau te tillen en op de scholen een zwerfafvalcompetitie uit te zetten (zie punt 2). Inhoud lespakket: In het TRASH lespakket zitten meerdere experimenten. De school kan deze gebruiken en waar gewenst de inhoud van opdrachten aanpassen. Ideeën: Onderzoek naar psychologische achtergrond van het weggooien van afval. Dit betekent dat scholieren in groepjes gaan observeren (bijvoorbeeld langs de snoeproute) en in literatuur op zoek gaan naar theorieën rondom gedrag en daarmee kennis opdoen. Leerlingen gaan zich in groepjes of individueel buigen over een maatschappelijk vraagstuk, zoals het vergroten van de leefbaarheid en verantwoordelijkheid in verband met een schone omgeving. De eindopdracht bestaat bijvoorbeeld uit een advies aan de gemeente. Leerlingen gaan met elkaar de dialoog aan en zoeken de dialoog op met jongerenwerkers, wijkcoördinatoren, buurtbewoners, etc. Samen wordt het vraagstuk voorgelegd en nagedacht over oplossingen. blad 18 van 18

21 Bijlage 2: Tips & Trucs Randvoorwaarden voor te organiseren acties Acties moeten leuk en leerzaam zijn. Acties moeten niet teveel tijd kosten voor de school en de gemeente, zie verder aandachtspunten voor samenwerking met scholen. Acties moeten eenvoudig zijn uit te rollen (op te schalen door bijvoorbeeld deelname meerdere scholen). Acties moeten aansluiten op de doelgroep. Als centrale boodschap geldt goed gedrag. Er wordt dus niet geredeneerd vanuit ongewenst gedrag (het negatieve). Boodschap moet op juiste manier worden gedistribueerd, namelijk prikkelend: informatie alleen is niet genoeg. Teveel informatie komt niet door onze 'protective belt' 6. Met name jongeren bereik je niet goed met veel teksten en argumenten. Voorlichting moet prikkelen en vooral geen éénrichtingverkeer zijn. Aandachtspunten voor samenwerking met scholen Deelname van de school aan een actie moet van te voren worden aangekondigd aangezien de invulling van een schooljaar al ver van te voren is vastgesteld en flexibiliteit niet altijd mogelijk is. Bovendien kunnen acties door de drukte op scholen vertragen, waardoor de planning vastloopt. In een lopend schooljaar kan niet veel, in een volgend schooljaar kan veel meer. Eerst preventie, daarna pas handhaven en straffen. Het traject van voorlichting en communicatie, via toezicht en opsporing naar daadwerkelijk repressief optreden is vooral voor de doelgroep scholieren erg belangrijk. Het uitdelen van boetes kan worden gezien als sluitstuk van een integrale handhavingaanpak. De volgorde bij deze aanpak blijkt goede resultaten op te leveren. Tips voor vergroten draagvlak organisatie Voor het kunnen slagen van een effectieve zwerfafvalaanpak is bestuurlijk draagvlak een belangrijke voorwaarde. Tips om het bestuurlijk draagvlak en betrokkenheid van de interne organisatie te vergroten zijn: Trek het onderwerp breder door bijvoorbeeld ook openbare ruimte, onderwijs of sociale zaken erbij te betrekken. Zorg dat de bestuurder met het onderwerp kan 'scoren'. Bijvoorbeeld door de wethouder te laten meegaan bij het opruimen van zwerfvuil en daar publiciteit aan te geven. Speel het via de burgers. Zwerfafval is één van de belangrijkste ergernissen van burgers. Laat de burgers hierover aan het woord. Bijvoorbeeld door bijeenkomsten van wijkteams te organiseren of tijdens een rondje van de wethouder door de wijk. Zorg ervoor dat de wethouders onderling en de ambtenaren en wethouders veel met elkaar in overleg komen over het onderwerp. Zorg dat dit Maatwerkplan intern wordt verspreid bij het bestuur en andere medewerkers die min of meer betrokken zijn bij het onderwerp. Tips voor organisatie en proces Pak snoeproutes gebiedsgericht aan. Het risico bij de aanpak van snoeproutes vanuit de traditionele sectorale werkvelden (als groen en grijs) is dat de sectoren teveel langs elkaar heen werken, waardoor er geen sprake is van een consistent onderhoudsniveau op de snoeproutes. Door snoeproutes gebiedsgericht aan te pakken wordt op integrale wijze de gehele route onderhouden. Zowel het groen (gazon, bomen en beplanting) als het grijs (verharding, zwerfafval, onkruid etc.) worden per locatie op vergelijkbaar niveau onderhouden. 6 Uit onderzoek blijkt dat mensen selectief zijn in de informatie die ze tot zich nemen. Niet omdat we niet willen, maar omdat we de hele dag worden blootgesteld aan een enorme hoeveelheid aan informatie. Dat maakt dat mensen pas gaan lezen als het werkelijk van belang is. We pikken de informatie pas op als het onderwerp voor ons leeft. Leeft het niet dan breekt de informatie niet door onze 'protective belt'. blad 19 van 19

22 Wijs een aanspreekpunt aan binnen uw gemeentelijke organisatie die alle activiteiten op het gebied van zwerfafval en/of de aanpak van snoeproutes coördineert. Zorg dat alle betrokken disciplines vertegenwoordigd zijn in een 'projectteam aanpak snoeproutes'. Dus niet alleen zorgen voor een goede afstemming in de uitvoering, maar ook voor een goede klachtenafhandeling, gemotiveerde medewerkers, goede voorzieningen, etcetera. Spreek af hoe vaak de betrokkenen overleggen en leg deze afspraken vast in een draaiboek. Stel een lijst samen van externe actoren die betrokken kunnen worden bij de aanpak van snoeproutes en houdt op regelmatige basis contact met deze actoren. Zorg tevens voor een duidelijke taakverdeling. blad 20 van 20

23 Bijlage 3: Theoretisch kader: Gedrag jongeren in relatie tot zwerfafval Uit onderzoek blijkt dat 95% van ons gedrag automatisch is, dus gedrag waar we niet over nadenken voordat we handelen. Daarom is het ook niet zo gek dat we over zoiets simpels als een kauwgum weggooien niet meer nadenken. Als het weggooien gepland zou zijn, dan betekent het dat diegene denkt dat kauwgom op de grond wel kan. Mensen zijn tevens geneigd zich te laten leiden door wat andere mensen ook doen. Dat komt omdat we niet rationeel maar onbewust handelen en onze omgeving is daarbij maatgevend: "O doet iedereen dat, in dat geval kan ik het ook best doen". Kortom, gedrag is erg besmettelijk, het wordt bepaald door de sociale norm! Hebben we het over jongeren en 'weggooigedrag' dan blijkt uit onderzoek dat een overgrote meerderheid van de doelgroep jongeren/ schoolgaande jeugd zich bewust is van volwassen normen en waarden ten aanzien van een schone omgeving (afval hoort in de afvalbak thuis). Deze groep weet hoe het hoort, maar handelt er niet altijd naar. Doorgaans doen zij groot afval, zoals flesjes, blikjes, chipszakken wel in de afvalbak, maar zijn ze snel geneigd om klein afval te laten slingeren. Belangrijke factoren zijn wel: aanwezigheid van afvalbak in de buurt, de omstandigheden van de plek en de pakkans. Geen afvalbak in de buurt in combinatie met een lage betrokkenheid bij een plek en een lage pakkans, zal sneller leiden tot weggooigedrag. Vaak gooien ze het zo op een 'verdekte' of 'onbewuste manier' weg. Uiteraard is er ook een (kleiner) aandeel jongeren die doorgaans alles keurig in de afvalbak doet. Zij doen het goed en hoeven eigenlijk niet benaderd te worden. Echter, ook zij zijn belangrijk in de aanpak. Ze kunnen als rolmodel fungeren. In de praktijk is het echter lastig om jongeren voor een dergelijk item als spreekbuis te maken. blad 21 van 21