Kompasnotitie op weg naar een Keigoeie Strategische Agenda AgriFood Capital & Regio Noordoost-Brabant

Transcriptie

1 Kompasnotitie op weg naar een Keigoeie Strategische Agenda AgriFood Capital & Regio Noordoost-Brabant december 2018

2 Inleiding We staan aan de vooravond van een opvolging van de huidige Strategische Agenda met Uitvoeringsprogramma met als titel Excellente AgriFood Regio van de Stichting AgriFood Capital. Deze Strategische Agenda is in 2014 opgesteld in opdracht van de toenmalige voorloper van de stichting AgriFood Capital en ook vastgesteld door diezelfde stichting. Deze Strategische Agenda , die als basis fungeerde voor de samenwerking tussen lokale overheden, kennisinstellingen en ondernemers in de regio Noordoost-Brabant is gebaseerd op de ambitie om een excellente topregio in agrifood te realiseren. Dit als basis voor zowel economische groei als het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken in de regio. Deze ambitie is vertaald naar opgaves in 4 domeinen of pijlers: Basics: Business: Innovation: People: de ruimtelijke (omgevings-)kwaliteit van de regio waarvoor vooral de overheden aan de lat staan (duurzame en aantrekkelijke leefomgeving, slimme mobiliteit en agglomeratiekracht) versterking van het gehele agrifoodcluster i.c. de gehele keten van grond tot mond (sterke bedrijven) bevorderen van innovatiekracht van het bedrijfsleven, met name MKB een flexibele en inclusieve arbeidsmarktbeleid gericht op het behoud en versterking van talenten (talentontwikkeling) Deze pijlers zijn de basis voor de huidige uitvoeringstructuur van de regionale samenwerking in Noordoost-Brabant: - Basics is de primaire opgave van de samenwerkende gemeenten en waterschappen die zich georganiseerd hebben in de Regio Noordoost-Brabant; - Business is met name ingevuld door de Stichting Ondernemerslift+ (OL +) in een meerjarig valorisatieprogramma met de nadruk op startersondersteuning en ondernemendheid in het onderwijs; - Innovation is een speerpunt van de stichting AgriFood Capital (AFC) en haar ontwikkelorganisatie AgriFood Capital BV; - People pijler is in belangrijke mate vormgegeven in het regionale arbeidsmarktprogramma AgriFood Capital Werkt! (AFCW!) De Strategische Agenda uit 2014 bestond met deze pijlers uit één document. De opgaven uit die Strategische Agenda (zie bijlage) vormen nog steeds de leidraad voor de overheidssamenwerking tussen gemeenten en waterschappen en tussen die overheden en bedrijfsleven en kennisinstellingen (de zogenaamde triple helix samenwerking in de vorm van de Stichting AgriFood Capital). De gemeenteraden en waterschappen in de regio hebben zich in 2014 alleen uitgesproken over het Basics -deel. Dit deel van de Strategische Agenda is door de raden en waterschappen vastgesteld. De overige delen zijn voor kennisgeving aangeboden. In de Midtermreview van 2017 is de Strategische Agenda door de Bestuurlijke Regie Groep (i.c. de overheidssamenwerking) aangescherpt met een drietal prioritaire opgaven van de overheidssamenwerking: 1

3 1. Voeding&Gezondheid 2. Transitie landbouw 3. Energie&Klimaat Deze prioritaire opgaven, m.u.v. transitie landbouw. bevinden zich nog in zekere zin in het stadium van opstarten. Deze prioritaire opgaven zijn nooit onderdeel van besluitvorming geweest in de stichting AgriFood Capital, AgriFood Capital Werkt en Ondernemerslift+. De horizon van de Strategische Agenda uit 2014 eindigt in 2020 net als de termijn van het samenwerkingsconvenant. Wat nu voorligt zijn dus een aantal keuzen om vorm te geven aan een nieuwe Strategische Agenda als onderlegger voor een nieuw samenwerkingsconvenant. Deze kompasnotitie geeft richting aan het opstellen van een nieuwe Strategische Agenda door: 1. een duiding te geven van de benodigde stappen om te komen tot een goed onderbouwde agenda met een breed (bestuurlijke en privaat) draagvlak in de regio. 2. de inhoud van de nieuwe Strategische Agenda af te bakenen en bandbreedtes aan te geven 3. een daaruit voortvloeiende governance te duiden voor het opstellen van de Strategische Agenda 4. een realistische tijdshorizon aan te geven 5. een indicatie te geven van de kosten voor het opstellen van de Strategische Agenda 2

4 Ronde langs de velden T.b.v. deze kompasnotitie is een ronde langs vele betrokkenen gemaakt om adviezen en aanbevelingen op te halen t.b.v. een nieuwe Strategische Agenda. In de bijlagen is een overzicht van de belangrijkste bevindingen opgenomen. Samenvattend zijn de belangrijkste: - Gemeenteraden goed aanhaken en accent leggen op draagvlak. Innoveer in betrokkenheid raden. - Gemeenteraden willen in gesprek met ondernemers en onderwijs over strategische agenda. - Betrek ook burgers en maatschappelijke organisaties - Ontrafel verwarring bij met name raadsleden tussen overheidsagenda en agenda van de samenwerking tussen overheden-ondernemers-onderwijsinstellingen (3O). - Strategie gaat over ambities en doelen. Leg duidelijke relatie tussen die ambities en concrete projecten en resultaten en rapporteer daar (herkenbaar en meetbaar) over aan gemeenteraden in jaarverslagen en jaarbegrotingen. - Drie prioritaire opgaven zijn belangrijke kern van je strategische agenda. - Arbeidsmarkt/scholing en transitie landbouw zijn belangrijke inhoudelijke opgaven. - Helder maken wat belang is van agrifoodcomplex voor de regio. 3

5 Uitgangspunten - Beknopt, enkele A4 s, inspirerend, uitnodigend, concrete doelen. - Geen jargon; - Flexibel, ruimte voor actualiteit; - Geen projectenplan: projecten in jaarplannen; - Inhoud leidend voor structuur; - Basis onder een nieuw samenwerkingsconvenant in de regionale samenwerking. Het huidige convenant loopt in 2020 af. Nieuwe Strategische Agenda is basis voor een nieuw samenwerkingsconvenant dat medio 2020 aan de gemeenteraden en waterschappen zal worden voorgelegd; - Nieuwe agenda voor arbeidsmarktbeleid (AFCW) en startersbeleid (OL+) lopen goeddeels parallel maar kennen eigenstandig proces en besluitvormingsproces. Inhoudelijk wel zwaluwstaarten. 4

6 Bouwstenen voor een nieuwe Strategische Agenda De volgende bouwstenen vormen de basis voor een nieuwe strategische agenda; 1. Evaluatie van de huidige Strategische Agenda met uitvoeringsprogramma Noordoost-Brabant Excellente AgriFood Regio op: - Missie - 14 ambities (zie bijlagen) - 21 doelen (zie bijlagen) Waar staan we, wat hebben we bereikt? - Ambities en doelstellingen zo veel mogelijk kwantitatief duiden. De ambities en doelen uit 2014 zijn bijgevoegd. (zie bijlage). - Maar ook vragen naar de beleving (kwalitatief), met name bij raadsleden. Welke lessen kunnen we trekken? - Welke lessen hebben we getrokken uit de Mid Term Review zoals uitgevoerd in opdracht van de BRG? - Wat kan dit betekenen voor de nieuwe Strategische Agenda? Deze bouwsteen wordt door een extern bureau opgesteld opdat daarmee objectiviteit gewaarborgd is. Geschatte kosten bedragen ,- 2. Duiding van het positie van het agrifoodcluster in de regio en daarmee gepaard gaande economische en sociaal-maatschappelijke belangen. Dit kan inzichtelijk gemaakt worden door middel van het laten opstellen van toekomstscenario s die variëren van volledig verdwijnen van de primaire landbouw en daarmee de basis van het agrifoodcluster, of een verdere doorontwikkeling van het huidige productiesysteem tot een situatie met een volledig gerealiseerde transitie naar een nieuwe kringlooplandbouw. Daarbij is waardevol om ook te kijken of er in Noordoost-Brabant sprake van andere economische clusters die een andere focus van de regionale samenwerking behoeven. Daarmee komen ook mogelijke cross-overs tussen sectoren in de regio aan de orde. Met de duiding van cross-overs leggen we meteen ook de verbinding naar andere regio s. Omwille van een objectief beeld wordt een extern bureau ingehuurd. Geschatte kosten bedragen circa ,-/ ,- 3. Arena-analyse Door analyse van lokale coalitieakkoorden, provinciale bestuurakkoord en nationale, Europese en mondiale beleidsagenda s wordt een volgende bouwsteen verkregen voor een nieuwe strategische agenda. Deze bouwsteen wordt met eigen regiocapaciteit uitgevoerd. 5

7 4. Inhoudelijke kern van de nieuwe Strategische Agenda (zie schema s) In 2014 is er voor gekozen om de 4 pijlers in één Strategische Agenda op ter nemen waarmee zowel de agenda van de triple helix-samenwerking als die van de samenwerkende overheden (gemeenten en waterschappen) werd gezet. Van belang is vooraf te bepalen of de nieuwe strategische agenda dezelfde reikwijdte dient te hebben of dat er een onderscheid wordt gemaakt naar de overheidssamenwerking in Noordoost-Brabant en die in triple-helicx verband. Op basis van een ronde langs de belangrijkste partners is er voor gekozen een onderscheid te maken tussen werken aan een brede regionale agenda en een speerpuntagenda. Dit omwille van de duidelijkheid. Dit betekent niet één maar twee Strategische Agenda s: 1. Basis = werken aan: Arbeidsmarkt (brede doelstelling) Slimme mobiliteit en agglomeratiekracht Sterke bedrijven (brede doelstelling) en aantrekkelijk vestigingsklimaat Duurzame en aantrekkelijke leefomgeving 2. Specifiek is = concentreren op het realiseren van onderscheidend en sterk agrifoodecosysteem dat bijdraagt aan het voedselsysteem van de toekomst en daarmee van welvaart en welzijn in de regio; = werken aan: Podium voor agrifoodcluster Innovatiekracht Sterke bedrijven (specifiek voor agrifoodcluster) Talentontwikkeling (specifiek voor agrifoodcluster) Daarbij dient een uitspraak gedaan worden hoe om te gaan met de prioritaire opgaven transitie landbouw, voeding&gezondheid en klimaat&energie. In schema ziet dat er als volgt uit: 6

8 7

9 5. Stramien van de Strategische Agenda( s) en budgetcyclus Strategische Agenda( s): Visie en Agenda( s) op hoofdlijnen (ambitie) Wat willen we bereiken (doelen)? Jaarplannen: Wat gaan we er voor doen? Wie gaat/gaan wat doen? Jaarverslag Wat hebben we gedaan (output)? Wat hebben we bereikt (outcome)? Dit past bij het streven dat de Strategische Agenda een richting is, een beweging (op basis van ambities en concrete doelen). Het is géén plan! Concrete projecten en acties en tussenstanden komen terug in jaarplannen en -verslagen. Dat zijn wél plannen Wie? Bouwstenen Ophalen bij alle partners. Faciliteren bijeenkomsten, externe schrijvers en specifieke expertise inhuren zoals bij Omgevingskoers. Geschatte kosten / ,- 8

10 6. organisatie van het opstellen van de strategische agenda s. Deze komt er daarmee als volgt uit te zien: 1. Werken aan brede regionale agenda ( basis op orde ) Bestuurlijk Opdrachtgever: Dagelijks Bestuur van de regio = voorzitter Bestuurlijke Regiegroep (BRG), Vice-voorzitter BRG, voorzitters van de 4 portefeuillehoudersoverleggen (arbeidsmarkt, mobiliteit, duurzame leefomgeving, sterke bedrijven&vestiginsklimaat). Trekker: Voorzitter BRG/stichtingsbestuur AFC. Ambtelijk opdrachtgever: Regiomanager Ambtelijk opdrachtnemer: Regiostrateeg 2. Werken aan speerpuntagenda agrifood Bestuurlijk Opdrachtgever: Dagelijks Bestuur van stichting AgriFood Capital = voorzitter AFC, vice voorzitter AFC, bestuurvoorzitter HAS. Trekker: Voorzitter BRG/stichtingsbestuur AFC. Ambtelijk opdrachtgever: Directeur AgriFood Capital BV Ambtelijk opdrachtnemer: Regiostrateeg Bestuurlijk klankborden/terugkoppelen Regiodagen voor NOB en bestuursvergaderingen van AFC, AFCW en OL+ benutten voor bestuurlijke klankbordmomenten (of combineren) Ambtelijke ondersteuning Ambtelijke ondersteuning wordt georganiseerd van uit de bestaande organisatie-onderdelen in de regionale samenwerking (secretarissen pohos s, trekker werkgroep ruimtelijke strategie). De bestaande ambtelijke contactgroep en de werkgroep ruimtelijke strategie zijn belangrijke inhoudelijke sparringpartners in het proces. 9

11 7. Planning en proces PvA (besluitvorming uiterlijk) januari 2019 Besluitvorming over PvA door BRG (22 november 2018) Bestuur AFC (28 november 2018) Informeren Gemeenteraden (in januari 2019 via raadsinformatiebrief, regio levert format) Bestuur AFCW! (6 dec. 2018) bestuur OL+ (28 nov. 2018) Processen Strategische Agenda( s) Het opstellen van de bouwstenen 1 tm 3 loopt parallel voor beide agenda s. Die bouwstenen zullen breed aan de doelgroepen (waterschappen, colleges, gemeenteraden, bedrijfsleven, onderwijsveld, maatschappelijk veld worden teruggekoppeld. Hieraan zullen conclusies en adviezen worden gekoppeld. Voorjaar 2019 Publieke bijeenkomsten over de bouwstenen Daarna divergeren beide processen 1. Brede regionale agenda De inhoud voor de brede regionale agenda zal vooral opgehaald worden bij overheden. Bedrijfsleven, onderwijsveld en maatschappelijke partners kunnen meteen reflecteren. Voorjaar 2019 Inspiratiesessies: ophalen inhoud In zomer en najaar zal de opgehaalde informatie verwerkt worden tot een concept-agenda. Dit concept zal publiek worden teruggekoppeld aan de doelgroepen (waterschappen, colleges, gemeenteraden, bedrijfsleven, onderwijsveld, maatschappelijk veld) Najaar 2019 Reflectie: op concept agenda Begin 2020 volgt formele besluitvorming door: regionale portefeuillehoudersoverleggen en Bestuurlijke Regie Groep Algemeen Bestuur van de waterschappen en gemeenteraden. 10

12 Begin 2020 Formele besluitvorming: eindversie 2. Speerpunt Agenda De inhoud van de speerpunt agenda zal vooral worden opgehaald bij bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en maatschappelijke instellingen. Overheden (inclusief gemeenteraden) kunnen meteen reflecteren. Voorjaar 2019 Inspiratiesessie(s): ophalen inhoud In zomer en najaar zal de opgehaalde informatie verwerkt worden tot een concept-agenda. Dit concept zal publiek worden teruggekoppeld aan de doelgroepen (waterschappen, colleges, gemeenteraden, bedrijfsleven, onderwijsveld, maatschappelijk veld) Najaar 2019 Reflectie: op concept agenda Definitieve besluitvorming vindt plaats het najaar van 2020 door het bestuur van de Stichting AgriFood Capital. Najaar 2019 Formele besluitvorming: eindversie Workshops/inspiratiesessies slim koppelen aan Foodmomenten (DAW, FID etc). De regiobijeenkomst voor raadsleden (georganiseerd door griffiers) op 23 oktober 2019 wordt benut voor reflectie op de beide (concept-)agenda s. Digitaal volgsysteem Van het gehele proces van totstandkoming van de agenda s zal digitaal verslag worden gemaakt zodat de belangrijkste inhoudelijke ontwikkelingen gevolgd kunnen worden. Met de griffiers zal gekeken worden hoe het regionale i-babs systeem voor raadsleden hier ook voor gebruikt kan worden. Klare taal Met 3-4 raadsleden wordt overlegd over de meest handige en heldere taal waarin te communiceren. Raadsleden hebben zich al aangemeld. Experiment Het is een optie hier te experimenteren met besluitvormingsmodellen. Bij de besluitvorming over de brede regionale agenda kan bijvoorbeeld geëxperimenteerd worden met een Verenigde Vergadering van Gemeenteraden waarbij alle gemeenteraden uit de regio worden uitgenodigd om zich uit te spreken over deze agenda en waarbij ook reguliere instrumenten van de raad ter beschikking staan zoals het indienen van moties en 11

13 amendementen. Het dagelijks bestuur kan dan bestaan uit vertegenwoordigers uit de portefeuillehoudersoverleggen of een combinatie van wethouders en vertegenwoordigers uit bedrijfsleven en onderwijs. De brede regionale agenda dient overigens nog steeds in 17 gemeenteraden en 2 waterschappen formeel te worden vastgesteld omdat deze gekoppeld is aan een nieuw samenwerkingsconvenant waar de gemeenteraden en waterschappen zich over moeten uitspreken (inclusief de financiële bijdrage aan de regio). Wie? Interne coördinatie. Out of pocket kosten 5000,- 12

14 8. Tijdshorizon en kosten Tijdshorizon In plaats van 6 jaar wordt de tijdshorizon van de nieuwe Strategische Agenda s 8 jaar ( ). Na 4 jaar (2024) is er weer sprake van een tussenevaluatie. Dit geeft meer ruimte voor uitvoering in de tijd gezien en voorkomt besluitvorming over een nieuwe agenda in drukke verkiezingstijden in Ook het aan de regionale samenwerking ten grondslag liggende samenwerkingsconvenant wordt daarmee opgerekt van 3 naar 4 jaar. Kosten De kosten voor de strategische agenda worden verdeeld over de Regio Noordoost Brabant en de stichting AgriFood Capital. De stichting Agrifood Capital heeft een aparte post opgenomen in de begroting 2019 voor deze kosten. De verwachting is dat in de begroting van de Regio Noordoost Brabant de kosten binnen de reguliere budgetten 2019 kunnen worden opgevangen. 13

15 Bijlagen AMBITIES EN DOELSTELLINGEN STRATEGISCHE AGENDA

16 Ambitie : Noordoost Brabant excelleert in 2020 als topregio in AgriFood. Door het AgriFood-cluster worden maatschappelijke vraagstukken op het terrein van duurzaamheid, voeding en gezondheid omgezet in producten, diensten en concepten met toegevoegde waarde voor mens, plant, dier en haar omgeving. Daarom is de regio aantrekkelijk voor mensen om er te wonen, werken en te studeren en voor bedrijven in het AgriFood-cluster om zich er te vestigen en te blijven investeren in de toekomst. Deze ambitie is vertaald in 14 stippen op de horizon voor 2020 ; stevige ambities waarop waarop met name bedrijfsleven en kennisinstellingen elkaar op gaan vinden. Op deze ambities, waar het eigenaarschap bij (consortia van) het bedrijfsleven zal moeten komen te liggen worden beschikbare capaciteit en middelen voor netwerkontwikkeling, consortiumvorming, programmaen/of projectontwikkeling en business development wordt ingezet. In 2020: Ambitie 1: is er geen krapte op de arbeidsmarkt, o.a. door een regionaal AgriFood HRM-netwerk van meer dan 250 AgriFoodbedrijven waardoor zowel actuele als toekomstgerichte vraag en aanbod ten aanzien van competenties, functiespecifieke opleidingen als arbeidsbehoefte (vacatures) op structurele wijze worden afgestemd en opgepakt. Ambitie 2: is er in de regio een toonaangevend kennis- en opleidingsinstituut op het gebied van Food, Foodmarketing en Foodretail. Ambitie 3: draait de AgriFood Innovatie Motor volop met ieder jaar 50 ondernemers in begeleiding en resulterend in jaarlijks 10 succesvolle innovaties. Ambitie 4: is er een winstgevend integraal samenwerkingsmodel (van producent tot consument) voor (Brabantse) streekproducten (incl. 10 productinnovaties en cross-overs met ICT en logistiek, c.q. distributie). Ambitie 5: zijn er ten minste 5 menukaarten en/of personalised food - concepten (cross-over met Health en Pharma) gericht op diverse doelgroepen (zoals ouderen, oncologiepatiënten, mensen met een allergie of obesitias) en beschikt de regio over de hiervoor benodigde kennis (zowel in toepassing, validatie als wetgeving). Ambitie 6: zijn er twee nieuwe aan AgriFood gerelateerde zorgconcepten met cross-overs naar ICT (zorg-op-afstand) en omgevingsfactoren (natuur/landschap/boomteelt, cross-over met green architecture design) in uitvoering. Ambitie 7: is de nieuwste generatie kant-en-klaar maaltijden op de markt gebracht zowel voor in de (gezondheids-)zorg als voor de retail/out-ofhome (met cross-overs naar ICT/Technologie high care ). Ambitie 8: leven gezonde mensen, gezonde dieren in een gezonde omgeving door een One Health-concept ontwikkeld door veehouders, overheden, omwonenden, ketenpartijen, volksgezondheidsinstanties en NGO s. Ambitie 9: zijn er 5 concepten gericht op het optimaal verwaarden van rest- en/of bijstromen door omzetting in grondstoffen zoals functionele eiwitten of bio-actieve inhoudsstoffen (cross-over biobased). 15

17 Ambitie 10: is er een nieuwe generatie integraal duurzame huisvestingsconcepten (m.n. in varkenshouderij en pluimveehouderij) vertaald nieuwe marktconcepten (cross-over met oa. bouw, energie, design en technologie) en ontwikkeling naar meer gesloten en exclusieve ketens. in Ambitie 11: zijn er 5 lokale ketens voor alternatieve, duurzame eiwitproductie voor toepassing in Food, Feed en Pharma (cross-over met technologie, pharma, biobased). Ambitie 12: zijn er 5 concepten die verspilling in de voedselketen tegengaan, zowel bij de productie (o.a. smart-farming ), be-, c.q. verwerking (intelligente verpakkingen), distributie (slimme logistiek), verkoop als bij de bereiding en consumptie. Ambitie 13: zijn er 5 initiatieven gericht op duurzame energieproductie opdat de productie van voeding en groene materialen energie gaat opleveren zoals energieproductie uit organische reststromen, reststromen uit waterbeheer en benutting mineralen uit mestverwerking. Ambitie 14: is er een toonaangevende Dutch AgriFood Week, waarin meer nieuwe en bestaande evenementen op het brede terrein van AgriFood met elkaar verbonden en versterkt worden. En daarmee wordt Noordoost Brabant erkend en herkend als dé proeftuin voor het omzetten van kennis in producten, diensten en concepten met toegevoegde waarde voor mens, plant, dier en haar omgeving. Strategie: Noordoost Brabant versterkt haar economische infrastructuur, met het AgriFood-cluster als voedingsbodem, gericht op duurzame ontwikkelingen en innovatie. Er ontstaat een op duurzame ontwikkeling en innovatie gericht ecosysteem waarin ondernemingen en kennisinstellingen uit de gehele AgriFood-keten samen werken ook in cross-overs naar andere sectoren en vergelijkbare (triple helix)initiatieven om ons heen. Hierbij gefaciliteerd door overheden (van lokaal tot Europees) en in samenspraak met maatschappelijke organisaties. Koers: Realisatie van ambities en uitvoering van strategie vinden plaats in programma s. Deze koers wordt gevormd door 4 pijlers; people, business, innovation en basics. Deze pijlers zijn als programmalijnen via actielijnen omgezet in uitvoeringsprojecten, waarbij het eigenaarschap bij ondernemers, kennisinstellingen en/of overheden ligt. Stichting AgriFood Noordoost Brabant (werknaam) is de drijvende kracht achter deze koers. De uitvoeringsprojecten bepalen de dynamiek en de inhoud van de gezamenlijke agenda van de regio Noordoost Brabant. 16

18 1 Programmalijn People Beroepsgericht opleidingenaanbod, ondernemendheid, flexibele arbeidsmarkt en kennis 1.1 Doel: Er is geen arbeidskrapte in de AgriFood-keten; vacatures kunnen op adequate wijze worden ingevuld, zowel op HBO/WO-, MBO en lagere niveaus. Actielijn 1.1: Verbetering match vraag en aanbod op arbeidsmarkt, zowel kwalitatief als kwantitatief. 1.2 Doel: Onderwijs en opleidingenaanbod op HBO en MBO niveau is afgestemd op de behoefte vanuit de AgriFood-keten en op een kansrijk loopbaanperspectief, zowel voor starters op de arbeidsmarkt als in het kader van een leven lang leren. Actielijn 1.2: Aansluiting opleidingenaanbod bij (toekomstige) behoefte bedrijfsleven en loopbaanperspectief. 1.3 Doel: De regio staat bekend vanwege haar toegepaste kennis op het gebied van Food, onder meer zichtbaar in de aanwezigheid van een toonaangevend kennis- en opleidingscentrum. Actielijn 1.3: Realisatie opleiding(en) Food/Foodmarketing/Foodketen 1.4 Doel: Verdere toepassing van (high-)technologie in met name land- en tuinbouw en de daarvoor benodigde expertise bij (toekomstige) ondernemers/medewerkers in het groene domein. Actielijn: 1.4 Ontwikkeling van Opleiding- en kenniscentrum Smart Agri Technologies 1.5 Doel: Ondernemendheid in het onderwijs en het bedrijfsleven wordt versterkt; focus op waardecreatie door samenwerking en innovatie Actielijn 1.4: Bevorderen van ondernemendheid in de regio. Beoogde resultaten 2016: Er is een breed AgriFood HRM-netwerk en een op de regio toegespitste AgriFood Human Capital Agenda; Er zijn kennisnetwerken op het gebied van duurzame inzetbaarheid en mobiliteit; Onderwijs en bedrijfsleven spelen gezamenlijk in op de (toekomstige) arbeidsbehoefte in de op de regio toegesneden competentieprofielen; De regionale opleiding Foodoperator MBO-niveau heeft 200 leerlingen geschoold; Er is een Talentontwikkelingsprogramma AgriFood op HBO-niveau; De Haalbaarheid voor het opzetten van een opleiding(sinstituut) gericht op Food/Foodmarketing/Foodketen is onderzocht; Er is een opleidings- en kenniscentrum Smart Agri Technologies. Er is een Center of Entrepeneurship gericht op versterking van de ondernemerschapsvaardigheden in het onderwijs; Er is een Center of Expertise Food verbonden aan de HAS. WUR-studenten zien de regio Noordoost-Brabant als logische onderzoeks- en werkplek in het AgriFood-domein. 2 Programmalijn Business Nieuwe bedrijvigheid, ontmoeting en samenwerking, innovatievermogen en business development 2.1 Doel: Doordat nieuwe bedrijven (zowel starters als sleutelspelers in de AgriFood of in de cross-over -sectoren) zich vestigen in de regio en het bestaande AgriFood-cluster zich heeft kunnen doorontwikkelen wordt de centrumpositie van Noordoost Brabant verder versterkt. Per jaar zijn er 25 starters en 10 acquisities in het AgriFood-complex Actielijn 2.1: meer startende en groeiende innovatieve AgriFoodbedrijven 17

19 2.2 Doel: Het bevorderen van samenwerking, met name gericht op (open) innovatietrajecten en (new) business development, zowel binnen de AgriFood-keten als met andere sectoren. Actielijn 2.2.: netwerkversterking gericht op samenwerking in de AgriFood-keten en met andere sectoren in de regio en met relevante initiatieven om ons heen zoals Brainport 2020 en Food Valley Nederland 2.3 Doel: Het aantal succesvolle innovaties neemt toe doordat ondernemers op een gestructureerde wijze gedurende (een deel van het) innovatieproces begeleidt worden. Actielijn 2.3: Realisatie van de AgriFood Innovatie Motor (werknaam) 2.4 Doel: Er is een sluitende en toegankelijke kapitaalstructuur ten behoeve van duurzame ontwikkeling en innovatie voor zowel startende als bestaande AgriFood-bedrijven. Actielijn 2.4: realisatie van een sluitende en toegankelijke kapitaalstructuur voor startende en bestaande bedrijven gericht op het financieren van ontwikkeling en innovatie. Beoogde Resultaten 2016 Het regionaal acquisitiebeleid AgriFood is opgesteld en in uitvoering. In de regio is een programma gericht op netwerkversterking in uitvoering waar ondernemers, overheden en onderwijs elkaar op diverse wijzen en rondom verschillende onderwerpen ontmoeten. Er is makel- en schakelcapaciteit tot op bedrijfsniveau beschikbaar waar bedrijven en instellingen een beroep op kunnen doen. Jaarlijks worden 20 innovatie-initiatieven ondersteund door AgriFood Innovatie Support De beschikbare kapitaalstructuur is geoptimaliseerd en de bereikbaarheid ervan voor ondernemers en instellingen is verbeterd. 3 Programmalijn Innovation Innovatieclusters, Excellente toepassing van kennis, programma s sleutelgebieden, onderzoeksfaciliteiten, 3.1 Doel: In de regio bevinden zich innovatieclusters, proeftuinen en living labs die een belangrijke rol vervullen in het realiseren van een (open)innovatie-ecosysteem. Actielijn 3.1: Realisatie van innovatieclusters. 3.2 Doel: Om de innovatiekracht te vergroten wordt een kennis- en businesscenter ontwikkeld waarbij de toepassing en overdracht van kennis centraal staat. Actielijn 3.2 Realisatie van een kennis- en businesscentrum AgriFood 18

20 3.3 Doel: Er zijn kennisclusters (onderwerpniveau) en uitvoeringsconsortia (op programma- of projectniveau) gerealiseerd, waardoor op de sleutelgebieden ruimte is voor transitie en vernieuwing in de AgriFood-keten. Actielijn 3.3 Realisatie van kennisclusters en uitvoeringsconsortia ter ondersteuning van uitvoeringsprogramma s op de volgende sleutelgebieden: Sleutelgebied: Duurzame Waardeketens; Ontwikkelen van nieuwe sourcings- of ketenconcepten in de realfood -markt; Ontwikkelen van nieuwe regionale kwaliteitsproducten; Realiseren van nieuwe verbindingen met consumenten; Reductie van verspilling in de AgriFood-keten; Ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen voor groene en blauwe diensten; Sleutelgebied: Gezonde voeding en Life-sciences; Ontwikkelen van nieuwe voedingsconcepten in de zorg Ontwikkelen van nieuwe zorgconcepten met verbinding naar landen tuinbouw of natuur ( social farming ); Realiseren van een proeftuin cure and care Realiseren van een One Health-aanpak waarin de gezondheid van mens, dier en omgeving in samenhang op een hoger peil wordt gebracht. Ontwikkelen van specialistische voeding in de vorm van menukaarten voor bijvoorbeeld ouderen of mensen met obesitas of kanker. Ontwikkelen van nieuwe en gezonde voedingsproducten of - concepten voor mens, dier of plant. Ontwikkeling van geneesmiddelen vanuit biotech. Sleutelgebied: (ICT-) Technologie en Logistiek; Toepassen van nieuwe technologieën die invulling geven aan smart farming. Ontwikkelen en toepassen van slimme distributieconcepten; Toepassen van high-care technologie in voeding. Sleutelgebied: Biobased en Groene Energie; Het stimuleren van energieproducerende productiesystemen; Stimuleren van productie van groene energie Duurzame eiwitverrijking ten behoeve van Food, Feed en Pharma, gestimuleerd door ondermeer het verwaarden van reststromen door omzetting in grondstoffen (functionele eiwitten of bio-actieve stoffen). 3.4 Doel: Bedrijven en instellingen kunnen beschikken over uitstekende onderzoeksfaciliteiten en faciliterende diensten welke deel uit maken van het open innovatie-ecosysteem. Daarmee versterkt de regio zich ook als logische proeftuin voor wetenschappelijk onderzoek vanuit oa. de WUR. Actielijn 3.4: Bevorderen van facility sharing op het gebied van laboratoria en diensten. 19

21 Beoogde Resultaten 2016 In de regio vormt een netwerk van innovatiecentra de fysieke en zichtbare pijlers in het innovatie-ecosysteem; Een kennis- en businesscentrum, waarin bedrijfsleven en kennisinstellingen innovaties op het gebied van technologie, productontwikkeling en de relatie met de consument, met elkaar delen en omzetten in business, bevindt zich in de realisatiefase. Op de sleutelgebieden Duurzame Waardeketens, Voeding & Gezondheid, (ICT-) Technologie & Logistiek en Biobased & Energie zijn ten minste 16 kennisnetwerken en uitvoeringsconsortia gevormd die het (mede-)eigenaarschap over uitvoeringsprojecten voeren. Er is een vouchersysteem ontwikkeld en beschikbaar waardoor MKB-bedrijven de beschikking kunnen hebben over onderzoeksfaciliteiten in de regio. 4 Programmalijn Basics Toplocaties, Vestigingsklimaat, Mobiliteit, Verbinding Stad-Platteland. 4.1 Doel: De regio beschikt over 5 toplocaties gericht op AgriFood, waar clusters van bedrijven en instellingen beschikken over faciliteiten die duurzame ontwikkelingen en innovaties bevorderen. Actielijn 4.1: Realiseren van 5 toplocaties die fungeren als fysieke centra voor vernieuwing. 4.2 Doel: De regio biedt een vestigingsklimaat stimulerend voor het realiseren van duurzame ontwikkelingen en innovaties. Actielijn 4.2: Realiseren van een innovatiebevorderend vestigingsklimaat. 4.3 Doel: De bereikbaarheid en mobiliteit in de regio is duurzaam (veilig, zuinig en schoon) en van hoog niveau, wat de aantrekkelijkheid van de regio vergroot en een goede basis biedt voor het uitbouwen van de logistiek. Actielijn 4.3: Uitvoering geven aan een maatregelenpakket voor de realisatie van de regionale bereikbaarheids- en mobiliteitsopgaven. 4.4 Doel: Er worden duurzame verbindingen gerealiseerd tussen ontwikkelingen ten aanzien van natuur en landschap, stad en dorp en economische activiteiten. Actielijn 4.4: Realiseren van duurzame verbindingen tussen natuur, water, stad en dorp en economische activiteiten. 4.5 Doel: Werkgevers in (de andere speerpuntsectoren zorg, techniek en services) in de regio Noordoost Brabant beschikken over goed en voldoende personeel door onder meer een goede aansluiting op onderwijs-arbeidsmarkt, iedereen doet mee, organiseren van de achterban van werkgevers en van sectoren, strategisch HRM beleid, leven lang leren. Actielijn 4.5: Realiseren van de acties in het Uitvoeringsprogramma 5* Noordoost Brabant Werkt! door werkgevers, onderwijs en overheden Beoogde Resultaten 2016 Basics Ontwikkeling van 5 toplocaties in de regio; De regio staat bekend om haar vestigingsklimaat gericht op het bevorderen van duurzame ontwikkeling en innovaties; Er wordt uitvoering gegeven aan een in 3O-verband opgesteld maatregelenpakket voor de realisatie van de regionale bereikbaarheids- en mobiliteitsopgaven; Er zijn 5 aansprekende projecten op het snijvlak van stad-platteland waar op ondernemende wijze verbindingen worden gerealiseerd; Goed en voldoende personeel voor werkgevers in de zorg, techniek en services. 20

22 5 Communicatie Data, Branding, Events, herkenning en erkenning 5.1 Doel: Regio Noordoost-Brabant wordt erkend als innovatieve topregio AgriFood wat blijkt uit een top 3 notering in een (mogelijk op te zetten) relevante ranking en vermeldingen in provinciale, nationale en Europese (beleids-) programma s. Actielijn 5.1 De AgriFood-regio in kaart ; Het adequaat in beeld brengen van het AgriFoodcomplex in termen van bedrijven, instellingen, netwerken, economische en maatschappelijke waarden en monitoring van trends en ontwikkelingen. 5.2 Doel: Er is een regiobrandingsprogramma dat ook door bedrijven, instellingen en overheden versterkt wordt middels eigen marketing- en communicatieactiviteiten. Actielijn 5.2. De AgriFood-regio op de kaart ; Brandingsprogramma van de regio ontwikkelen en uitvoeren 5.3 Doel: De regio biedt een podium, zowel business-to-business als business-to-consumers, voor toonaangevende evenementen op het terrein van AgriFood. Actielijn 5.3. Participatie in toonaangevende evenementen zoals Dutch AgriFood Week, Slokdarmfestival, FoodVision, Foodtechnology Week, European Region of Gastronomy. 21

23 Bijlagen RONDE LANGS DE VELDEN 22

24 Ronde langs de velden T.b.v. deze kompasnotitie is een ronde langs vele betrokkenen gemaakt om adviezen en aanbevelingen op te halen t.b.v. een nieuwe Strategische Agenda. Hierna volgt een overzicht van de belangrijkste bevindingen. Gemeentesecretarissen (17 sept 2018) 1. Geen nieuwe prioritaire speerpunten. Eerst afmaken wat we begonnen zijn. 2. Pijler People en Innovation niet beperken tot agrifoodcomplex. Breedte-aanpak is nu juist succesvol en herkenbaar in de regio Bestuurlijke Regie Groep (20 sept 2019) 1. Prioritaire speerpunten zijn majeur onderdeel van de nieuwe Strategische Agenda. Niet opnieuw wiel uitvinden. 2. Nieuwe Strategische Agenda moet logisch aansluiten op regionale thema s in lokale coalitieakkoorden. Regio is er voor u en u bent de regio. 3. Nieuwe Strategische Agenda moet herkenbaar en meetbaar zijn. 4. Gemeenteraden betrekken in voorbereiding van nieuwe Agenda. Ontmoeting en netwerken organiseren rondom dit proces. Voorzitter BRG/AFC (1 okt. 2018) 1. Wat is het belang van cluster agrifood? Delen we dat belang nog steeds? Scenario s ontwikkelen in geval primaire sector geheel verdwijnt dan wel transformeert tot kringlooplandbouw. 2. AFC is verantwoordelijk voor versterken ecosysteem agrifood en wat daar voor nodig is. Daarbij gaat het om de beweging van dat ecosysteem en wat dat ecosysteem vraagt en minder om de projecten (zoals nu het geval). Projecten elders beleggen. In bestuur vertegenwoordigers (iconen) zoeken die meedenken over de beweging ipv over projecten (gaat om mindset). 3. Overheden bewaken publieke waarden. Regionale samenwerking gaat over samenwerking in den brede. AFC gaat over versterken ecosysteem binnen die regionale samenwerking en heeft daar wel anderen bij nodig, zoals de overheden. Zie ook voorbeeld van economic board Utrecht. 23

25 4. Waken om te veel vanuit bestaande bouwstenen en structuren te denken. Openstaan voor nieuwe randvoorwaarden en bouwstenen voor een Strategische Agenda. Dagelijks Bestuur AFC (4 okt 2018) 1. Strategische Agenda beperken tot prioritaire speerpunten. 2. Gemeenteraden goed aanhaken en accent leggen op draagvlak. 3. Samestelling bestuur AFC opnieuw bekijken vanuit perspectief van het hebben van executiekracht. 4. PvA bespreken in bestuur AFC en daarvoor in DB. AFC Werkt (2 okt 2018) I. Rouwenhorst 1. Strategische Agenda kan/moet breed zijn omdat anders kans bestaat dat bestuurlijke en politieke basis onder het betalen van een regiobijdrage door overheden wegvalt c.q. minder wordt. 2. Strategische Agenda beperken tot het versterken van het ecosysteem agrifood is een optie mits het onderdeel is van de bredere regionale samenwerking. 3. AFCW werkt momenteel aan een nieuwe agenda voor de periode Deze agenda kan integraal onderdeel zijn van de nieuwe Strategische Agenda of alleen dat onderdeel van AFCW dat betrekking heeft op versterken ecosysteem agrifood. In ieder geval afstemming van beide trajecten. 4. Nieuwe Strategische Agenda verdient aansturing vanuit de verschillende regionale gremia (integraal). Stuurgroep met vertegenwoordigingen uit regionale gremia of iets dergelijks. Werkgroep Ruimtelijk Strategie L. IJsseldijk 1. Strategische Agenda moet vooral gaan over versterken van het ecosysteem agrifood. Voor andere onderdelen in de regionale samenwerking separate, aparte agenda s opstellen. 2. Strategische Agenda is ook aanleiding om aan te geven wat er nodig is aan middelen en uitvoeringscapaciteit. Dus concrete ambities en doelen formuleren. En tussentijds monitoren. 3. Inhoudelijk prioriteit leggen bij het organiseren van experimenteerruimte en bij landbouwtransitie. Energietransitie niet als doel op zich maar als (integraal) onderdeel van landbouwtransitie (mits die kans zich voordoet). 24

26 4. Rol in projectteam voor trekker werkgroep ruimtelijke strategie Ambtelijke Contactpersonen F. Aerts, S. De Vuijst, N. Thewisse 1. Strategische Agenda toespitsen op versterken ecosysteem agrifood is logisch. 2. Prioritaire speerpunten in ieder geval onderdeel van Strategische Agenda. 3. Aansturing van Strategische Agenda niet alleen door bestuur AFC. Alle pijlers onder de regionale samenwerking betrekken. 4. Scheiding aanbrengen tussen agenda van de regio en de provincie in de PoHO-overleggen want de agenda van de provincie is niet synoniem aan onze eigen regionale belangen en interesses. 5. prioritair speerpunt klimaat en energie onderbrengen bij PoHo Duurzame Leefomgeving. Overige 2 speerpunten vallen onder AFC. 6. Rekening houden met regionale bijdragen van gemeenten in 2020 en het feit dat deze in sommige gemeenten al in 2019 in de voorjaarsnota s moeten worden opgenomen. 7. Hogere bijdrage voor arbeidsmarktbeleid? Secretarissen poho s (10 oktober) F. Leerdam, K. van Meer. J. Bouter 1. Strategische Agenda focussen op agrifood en versterken van het ecosysteem voor agrifood. 2. Focus aanbrengen biedt ook meer duidelijkheid over geldstromen die gaan naar de regionale samenwerking Griffiers E. Franken 1. Strategische Agenda focussen op agrifood is logisch. Voor raadsleden is echter niet helder wat het verschil is tussen de agenda van AFC en de bestuurlijke samenwerking. Wat is de agenda van de Bestuurlijke samenwerking? 2. Gemeenteraden meer positie geven in proces van totstandkoming Strategische Agenda, dat helpt draagvlak en betrokkenheid vergroten en argwaan te verminderen. 3. Innoveer in betrokkenheid en besluitvorming. Voorbeelden: 25

27 * besluitvorming in een verenigde vergadering van gemeenteraden met een minimale aanwezigheid van 50% van alle raadsledenuit de regio en met het gebruikelijk instrumentarium van een raad. * Niet alleen bestuurders de agenda laten toelichten en verdedigen maar ook ondernemers en kennisinstellingen. * Gebruik digitale digitale instrumenten om raden aangehaakt te laten. Gemeenteraadsleden (regionale infodag op 24 oktober in Oss) 1. raadsleden willen op 3 momenten betrokken worden bij de strategische agenda (begin, midden, einde). Samen met ondernemers en kennisinstellingen. Grootste voorkeur gaat uit naar bijeenkomsten op regionaal niveau. 2. Tijdens het proces wil men graag digitaal en/of door een volggroep van raadsleden op de hoogte worden gehouden van de voortgang van het proces. Daarbij ook aandacht voor het elkaar goed begrijpen en elkaars taal spreken. 3. Betrek ook burgers bij het proces (digitaal en/of analoog) 4. Inhoudelijke suggesties voor de strategische agenda hadden vooral betrekking op de organisatie van de regio (AFC), arbeidsmarkt/scholing en transitie van de landbouw. Zie bijlage voor een completer overzicht. 5. Regionale bestuurlijke samenwerking wordt vaak verward met de stichting AgriFood Capital. Voor raadsleden is het verschil tussen bestuurlijke samenwerking en triple helix samenwerking vaak niet helder. Maak onderscheid en heldere, afrekenbare agenda s 6. Ambities opnemen in je strategische agenda. Vertalen in projecten en doelen doe je in jaarbegrotingen, monitoren en verantwoorden in jaarverslagen. Leg wel relatie tussen ambities, doelen en resultaten. 26

28 Bijlagen RAADSLEDENBIJEENKOMST 24 OKTOBER 2018 OPBRENGST VOOR STRATEGISCHE AGENDA 27

29 28

30 Kansen en bedreigingen, input raadsleden 24 oktober 2018 Onderwerp Duurzaamheid/ecologie Klimaat/energie Mobiliteit Landbouw Arbeidsmarkt/ Organisatie Scholing/economie Aantal keren onderwerp genoemd Specifieke suggesties Niet alleen technisch benaderen N65 regionaal aanpakken Naar een nieuw houdbaar systeem Milieuwetgeving is knelpunt Medewerking bedrjfsleven op duurzaamheidsambities. Samenhang tussen mens en leefomgeving Domotica stimuleren Energiecollectieven mogelijk maken klimaatadaptatie Energietransitie moet sneller Ligging regio is ideaal Fiets voor de korte afstand Wat te doen aan afname agrarische bedrijven? Kringlooplandbouw. Regio als koploper. Dereguleren landbouw Gasloos in tuinbouw en mest als brandstof Ook medische bedrijven aantrekken (naar Vught) Meer technisch onderwijs Ondernemers steunenbij innovaties Circulaire economie Bedrijven aantrekken, samen met BOM 3O s aan burger verbinden, burgerinitiatieven mogelijk maken Zorgen voor heldere communicatie en transparantie Andere naam voor AFC Concretere en beperkt aantal doelen en meetbaar maken Betere samenwerking met raden organiseren. 29

31 Megastallen als uitdaging Nieuwe verdienmodellen ontwikkelen Promotie voor de landbouw. Marketing: Made in Holland. Geen geld naar landbouw. Varkenshouderij zit op dood spoor Regio = Agri&Food Financiering mogelijk maken Meer thuis/flex werken en flexwoningen zijn nodig om mensen te houden in de regio Arbeidsplaatsen vetrekken naar buitenland Focus op agrifood/onderwijs Naar een regionale woningmarkt Economische samenwerking in acquisitie Samenwerken met Rijk Kleinere gemeenten ook betrekken Soms loslaten van lokaal denken Financiele voordelen terugploegen naar gemeenten Kosten beheersbaar houden Meer actie! Opheffen AFC resultatendashboard Verbinden. Hou vol niet verslappen! Niet alleen praatgroepje zijn What s in it for Oss? Samenwerking met Brainport en Venlo AgriTech is betere naam 30

32 Focus Niet helder wat de regio kan wat niet ook de provincie kan. Bedrijven moeten de kar trekken, zoals in Brainport. Waarom focust overheid op agrifood. Overheid is van alles 31