NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015: accent op voedingspatroon
|
|
- Christiana Maes
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 OVERZICHTSARTIKEL NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015: accent op voedingspatroon In februari 2015 is de nieuwe NDF Voedingsrichtlijn Diabetes gepresenteerd. Vergeleken met de versie uit 2010 ligt de focus niet meer zozeer op afzonderlijke nutriënten, maar op voedingsmiddelen en het gehele voedingspatroon. Dit artikel geeft een overzicht van de belangrijkste wijzigingen, aanbevelingen en nieuwe inzichten. Voedingstherapie is een essentieel onderdeel van diabetesmanagement. De diëtist speelt hierin een grote rol, maar ook andere professionals zijn nauw betrokken bij de voedingsadvisering. Het is belangrijk dat de voedings- en dieetadviezen van alle disciplines elkaar ondersteunen, versterken en zeker niet tegenspreken. Voor een goede diabeteszorg zijn eenduidige en goed onderbouwde voedingsadviezen van belang, gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke literatuur. In opdracht van de NDF (Nederlandse Diabetes Federatie) verscheen in 2006 de eerste wetenschappelijk onderbouwde Voedingsrichtlijn Diabetes. Deze is in 2010 herzien. Op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten is de Voedingsrichtlijn dit jaar opnieuw geactualiseerd, door een werkgroep van deskundigen vanuit verschillende disciplines. De richtlijn is bedoeld als leidraad voor zorgverleners bij de voedings- en dieetadvisering aan mensen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes type 2, mensen met diabetes type 1 en 2, en bij zwangerschapsdiabetes. Belangrijke wijzigingen De nieuwe voedingsrichtlijn benadrukt het belang van het totale voedingspatroon en stelt de leefstijl van het individu centraal bij een effectieve voedingstherapie. Daarmee stapt de richtlijn af van de klassieke voedingskundige benadering, NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(4) 1
2 VOEDING AANTAL COHORTEN RELATIEF RISICO (95%-BI) Bewerkt rood vlees Onbewerkt rood vlees Vis/zeevruchten Witte rijst Groene groenten Groene groenten (Europees) Zuivelproducten Volkorenproducten Met suiker gezoete dranken Met suiker gezoete dranken (Europees) Alcohol (mannen) Alcohol (vrouwen) Cafeïnevrije koffie Koffie totaal ,6 0, 1,0 1,2 1,4 1,6 1, Figuur. Samenvatting van de meta-analyse van prospectieve cohortstudies naar voedingsinname en diabetes type 2 (Ley, The Lancet, 2014). waarbij de nadruk lag op nutriënten. Er is geen ideale verhouding van macronutriënten die gunstig is voor alle mensen met diabetes. Meerdere voedingspatronen, ieder met een andere macronutriëntenverhouding, kunnen een positief effect hebben op glucosewaarden en cardiovasculaire risicofactoren. Het gaat om de kwaliteit van de macronutriënten in voedingsmiddelen en voedingspatronen. Het voedingsadvies bij diabetes moet een advies op maat zijn, waarbij rekening wordt gehouden met persoonlijke wensen, motivatie, afkomst, sociaal-economische status, mogelijkheden en omstandigheden van de cliënt. De behandeling van hypoglykemie is grondig herzien en uitgebreid met praktische aanbevelingen. Ook de adviezen bij het gebruik van alcohol worden veel uitvoeriger beschreven dan in de vorige versie. Tot slot besteedt de nieuwe richtlijn veel aandacht aan het rekenen met koolhydraten en de insuline-koolhydraatratio. Preventie van diabetes Diabetes mellitus komt steeds vaker voor en gaat vaak gepaard met late complicaties. In 2011 telde Nederland ongeveer mensen met de diagnose diabetes. In 90% van de gevallen betrof dit diabetes type 2. Verbeteringen in de zorg kunnen leiden tot een afname van diabetesgerelateerde complicaties. Verschillende voedingsfactoren spelen een rol bij de preventie van diabetes type 1 en 2. Diabetes type 1 De inname van gluten en koemelkeiwitten in de eerste drie en zes levensmaanden lijkt de kans op het ontstaan van diabetes type 1 te vergroten. Er zijn aanwijzingen dat borstvoeding dit risico vermindert. Diabetes type 2 Voor het ontstaan van diabetes type 2 zijn bij zowel volwassenen als kinderen overgewicht en obesitas de belangrijkste risicofactoren. Uit recent systematisch literatuuroverzicht blijkt dat de kwaliteit van de geconsumeerde vetten en koolhydraten belangrijker is dan de hoeveelheden van deze macronutriënten. Verschillende voedingspatronen kunnen als uitgangspunt dienen in de preventie van diabetes type 2 (zie figuur). Het gaat hierbij om voedingspatronen: Rijk aan volkorenproducten, fruit, groenten, peulvruchten en noten Met matige alcoholconsumptie Met weinig geraffineerde graanproducten, rood of bewerkt vlees en een lage inname van suikerbevattende dranken. >> 19 NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(4)
3 Voorbeelden van deze voedingspatronen zijn het mediterrane voedingspatroon, een voedingspatroon met een laagglykemische index, het vegetarische voedingspatroon en het gematigd koolhydraatbeperkte voedingspatroon. Optimale voedingstherapie bij diabetes Voedingstherapie verbetert de glucoseregulatie en verlaagt het risico op hart- en vaatziekten. Bovendien kan voedingstherapie bijdragen aan een aanzienlijk betere kwaliteit van leven van mensen met diabetes. Voedingstherapie bij diabetes is onder meer gericht op het optimaliseren van de glucoseregulatie, het voorkomen van diabetesgerelateerde complicaties en het streven naar het gebruik van een volwaardige voeding. Voor mensen met diabetes type 1 ligt de primaire focus op het afstemmen van de hoeveelheid insuline op de hoeveelheid koolhydraten per eetmoment. Bij intensieve insulinetherapie is het rekenen met koolhydraten een manier om de insulinehoeveelheid aan te passen aan de maaltijden. Dit wordt het gebruik van insuline-koolhydraatratio s genoemd. De insuline-koolhydraatratio s worden individueel per maaltijd en tussendoortje bepaald, wat meer flexibiliteit geeft en bijdraagt aan zelfmanagement. Het gebruik van insuline- koolhydraatratio s heeft dan ook de voorkeur boven het gebruik van vaste hoeveelheden koolhydraten per maaltijd en tussendoor. Voedingstherapie is een belangrijk onderdeel van het behandelplan voor alle mensen met diabetes. Een succesvolle aanpak bij diabetes bestaat naast voedingstherapie uit voldoende lichaamsbeweging en gedragsverandering. Voeding bij diabetes Voor mensen met diabetes type 1 gelden dezelfde voedingsaanbevelingen als voor mensen met diabetes type 2. Hoewel verschillende macronutriënten invloed hebben op bloedglucosewaarden en insulinegevoeligheid, is er geen De nieuwe voedingsrichtlijn benadrukt het belang van het totale voedingspatroon en stelt de leefstijl van het individu centraal NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(4) 20
4 ideale verhouding van macronutriënten die gunstig is voor alle mensen met diabetes. Aansluiten bij de individuele wensen en behoeften van de cliënt is belangrijk. Koolhydraten Koolhydraten hebben de grootste invloed op de glucoseregulatie. Goede kennis over koolhydraten bij mensen met diabetes is hierbij van belang, evenals goede kennis over de verdeling van de koolhydraten over de dag. Bij het opstellen van een individueel voedingsbehandelplan moet de diëtist de totale hoeveelheid koolhydraten en de hoeveelheid beschikbare insuline op elkaar afstemmen. Bij diabetes type 1 draagt het werken met insuline-koolhydraatratio s bij aan een betere diabetesinstelling en zelfmanagement. Beperking van de inname van geraffineerde koolhydraten, vrije suikers en suikerhoudende dranken (inclusief vruchtensappen) is aan te bevelen voor iedereen. Vrije suikers zijn zowel de suikers die zijn toegevoegd door fabrikanten en consumenten, als de van nature aanwezige suikers in honing, siropen, vruchtensappen en vruchtenconcentraat. Meta-analyses tonen aan dat bij diabetes in combinatie met overgewicht of obesitas een koolhydraatbeperking de voorkeur heeft boven vetbeperking. Daarbij heeft een hoog eiwitgehalte in de voeding een aanvullend gunstig effect. Bij nog aanwezige endogene insulineproductie, zoals bij diabetes type 2, stimuleren eiwitrijke voedingsmiddelen de insulinesecretie, waardoor de glucosestijging wordt vertraagd. Voor alle mensen met diabetes geldt: kies kwalitatief goede koolhydraatbronnen en laat de voedingsadviezen aansluiten op de individuele wensen en behoeften van de cliënt. Vetten Voor vetten worden geen hoeveelheden geadviseerd. Het type vetzuur is belangrijker dan de totale vetinname, waarbij onverzadigd vet de voorkeur heeft boven verzadigd vet (met uitzondering van zuivel) of transvet. Niet alle verzadigde vetten hebben hetzelfde effect. Ruim gebruik van zuivel blijkt invers (beschermend) gerelateerd te zijn aan diabetes type 2. Ook andere voedingsstoffen uit zuivel kunnen mogelijk bijdragen aan gunstige effecten. Om het cardiovasculaire risico te verlagen, kan het gebruik van voedingsmiddelen rijk aan omega-3-vetzuren worden gestimuleerd, zoals oliesoorten, vette vis en noten. Suppletie met omega-3-vetzuren is niet effectief; het resulteert niet in verbetering van glucosewaarden of cardiovasculaire risicofactoren. Eiwitten Voor eiwitten worden geen bepaalde hoeveelheden geadviseerd, omdat er weinig bewijs is dat deze glucosewaarden, cardiovasculaire risicofactoren en nierfunctie beïnvloeden. Eiwitbeperking bij optredende nefropathie verbetert de klaring en albuminurie niet. Uit praktisch oogpunt wordt op dit moment het advies gegeven om de richtlijn Diabetische nefropathie (2006) van de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV) te volgen, met 0, gram eiwit/kg ideaalgewicht, voor zowel diabetes type 1 als type 2. Een bijkomend effect van dit advies is een verlaging van de verzadigde vet- en fosfaatinname. Alcohol Tegen matig alcoholgebruik bestaat geen bezwaar. Het gebruik van alcohol heeft zowel positieve als negatieve effecten. Matig alcoholgebruik verbetert de insulinegevoeligheid en beschermt mogelijk tegen hart- en vaatziekten. Bij gebruik van bloedglucoseverlagende medicatie is het belangrijk om rekening te houden met een later optredende hypoglykemie na alcoholconsumptie. Daarom moet op het tijdstip van het bloedglucoseverlagende effect de juiste soort en hoeveelheid koolhydraten worden ingenomen. Zie hiervoor de adviezen bij hypoglykemie in de richtlijn. Voedingspatronen Een mediterraan voedingspatroon en een laagkoolhydraat-voedingspatroon, met kwalitatief goede, onbewerkte en vezelrijke producten, geven bij diabetes een gunstig effect op glucosewaarden, gewicht, lipidenwaarden en cardiovasculaire risicofactoren. Een mediterraan voedingspatroon wordt gekenmerkt door ruim gebruik van groenten, fruit, noten, zaden, olijfolie, peulvruchten, volkoren producten, vis en gevogelte en een matig gebruik van zuivelproducten, rood vlees en wijn. Een laagkoolhydraat-voedingspatroon (maximaal 40 en%) is eveneens rijk aan groenten, fruit, peulvruchten en volkoren producten, en bevat weinig tot geen geraffineerde graanproducten, suikerbevattende producten, suikerhoudende dranken (inclusief vruchtensappen) en vrije suikers (onder andere honing). De hoeveelheid koolhydraten kan per persoon variëren. Het zeer laagkoolhydraat-voedingspatroon (20-70 gram koolhydraten per dag) lijkt bij mensen met diabetes en overgewicht of obesitas tot een jaar bewezen veilig. Het is eveneens effectief op glucosewaarden, gewicht, lipidenwaarden en cardiovasculaire risicofactoren, en is bewezen effectiever dan vetbeperking. Langetermijnresultaten op veiligheid en effecten zijn niet bekend. Het is belangrijk om een voedingspatroon te kiezen dat het best past bij de cliënt en daardoor beter vol te houden is. Overgewicht en obesitas Bij de behandeling van overgewicht en obesitas hebben intensieve leefstijlprogramma s onder professionele begeleiding de voorkeur. Naast individuele aandacht voor het meest geschikte en passende voedingspatroon, zorgt aandacht >> 21 NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(4)
5 voor meer lichaamsbeweging en gedragsverandering voor blijvende resultaten op langere termijn. Bij langer bestaande diabetes kan de aandacht verschuiven van gewichtsreductie naar het voorkomen van verdere gewichtstoename. Gewichtsverlies bij mensen die al langere tijd diabetes hebben, kan insulinetherapie niet altijd voorkomen. De rol van micronutriënten Voor mensen met diabetes gelden dezelfde adviezen voor de inname van vitamines, mineralen, spoorelementen en overige stoffen als voor de algemene bevolking. Als door gebruikte voedingspatronen tekorten optreden aan vitamines, mineralen of spoorelementen, is suppletie van de desbetreffende stof(fen) geïndiceerd. Natriumbeperking tot maximaal zes gram zout per dag, zoals geadviseerd voor de algemene bevolking, geldt ook voor mensen met diabetes en is effectief op bloeddruk en albuminurie. Interventiestudies bij mensen met diabetes op harde eindpunten als sterfte en hart- en vaatziekten ontbreken. Een zoutinname lager dan zes gram per dag wordt niet aangeraden, omdat dit is geassocieerd met activering van metabole en neurohormonale regelsystemen, toename van totaal- en LDL-cholesterol en verminderde insulinegevoeligheid. Behandeling met metformine is geassocieerd met een verhoogd risico op vitamine B12-deficiëntie. Bij langdurig metforminegebruik is de relatie tussen de vitamine B12-spiegel en het optreden van klinische deficiëntieverschijnselen echter niet duidelijk. Screening van de vitamine B12-spiegel bij alle mensen met diabetes die metformine gebruiken wordt op dit moment dan ook niet aangeraden. Nader onderzoek is gewenst wanneer bij langdurig metforminegebruik klachten optreden die passen bij een vitamine B12-tekort. Bij een laag serumvitamine B12-gehalte in combinatie met een hoog methylmalaonzuurgehalte kan suppletie worden geadviseerd. Diabetes bij kinderen De voeding van kinderen met diabetes is gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding zoals die zijn opgesteld door de Gezondheidsraad, en gelden vanaf 1 jaar. Bij kinderen met diabetes type 1 of 2 is het belangrijk dat het hele gezin gezond leert eten. Regelmatige hoofdmaaltijden, aan tafel met het gezin, dragen bij aan een gezond voedingspatroon en een betere glykemische controle. Verder moet sporten en bewegen worden gestimuleerd. Het is belangrijk dat een kind voeding niet gaat zien als een lijst van verboden en geboden, omdat fixatie op voeding de basis kan vormen voor eetproblemen. De energie-inname moet voldoende zijn voor normale groei en ontwikkeling, maar moet overgewicht en obesitas voorkomen. Voor kinderen met diabetes type 1 wordt aanbevolen te werken met individueel berekende insuline-koolhydraatratio s. Als dat niet mogelijk is, kan een vaste hoeveelheid koolhydraten per maaltijd worden geadviseerd, maar dit geeft weinig flexibiliteit en gebeurt nog slechts bij uitzondering. Diabetes bij zwangerschap Voedingstherapie is een belangrijk onderdeel van de multidisciplinaire behandeling van zwangere vrouwen met diabetes. Dit geldt voor zowel vrouwen die al diabetes hebben voordat ze zwanger worden, als voor vrouwen die zwangerschapsdiabetes ontwikkelen. Voor alle vrouwen met diabetes en een zwangerschapswens is het raadzaam om te overleggen met de behandelend arts. Bij vrouwen met diabetes type 2 en het gebruik van orale bloedglucoseverlagende medicatie is het overzetten op insulinetherapie voorafgaand aan de zwangerschap geïndiceerd. Zwangerschapsdiabetes komt voor bij 2-5% van de zwangerschappen en geeft een verhoogde kans op complicaties. Het is belangrijk om een goed beeld te krijgen van de koolhydraatinname, zowel wat betreft de hoeveelheid als de soort, en de spreiding over de dag. Extra aandacht is nodig voor koolhydraatbevattende dranken, wegens het voor de diagnose vaak hoge gebruik ervan. Goede taakverdeling Voedingsvoorlichting en -educatie is alleen effectief wanneer de samenwerking tussen de verschillende disciplines soepel verloopt. Mensen met diabetes, mensen met een hoog risico op diabetes en vrouwen met zwangerschapsdiabetes hebben baat bij eenduidige adviezen. Zorgverleners moeten werken volgens de meest recente NDF Voedingsrichtlijn bij diabetes. Binnen de diabeteszorg worden afspraken gemaakt betreffende taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de verschillende hulp verleners. De zorgmodule voeding geeft houvast voor de taakverdeling rond het verstrekken van algemene voedingsadviezen en individuele, al dan niet gespecialiseerde, voedingsadviezen. Maar ook voor het geven van scholing. auteurs ir. margriet wennekes-penders freelance redacteur met medewerking van elise kuipers diëtist diëtistenpraktijk elise kuipers (amsterdam) en lid werkgroep herziening ndf voedingsrichtlijn diabetes 2015 Dit artikel is een samenvatting van de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Deze is te downloaden via Voor praktisch gebruik door professionals is via deze site ook een samenvattingskaart verkrijgbaar. De richtlijn is gefinancierd door het Diabetes Fonds. 23 NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(4)
Voedingsrichtlijn Diabetes 2015
Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 Esther Pekel diëtist Diabetescentrum 2015 1 Voedingsrichtlijn 2015 1e wetenschappelijke onderbouwde voedingsrichtlijn DM geschreven i.o.v. de NDF in 2006. 2e herziene richtlijn
Nadere informatieWorkshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht. Graag in samenwerking
Workshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht Graag in samenwerking Voor zowel kinderen als volwassenen zijn overgewicht en obesitas de belangrijkste risicofactoren voor de ontwikkeling van
Nadere informatieNDF VOEDINGSRICHTLIJN DIABETES 2015
NDF VOEDINGSRICHTLIJN DIABETES 2015 HANNE VAN BALLEGOOIJEN nr. 1 Het begint met een idee DISCLOSURE De totstandkoming van deze richtlijn is gefinancierd door het Diabetes Fonds. Geen van de leden van de
Nadere informatieKoolhydraatadviezen in de praktijk
Wie en wanneer adviseer je wat? Mariëlle van Veen Diëtist Leids Universitair Medisch Centrum Koolhydraten zijn hot Te verwachten effecten Verbeteren glucoseregulatie Verminderen medicatiegebruik Verbeteren
Nadere informatieNDF Voedingsrichtlijn diabetes 2015
NDF Jacques Jullens NDF Voedingsrichtlijn diabetes 2015 Evidence- based Voedingsrichtlijn Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid De NDF Voedingsrichtlijn Diabetes (editie 2015) maakt deel uit van een
Nadere informatieNDF Voedingsrichtlijn diabetes 2015
NDF Jacques Jullens NDF Voedingsrichtlijn diabetes 2015 Evidence- based Voedingsrichtlijn Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid De NDF Voedingsrichtlijn Diabetes (editie 2015) maakt deel uit van een
Nadere informatieNieuwe Richtlijnen Goede Voeding
Nieuwe Richtlijnen Goede Voeding Wat zijn de nieuwe voedingsaanbevelingen vanuit de wetenschap? Prof. Edith Feskens, edith.feskens@wur.nl Inhoud Voedingsonderzoek is moeilijk! Hoe komen Richtlijnen tot
Nadere informatieVOEDING & DIABETES. De rol van dieetzorg bij de mens met diabetes mellitus. Janneke de Keijzer, dietist Diabetes Nutrition Organisation
VOEDING & DIABETES De rol van dieetzorg bij de mens met diabetes mellitus Janneke de Keijzer, dietist Diabetes Nutrition Organisation 26 september 2013 Warming up Waar denk je aan, voeding & diabetes?
Nadere informatieKoolhydraten en de preventie van welvaartsziekten
Koolhydraten en de preventie van welvaartsziekten Evidence-based richtlijn van de German Nutrition Society Van vezels tot suikers: koolhydraten omvatten een brede range van voedingsstoffen. Wat is er precies
Nadere informatieWetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen
Wetenschappelijke onderbouwing Nederlandse voedingsrichtlijnen Prof Daan Kromhout Gezondheidsraad Gezondheidsraad 1 De commissie Wat zijn Richtlijnen goede voeding? Geïntegreerde boodschappen gebaseerd
Nadere informatieDe richtlijnen zijn bedoeld voor de ogenschijnlijk gezonde bevolking
Samenvatting De zogeheten Richtlijnen goede voeding zijn bedoeld om de overheid steun te bieden bij het ontwikkelen van een voedingsbeleid en bij het volgen van de effecten van dat beleid. Het advies vormt
Nadere informatieDiabetes type 2 Het belang van gezonde voeding
Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt
Nadere informatieKwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 2)
Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 2) Nederlandse Diabetes Federatie 033-4480845 info@diabetesfederatie.nl Stationsplein 139 3818 LE Amersfoort Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 2) De
Nadere informatieDiabetes type 2. Het belang van gezonde voeding
Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt
Nadere informatieVoedingsadviezen bij Diabetes Mellitus
Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus Deze folder gaat over voedingsadviezen als u Diabetes Mellitus heeft. Inleiding Diabetes Mellitus, beter bekend als diabetes of suikerziekte, is een stofwisselingsziekte
Nadere informatieHet programma. De boodschappenkar. Even voorstellen: Door de bomen het bos niet meer zien? Feiten en fabels
De boodschappenkar Door: Anne Mesman-de Winter, Diëtist Het programma over goede voeding Informatie over de Richtlijnen goede voeding Hoe ziet volgens u een gezond boodschappenmandje eruit? Toelichting
Nadere informatieHartvriendelijke voeding
Hartvriendelijke voeding Hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten bundelt allerhande aandoeningen van het hart en de bloedvaten. De arts stelt de diagnose en bepaalt uw cardiovasculair risico. Omdat voorkomen
Nadere informatieVoeding en gezondheid
Voeding en gezondheid Diëtistenpraktijk Meierijstad Stephan van Rooij 31 jaar Diëtist bij - Dietistenpraktijk Meijerijstad - Schijndel (Avantilaan 7) - Sint Oedenrode (Ollandseweg 86) Aandachtsvelden:
Nadere informatieVoedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum
Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de
Nadere informatie10 KEER GEZOND EET GROENTEN
10 KEER GEZOND 10 KEER GEZOND Er zijn volgens ons tien regels waar het voedingspatroon van elke sporter of niet-sporter dagelijks aan zou moeten voldoen. Deze richtlijnen zijn grotendeels gebaseerd op
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieVoedingsadviezen. 2.1. Samenstelling van de voeding. 6-7 sneetjes. 20-25 g. 4-5 aardappelen/ opscheplepels
Hoofdstuk 2 Voedingsadviezen voor mensen met diabetes mellitus 2.1. Samenstelling van de voeding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn niet anders dan adviezen voor een goede voeding. De basis van een
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieAfdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes
Afdeling Diëtetiek Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inleiding Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling
Nadere informatieProtocol module Voeding Generiek
Protocol module Voeding Generiek ZIO Versie 1.0, 180418 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Behandeling... 2 3. Algemene voedingsadviezen door praktijkondersteuner en huisarts... 2 Richtlijnen Gezonde voeding...
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes en voeding
Gynaecologie Zwangerschapsdiabetes en voeding www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Zwangerschapsdiabetes... 3 Glucosedagcurve... 3 Behandeling... 4 Adviezen met betrekking tot uw voeding... 4 Hanteer een
Nadere informatieAanbevolen Dagelijks Hoeveelheden (ADH) voor zwangeren
Pagina 1 / 5 Aanbevolen Dagelijks Hoeveelheden (ADH) voor zwangeren Energie Energie De basaal stofwisseling neemt tijdens de zwangerschap geleidelijk toe. Aan het eind van de zwangerschap is de basaal
Nadere informatieVoeding bij diabetes mellitus
Voeding bij diabetes mellitus Inleiding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn nauwelijks anders dan adviezen voor een goede voeding. De gedachte dat iemand met diabetes helemaal geen suiker mag eten
Nadere informatieDe voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op de wetenschappelijke onderbouwde NDF-richtlijnen, NHGstandaard,
Bijlage 1: Samenwerkingsafspraken diëtiek binnen DBC Diabetes GHC Het uitgangspunt is dat iedere diabetes patiënt recht heeft op optimale zorg door de juiste professionals. Een goede behandeling van diabetes
Nadere informatie15 Voedingsregels voor een betere gezondheid.
15 Voedingsregels voor een betere gezondheid www.fitpsel.nl Alsjeblieft; de 15 voedingsregels voor een betere gezondheid gratis voor jou! Door toepassing van deze eenvoudige regels reduceer je chronische
Nadere informatie28-9-2014. Inhoud. Voeding en leefstijl bij en na kanker. 1. Voeding van vroeger tot nu. 1. Voeding van vroeger tot nu. 2.
Voeding en leefstijl bij en na kanker Malu van Geel Inhoud 1. Voeding van vroeger tot nu 2. Voeding en kanker 3. Aanbevelingen 4. Veel gestelde vragen 1. Voeding van vroeger tot nu 1 Hippocrates Laat voeding
Nadere informatieDiabetes mellitus. Victoza en voeding
Diabetes mellitus Victoza en voeding In het kort Wat is diabetes? Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar
Nadere informatiePre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum
Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten
Nadere informatieConsumptie van koolhydraten in Nederland
Consumptie van koolhydraten in Nederland Caroline van Rossum 1 Inhoud Voedselconsumptie meten Inname Bronnen Waar en wanneer Verschillen in bevolking Veranderingen 2 Voedselconsumptiepeilingen Inzicht
Nadere informatieDeze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes
Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je
Nadere informatieGezonde voeding (voor ouderen)
Gezonde voeding (voor ouderen) We worden steeds ouder Europe 29% North America 25% Eastern Asia 21% LA & Caribbean 14% 1953 Schijf van vijf 2004 1981 voorjaar van 2016 1965 1991 Algemene voedingsadviezen
Nadere informatie1 gram verteerbare koolhydraten levert 4 kcal (afkorting verteerbare koolhydraten =
Voedingsanalyse van 2 typische fastfoodmaaltijden : cijfers en feiten Doelstelling : Vanuit de voedingswaarde en met behulp van de cursus, de effecten van fastfood op de gezondheid kunnen afleiden. De
Nadere informatieVoedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog
Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd
Nadere informatieVoedselconsumptie Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen
Voedselconsumptie 12-16 Vergelijking met de Richtlijnen goede voeding 15 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Van ruim mensen in de leeftijd van 1 tot en met 79 jaar is van 12 tot en
Nadere informatieIt takes two to tango
It takes two to tango Voeding & leefstijl bij kanker 19 november 2016 Ilse Kavak-Scholten Inhoud Kanker Ondervoeding Kankercachexie Voedingsadviezen Beweging Feiten en fabels Rol fitnessprofessional Take
Nadere informatieRole of nutrition in carcinogenesis and cancer prevention. Prof. dr. ir. Ellen Kampman Wageningen Universiteit & Academisch Medisch Centrum Nijmegen
Role of nutrition in carcinogenesis and cancer prevention Prof. dr. ir. Ellen Kampman Wageningen Universiteit & Academisch Medisch Centrum Nijmegen Rol van voeding in de carcinogenese en kankerpreventie
Nadere informatieVerwijzing door huisarts of POH bij (zie ook stroomschema volgende pagina):
Samenwerking zorgverleners t.a.v. dieetadvisering. Verwijzing door huisarts of POH bij (zie ook stroomschema volgende pagina): Het stellen van de diagnose DM. Een patiënt die niet direct na het stellen
Nadere informatieGezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet
Voedingscentrum De erkende autoriteit op het gebied van gezond, veilig en duurzaam eten Gezonde basisvoeding met de Schijf van Vijf Factsheet De Schijf van Vijf is het voorlichtingsmodel dat het Voedingscentrum
Nadere informatieVoedselconsumptie Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding Belangrijkste bevindingen
Voedselconsumptie 212-214 Vergeleken met de Richtlijnen goede voeding 215 Het RIVM onderzoekt de voedselconsumptie in Nederland. Deze factsheet geeft in het kort weer hoe volwassenen (19-79 jaar) in de
Nadere informatieNieuwe wegen naar gezonde voeding
Nieuwe wegen naar gezonde voeding 1 Wat eten we en wordt het beter? Matthijs van den Berg Hoofd van het Centrum Voeding, Preventie en Zorg bij het RIVM. 2 Wat eten we en wordt het beter? Matthijs van den
Nadere informatieDeze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes
Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Zwangerschapsdiabetes. Begeleiding in het Refaja ziekenhuis
Zwangerschapsdiabetes Begeleiding in het Refaja ziekenhuis ZWANGERSCHAPSDIABETES BEGELEIDING IN HET REFAJA ZIEKENHUIS INLEIDING U bent verwezen naar het ziekenhuis, omdat u tijdens uw zwangerschap diabetes
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE SCHOLINGEN VOOR POH EN DIËTISTEN SEPT 2015
SAMENVATTING VAN DE SCHOLINGEN VOOR POH EN DIËTISTEN SEPT 2015 Aanvulling op enkele van de gestelde vragen: Ligt er een Jodium tekort op de loer bij minder brood gebruik? Aanbevolen 150 ugram per dag.
Nadere informatieModediëten voor diabeten. Programma. Conclusies eiwitten. Conclusies-koolhydraten. NDF Voedingsrichtlijn februari 2015 27-5-2015
Modediëten voor diabeten Martine Bragt Marjan Monquil Helen Velthuizen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieVoedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes
DIETETIEK Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Bij de behandeling van zwangerschapsdiabetes hoort een voedingsadvies. Vaak zijn maar een paar aanpassingen nodig in de voeding om nadelige gezondheidsgevolgen
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling
Disclosure belangen spreker Elise Kuipers (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieWat als ik gezonder van het leven wil genieten?
Wat als ik gezonder van het leven wil genieten? Over goede en minder goede eetgewoonten en waarom een consequente keuze voor de mediterrane voedingsstijl belangrijk is. De Deurwaerder Micheline / september
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3. Gezonde voeding
GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen
Nadere informatieEr zijn verschillende meetmethodes waarmee u kunt vaststellen of u een gezond gewicht hebt:
Een gezond gewicht Een gezond gewicht Hebt u een gezond gewicht? Energiebalans Bewegen Hoe behoudt u een gezond gewicht? Tips voor het behouden van een gezond gewicht Tips voor het bereiken van een gezond
Nadere informatieDe grote voedingsquiz
De grote voedingsquiz De grote voedingsquiz 3 rondes elke ronde 1 winnaar nieuwe ronde, nieuwe kansen finale: de 3 winnaars tegen elkaar De grote voedingsquiz = antwoord is goed RONDE 0 Vraag 1 Het is
Nadere informatie= antwoord is goed. De grote voedingsquiz. De grote voedingsquiz. De grote voedingsquiz RONDE 0. Vraag 1 Het is vandaag dinsdag 12 februari 2013.
De grote voedingsquiz 3 rondes elke ronde 1 winnaar De grote voedingsquiz nieuwe ronde, nieuwe kansen finale: de 3 winnaars tegen elkaar De grote voedingsquiz RONDE 0 Vraag 1 Het is vandaag dinsdag 12
Nadere informatieDweilen met de kraan open
Dweilen met de kraan open Laat voeding je medicijn zijn Dr. Frank van Berkum Internist, Vasculair-Geneeskundige ZiekenhuisGroepTwente locatie Hengelo 53% van de Nederlanders is te dik (heeft een BMI >
Nadere informatieCholesterol. Alles wat je ooit wilde weten
Cholesterol Alles wat je ooit wilde weten Waar komt cholesterol vandaan? Het overgrote deel van de cholesterol in ons lichaam maakt ons lichaam zélf aan. Eén derde nemen we op via onze voeding. Cholesterol
Nadere informatieGezonde leefstijl, hoe pak je dit op?
Gezonde leefstijl, hoe pak je dit op? Jolande van Teeffelen, diëtist Van de mensen met OSAS heeft 90% overgewicht Vetafzetting door overgewicht kan obstructie van de luchtweg veroorzaken. Maar de apneu
Nadere informatieSpiegelavond DM. zorg op maat en gezond gedrag
Spiegelavond DM zorg op maat en gezond gedrag Kwaliteit van leven? Kwaliteit van leven 2 e 1 e 0 e Kwaliteit van leven 2 e 1 e 0 e Zorg op maat 2 e 1 e 0 e https://medrie.nl/zorgproces-zwolle Programma
Nadere informatieDe voedingsmiddelendriehoek.
Hoofdstuk 8 De voedingsmiddelendriehoek. 1. De voedingsdriehoek invullen. 2. De drie maaltijden per dag opnoemen. 3. Zeggen wanneer we best drinken en hoeveel liter we drinken. 4. Tips opnoemen om gezond
Nadere informatieDieetbehandelingsprotocol Diabetes mellitus (Elsevier)
Dieetbehandelingsprotocol Diabetes mellitus (Elsevier) Doelgroep Mensen met diabetes mellitus (Para)medische gegevens, ziektebeeld, diagnose Type 1 Sterk verhoogd glucose gehalte in het plasma van nuchter
Nadere informatieDIABETES TYPE 2. De ziekte van de toekomst?!
DIABETES TYPE 2 De ziekte van de toekomst?! Inleiding 1. Wat is diabetes 2. Wat loopt er mis 3. Wie loopt er risico 4. Wat zijn de mogelijke gevolgen 5. Meest voorkomende klachten 6. Behandelen en/of voorkomen
Nadere informatieNDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 Annex: Frequently Asked Questions
NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 Annex: Frequently Asked Questions Antwoorden op veel gestelde vragen voor mensen met diabetes Nederlandse Diabetes Federatie, Amersfoort, oktober 2016 De NDF Voedingsrichtlijn
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Zwangerschapsdiabetes. Begeleiding in het Refaja ziekenhuis
Zwangerschapsdiabetes Begeleiding in het Refaja ziekenhuis ZWANGERSCHAPSDIABETES BEGELEIDING IN HET REFAJA ZIEKENHUIS INLEIDING waar het ziekenhuis, omdat tijdens heeft ontwikkeld. Zwangerschapsdiabetes
Nadere informatieDiëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES
Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 2 Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen In publiceerde de toenmalige oedingsraad de Nederlandse voedingsnormen. Deze waren hoofdzakelijk gericht op de preventie van deficiëntieverschijnselen. De laatste
Nadere informatieGezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies.
Gezond gewicht Wat kunt u er zelf aan doen? Vraag ons gerust om advies altijd dichtbij www.alphega-apotheek.nl Gezond gewicht De meeste mensen willen graag een aantal kilo s afvallen. Maar is dat wel nodig?
Nadere informatie2. Schijf van Vijf samengevat
2. Schijf van Vijf samengevat 2.1 De essentie van de Schijf van Vijf De Schijf van Vijf is het beeldmerk dat laat zien wat gezond eten inhoudt. Het beeldmerk wordt onderbouwd met de Richtlijnen Schijf
Nadere informatieDe nieuwe voedingsdriehoek: kompas voor een gezond leven. Nina Van Den Broecke 30/09/2018
De nieuwe voedingsdriehoek: kompas voor een gezond leven Nina Van Den Broecke 30/09/2018 Inhoud 1. Nieuwe voedingsdriehoek: waarom en hoe? 2. De voedingsdriehoek Inhoudelijke visie Gezond Leven tips 3.
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Ziekenhuis Gelderse Vallei Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke soort diabetes die bijna
Nadere informatieDiabetesspreekuur voor zwangeren
INTERNE GENEESKUNDE Diabetesspreekuur voor zwangeren ADVIES Diabetesspreekuur voor zwangeren Uw gynaecoloog heeft u verwezen naar het Diabetesspreekuur voor zwangeren. Dit is een speciaal spreekuur voor
Nadere informatieDe noodzaak van gezond eten in Suriname
De noodzaak van gezond eten in Suriname Jennifer Plein, Dietist/voedingskundige/directeur van Goodfood Congres: Voeding en duurzame landbouw in Suriname Vrijdag 17 november 2017 Willekeurig Surinaams feest
Nadere informatieEn actie! De diëtist in de rol van regisseur
NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR VOEDING & DIËTETIEK 12,50 NUMMER 04 SEPTEMBER 2015 NTVDJAARGANG 70 En actie! De diëtist in de rol van regisseur pagina 24 Schijf van Vijf: wat anders? pagina 6 Kidsmarketing:
Nadere informatieConsequenties voor de voeding
Alleen Diabetes? Chronische Nierschade Diabetes Mellitustype 2 wat betekent dat voor de voeding? DieGo, diëtisten Gooi en Omstreken Mariëtte Hoogers, diëtist te Hilversum Bron: DieGo Caresharing Nevendiagnoses
Nadere informatielyondellbasell.com Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid
Eet dit Dat niet Verbeter je gezondheid Verander je keuzes, verander je leven Deze presentatie heeft als doel om u betere beslissingen te laten nemen m.b.t. voeding om zo uw gezondheid te verbeteren. Belangrijke
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Obesitas
Praktische opdracht ANW Obesitas Praktische-opdracht door een scholier 1250 woorden 4 juni 2007 5,9 20 keer beoordeeld Vak ANW Wat is obesitas? Zwaarlijvigheid is één van de grootste gezondheidsproblemen
Nadere informatieRapport Gezondheids-APK
Rapport Gezondheids-APK Glucose Cholesterol Bloeddruk BMI Uw Gezondheids-APK We zijn steeds meer bezig met onze gezondheid, maar wat is het effect van onze leefstijl? Door bewust om te gaan met ons lichaam
Nadere informatieVoedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes
Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Locatie Purmerend/Volendam Wat is zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum)? Zwangerschapsdiabetes ofwel diabetes gravidarum is een meestal
Nadere informatieGezonde voeding bij Diabetes Mellitus
Hoofdstuk 3 Gezonde voeding bij Diabetes Mellitus 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk leest u meer over de voedingsadviezen voor mensen met Diabetes Mellitus. Voedingsadviezen voor mensen met diabetes zijn
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes en voeding
Zwangerschapsdiabetes en voeding Afdeling diëtetiek Zwangerschapsdiabetes wordt ook wel diabetes gravidarum genoemd en is een tijdelijke vorm van diabetes (suikerziekte). Meestal wordt zwangerschapsdiabetes
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieWat is diabetes mellitus?
Hoofdstuk 1 Wat is diabetes mellitus? 1.1 Inleiding Uw arts heeft u verteld dat u diabetes mellitus (suikerziekte) heeft. Ongetwijfeld heeft u veel vragen, zoals: hoe kom ik aan diabetes, wat is er aan
Nadere informatieHoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren!
Hoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren! KAN KANKER VOORKOMEN WORDEN? Kanker is in Nederland doodsoorzaak nummer één. Preventie is daarom van groot belang. Er zijn helaas geen garanties op
Nadere informatieVoedselconsumptiepeiling : De consumptie van voedingsmiddelen
Presentatie VIVES, 26 oktober 2016 Voedselconsumptiepeiling 2014-2015: De consumptie van voedingsmiddelen en de inname van voedingsstoffen Karin De Ridder Coordinator Team Nutrition, Activities & Health
Nadere informatiegegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.
Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens
Nadere informatieVoedingsbeleid Kinderdagverblijf Kiekeboe 2015
Ons voedingsbeleid Inleiding Gezond zijn en blijven begint onder andere met voeding. Gezond eten betekent: gevarieerd en niet te veel. Een gezond voedingspatroon is een voedingspatroon waarmee problemen
Nadere informatieINFOBLAD. Meeste invloed. Gezond leven
GEWICHT, VOEDING, BEWEGEN EN ALCOHOL INFOBLAD Ongeveer 30% van kanker zou voorkomen kunnen worden. Een garantie om kanker te voorkomen is er niet. Je kan wel het risico op kanker verkleinen door een gezonde
Nadere informatieEet smakelijk René de Groot 15-06-2014
Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Diabetes mellitus en zwangerschap. Begeleiding in het Refaja ziekenhuis
Diabetes mellitus en zwangerschap Begeleiding in het Refaja ziekenhuis DIABETES MELLITUS EN ZWANGERSCHAP BEGELEIDING IN HET REFAJA ZIEKENHUIS INLEIDING U heeft diabetes en bent zwanger of wilt zwanger
Nadere informatieDe invloed van voeding op neuropathieën (CIAP en MGUS-pnp)
De invloed van voeding op neuropathieën (CIAP en MGUS-pnp) Tineke Eelvelt, diëtist Rijnlands Revalidatie Centrum Coby Wijnen, diëtist Spierziekten Nederland Verkeerde voeding kan leiden tot neuropathie,
Nadere informatieDieetadviezen bij wondgenezing
Dieetadviezen bij wondgenezing Diëtetiek Bereikbaarheid afdeling Diëtetiek Amphia Ziekenhuis: Locatie Langendijk, Molengracht, Pasteurlaan: (076) 595 30 75 Algemeen telefoonnummer Amphia Ziekenhuis: (076)
Nadere informatieKies gezond vet! Wetenschap en praktijk! Gerard Hornstra,"
Kies gezond vet! Wetenschap en praktijk! Gerard Hornstra," emeritus hoogleraar " Experimentele Voedingskunde" Universiteit Maastricht" " Voorzitter MVO stuurgroep" Kies gezond vet! Kies gezond vet!! Vet
Nadere informatieDe voedingsdriehoek. Wat en hoe?
De voedingsdriehoek Wat en hoe? Wat haal je uit de posters Vind je gezonde voeding belangrijk? Ben je op de hoogte van wat gezonde voeding wel en niet is? Vind je van jezelf dat je gezond eet? Gaat gezond
Nadere informatieSamenvatting van conclusies
HANDLEIDING VOOR DIËTISTEN MooDFOOD wordt gefinancierd door het Zevende kaderprogramma van de Europese Commissie (FP7-KKBE-2013-2-1-01). www.moodfood-vu.eu Depressie voorkomen door middel van voeding Het
Nadere informatieWie ben ik? Naam: Maud van der Meer. Plaats: Eindhoven. Sport: wedstrijdzwemmen ( EK, WK en OS) Studie: (sport) voedingsdeskundige
Wie ben ik? Naam: Maud van der Meer Plaats: Eindhoven Sport: wedstrijdzwemmen ( EK, WK en OS) Studie: (sport) voedingsdeskundige Workshop voeding Doel Basisvoeding Van theorie naar praktijk Sportspecifieke
Nadere informatieGezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Ziekenhuis Gelderse Vallei Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke soort diabetes die bijna
Nadere informatieKoolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing
Koolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing 9 november 2015 Gent HarriëtVerkoelen.nl Insuline resistentie Achtergrond van insuline resistentie, de invloed hiervan op de
Nadere informatieNoten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon
Noten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon Noten, rozijnen, gedroogde pruimen en andere gedroogde zuidvruchten bevatten veel gezonde vetten, vezels, vitamines en mineralen. Uit
Nadere informatie