Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme

Transcriptie

1 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat -Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme werkdocument RIKZ/AB/ x

2 Colofon RIKZ Waterverkenningen Oplage 250 Datum October 2001 Informatie: Frans Otto RIKZ Postbus EX s-gravenhage Telefoon: Telefax : e-mal: f.otto@rikz.rws.minvenw.nl Onderzoeksteam: drs. Ton Verweij (NRIT) drs. Kim Michielsen (NRIT) drs. Frans Otto (RIKZ) RIKZ-werkdocument x NRIT-rapport / Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 2

3 Inhoud SAMENVATTING 5 1 INLEIDING Aanleiding voor de analyse Doel van de economische analyse Opzet van het onderzoek 8 2 RECENTE ONTWIKKELINGEN IN DAG- EN VERBLIJFSRECREATIE Algemeen Dagtochten van Nederlanders Binnenlandse vakanties van Nederlanders Inkomend toerisme Uitgaand toerisme Toeristisch-recreatieve bestedingen in Bestedingen in het kader van dagtochten van Nederlanders Bestedingen in het kader van binnenlandse vakanties van Nederlanders Bestedingen in het kader van inkomend toerisme Bestedingen in het kader van uitgaand toerisme Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen 18 3 WATERGERELATEERDE DAG- EN VERBLIJFSRECREATIE Algemene relatie met water Watergerelateerde dagtochten van Nederlanders Watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders Watergerelateerd inkomend toerisme Bestedingen in het kader van watergerelateerde dag- en verblijfsrecreatie Bestedingen in het kader van watergerelateerde dagtochten van Nederlanders Bestedingen in het kader van watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders Bestedingen in het kader van watergerelateerd inkomend toerisme Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen t.b.v. aan water gerelateerde vormen van recreatie en toerisme Watergerelateerde recreatie en toerisme en werkgelegenheid27 Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 3

4 4 MACRO-ECONOMISCHE BETEKENIS VAN WATER- GERELATEERDE TOERISTISCHE EN RECREATIEVE ACTIVITEITEN Begripsomschrijvingen Betekenis voor finale afzet en productie Betekenis voor werkgelegenheid 33 5 VERANTWOORDING VAN DE UITGEVOERDE BEREKENINGEN Dagtochten van Nederlanders Binnenlandse vakanties van Nederlanders Inkomend toerisme Uitgaand toerisme Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen Macro-economische betekenis van watergerelateerde toeristische en recreatieve activiteiten 40 6 TRENDMATIGE ONTWIKKELINGEN Trends in toerisme en recreatie in het algemeen Toerisme en recreatie in relatie tot water in het algemeen en de watersport in het bijzonder 41 BIIJLAGEN 43 Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 4

5 Samenvatting Het doel van deze in opdracht van het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ) uitgevoerde studie is: Het verkrijgen van een compleet beeld van de huidige totale waarde van de toeristische en recreatieve sector en de rol die het water daarin speelt, zowel in directe als in indirecte zin. Het Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT) heeft in het verleden met een gemiddelde frequentie van ongeveer eens per drie jaar studies gepubliceerd waarin de macro-economische betekenis van recreatie en toerisme in kwantitatieve zin werd berekend. Deze expertise en ervaring is ingezet bij de uitvoering van de onderhavige opdracht. Het is vanuit deze achtergrond dat benadrukt wordt dat de gepresenteerde resultaten benaderingen zijn van de werkelijkheid. De berekeningen worden uitgevoerd op een vrij hoog aggregatieniveau en zijn noodzakelijkerwijs (door gebrek aan gedetailleerde gegevens) gebonden aan een uitgebreide set vooronderstellingen. Desondanks menen we dat de gehanteerde methodiek garant staat voor een verantwoorde uitwerking. De gebruikte vooronderstellingen en de toegepaste rekenmethodieken zijn waar mogelijk toegelicht. Gewerkt is met de cijfers voor het jaar Het resultaat van de studie laat zich in een paar regels samenvatten. In het jaar 2000 is aan toerisme en recreatie naar schatting ruim 54 miljard gulden besteed, waarvan 18 miljard gulden voor vakanties in het buitenland. De totale werkgelegenheid die daardoor ontstaat beloopt ruim banen of arbeidsjaren. Ten behoeve van deze studie zijn we een stap verder gegaan door te becijferen welke rol daarin het water speelt. Het ligt immers voor de hand dat een substantieel deel van alle uitgaven in het kader van recreatie en toerisme verband houdt met verblijf op, in of aan het water. Het is voor zover bekend de eerste keer dat een dergelijke berekening is uitgevoerd. We menen echter de raming met de nodige voorzichtigheid te hebben uitgevoerd en hebben nadrukkelijk gewaakt voor het overschatten van de betekenis van water. Het resultaat van de berekeningen is weer te geven met behulp van de volgende kengetallen. De bestedingen aan watergerelateerde recreatie en toerisme, worden voor het jaar 2000 geraamd op ruim 8 miljard. Als gevolg van de doorwerking in de economie (indirecte effecten) leidt dit tot een productiewaarde in Nederland van bijna 10 miljard gulden. De werkgelegenheid die langs deze weg ontstaat, omvat circa arbeidsjaren of banen. In figuur 1 op de volgende bladzijde wordt een en ander visueel weergegeven. In het rapport zijn diverse tabellen opgenomen waarin nadere specificaties van deze cijfers worden gegeven. Een invalshoek die daarbij is gebruikt betreft een detaillering naar stroomgebied. De Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 5

6 toerekening van de diverse grootheden aan stroomgebieden is gebaseerd op enkele aannames, die alleen door nader onderzoek beter onderbouwd kunnen worden. toerisme 34% recreatie binnenland 66% watergerelateerde niet-watergerelateerde recreatie en toerisme 77% toerisme 23% Figuur 1 Economische betekenis van water bij recreatie en toerisme (op basis van bestedingen in het jaar 2000) Voor wat betreft de algemene toekomstige ontwikkelingen kan gesteld worden dat er zich op het gebied van recreatie en toerisme de laatste jaren weinig spectaculaire ontwikkelingen hebben voorgedaan, zowel niet in positieve als niet in negatieve zin. Er is eerder sprake van stabilisatie met kleine veranderingen c.q. verschuivingen ten aanzien van bijvoorbeeld wat meer uithuizige dagrecreatie. Deze trend betekent in ruimtelijk opzicht dat aanzienlijke oppervlakteclaims voor nieuwe toeristisch-recreatieve projecten nog maar sporadisch hoeven te worden verwacht. De verwachting is dat in de toekomst nog wel ruimtebeslag voor recreatie en toerisme gegenereerd zal worden, als gevolg van de behoefte aan meer (kwalitatief hoogstaande) specifieke voorzieningen. Ondanks de relativerende opmerking die hierboven is gemaakt met betrekking tot het feit dat de gepresenteerde cijfers moeten worden aangemerkt als ramingen, mag toch gesteld worden dat de betekenis van recreatie en toerisme in het algemeen en die van aan water gerelateerde in het bijzonder, van aanzienlijke betekenis is voor de Nederlandse nationale economie. Een grotere nauwkeurigheid van de gebruikte gegevens is alleen te verkrijgen met aanvullend onderzoek. Het gaat daarbij vooral om het beschikbaar krijgen van aanvullende data. Te denken valt aan een nadere specificatie van de bestedingen (aan welke goederen en diensten besteden toeristen en recreanten het geld), aan meer inzicht in de bewegingen en bestedingen van buitenlandse toeristen en aan specificatie van de bestedingen naar stroomgebied, coropgebied en gemeente. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 6

7 1 Inleiding Het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ) heeft het NRIT opdracht gegeven tot het samenstellen van dit onderzoeksrapport. De gebruikte methodiek is ontleend aan het rapport De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998 van het NRIT 1. De berekeningen zijn voor een deel te beschouwen als een actualisering (update) van dat rapport, zij het dat in het verleden nooit nadrukkelijk is ingegaan op het oorzakelijk verband tussen de aanwezigheid van water en het economisch belang van recreatie en toerisme. In die zin is dit onderzoek te beschouwen als een primeur. 1.1 Aanleiding voor de analyse De waterrecreatiesector in Nederland is al jarenlang in beweging. Door rijk, provincies, regio s en gemeenten, maar ook door een groot aantal bedrijven wordt geïnvesteerd in de waterrecreatie ten behoeve van de ontwikkeling en versterking van de sector. Investeringen in waterrecreatie worden vaak gezien als een middel om een gebied te verlevendigen of om extra economische impulsen aan een regio te geven. Men heeft dan met name de positieve neveneffecten van waterrecreatie op het oog. Ook in het waterbeleid en de ruimtelijke ordening groeit het besef dat water een grote rol kan spelen bij het vergroten van de kwaliteit van de leefomgeving. Daarnaast blijkt uit de, in het kader van het kabinetsstandpunt Waterbeheer 21 e eeuw, gevoerde discussie dat meervoudig ruimtegebruik van waterberging de acceptatie ervan sterk vergroot. De wisselwerking tussen waterberging en waterrecreatie is zeer sterk. Gezien het toenemende belang van de sector recreatie en toerisme is er een discussie ontstaan over de rol van water en de waterbeheerder op dit terrein. De vraag is in hoeverre de overheid de recreatieve functie van water een plaats kan geven. De behoefte aan een samenhangend overheidsbeleid ten aanzien van recreatie is dan ook groot. Recreatie aan, op of rond het water levert een belangrijke bijdrage aan de waterbeleving van mensen. Mogelijk kunnen maatregelen in het waterbeheer een belangrijke impuls aan deze belevingswaarde geven. Omgekeerd is in de waterbeleidssector de invulling hiervan nog niet uitgekristalliseerd. De economische betekenis van de toeristische en recreatieve bestedingen in Nederland is aanzienlijk 2. Een deel hiervan is gerelateerd aan recreatieve activiteiten die een directe relatie hebben met het water. Van een vrij directe relatie is sprake bij feitelijk recreatief gebruik van het water. Het betreft hier dus diverse 1 De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998, Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT), Breda, Volgens een raming uit 1998 bedragen de toeristische en recreatieve bestedingen in Nederland in totaal ca. 50 miljard gulden per jaar, waardoor een werkgelegenheid van zo n arbeidsjaren wordt gegenereerd. ( De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998, Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT), Breda, 1998.) Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 7

8 waterrecreatieve (gebruiks)vormen zoals watersport, oever- /strandrecreatie en bijvoorbeeld hengelsport. Een ander deel kan worden toegeschreven aan de indirecte relatie tussen recreatie en water. Deze indirecte relatie heeft te maken met de belevingswaarde c.q. intrinsieke attractiviteit van het wateropppervlak 3. Voor veel recreanten heeft het water namelijk ook een functie als kijkwater, bijvoorbeeld wanneer men aan het wandelen of fietsen is, of als men op een terras langs het water zit. Beide relaties zullen in de analyse worden betrokken. Rijkswaterstaat (RWS) wil namelijk een volledig inzicht in het belang van water voor recreatie en toerisme. 1.2 Doel van de economische analyse Ten behoeve van deze verkenning dient een analyse te worden gemaakt van de kansen en knelpunten ten aanzien van bestaand beleid (landelijk en regionaal) en hun kosten/baten-verhouding. Het onderhavige onderzoek zal met name ingaan op zaken als huidige omvang van de waterrecreatie en het belang daarvan voor de Nederlandse economie. Ook toekomstige ontwikkelingen (trends) die van invloed kunnen zijn op recreatie en toerisme in het algemeen, en in het bijzonder in relatie tot het water, zullen in dit onderzoek nader worden belicht. Daarnaast worden de verschillende vormen van waterrecreatie (niet alleen varen) onderscheiden voor de stroomgebieden Eems, Rijn, Maas, Schelde en het kustgebied, waaronder de Waddeneilanden en de Noordzee 4. Het doel is een compleet beeld te verkrijgen van de huidige totale waarde van de toeristische en recreatieve sector en de rol die het water daarin speelt, zowel in directe als in indirecte zin. Om meer inzicht te krijgen in het belang van water voor recreatie en toerisme wordt gestreefd naar: een vergaande uitsplitsing van recreatie en toerisme naar activiteiten en bestedingen; een regionale uitsplitsing van activiteiten en bestedingen; een schets van de toekomstige ontwikkelingen op nationaal niveau op basis van een trendanalyse. 1.3 Opzet van het onderzoek Om een compleet beeld te verkrijgen van de omvang van de waterrecreatie en het belang daarvan voor de Nederlandse economie, wordt volgens onderstaande indeling te werk gegaan: Hoofdstuk 2 In dit hoofdstuk wordt een update gegeven van het NRIT-rapport De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno De gegevens uit dit rapport worden aan de hand van beschikbare actuele gegevens bijgesteld. Met name wordt gebruik gemaakt van CBS-gegevens (o.a. Nationale Rekeningen) en CVOgegevens met betrekking tot het jaar Deze bijstelling blijft beperkt tot de gegevens die van belang zijn in het kader van het huidige onderzoek. In hoofdstuk 2 worden o.a. aantallen en 3 Trainingen van het Nederlands voetbalelftal, symposia, congressen, en andere zakelijke bijeenkomsten worden veelal bewust in een waterrijke omgeving of aan de kust georganiseerd. Hierbij speelt de beleving van water een rol. 4 Volgens de indeling van Nederland die Rijkswaterstaat (aan de hand van de loop van de rivieren in Nederland) gebruikt. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 8

9 bestedingen uitgesplitst naar activiteit weergegeven. Hierbij is een indeling gemaakt aan de hand van de volgende categorieën: dagtochten (waaronder zonnen, zwemmen, picknicken, dagkamperen, sport en sportieve recreatie, toeren, recreatief winkelen, etc.); hierbij worden het aantal dagtochten en de bijbehorende bestedingen weergegeven, ingedeeld naar stroomgebied; binnenlands toerisme; naar bestemming (stroomgebied), verblijfsomgeving en vakantieduur; hierbij worden zowel het aantal vakanties als de bestedingen weergegeven, ook weer ingedeeld naar stroomgebied; inkomend toerisme; (naar logiesvorm); hierbij worden het aantal vakanties en de bestedingen weergegeven, ingedeeld naar stroomgebied; uitgaand toerisme; in deze rapportage zullen de totale bestedingen aan vakanties in het buitenland worden weergegeven, waarbij wordt beschouwd welk deel via reisbemiddeling in Nederland achterblijft; de relatie met water valt in dit verband niet aan te geven; de gegevens worden echter opgenomen om een compleet beeld weer te geven; toeristisch-recreatieve goederen en vervoer (bezit- en aanschafgegevens van duurzame recreatiegoederen zoals caravans, tenten, boten, e.d.). Een belangrijk deel van de gegevens in dit hoofdstuk is beschikbaar binnen de CVO-dataverzameling. Via het Continu Vakantie Onderzoek (CVO) wordt het vakantiegedrag van de Nederlander nauwkeurig in kaart gebracht. Het CVO is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van een omvangrijk en voor Nederland representatief panel van personen. Deze krijgen op een viertal meetmomenten per jaar een vragenlijst voorgelegd met betrekking tot hun vakantiegedrag gedurende de voorliggende drie maanden. Op die manier worden onder meer gegevens verzameld over vakantiebestemmingen, bestedingen, aantal vakantiedagen, verblijfsomgeving, wijze van vervoer, wijze van vakantiereservering en -boeking, omvang van het reisgezelschap etc. Voor dit onderzoek is met name gebruik gemaakt van de frequenties waarmee de onderscheiden toeristische en recreatieve activiteiten worden ondernomen. Met name voor het inkomend toerisme en de dagtochten is gebruik gemaakt van de in dit verband beschikbare en meest recente (2000) CBS-gegevens. Hoofdstuk 3 In dit hoofdstuk wordt berekend welk deel van recreatie en toerisme afhankelijk is van de aanwezigheid van water. Uitgangspunt hierbij vormen de gegevens van hoofdstuk 2. In dit hoofdstuk wordt voor elke categorie (dagtochten, binnenlands toerisme, e.d.) een raming gemaakt van het aandeel in de bestedingen dat gerelateerd kan worden aan het water. Hierbij wordt een indeling aangehouden naar stroomgebied. Een diepgaander detailniveau (analyses naar gemeente/corop/postcode) blijkt niet mogelijk te zijn in verband met de statistische betrouwbaarheid van de gegevens. Hoofdstuk 4 Dit hoofdstuk geeft de macro-economische betekenis van watergerelateerde toeristische en recreatieve activiteiten weer (op basis van input/outputtabellen), onder andere uitgedrukt in werkgelegenheidscijfers. De hierbij toegepaste rekenmethodiek is dezelfde als gebruikt is bij de opstelling van het rapport Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 9

10 De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno Hoofdstuk 5 In dit hoofdstuk wordt de gehanteerde methodiek die ten grondslag lag aan de berekeningen en ramingen van bestedingen in de voorgaande hoofdstukken, uitgebreid omschreven. Daarbij worden tevens aanbevelingen gedaan ter verbetering of verdere uitbreiding van de gegevens. Voor een deel zijn in dit onderzoek namelijk (vrij grove) schattingen gedaan (bijvoorbeeld op basis van extrapolaties van gedateerde gegevens) om uiteindelijk een zo compleet mogelijk beeld te geven van de totale omvang van de waterrecreatiesector. Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 6 geeft een schets van trendmatige ontwikkelingen en de consequenties daarvan voor de toekomstige bestedingen. Deze schets is vooral kwalitatief van aard. Hierbij is gebruik gemaakt van de beschreven ontwikkelingen in het rapport Waterbeleid voor de 21 e eeuw 5 en daarnaast van de inzichten en gegevens die ook ten grondslag lagen aan de productie van het onlangs verschenen Trendrapport Toerisme en Recreatie 2000/2001 6, aangevuld met recent(er) gesignaleerde trendmatige ontwikkelingen. 5 Waterbeleid voor de 21 e eeuw. Advies van de Commissie Waterbeheer 21 e eeuw, Commissie Waterbeheer 21 e eeuw (WB21), Den Haag, Trendrapport toerisme en recreatie, Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT), 2001, Breda. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 10

11 2 Recente ontwikkelingen in dag- en verblijfsrecreatie In dit hoofdstuk worden de resultaten van de analyse met betrekking tot recente ontwikkelingen in dag- en verblijfsrecreatie nader belicht. Hierbij gaat het dus om de actualisering van het rapport De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998 in algemene zin, waarbij een overzicht wordt gegeven van de ondernomen activiteiten in het jaar 2000 en de bijbehorende bestedingen. 2.1 Algemeen In dit eerste algemene deel zal per categorie (dagtochten, binnenlands toerisme, inkomend toerisme, uitgaand toerisme en toeristischrecreatieve goederen en vervoer) met behulp van cijfermateriaal en tabellen, worden weergegeven wat de huidige stand van zaken is op het gebied van dag- en verblijfsrecreatie Dagtochten van Nederlanders De ontwikkeling van het aantal recreatieve dagtochten van Nederlanders wordt periodiek gemeten door het CBS in het dagtochtenonderzoek. In dit onderzoek gaat het om dagtochten ondernomen vanuit het woonadres, met een totale reisduur (uit en thuis) van tenminste 2 uur. Dagtochten ondernomen vanuit het vakantieadres worden niet meegenomen. Dit laatste is voor het inschatten van de economische betekenis van toerisme en recreatie (en de rol van het water daarin) geen extra probleem, omdat de uitgaven hieraan worden geregistreerd als onderdeel van de vakantieuitgaven binnen het CVO. Ook wordt geen aandacht besteed aan het familie- of kennissenbezoek aangezien dit niet is meegenomen in het dagtochtenonderzoek. Het meest actuele statistisch onderzoek met betrekking tot de dagtochten die door inwoners van Nederland in eigen land worden ondernomen, is de CBS- publicatie Dagrecreatie 1995/ Teneinde enig inzicht te krijgen in het aantal ondernomen binnenlandse dagtochten in 2000, alsmede in de daarbij behorende bestedingen, is een extrapolatie uitgevoerd 8. In hoofdstuk 5 van dit rapport wordt de daarbij gehanteerde methodiek nader toegelicht (zie 5.1 Dagtochten van Nederlanders). Het resultaat van deze extrapolatie is weergegeven in tabel 1 (naar stroomgebied) en 2 (de oorspronkelijke tabel; naar provincie) in bijlage 1. Een kort overzicht is opgenomen in staat 1 op de volgende bladzijde. Het totaal aantal dagtochten (exclusief familie/ kennissenbezoek) bedroeg in 1995/ circa 936 miljoen. Aan de hand van de gehanteerde extrapolatie (werkwijze: zie hoofdstuk 5) wordt het aantal dagtochten voor 2000 geschat op circa 973 miljoen. 7 Dagrecreatie 1995/ 96, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), 1997, Voorburg/ Heerlen. 8 Extrapolatie is vooralsnog noodzakelijk omdat het CBS pas eind 2001 start met een nieuw dagrecreatief onderzoek 9 Dagtochten ondernomen in de periode september 1995 t/m augustus Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 11

12 Staat 1 Aantal dagtochten (x ) naar belangrijkste activiteit Aantaldagtochten (x ) Zonnen,zwemmen, picknicken,dagkam peren 53,2 55,3 w aarvan o.a.: strand bijzee 8,6 8,9 strand bijm eer/plas e.d. 4,9 5,1 Binnen (zw emmen) 29,5 30,7 Sport & sp ortieve recreatie 297,7 309,6 w aarvan o.a.: Watersport 5,4 5,6 Schaatsen (natuurijs) 13,9 14,5 Toeschouw er/begeleider bijsport 33,1 34,5 Toeren 17,4 18,1 w aarvan o.a.: rondvaart,boottocht,cruise 1,4 1,5 Bezoek attractiepunt, beziensw aardigheid,evenem ent 89,8 93,4 Recreatiefwinkelen 129,1 134,2 Uitgaan 186,2 193,6 Overig (verenigingen,hobby's) 129,3 134,4 TO TAAL 935,8 973,2 Bron: CBS & NRIT schattingen Uit de uitgebreide versie van bovenstaande tabel (zie tabel 2 in bijlage 1) blijkt dat de meeste dagtochten worden ondernomen in de provincie Zuid-Holland (209,5 miljoen); daarna volgen Noord-Holland (166 miljoen) en Noord-Brabant (138,2 miljoen). De minste dagtochten worden gemaakt in Flevoland (13,2 miljoen). Bij de categorie recreatief winkelen worden de meeste dagtochten genoteerd (134,2 miljoen). Daarna volgen de overige binnen- en buitensporten (resp. 65,4 mln. en 59,2 mln.), wandelen (61,7 mln.), bar- en cafébezoek (49 mln.), uit eten gaan (44,9 mln.) en recreatief fietsen (43 mln.) Binnenlandse vakanties van Nederlanders Uit het CVO-bestand van 2000 zijn gegevens bekend met betrekking tot het aantal binnenlandse vakanties. In staat 2 op de volgende bladzijde is de ontwikkeling in het aantal vakanties van 1998 naar 2000 weergegeven. Voor het jaar 2000 is tevens een uitsplitsing gemaakt naar stroomgebied (aan de hand van gemeentenummers). In de bijlage geeft tabel 3 een verdere uitsplitsing naar vakantieduur (kort, middellang en lang). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 12

13 Staat 2 binnenlandse vakanties (x 1000) naar stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde Wadden- Kust Kust Kust TOTAAL TOTAAL MUTATIE eilanden Maas Rijn Schelde ,7% Bron: CVO 2000 Uit CVO-gegevens van het jaar 1998 blijkt het aantal binnenlandse vakanties door Nederlanders te zijn geweest. In 2000 ligt dit aantal hoger. Dit houdt een stijging in van circa +3,7%. Deze stijging is met name te danken aan het aantal korte vakanties (2 tot 4 dagen), dat met +10% is toegenomen. Het aantal lange vakanties (9 dagen en langer) nam tevens toe, zij het in iets mindere mate, met +5,8%. Bij het aantal middellange vakanties (5 tot 8 dagen) is een afname te zien van -8,2%. De meeste vakanties in Nederland vinden plaats in het stroomgebied de Rijn. Dit gebied is dan ook het grootst in oppervlakte Inkomend toerisme Aan de hand van het laatst beschikbare onderzoek inkomend toerisme van het CBS (1993/ 94), is voor 2000 een schatting gemaakt van het aantal overnachtingen en de bijbehorende bestedingen van buitenlanders in Nederland. Voor het aantal overnachtingen is gebruik gemaakt van de meest recente Statistiek Logiesaccommodaties (CBS, 2000). Een update van het onderzoek inkomend toerisme wordt verwacht in november van dit jaar. Het totaal aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties bedraagt voor het jaar 2000 ruim 27,2 miljoen. In 1998 werden 24,7 miljoen overnachtingen geregistreerd. Dit betekent dus een stijging van circa +10%. Het grootste deel van de overnachtingen vindt plaats in hotels, pensions of jeugdaccommodaties (bijna 58 % van het totale aantal overnachtingen). Verder wordt zo n 41 % van alle overnachtingen doorgebracht in de provincie Noord-Holland. Een groot deel hiervan wordt doorgebracht in hotels, pensions of jeugdaccommodaties (hotelovernachtingen in Noord-Holland maken voor 32% deel uit van het totale aantal overnachtingen in Nederland). Een groot deel van deze overnachtingen wordt doorgebracht in Amsterdam en aan de Noordzeekust. Met 15% van de overnachtingen volgt de provincie Zuid-Holland op een tweede plaats. Om iets te kunnen zeggen over de verdeling van overnachtingen over de stroomgebieden, zijn in staat 3 de overnachtingen van buitenlanders in Nederland opgenomen, uitgesplitst naar logiesvorm en stroomgebied. De oorspronkelijke tabellen, waarin de verdeling naar provincies/stroomgebieden zijn opgenomen, uitgesplitst naar logiesvorm, staan in bijlage 1 (tabel 4 en 5). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 13

14 Staat 3 Aantal overnachtingen (x 1000) van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties* naar stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde Wadden- Kust Kust Kust TOTAAL eilanden Maas Rijn Schelde Bron: CBS & NRIT Schattingen * Exclusief overnachtingen op vaste standplaatsen De wijze waarop de provincies zijn omgezet naar stroomgebieden, is beschreven in hoofdstuk 5. In bijlage 2 (tabel 1) is een tabel opgenomen waarin de gehanteerde verhoudingen tussen provincies en stroomgebieden zijn gespecificeerd Uitgaand toerisme Noch de omvang van, noch de bestedingen aan uitgaand toerisme van Nederlandse inwoners lijken beïnvloed te kunnen worden door het in Nederland aanwezige water. Alleen uit het oogpunt van volledigheid is hier enige aandacht gegeven aan het uitgaand toerisme. In de onderdelen van dit onderzoek die specifiek ingaan op de rol van water in relatie tot recreatie en toerisme zal het uitgaand toerisme niet als afzonderlijke categorie aan de orde komen. Met betrekking tot het uitgaand toerisme is evenals voor het binnenlands toerisme gebruik gemaakt van de gegevens uit het CVO van het jaar Staat 4 geeft inzicht in het aantal buitenlandse vakanties, verdeeld naar herkomst van de vakantieganger op basis van de indeling in stroomgebieden. Tabel 6 in bijlage 1 geeft bovendien een onderverdeling naar vakantieduur. Staat 4 Aantal buitenlandse vakanties (x 1000) naar stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde Wadden Kust Kust Kust TOTAAL TOTAAL MUTATIE eilanden Maas Rijn Schelde '98 - ' * ,5% Bron: CVO 2000 * in de steekproef zijn geen respondenten uit de bijbehorende gemeenten opgenomen Vergeleken met 1998 is het totaal aantal buitenlandse vakanties van Nederlanders gestegen met Procentueel gezien gaat het hier om een toename van +2,5%. Zowel het aantal korte als middellange vakanties is gestegen, terwijl het aantal lange vakanties (dus 9 dagen en langer) een kleine afname vertoont. In tabel 7 in bijlage 1 is het aantal buitenlandse vakanties opgenomen, met een uitsplitsing naar de wijze waarop het verblijf is geregeld. Op deze manier kan voor de volledigheid worden geraamd welk deel van de bestedingen via reisbemiddeling in Nederland achterblijft. Wanneer we alleen de vakanties meetellen die vooraf zijn geboekt bij reisorganisatie of bank gaat het dus om bijna 5,6 miljoen vakanties. 2.2 Toeristisch-recreatieve bestedingen in 2000 In het tweede deel van dit hoofdstuk komen de bestedingen aan toerisme en recreatie aan de orde. Voor de berekening van deze bestedingen is een groot aantal vraaggegevens verwerkt, merendeels afkomstig uit CVO- en CBS-gegevens. In deze paragraaf worden de bestedingen per categorie (dagtochten, Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 14

15 vakanties, e.d.) in het algemeen beschreven; in hoofdstuk 3 wordt de relatie met het water nader gespecificeerd. Bij een aantal tabellen is gebruik gemaakt van extrapolaties en schattingen; de gehanteerde methodiek daarbij is beschreven in hoofdstuk Bestedingen in het kader van dagtochten van Nederlanders In tabel 8 in bijlage 1 is weergegeven wat de totale bestedingen aan dagtochten van Nederlanders zijn voor het jaar 1995 en de schatting die voor het jaar 2000 is gemaakt aan de hand van de extrapolatie, zoals deze is beschreven in hoofdstuk 5. Hierbij is tevens een indeling naar stroomgebied gehanteerd, gebaseerd op de indeling naar stroomgebieden bij de dagtochten (zie paragraaf 2.1.1). In onderstaande staat is een korte weergave van de tabel in de bijlage weergegeven. Staat 5 Consumptieve bestedingen in het kader van dagtochten (x ƒ 1 miljard) Bestedingen (x 1 miljard gulden) Zonnen,zwemmen,picknicken,dagkam peren 0,46 0,70 w aarvan o.a.: strand bijzee 0,11 0,17 strand bijm eer/plas e.d. 0,03 0,04 Binnen (zw emmen) 0,24 0,36 Sport & sp ortieve recreatie 2,57 3,94 w aarvan o.a.: Watersport 0,07 0,11 Schaatsen (natuurijs) 0,05 0,08 Toeschouw er/begeleider bijsport 0,47 0,72 Toeren 0,39 0,60 Bezoek attractiepunt,beziensw aardigheid,evenem ent 1,90 2,91 Recreatiefwinkelen 1,38 2,11 Uitgaan 6,49 9,92 Overig (verenigingen,hobby's) 1,13 1,74 TO TAAL 14,80 22,64 Bron: CBS & NRIT schattingen De bestedingen laten een forse stijging zien van bijna 15 miljard gulden naar ruim 22 miljard gulden. Deze toename van 53% is in belangrijke mate toe te schrijven aan prijsstijging (inflatie). Met name de aanzienlijke prijsstijging van vervoerskosten (brandstof) draagt hieraan bij Bestedingen in het kader van binnenlandse vakanties van Nederlanders De bestedingen van Nederlanders tijdens binnenlandse vakanties zijn te ontlenen aan het CVO van We sluiten daarbij aan op de tabel die gebruikt is in paragraaf om de ontwikkeling van het aantal binnenlandse vakanties weer te geven. Hierbij is ook weer een indeling gemaakt naar stroomgebied en vakantieduur. Zoals blijkt uit staat 6, zijn de totale bestedingen aan binnenlandse vakanties met bijna +10% gestegen tussen 1998 en 2000 (tabel 9 in bijlage 1 geeft nog een nadere uitsplitsing naar vakantieduur). Met Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 15

16 name de bestedingen aan lange vakanties (9 dagen en langer) namen sterk toe: terwijl het aantal lange vakanties steeg met +5,8%, namen de bestedingen toe met +18,4%. Hierbij moet men er echter rekening mee houden dat de gemiddelde vakantieduur van de lange vakanties in het jaar ,1 dagen bedroeg, terwijl dat er voor 1998 gemiddeld 10,4 waren. Staat 6 Bestedingen aan binnenlandse vakanties (x ƒ1 mln) naar vakantieduur en stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde Wadden- Kust Kust Kust TOTAAL TOTAAL MUTATIE eilanden Maas Rijn Schelde '00 49, , ,5 66,0 415,2 189,1 266,7 207, , ,0 +9,9% Bron: CVO In onderstaande tabel worden nogmaals de bestedingen aan binnenlandse vakanties weergegeven, maar ditmaal naar de belangrijkste verblijfsomgeving. Op deze wijze kan achterhaald worden welk deel van de bestedingen toekomt aan vakanties die aan het water gerelateerd zijn. De categorieën strand, zee en duinen en meren, plassen en rivieren worden als watergerelateerd aangemerkt. In het volgende hoofdstuk wordt nader ingegaan op het aandeel van de watergerelateerde bestedingen. Staat 7 Bestedingen aan binnenlandse vakanties (x ƒ1 mln.) naar verblijfsomgeving en stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde W adden Kust Kust Kust TOTAAL eilanden M aas Rijn Schelde strand,zee duinen 1,4 30,7 87,5 37,2 398,0 165,6 250,8 145, ,2 heuvellandschap 215,1 78,8 293,8 meren,plassen,rivieren 4,4 62,0 344,3 2,4 15,9 2,0 431,0 bos en/ofheide 2,6 534, ,7 3,1 15,0 6, ,8 stad 80,5 129,9 4,9 0,6 1,3 217,1 platteland,polder e.d. 40,5 110,3 393,8 15,6 2,2 7,0 3,0 60,0 632,4 anders 9,6 8,5 2,8 3,1 1,6 25,6 TOTAAL 49, , ,5 66,0 415,2 189,1 266,7 207, ,9 Bron: CVO Bestedingen in het kader van inkomend toerisme In staat 8 zijn de bestedingen van buitenlanders in Nederland opgenomen, uitgesplitst naar stroomgebied. De methodiek die gebruikt is om een raming te maken van de bestedingen van buitenlanders, is beschreven in hoofdstuk 5. De oorspronkelijke tabel (indeling naar provincies) is opgenomen in bijlage 1 (tabel 10). In tabel 11 (tevens bijlage 1) is een uitgebreide versie opgenomen van staat 8 op de volgende bladzijde (uitgesplitst naar logiesvorm). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 16

17 Staat 8 Bestedingen van buitenlanders in Nederland (x ƒ1 mln) naar stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde Wadden- Kust Kust Kust TOTAAL eilanden Maas Rijn Schelde ,5 972, , ,2 238,7 718,5 247, ,7 Bron: CBS In bovenstaande staat zijn in eerste instantie de bestedingen van buitenlanders in Nederland opgenomen die betrekking hebben op toeristische vakanties. De bestedingen van Nederlanders aan binnenlandse vakanties (staat 6 en 7), die zijn af te leiden uit het CVO, hebben betrekking op zowel toeristische vakanties als seizoenrecreatieve vakanties (vakanties op vaste standplaatsen). Voor het inkomend toerisme kan ook een schatting gemaakt worden van de totale bestedingen (dus zowel aan toeristische vakanties als aan vakanties op vaste standplaatsen). Om de verhouding toeristische/seizoenrecreatieve vakanties te achterhalen kan gebruik worden gemaakt van de Statistiek Vreemdelingenverkeer. De laatst beschikbare gegevens zijn afkomstig uit het jaar 1986 (in de Statistiek Inkomend Toerisme, waarvan de nieuwe publicatie wordt verwacht in november 2001, wordt geen onderscheid gemaakt tussen toeristische en seizoenrecreatieve vakanties). Daaruit is een verhouding af te leiden van 75% toeristische vakanties en 25% seizoenrecreatieve vakanties (voor de categorieën bungalow en kamperen). Wanneer we de bestedingen met betrekking tot het inkomend toerisme ophogen volgens deze verdeling, komen we tot een totaal van ruim 5,5 miljard gulden. Daarnaast zijn in de Statistiek Logiesaccommodaties geen overnachtingen op boten inbegrepen binnen de categorie 'overig'. Aangezien deze categorie zeker gezien het doel van dit onderzoek relevant genoemd mag worden, wordt aan de hand van de verhouding van binnenlandse vakanties van Nederlanders ook een ophoging gemaakt voor de bestedingen aan overnachtingen op boten. Uit het CVO van 2000 blijkt dat het aandeel van bestedingen aan overnachtingen op boten 4,1% van het totaal bedraagt. Als we dit percentage toepassen op staat 8, dan komen we tot het totaal van bestedingen van ruim 5,7 miljard. In het rapport De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998 is een schatting gemaakt van de bestedingen van buitenlanders in Nederland aan de hand van de Reisverkeersbalans. Wanneer we deze schatting vergelijken met de totalen die in staat 8 te zien zijn, dan blijkt dat er relatief grote verschillen bestaan. Hiervoor zijn enkele oorzaken aan te wijzen, die geïllustreerd kunnen worden aan de hand van een overzicht van de Reisverkeersbalans. Dit overzicht is opgenomen in bijlage 1 (tabel 14), met daarbij tevens een nadere toelichting Bestedingen in het kader van uitgaand toerisme Hoewel niet exact kan worden aangegeven welk deel van de bestedingen aan vakanties in het buitenland via reisbemiddeling in Nederland achterblijft, kan daarvan wel een schatting worden gemaakt. De totale bestedingen aan buitenlandse vakanties in het jaar 2000 bedragen 18,2 miljard. Aan vakanties die vooraf in Nederland geboekt zijn, is bijna 9,2 miljard besteed (zie tabel 7 in bijlage 1). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 17

18 In deze bestedingen zijn echter ook de kosten die ter plaatse gemaakt worden (voeding en vertier) opgenomen. Uitgaande van de 9,2 miljard aan bestedingen en een gemiddelde marge van 18% (bruto toegevoegde waarde, berekend op basis van Nationale Rekeningen) in de reissector, levert een schatting op van ruim 1,6 miljard aan totale bestedingen die in Nederland achterblijven. Nogmaals wordt hier vermeld dat deze informatie slechts dient ter volledigheid en dat betreffende de rol van water in relatie tot recreatie en toerisme het uitgaand toerisme niet als afzonderlijke categorie aan de orde zal komen Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen Aan de hand van CVO gegevens van het jaar 2000 is een overzicht gemaakt van het bezit van duurzame recreatiegoederen. Aan de hand van gegevens betreffende gemiddelde levensduur en aanschafwaarde kan een raming worden gemaakt van bestedingen aan duurzame recreatiegoederen. Staat 9 Bezit duurzame recreatiegoederen (geprojecteerd met gezinsdeler) x ƒ1000 Niet op vaste stand plaats: Tent Tourcaravan,vouw caravan,vouw w agen 580 Kam peerauto,cam per 50 Kajuitboot(zondervaste ligplaats) 36 Op vaste standplaats: Zom erhuisje,bungalow 135 Stacaravan 130 Tourcaravan,vouw caravan,vouw w agen 97 Tent/ bungalow tent 5 Kajuitboot(vaste ligplaats) 134 Volkstuinhuisje waarin men kan overnachten 29 TO TAAL Bron: CVO Wanneer we de veronderstellingen volgens onderstaand overzicht aanhouden met betrekking tot levensduur en aanschafwaarden, kunnen we een tabel samenstellen die betrekking heeft op bestedingen aan duurzame recreatiegoederen. In hoofdstuk 5 wordt de gehanteerde rekenmethode nader toegelicht. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 18

19 Staat 10 Veronderstelde levensduur en aanschafwaarde duurzame recreatiegoederen Tent Caravan, kampeerauto, e.d. Kajuitboot Zomerhuisje, bungalow, volkstuinhuisje Bron: NRIT schattingen Levensduur (in jaren) Aanschafwaarde ƒ 500,- ƒ ,- ƒ ,- ƒ ,- Nadrukkelijk dient hierbij vermeld te worden dat het gaat om zeer grove schattingen die met name gebaseerd zijn op ervaringen van het NRIT, die echter niet door harde cijfers onderbouwd zijn. Om tot een exacte raming te komen, zou dus nader onderzoek noodzakelijk zijn. Aan de hand van het voorgaande kan de volgende tabel worden samengesteld: Staat 11 Bestedingen aan duurzame recreatiegoederen (x ƒ ) Niet op vaste stan d p laats: B ested ingen (x ƒ ) Tent 60 Tourcaravan,vouw caravan,vouw wagen 580 Kam peerauto,cam per 50 Kajuitboot(zonder vaste ligplaats) 54 Op vaste stan d p laats: Zom erhuisje,bungalow 270 Stacaravan 130 Tourcaravan,vouw caravan,vouw wagen 97 Tent/ bungalow tent 0,25 Kajuitboot(vaste ligplaats) 201 Volkstuinhuisje w aarin men kan overnachten 58 TO TAAL Bron: CVO & NRIT schattingen Aan de hand van deze raming kan men stellen dat bestedingen aan duurzame recreatiegoederen in het jaar 2000 ruim 1,5 miljard gulden hebben bedragen. In het tweede deel van het volgende hoofdstuk zal een schatting gemaakt worden van het deel van deze bestedingen dat aan water kan worden toegeschreven. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 19

20 Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 20

21 3 Watergerelateerde dag- en verblijfsrecreatie 3.1 Algemene relatie met water In het eerste deel van dit hoofdstuk wordt per categorie (dagtochten, binnenlands toerisme, e.d.) een raming gemaakt van het aandeel van recreatie en toerisme (het gaat dus om aantallen vakanties, dagtochten, overnachtingen, e.d.) dat kan worden toegeschreven aan water. De hierbij gehanteerde methodiek wordt in hoofdstuk 5 nader toegelicht Watergerelateerde dagtochten van Nederlanders In paragraaf is op basis van een extrapolatie van onderzoeksgegevens uit 1995 een raming opgesteld van het aantal binnenlandse dagtochten dat in 2000 in totaal door Nederlandse inwoners is ondernomen. Vervolgens dient vastgesteld te worden welk deel van dit aantal dagtochten op een of andere wijze in relatie staat tot water. Bovendien wordt een splitsing aangebracht naar stroomgebied. Verondersteld is dat van de in tabel 1 (in bijlage 1) genoemde categorieën dagtochten alleen de categorieën in tabel 12 (tevens bijlage 1) in een bepaalde mate watergerelateerd zijn. De mate waarin er sprake is van watergerelateerdheid is tot uitdrukking gebracht in een percentage. In hoofdstuk 5 worden de aannames die daarbij gebruikt zijn, toegelicht. Volgens de gehanteerde schattingen zou het totaal aantal aan water gerelateerde dagtochten 110,7 miljoen bedragen. Het totale aantal dagtochten werd geraamd op 973 miljoen. Het aandeel van de watergerelateerde dagtochten bedraagt dus bijna 11,4% van het totaal. Staat 12 Aantal watergerelateerde dagtochten (x 1 miljoen) Totaal aantal dagtochten 2000 Dagtochten die mogelijk (minstens voor een deel) watergerelateerd zijn Watergerelateerde dagtochten (% van totaal) Dagtochten in ,4% Bron: CBS & NRIT schattingen Volgens de schattingen wordt het grootste aantal dagtochten ondernomen in het stroomgebied de Rijn (zie tabel 12 in bijlage 1). Daarna volgt het stroomgebied de Maas en vervolgens op grote afstand de overige gebieden. Deze verhouding valt ook eenvoudig te verklaren, aangezien de twee genoemde gebieden veruit het grootst in oppervlakte zijn en bovendien de grote steden binnen de grenzen hebben. Een tabel met indeling naar provincies, zoals valt af te leiden uit CBS-gegevens (dagtochtenonderzoek) is tevens opgenomen in bijlage 1 (tabel 13). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 21

22 3.1.2 Watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders Om een uitspraak te kunnen doen over het aantal aan water gerelateerde binnenlandse vakanties van inwoners van Nederland maken we gebruik van de volgende aan het CVO van 2000 ontleende tabel. Staat 13 Aantal binnenlandse vakanties (x 1000) naar belangrijkste verblijfsomgeving en stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde Wadden Kust Kust Kust TOTAAL eilanden Maas Rijn Schelde Strand, zee duinen Heuvellandschap Meren, plassen, rivieren bos en/of heide Stad Platteland, polder e.d Anders TOTAAL Bron: CVO 2000 Onderstaand wordt het aantal binnenlandse vakanties naar belangrijkste verblijfsomgeving (in % van het totaal aantal binnenlandse vakanties) weergegeven in een grafiek. Figuur 2 binnenlandse vakanties naar belangrijkste verblijfsomgeving (in % van het totaal) platteland, polder e.d. 14% anders 1% strand, zee duinen 20% stad 4% meren, plassen, rivieren 12% heuvellandschap 4% bos en/of heide 45% Bron: CVO Alleen de vakanties in de verblijfsomgevingen strand, zee, duinen en meren, plassen, rivieren rekenen we tot watergerelateerde vakanties. In onderstaande tabel zijn met betrekking tot de relevante categorieën van de verblijfsomgeving de percentages ten opzichte van het totaal vermeld. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 22

23 Staat 14 Binnenlandse, watergerelateerde vakanties (in %) naar stroomgebied Eem s Maas Rijn Schelde W adden Kust Kust Kust TO TAAL eilanden M aas Rijn Schelde strand,zee duinen 3,6 3,4 3,8 55,7 95,4 77,7 94,1 72,6 20,2 meren,plassen,rivieren 13,1 4,1 17,5 14,8 20 0,6 12,2 TO TAAL (ab soluut aantal) 16,6 mln. Bron: CVO Watergerelateerd inkomend toerisme Met betrekking tot het gedrag van buitenlandse toeristen gerelateerd aan met water verbonden vakantiebestemmingen zijn geen onderzoeksgegevens bekend. Verondersteld is dat buitenlanders wat dit betreft eenzelfde gedrag vertonen als Nederlanders bij het bepalen van hun keuze voor een binnenlandse vakantie. Deze veronderstelling leidt tot een raming met betrekking tot het aan water gerelateerd inkomend toerisme zoals die is opgenomen in staat 15. In paragraaf 5.2 is aangegeven hoe deze tabel tot stand is gekomen. De oorspronkelijke tabel, gebaseerd op de indeling naar provincies, is opgenomen in bijlage 1 (tabel 15). Ook de gebruikte methodiek bij de schattingen die hebben geleid tot de indeling naar stroomgebied, is beschreven in paragraaf 5.2. Staat 15 Aantal aan water gerelateerde overnachtingen van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties naar stroomgebied (aantal nachten x 1.000) hotel,pension, huisjescom kam peer- overig (groeps- jeugdaccom. plexen terreinen accom.) totaal Eems M aas Rijn Schelde W addeneilanden K ust M aas K ust Rijn K ust Schelde Totaal Bron: CBS & NRIT schattingen Van het totaal aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederland (27,2 miljoen) zijn volgens de gehanteerde schattingen 7,4 miljoen overnachtingen gerelateerd aan water. Dit komt neer op een percentage van 27,2% watergerelateerde overnachtingen. Als gevolg van de gehanteerde verhoudingen komt het aantal overnachtingen van buitenlanders in stroomgebied de Schelde op 0 te staan. Verondersteld wordt dat de meeste overnachtingen van buitenlanders worden doorgebracht aan de kust. Overnachtingen in het overige deel van stroomgebied de Schelde zijn te verwaarlozen. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 23

24 3.2 Bestedingen in het kader van watergerelateerde dag- en verblijfsrecreatie In het tweede deel van dit hoofdstuk wordt per categorie (dagtochten, binnenlandse vakanties, inkomend toerisme en duurzame recreatiegoederen) beschouwd voor welk deel van de bestedingen er een relatie bestaat met de aanwezigheid van water. Een uitwerking van de gehanteerde methodiek is opgenomen in hoofdstuk Bestedingen in het kader van watergerelateerde dagtochten van Nederlanders Nadat in voorgaande paragrafen is bepaald welk deel van de onderscheiden categorieën dagtochten watergerelateerd is en welke bestedingen er samenhangen met deze categorieën dagtochten, confronteren we nu deze gegevens met elkaar teneinde de bestedingen te ramen die plaatsvinden in het kader van watergerelateerde binnenlandse dagtochten van Nederlanders. Het resultaat wordt weergegeven in tabel 16 in bijlage 1. Hierbij is wederom een indeling aangehouden naar stroomgebied. Staat 16 Bestedingen aan watergerelateerde dagtochten (x ƒ1 miljard) Totaal bestedingen aan dagtochten 2000 Bestedingen aan dagtochten die mogelijk (minstens voor een deel) watergerelateerd zijn Watergerelateerde bestedingen aan dagtochten (% van totaal) bestedingen in ,6 11,0 2,6 11,3% Bron: CBS & NRIT schattingen Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt, is het aandeel van de bestedingen aan watergerelateerde dagtochten zo n 11,3% van de totale bestedingen aan dagtochten. In absolute aantallen gaat het om een totaal van circa 2,6 miljard gulden dat aan watergerelateerde dagtochten wordt besteed Bestedingen in het kader van watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders In paragraaf werd een totaaloverzicht gegeven van de bestedingen in het kader van binnenlandse vakanties onderverdeeld naar stroomgebied en verblijfsomgeving. Door ons te beperken tot de verblijfsomgevingen die samenhangen met water ontstaat een beeld van de bestedingen in het kader van watergerelateerde binnenlandse vakanties (zie staat 17 op de volgende bladzijde). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 24

25 Staat 17 Totale bestedingen aan binnenlandse, watergerelateerde vakanties (in %) naar stroomgebied Eems Maas Rijn Schelde W adden Kust Kust Kust TO TAA L eilanden M aas Rijn Schelde strand,zee duinen 2,9 2,9 3,6 56,4 95,9 87,6 94,1 70,3 24 meren,plassen,rivieren 9,1 5,9 14,2 3,6 8,4 0,7 9,2 nietwatergerelateerd 88 91,2 82,2 40 4,1 4 5,2 29,7 66,8 TO TAAL ƒ4,7 m ld. TO TAAL WATER- G ERELATEERD E BESTED IN GEN 5,9 92,7 431, ,6 252,8 145, ,20 (absoluutx 1 m iljoen gulden) AAN D EEL WATER- G ERELATEERD E BESTED IN GEN 0,4% 6% 27,9% 2,6% 25,7% 11,7% 16,3% 9,4% 100% PER STRO O M G EBIED ƒ1,5 mld. (t.o.v.totaalwatergerelateerd) Bron: CVO 2000 Uit bovenstaande tabel blijkt dat van de totale bestedingen aan binnenlandse vakanties (circa 4,6 miljard) 33,2% mag worden toegerekend aan het water. De totale bestedingen aan binnenlandse vakanties die watergerelateerd zijn, komen dus neer op ruim 1,5 miljard gulden. Met name in het stroomgebied de Schelde en in de kustgebieden is het aandeel van watergerelateerde bestedingen uiteraard relatief groot. Wanneer we echter de absolute aantallen bekijken (watergerelateerde bestedingen per stroomgebied) ten opzichte van de totale watergerelateerde bestedingen, dan valt op dat met name de stroomgebieden de Rijn en de Waddeneilanden in sterke mate bijdragen tot dit totaal. Voor het stroomgebied de Rijn geldt echter wel dat dit qua oppervlakte een groot deel van Nederland in beslag neemt Bestedingen in het kader van watergerelateerd inkomend toerisme In staat 18 op de volgende bladzijde zijn de watergerelateerde bestedingen van buitenlanders in Nederland weergegeven naar logiesvorm en stroomgebied. Hierbij is dezelfde opzet gehanteerd als bij staat 15. In hoofdstuk 5 is beschreven hoe de aantallen zijn samengesteld. De oorspronkelijke tabel, waarbij een indeling naar provincies is aangehouden (deze indeling wordt gehanteerd in de Statistiek Logiesaccommodaties), is opgenomen in bijlage 1 (tabel 17). Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 25

26 Staat 18 Aantal aan water gerelateerd bestedingen van buitenlanders aan overnachtingen in Nederlandse logiesaccommodaties (x ƒ1 miljoen) Hotel,pension, Huisjes- Kam peer- O verig TOTAAL jeugd- com plexen terreinen (groepsaccom m odatie accom m odaties) Eem s 0,6 0,5 0,9 0,1 2,1 M aas 59,3 59,4 31,6 6,5 156,9 Rijn 1.589,4 236,2 118,6 96, ,1 Schelde W addeneilanden 89,2 11,8 6,7 6,2 113,9 KustM aas 65,9 58,8 43,1 7,4 175,2 KustRijn 414,4 53,8 27,5 20,5 516,1 KustSchelde 41,8 79,4 65,3 8,3 194,7 Totaal 2.260,5 499,9 293,7 145, ,9 (inclusief ophogingen) Bron: CBS In bovenstaande staat 18 is het aantal watergerelateerde bestedingen geraamd op bijna 3,2 miljard gulden. Evenals in het eerste deel van dit hoofdstuk zijn in eerste instantie de bestedingen berekend exclusief de bestedingen aan overnachtingen op vaste standplaatsen en boten. Door de gehanteerde ophoging komt men tot het bovenstaande resultaat. De daarbij gehanteerde methodiek is beschreven in hoofdstuk 5. In het vorige hoofdstuk werden de totale bestedingen geraamd op circa 5,7 miljard gulden. De totale watergerelateerde bestedingen maken dus voor circa 56% deel uit van de totale bestedingen van buitenlandse verblijfstoeristen. Opvallend is dat dit percentage ruim boven het percentage van de binnenlandse vakanties ligt. Met name de bestedingen aan overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties tellen zwaar mee; deze watergerelateerde bestedingen tellen voor ruim 70% mee in het totale aantal watergerelateerde bestedingen. Datzelfde geldt overigens voor de totale bestedingen van buitenlandse verblijfstoeristen: 72% daarvan wordt besteed aan vakanties waarbij wordt overnacht in hotel, pension of jeugdaccommodatie Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen t.b.v. aan water gerelateerde vormen van recreatie en toerisme Om te bepalen welk deel van de bestedingen aan duurzame recreatiegoederen als watergerelateerd kan worden aangemerkt, wordt uitgegaan van gebruiksgegevens. Het is ons inziens minder van belang (en overigens ook niet te bepalen) waar (i.c. in welk stroomgebied) de recreatiegoederen zijn aangeschaft. Om een goede schatting te kunnen maken van het aantal watergerelateerde bestedingen, wordt de indeling naar verblijfsomgeving van binnenlandse vakanties uit het CVO aangehouden. Daaruit is gebleken (zie staat 17) dat 33,2% van de bestedingen aan binnenlandse vakanties aan het water gerelateerd kunnen worden. Uiteraard kunnen bestedingen aan kajuitboten in zijn geheel aan het water worden toegeschreven. Voor de overige categorieën wordt het percentage van 33,2% gehanteerd. In staat 19 op de volgende bladzijde wordt het aantal watergerelateerde bestedingen aan duurzame recreatiegoederen weergegeven. Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme 26