Wat een professional echt moet leren laat zich maar moeilijk onderwijzen

Transcriptie

1 SPECIAL Dringt de technocratie de passie voor het vak naar de achtergrond? Wat een professional echt oet leren laat zich aar oeilik onderwizen Hogescholen zouden een nieuw lectoraat oeten inrichten: het bizonder lectoraat voor professionele passie. Deze aanbeveling doen Jura Steeneier en Marc Räkers* in een toegankelik en prikkelend één-tweete. Goede vakensen zonder passie voor hun vak bestaan iers niet, daar zin we het wel over eens. Desondanks zin de echanisen die de passie voor het vak naar de achtergrond dringen nogal sterk. Onder invloed van centraal gedefinieerde kwaliteitseisen zin opleidingen voor professionals in de sociale sector in hoog tepo aan het technocratiseren. Kennis en vaardigheden oeten toetsbaar en dus eetbaar zin. Gereedschapskisten, evidence based ethodieken en boeken als wat/dit is onderzoek zin ook de opleidingen in het sociale doein diep binnengedrongen. Als verdiepende aanvulling op het abachtelike fingerspitzengefühl van sociaal werkers niet verkeerd, aar als het de plaats van deze abachtelikheid inneet is het een slechte ontwikkeling. In de praktik zien we studenten steeds eer intens worstelen. Meer et de vraag hoe zi aan de vorvereisten van het een en ander voldoen dan dat zi hun hoofd breken over ethische, orele en/of sociale vraagstukken. De professionele passie staat op het spel! Welzin Nieuwe Stil vraagt sociaal werkers die zich voor burgers inzetten en niet zozeer voor cliënten. Cliënten hebben een concrete, geprobleatiseerde hulpvraag en zin vervolgens in behandeling of in begeleiding. Mensen tot hun recht laten koen in hun sociale ogeving stigt boven dit cliënt-denken uit. En dat is dan ook de grote kans van Welzin Nieuwe Stil. Het betekent evenwel dat sociaal werkers en de opleidingen het oude denken oeten laten varen en zich oeten bezinnen op een nieuw paradiga. 22 Sozio 1 februari 2014

2 Je betrokken voelen is een belangrike voorwaarde voor goed werk. foto Bigstockphoto.co Maar wat oet dat paradiga dan zin? Ik denk ondersteunen, niet overneen of wi weten wel wat goed voor u is en zullen dit eens fin in een behandelplan vastleggen, aar waar kunnen we u bi ondersteunen? Mensen zin verantwoordelik voor hun eigen probleen, aar vooral ook voor hun eigen oplossingen. In die zin oeten we inderdaad af van de klassieke verzorgingsstaat, hoewel ik niet vind dat dit betekent dat ensen aan hun lot overgelaten oeten worden. Integendeel. We kunnen ze helpen et nadenken over oplossingen, we kunnen suggesties aandragen en et ideeën koen, aar ensen oeten uiteindelik hun eigen plan aken. Zodat ze ook eigenaar worden van de oplossingen en vooral van het proces er naar toe. Je hebt gelik, en dit vraagt andere vaardigheden dan technocratische excellentie. Veel inder denken vanuit het edische odel van diagnose en gestandaardiseerde behandeling. Los van dat het andere vaardigheden vraagt, is het in de overgangsfase ook belangrik o daarop als professional een eigen visie te ontwikkelen. Beleidsakers, anagers en burgers aken nu die overgang door. Bi burgers kan het weerstand opleveren als het aloude u vraagt, wi draaien niet eer opgaat. Het recht denken oet vervangen worden door krachtdenken. Daarvoor is veel eer vertrouwen nodig: in zichzelf, in de ogeving. Daaruit vloeit dan een ander appèl op de professional voort. Dus los van een nieuwe rol is ook de overgang naar die nieuwe rol een belangrik aandachtspunt. We trekken op naar alhoewel er ook nog felle tegenstanders zin de generalist. Generalise is wat i betreft niet dat e van alle arkten thuis oet zin, of dat e een soort silly-putty barbapappa oet worden die al naar gelang de situatie de uiste vor (lees kennis, copetentie) aanneet. Generalise is een houding: Ik bekoer e o u, o ou. En e ag al e vragen en zorgen bi e neerleggen. Saen kiken we naar een goede onderverdeling in stukes waar het kan, aar bliven de saenhang bewaken waar dat nodig is. Sozio 1 februari

3 SPECIAL foto Bigstockphoto.co Ik bekoer e o ullie zou ik hier nog graag aan toe willen voegen. Want wat we nog verder oeten ontwikkelen is het werken et ensen (ondersteunen van) binnen hun sociale context. Op grond van respect voor privacy hebben we deze lange tid vereden of slechts in beperkte ate willen zien. Maar als we af willen van het doorgeslagen individualise en de enore eenzaaheid waaree dit gepaard gaat, dan kunnen we niet o (nieuwe) sociale geeenschappen heen. Die oeten ontstaan en gevord worden; dat gaat niet vanzelf. Sociaal werkers oeten leren o in of eer van buitenaf bi te dragen aan het voren en versterken van deze sociale geeenschappen. Veel sociaal werkers zin grensbewakers geworden. De eerste grens die getrokken wordt is die tussen werk en privéleven. En vervolgens wordt binnen het werkdeel nog een lin getrokken tussen wel in functie of niet in functie. Met deze knippen wordt het deel waarover en denkt verantwoordelik te zin gedefinieerd. Dat is naar in gevoel heel kunstatig, en ik hoor dat ook terug van deelneers aan trainingen over beroepsethiek. Professionals voelen over het algeeen een sterk oreel appèl bi een ethisch dilea. Dat gaat over alle grenzen en strak getrokken linen heen, en ineens worden persoonlike noren en waarden In de praktik zien we studenten steeds eer intens worstelen. Meer et de vraag hoe zi aan de vorvereisten van het een en ander voldoen dan dat zi hun hoofd breken over ethische, orele en/of sociale vraagstukken. heel relevant. Dan wordt het ineens toch persoonlik, terwil al die knippen dat probeerden te voorkoen. Is het niet veel zinniger o studenten en beroepsbeoefenaren te leren ogaan et het persoonlike karakter van sociaal werk? Ja, nou, daar ga ik niet over, er is aar weinig waar e i bozer ee kunt krigen. Een goede sociaal werker gaat eigenlik over alles. Niet in de zin van foreel verantwoordelik zin voor alles, aar wel voor alles verantwoordelikheid neen. De ens is inderdaad niet op te delen in stukes, taakvelden of deelterreinen. Welbevinden is van heel veel afhankelik. Dat gaat niet alleen over inkoen, over kunnen uithuilen, over epowered worden of ensen tot hun recht laten koen, over onderdak, over een sociaal netwerk, over het opvoeden van kinderen of over het hebben van werk. Het gaat over alles en in saenhang et elkaar. Daar heeft een goede sociaal werker oog voor. En op het zinnete daar ga ik niet over kot een verbod. Als e et professionals spreekt over persoonlike betrokkenheid of passie wordt al snel gewezen op de professionele distantie. Ik kan daar helder over zin: wat i betreft trek e de grens tussen privé en werk zo 24 Sozio 1 februari 2014

4 wilde overneen. Er was een docent ziek of uitgevallen, dat weet ik niet eer. Ik ocht zelf het onderwerp kiezen en koos voor ensenrechten. Snel printte ik de Universele verklaring voor de rechten van de ens (UVRM) in honderdvoud en dit deed ik ook et de Europese verklaring voor de rechten van de ens (EVRM). Bi aanvang van het college vroeg ik de studenten of ze hier weleens van gehoord hadden. Er staken er slechts een paar, ietwat weifelend, hun vingers op. Ten overstaan van deze groep ben ik vervolgens nogal boos geworden: niet zozeer op hen, aar vooral over het feit dat zi gedurende hun opleiding nog niet indringend geconfronteerd waren et deze ultiee fundaenten onder het sociaal werk. Hoe kan het dat dit uit de opleidingen is weggelekt? Want wat is de opdracht van ons vak nou anders dan er voor zorgen dat ensen ook in de praktik aan hun fundaentele rechten toekoen? Niets toch? Veel sociaal werkers zin grensbewakers geworden. De eerste grens die getrokken wordt is die tussen werk en privéleven strak als e aar wilt. Zet e telefoon uit na werktid, zorg dat e nooit ieand tegenkot bi de super die ook aar rudientair et e werk te aken heeft en nee e werk niet ee naar huis, wat dat ook oge betekenen. Maar wanneer e e tidens werktid hoor, geen paniek niet persoonlik betrokken voelt bi de ensen waarvoor e het doet, vraag ik e af of e het uiste werk hebt gekozen. Het sociale werk is gebaseerd op een huanitaire issie. Als professional word e als het goed is geïnspireerd. Die issie of onderstroo aakt dat we van een professie spreken en niet uitsluitend van een vak of beroep. Professionele distantie vind ik dan ook een lastig begrip. Want e kunt ook heel professioneel nabi zin. Je geeft dan op professionele wize vor aan het relationele karakter van het werk. Mensen tot hun recht laten koen als huanitaire issie van het sociale werk, is gebaseerd op de enselike aat. Volgens i is het dan goed o hier nog even op het door Hans van Ewik in Nederland geïntroduceerde begrip professional friend te wizen. Verder triggert dat zinnete ensen tot hun recht laten koen e nogal, aar waarschinlik op een andere anier dan i hier bedoelt. Een paar aar geleden vroeg en i of ik een college voor een grote groep 4e aars studenten Hier klinkt de eer politiserende kant van de hulpverlening door, zullen soigen beweren. Ik vind dat een vreede ter. Toen ik e aan het oriënteren was op de opleiding MWD raakte uist dat concept et: ensen tot hun recht laten koen in hun sociale ogeving. Daarbi werd uitgelegd dat e e daarbi richt op het individu en de directe sociale ogeving, aar ook op de sociale ostandigheden. Belangenbehartiging zal officieel nog wel als kerntaak worden onderwezen, aar in de dagelikse praktik zie ik daarvan weinig terug bi sociaal werkers. Niet odat ze het niet hebben geleerd of er niet voor geïnteresseerd zin, aar de nadruk op Evidence Based Practice en de technisch instruentele kanten van het vak hebben er ook voor gezorgd dat vooral de cliënt of zin problee sleutelbaar werd bevonden. In andere landen is er eer aandacht voor het sleutelen aan de sociale basisrechten van ensen. Want als e daar eer oog voor hebt, dan zie e dat ieand in zin eigen kracht zetten in soige gevallen niet alleen een loos begrip is aar ook geen recht doet aan ensen. Daar ligt dan ook nog een schone taak voor opleidingen en beroepsverenigingen. Die hebben zich weliswaar ingezet voor verdere professionalisering, aar dan wel vooral de klassieke professionalisering et een nadrukkelike rol voor standaarden, profielen, beroepscodes Sozio 1 februari

5 en tuchtrecht. Terecht wordt door Kole en De Ruyter (2009) opgeerkt dat het expliciteren van de ge- en verboden van de ethische kant van het vak (doe dit laat dat) veel eer voor de hand ligt dan de diensie van deugden, waarden en idealen, die in de praktik veel inder toetsbaar is. Onder het otto beter goed gepikt dan slecht bedacht het volgende: Fingerspitzengefühl is iets wat e alleen aanvoelt als e het zelf ook hebt. Het is niet alleen gevoel voor kwaliteit, aar ook gevoel voor de subtiliteiten die daarbi horen, de details die er toe doen, de uiste toon. Als ieand et het uiste fingerspitzengefühl iets in elkaar gezet heeft kan dat tot grote tevredenheid en zelfs geluksgevoelens leiden bi iedereen die het ziet. Het problee is alleen dat er heel veel ensen zin die het niet zien, en die e ook et geen ogelikheid kunt uitleggen waaro iets heleaal tot in de kleinste details deugt, of waaro iets nou uist precies heleaal niet deugt. Dit citaat kot van de blog Moors agazine ( Een ooie oschriving van dat waar goed vakanschap toe zou oeten leiden. Beter kan ik het niet verwoorden. Wel oet isschien nog toegevoegd worden dat echt fingerspitzengefühl in de praktik ontwikkeld wordt. Bivoorbeeld: de onteur die in otor in onderhoud heeft, zet een schroevendraaier tegen het blok en het andere uiteinde tegen zin oor. Zo kan hi horen/voelen welk lager aan vervanging toe is. Ik betwifel of de onteurs die een otor op de coputer aansluiten en zo uitlezen zich deze abachtelike kunde nog eigen aken. Zo is de zelfredzaaheidsatrix best een bruikbaar ondersteunend hulpiddel, aar we oeten in het sociaal werk wel de schroevendraaier tegen het blok bliven zetten! bronnen Ewik, Hans van. Maatschappelik werk in een sociaal gevoelige tid, 2010 (te downloaden) Jonge, Ed de. Professionaliteit, een odel van kern en context, 2011 Kole, J. en D. de Ruyter. Code en karakter, beroepsethiek in onderwis, eugdzorg en recht, 2009 Website Stichting Beroepseer reageren op dit artikel? Dat kan. Het debat gaat verder op: Je betrokken voelen is een belangrike voorwaarde voor goed werk, althans volgens The Good Work Proect. Zi oschriven Goed Werk et de begrippen uituntend vakanschap (Excellence), orele verantwoordelikheid (Ethics) en persoonlike betrokkenheid (Engageent). In Nederland is de Stichting Beroepseer de belangrikste vertolker van dit gedachtegoed. Uituntend vakanschap heeft over gebrek aan aandacht niet te klagen. De orele verantwoordelikheid wordt gelukkig ook steeds eer benadrukt, ook odat in de Jeugdzorg vri recentelik een beroepscode en tuchtrecht zin ingesteld. Maar hoe zit het et een gezonde persoonlike betrokkenheid? En wat i betreft hebben we het dan niet alleen over individuele professionals, aar ook over opleidingen, werkgevers en beroepsverenigingen. Ik kan e er sos over verbazen dat er uit die hoeken weinig respons kot op bivoorbeeld de plannen voor de bistand van staatssecretaris Klinsa. Staat het concept van advocacy (voorspraak, verdediging) dan zover van het georganiseerde Sociale Werk af? En waaro zin niet-gouverentele organisaties daar ook in Nederland veel sterker in? Tot besluit een gezaenlike alinea. Het volgende zouden we graag op de agenda van de vereniging Hogescholen plaatsen. Teninste voor alle opleidingen binnen het sociaal doein, en we zin tot een toelichting bereid! Wi stellen voor dat de hogescholen in het sociaal doein gezaenlik een bizonder en obiel lectoraat inrichten. Het bizonder lectoraat voor professionele passie. En de stichting Beroepseer is isschien wel de geschikte parti o dit lectoraat te huisvesten. De speciale opdracht van dit bizondere lectoraat oet zin o zich alleen, aar wel in de ruiste zin des woords, bezig te houden et het fenoeen passie voor e vak. Goede vakensen zonder passie voor hun vak bestaan iers niet, daar zin we het wel over eens. Desondanks zin de echanisen die de passie voor het vak naar de achtergrond dringen nogal sterk, sos zelfs onrustbarend doinant. Als tegenwicht oet dit bizonder lectoraat voor de professionele passie onvoorwaardelik vrigesteld zin o ons hier telkens weer op te wizen. Op alle ogelike anieren: et colleges, publicaties, website, ludieke acties en wat er aar te verzinnen valt. Ook als het net even niet goed uitkot. Juist dan! Als een luis die op verzoek van de pels regelatig en onverwacht een tot nadenken steende euk veroorzaakt. over de auteurs Jura Steeneier is trainer en adviseur bi MDC Jeugd en is lid van de redactie van Sozio. Marc Räkers is werkzaa voor de stichting Eropaf! en het lectoraat outreachend werken van de Hogeschool van Asterda en is lid van de redactie van Sozio. * De alinea s zin als een ketting geregen: die et een J ervoor zin van Jura, die et een M van Marc. 26 Sozio 1 februari 2014