Lesthema 1: Dioxinecrisis

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Lesthema 1: Dioxinecrisis"

Regina van den Brink
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Lesthema 1: Dioxinecrisis In het jaar 1999 werd België opgeschrikt door een crisis in de voedselveiligheid. Er werden te hoge concentraties gevonden van dioxines in veevoeders. Veevoeders die al door kippen en varkens werden verorberd. Wat zijn dioxines en waar liep het mis in onze voedselketen? Je vindt hier enkele interessante informatiebronnen over de dioxinecrisis, gekoppeld aan een zoekopdracht via internet en/of een brochure. Koppel aan een biologieles over de voedselketen een biosociaal thema! Sluit aan bij de les Biologie 2e graad: Relaties tussen organismen en hun milieu Vakgebonden eindterm B18 Biosociaal thema - ICT - zelfstandig opzoekwerk Katholiek onderwijs: 1 2e leerjaar 2u/week: leerplandoelstelling e leerjaar 1u/week: leerplandoelstelling 21 Gemeenschapsonderwijs: 1 1e leerjaar: leerplandoelstelling Dit lesthema bevat een werkblad over dioxines dat de leerlingen kunnen invullen met behulp van enkele opgegeven websites. De dioxineproblematiek is een interessant bio - sociaal thema. Aangezien in deze (ICT-) les het dioxineprobleem gesitueerd wordt binnen onze maatschappij en onze voedselketen, kan ze gebruikt worden als aanvulling bij de lessen over voeding en voedselketens. Veel opzoekplezier! 1

Je vindt hier enkele interessante informatiebronnen over de dioxinecrisis, gekoppeld aan een zoekopdracht via internet en/of een brochure.

2 Dioxinecrisis Inleiding Eind mei 1999 werd België opgeschrikt door een ernstige vervuiling in de voedselsector. Zowel in eieren als in kippenvlees van sommige kwekers werden hoge gehaltes aan dioxines gevonden. Ook PCB s, aan dioxinen verwante chemicaliën, alhoewel veel minder giftig, werden in hoge mate aangetroffen... Beantwoord onderstaande vragen over dioxines, de dioxinecrisis en voedselveiligheid. Je mag hiervoor informatie opzoeken... 1 in de brohure Weten over eten (70 blz) 1 1 op 1 op 1 op prof_nutriflash_zoom.asp?intarticleid=78 1 Deze brochure kan geraadpleegd en besteld worden bij het federaal voedselagentschap op 2

Ook PCB s, aan dioxinen verwante chemicaliën, alhoewel veel minder giftig, werden in hoge mate aangetroffen... Beantwoord onderstaande vragen over dioxines, de dioxinecrisis en voedselveiligheid.

3 Werkblad Dioxinen in het algemeen Wat zijn dioxinen? Hoe ontstaan dioxines? Kruis hieronder de mogelijke bronnen van dioxines aan. P Elektrische vloerverwarming P Afvalverbrandingsoven P BBQ P Kampvuur P Trein P Open haard P Crematorium P Steenkoolcentrale P Sigaret P Kerncentrale 3

4 Beschrijf drie wegen waarlangs mensen dioxines kunnen opnemen. Welke gezondheidsproblemen kunnen dioxines veroorzaken? Noteer er vier. Deze toxische effecten werden echter niet allemaal vastgesteld na de ramp in Seveso. Men is nog niet helemaal zeker van de gevolgen van dioxines voor de volksgezondheid. Van welke klinische afwijking is men wél zeker na de Seveso-ramp? Dioxines zijn oplosbaar in vet. Ze concentreren zich bijgevolg in de vetweefsels van dieren of in het vet van melk. Rangschik volgende voedingsmiddelen volgens stijgend dioxinegehalte, in de veronderstelling dat je steeds gelijke hoeveelheden vergelijkt en dat de dieren en planten aan gelijke hoeveelheden dioxines werden blootgesteld. Karnemelk, volle melk, boter, tomaat (met schil), magere melk, geschilde appel meeste dioxine k k k k k k k k k k k k k k k k k minste dioxine 4

Van welke klinische afwijking is men wél zeker na de Seveso-ramp? Dioxines zijn oplosbaar in vet. Ze concentreren zich bijgevolg in de vetweefsels van dieren of in het vet van melk.

5 De Belgische dioxinecrisis Schets in onderstaande voedselpiramide hoe de Belgen dioxines zouden kunnen hebben opgenomen als gevolg van deze crisis. Noteer hierbij hoe dioxines in deze voedselketen terechtkwamen. mens Dioxines kwamen hierin terecht via gecontamineerd Wat zijn PCB s? En wat was hun belangrijke rol tijdens de dioxinecrisis in 1999? Noteer twee maatregelen die zouden kunnen bijdragen tot het verminderen van de dioxine-uitstoot. 5

mens Dioxines kwamen hierin terecht via gecontamineerd Wat zijn PCB s?

6 Een laatste extraatje De dioxinecrisis had ook ernstige politieke gevolgen voor ons land. Twee ministers namen hun ontslag. Welke ministers waren dit en waarvoor waren ze bevoegd? (Je mag dit opzoeken op het internet en andere sites gebruiken dan die uit de inleiding!) 1. Minister bevoegd voor 2. Minister bevoegd voor Interessante informatiebronnen 1 Brochure Weten over eten (70 blz) Deze brochure kan geraadpleegd en besteld worden bij het federaal voedselagentschap op 6

Minister bevoegd voor Interessante informatiebronnen 1 Brochure Weten over eten (70 blz) 1 http://www.ping.be/~ping5859/nl/com/nl_di_egg.html 1 http://www.nice-info.

7 Oplossingen werkblad Dioxinen in het algemeen Wat zijn dioxinen? De term dioxine staat voor een grote groep verbindingen. In totaal bestaan er 210 verschillende dioxines, waarvan er 17 van toxicologisch belang zijn. (De moleculen bevatten steeds aromatische ringen met een ingebouwd zuurstofatoom. Extra: dioxine is een verzamelnaam voor polychloordibenzo-p-dioxines (PCDD) en polychloor-dibenzofuranen (PCDF). Het zijn tricyclische, planaire, aromatische structuren die schematisch kunnen worden voorgesteld zoals weergegeven in onderstaande figuur. Er kunnen 1 tot 8 chlooratomen voorkomen. Figuur 1: 2,3,7,8-tetrachloordibenzodioxine Figuur 2: 2,3,7,8-tetrachloordibenzofuraan Hoe ontstaan dioxines? De belangrijkste bron van dioxines is onvolledige verbranding. Elke vuurhaard produceert dioxines. Zowel bij de verbranding van huisvuil als bij een BBQ of het roken van een sigaret ontstaan dioxines. Ook bij sommige chemische processen ontstaan dioxines (bvb productie van chloorhoudende bestrijdingsmiddelen, het bleken van papier met chloor) maar deze worden normaal gezien niet in het milieu gedumpt. Ook in PCB-olie komen dioxines voor. Kruis hieronder de mogelijke bronnen van dioxines aan. P Elektrische vloerverwarming p Afvalverbrandingsoven p BBQ p Kampvuur P Trein p Open haard p Crematorium p Steenkoolcentrale p Sigaret P Kerncentrale 7

Extra: dioxine is een verzamelnaam voor polychloordibenzo-p-dioxines (PCDD) en polychloor-dibenzofuranen (PCDF).

8 Beschrijf drie wegen waarlangs mensen dioxines kunnen opnemen. 1. Via het eten van dieren (bvb koeien) die gras aten waarop dioxinen uit de lucht zijn neergeslagen. 2. Via het eten van dieren (bvb kippen) die dioxines hebben opgenomen via de grond waarop ze leefden / vissen die zwommen in vervuilde wateren 3. Via het eten van dieren die zelf gecontamineerd voedsel (graan) hebben gegeten. 4. Via moedermelk 5. Via inademing of via de huid. Deze weg vertegenwoordigt echter slechts 5 à 10% van alle opgenomen dioxines. Dioxines worden voornamelijk opgenomen via de voeding Welke gezondheidsproblemen kunnen dioxines veroorzaken? Noteer er vier. 1. Huiduitslag, nl. chlooracne 2. Verhoogd risico op kanker 3. Miskramen, geboorteafwijkingen 4. Verstoring van de hormoonstofwisseling 5. Ziektebeelden zoals suikerziekte bij vrouwen, zouden meer voorkomen Deze toxische effecten werden echter niet allemaal vastgesteld na de ramp in Seveso. Men is nog niet helemaal zeker van de gevolgen van dioxines voor de volksgezondheid. Van welke klinische afwijking is men wél zeker na de Seveso-ramp? Huiduitslag, nl. chlooracne Dioxines zijn oplosbaar in vet. Ze concentreren zich bijgevolg in de vetweefsels van dieren of in het vet van melk. Rangschik volgende voedingsmiddelen volgens stijgend dioxinegehalte, in de veronderstelling dat je steeds gelijke hoeveelheden vergelijkt en dat de dieren en planten aan gelijke hoeveelheden dioxines werden blootgesteld. Karnemelk, volle melk, boter, tomaat (met schil), magere melk, geschilde appel meeste dioxine k k k k k k k k k k k k k k k k k minste dioxine boter - volle melk magere melk - karnemelk tomaat (met schil) geschilde appel Tomaat en appel kunnen dioxines bevatten die zijn neergeslagen vanuit de lucht. Door wassen en schillen worden deze dioxines echter voor het grootste deel verwijderd. 8

Via het eten van dieren die zelf gecontamineerd voedsel (graan) hebben gegeten. 4. Via moedermelk 5. Via inademing of via de huid.

9 De Belgische dioxinecrisis Schets in onderstaande voedselpiramide hoe de Belgen dioxines zouden kunnen hebben opgenomen als gevolg van deze crisis. Noteer hierbij hoe dioxines in deze voedselketen terechtkwamen. mens eieren/ kippenvlees kippenvoeder Dioxines kwamen hierin terecht via gecontamineerd vet dat gerecycleerd werd in de voederproductie. Vet wordt steeds gerecycleerd in dierenvoeders. Dit is geen probleem indien zuivere vetten gebruikt worden. Hier waren echter vetten, die PCB s en dioxines bevatten, in de veevoederproductie terechtgekomen. Wat zijn PCB s? En wat was hun belangrijke rol tijdens de dioxinecrisis in 1999? PCB s zijn polychloorbifenylen. Het is een groep van 209 verschillende chloorhoudende verbindingen die slecht oplosbaar zijn in water en goed oplosbaar in vet. Ze worden gebruikt in transformatoren, condensatoren, als koelvloeistof, etc. Minerale olie, verontreinigd met PCB s en sporen dioxines, is terechtgekomen in een recuperatievat voor niet-verontreinigde oliën. Deze oliën werden verwerkt in het kippenvoeder en zo kwamen dioxines in onze voeding terecht. Opsporen van dioxines is echter zeer duur en tijdrovend, terwijl de analyse van PCB s eenvoudiger en sneller kan. Omdat de dioxineverontreiniging gepaard ging met PCB-verontreiniging, kon men de stalen testen op PCB-gehalte, om informatie te bekomen over het al dan niet bevatten van dioxines. Noteer twee maatregelen die zouden kunnen bijdragen tot het verminderen van de dioxine-uitstoot. 1. Afvalverbrandingsinstallaties en andere industrieën die gepaard gaan met verbranding, moeten hun rookgassen zo goed mogelijk zuiveren 2. De hoeveelheid afval moet verminderen. Er moet zo veel mogelijk gesorteerd en gerecycleerd worden, zodat de hoeveelheid afval die verbrand moet worden geminimaliseerd wordt 3. Chloorindustrie terugdringen? Hierover is discussie! 4. Ongecontroleerde verbranding (bvb kampvuur, vuurtjes in de tuin) terugdringen 9

Vet wordt steeds gerecycleerd in dierenvoeders. Dit is geen probleem indien zuivere vetten gebruikt worden.

10 Een laatste extraatje De dioxinecrisis had ook ernstige politieke gevolgen voor ons land. Twee ministers namen hun ontslag. Welke ministers waren dit en waarvoor waren ze bevoegd? (Je mag dit opzoeken op het internet en andere sites gebruiken dan die uit de inleiding!) 1. Minister COLLA bevoegd voor VOLKSGEZONDHEID 2. Minister PINXTEN bevoegd voor LANDBOUW Interessante informatiebronnen 1 Brochure Weten over eten (70 blz) Deze brochure kan geraadpleegd en besteld worden bij het federaal voedselagentschap op 10

Minister PINXTEN bevoegd voor LANDBOUW Interessante informatiebronnen 1 Brochure Weten over eten (70 blz) 2 1 http://www.ping.be/~ping5859/nl/com/nl_di_egg.html 1 http://www.nice-info.

Vergelijkbare documenten

Dioxinecontaminatie in diervoeders : enkele FAQ

Dioxinecontaminatie in diervoeders : enkele FAQ 1. Wat wordt verstaan onder dioxine? De term dioxine verwijst naar een familie van molecules van polyaromatische koolwaterstoffen met 1 tot 8 chlooratomen