2 8 JUNI 200? Onderwerp
|
|
- Cecilia Baert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Aan Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie Ir. A.P. Bader Hermann-Debrouxlaan Brussel België Datum Uw kenmerx Ons kenmerk Bijlage(n) 2 8 JUNI 2? Onderwerp Nederlands Energy-efficiency Aktieplan 27 ET/ED / Brief aan Finat Geachte heer Bader, Bijgaand treft u aan het Nederlands Energie-efficiency Aktieplan 27, dat conform de RL Energie-efficiency en energiediensten, vóór l juli bij de Commissie ingediend moet worden. Gaarne verzoek ik u bijgaande brief aan de heer Gonzalez Finat met als bijlage het Nederlands Energie-efficiency Aktieplan, door te geleiden. Me vriendelijke groet, Drs. A.A. Stroop MT-Iid Energie en Duurzaamheid Bezoekadres Doorkiesnummer Telefax Hoofdkantoor Telefoon (7) Behandeld door Bezuidenhoutseweg 3 Telefax {7} v Postbus 211 ezpost@minez.nl 25 EC 's-gravenhage Website Verzoeke bij beantwoording van deze brief ons kenmerk te vermelden
2 Ministry of Economie Affaire To Mr. A. Gonzalez Finat Director of New Energy and Renwables, Energy-efficiency and Innovation DG TREN European Commission Date Your reference Our reference Enclosure I 8 JUNI 27 - Subject Netherlands Action Plan for Energy Efficiency 27 ET/ED/ Dear Mr. Gonzalez Finat, I herewith have the pleasure to send to you the Dutch Energy-Efficiency Actionplan 27. This is not the final version, since at this moment our new government is working on a reformulation of the Dutch policy regarding climate and energy. In the field of energy-efficiency specific policies for different sectors are being developed, these will be presented to the Parliament in September. For that reason I will be able to present a complete energy-efficiency plan later this year, as we have already discussed. You will receive the final version before October 1. In drafting the plan, we have followed as closely as possible the template provided by the Commission. Regarding the calculation of expected savings, please be aware that the calculation method used by ECN (Energy research Centre of the Netherlands) only allows for calculation of effects of groups of measures. That is because energy-efficiency measures for one sector (for example households) may interact with each other, making it impossible to distinguish between effects of singular measures for a sector. Visiting address Extension Telefax Bezuidenhoutseweg 3 (7) (7) Main office Tel Handled by Bezuidenhoutseweg 3 Fax <Jrs. O.G. van Aardenne P.O. Box 211 ezpost@minez.nl 25 EC The Hague Website Please quote our reference on all correspondence
3 c/i For the future regarding calculations of energy-effects we will follow the directions as provided by the Directive on Energy-efficiency and Energy services. Sincerely yours, CD CD O Drs. A.A. Stroc Member Management Team of Energy and Sustainability
4 Nederlands Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 Den Haag 25 juni 27
5 Voorwoord n Dit plan betreft de Nederlandse invulling van een vereiste onder artikel 14 lid 1 van de Richtlijn 26/32/EG van 5 april 26 betreffende energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten, waarbij de lidstaten een actieplan voor energie-efficiëntie (APEE) moeten opstellen. Het plan bevat een omschrijving van de maatregelen ter verbetering van de energieefficiëntie in Nederland die zijn gepland om de streefwaarden voor 21 en 216 te bereiken, en te voldoen aan de bepalingen over de voorbeeldrol van de publieke sector en de informatie- en adviesverstrekking aan de eindgebruiker. Zoals voorgeschreven in genoemde richtlijn zal in 211 een tweede APEE uitgebracht worden. Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
6 Ministerre van Economische Zaken Inhoud 1 Samenvatting 5 ^ 2 Algemene nationale indicatieve streefwaarde 7 ^ 2.1 Berekening van de nationale indicatieve streefwaarde 7 ^ 2.2 Specifieke aspecten bij de berekening van de streefwaarde 7 '7' co Bijzonderheden bij de data over het binnenlands energie eindverbruik 7 GD Afgrenzing met emissiehandel en onderdelen van defensie die uitgezonderd zijn 8 gp Conversiefactoren (coëfficiënten) 9 NJ M Afbakening tussen energie (productie) sector en finale consumptie 9 <'" ) ; 3 Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie per sector Maatregelen ter verbetering van de energie-effciëntie in de huishoudelijke sector Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de dienstensector Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de industrie (niet-ets) Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de transport sector Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de landbouw sector 13 4 Horizontale maatregelen en maatregelen voor verschillende sectoren 15 5 Maatregelen in het kader van artikel 5 en 7 ESD Artikel 5: Energie-efficiëntie bij eindgebruik in de publieke sector Artikel 7: Beschikbaarheid van informatie 18 i, ' Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
7 CD CD O G) i * 'UD NJ r-.j O
8 1 Samenvatting r* UI n Onderstaande tabel vat de verwachte besparingen samen van de maatregelen die in het kader van het nationale actie plan voor energie efficiëntie genomen worden en geeft de streefwaarden voor 216 en 21. De verwachte besparingen voor de verschillende sectoren zijn doorgerekend als pakket, dat wil zeggen dat er geen besparingen berekend zijn van de afzonderlijke maatregelen. Gezien de samenhang tussen de maatregelen is een dergelijke berekening in dit plan niet mogelijk. Nationale indicatieve streefwaarde 216 (GWh) Nationale tussentijdse indicatieve streefwaarde 21 (GWh) Maatregelen Maatregelpakket in de huishoudelijke sector: Bouwbesluit en energieprestatienorm (EPN) Energiebelasting (EB) - KOMPAS - MHieuCentraal en COEN Maatregelpakket in de dienstensector: Energieprestatienorm (EPN) - Wet Milieubeheer (WMB) - Meerjarenafspraken 2 (MJA-2) Energiebelasting (EB) Energieinvesterinqsaftrek (EIA) Maatregelpakket in de industrie (niet-ets): Meerjarenafspraken 2 (MJA-2) - Wet Milieubeheer (WMB) - Energiebelasting (EB) - Energieinvesteringsaftrek (EIA) - MEP-WKK Maatregelpakket in de transport sector: - Belastingen Beperking maximumsnelheid Energielabels - Het Nieuwe Rijden (HNR) Maatregelpakket in de landbouw sector: Meerjarenafspraken (MJA) - MEP-WKK en duurzaam - Energiebelasting (EB) Energieinvesteringsaftrek (EIA) Groen Beleggen en Financieren (MIA/Vamil) Totaal verwachte besparingen: Jaarlijkse besparingen verwacht per eind 21 (GWh) Jaarlijkse besparingen verwacht per eind 216 {GWh) Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
9 Maatregelen in het kader van artikel 5 ESD: Nederland heeft binnen Europa een voorlopersrol op het gebied van duurzaam inkopen. De Nederlandse overheid heeft als ambitie dat de Rijksoverheid in 21 bij 1% van haar inkopen duurzaamheid meeneemt; voor provincies, gemeenten en waterschappen is dit 5%. In het programma Duurzame Bedrijfsvoering Overheden worden criteria geformuleerd met betrekking tot duurzaam inkopen en aanbesteden. Maatregelen in het kader van artikel 7 ESD: Nederland kent drie organisaties die betrouwbare informatie over energie-efficiëntie verspreiden, één organisatie voor consumenten, één voor het MKB en één voor overige marktpartijen. Daarnaast zijn er vele NGO's en bedrijven die actief zijn op dit gebied. Gezien de verhoogde aandacht voor energie-efficiëntie in het Nederlandse beleid zal er de komende jaren nog meer aandacht zijn voor het onder de aandacht brengen van mogelijkheden voor energie-efficiëntie bij marktdeelnemers. Contactpersoon APEE Naam: Functie: Organisatie: Adres: O.G. van Aardenne senior beleidsmedewerker Ministerie van Economische Zaken Postbus 211, NL-25 EC Den Haag O.G.vanAardenne@minez.nl Telefoon: Fax: Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
10 Algemene nationale indicatieve streefwaarde 2.1 Berekening van de nationale indicatieve streefwaarde Tabel 2.1 vat de berekening van de nationale indicatieve streefwaarde samen. Tabel 2.1 Berekening nationale indicatieve streefwaarde h-* Totaal jaar 1-5 Final binnenlands energieverbruik 1 Uitgezonderd energieverbruik van installati&s betrokken bij het EU ETS Final binnenlands energieverbruik volgens ESD Huishoudens Dienstensector Industrie (niet-ets) Transport sector Landbouw sector Brandstoffen Warmte Electriciteit Totaal [GWh] r-,.) M CD Jaarlijks gemiddelde over periode van 5 jaar 9% streefwaarde in 216 Nationale indicatieve streefwaarde in 216 Tussentijdse streefwaarde 21 (2 %) Bijlage l bevat een meer gedetailleerde berekening. 2.2 Specifieke aspecten bij de berekening van de streefwaarde Bijzonderheden bij de data over het binnenlands energie eindverbruik Alle energiedragers zijn als volgt gegroepeerd (conform indeling ECN): Kolen: steenkool en cokes, Olieproducten; lichte olie, zware olie, dieselolie, petroleumcokes, LPG. Verbruik van defensie niet inbegrepen. Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
11 , -H Aardgas: aardgas Groningen kwaliteit en aardgas hoogcalorisch. * n Overige gassen: Hoogovengas, cokesovengas, waterstof, overige restgassen. ~% Fermentatiegas: biomassa, biogas. co ^ Warmte: aan ETS-bedrijven geleverde warmte door industriële WKK's, daarvan 95%. Elektriciteit: elektriciteitssaldo = inkoop minus verkoop Afgrenzing met emissiehandel en onderdelen van defensie die uitgezonderd zijn In de periode zijn er ruim 35 bedrijven die deelnemen aan ETS, waarvan ongeveer 25 eindafnemers. De 1 afvallers behoren tot de energiebedrijven (centrales, winningsbedrijven en raffinaderijen). De groep eindafnemers binnen ETS is als volgt samengesteld: Industrie: ongeveer 18 bedrijven Glastuinbouw: ruim 6 bedrijven Handel, diensten en overheid (HDO): ruim 1 bedrijven Huishoudens: O Transport: O Door het finale energiegebruik van de ETS in mindering te brengen op het finale energiegebruik van de 5 bovengenoemde sectoren (volgens CBS, zoals verwerkt door ECN in MONIT) kan het ESD-verbruik worden bepaald. Het gemiddelde ESD-verbruik over de periode vormt de basis voor de berekening van de ESD-doelstelling voor Nederland. Deze wordt berekend door 1% per jaar te nemen van het gemiddelde ESD-verbruik Bij de bepaling van de aftrekpost voor ETS-bedrijven is uitgegaan van het begrip inrichting en niet van het begrip onderneming. Om er voor te zorgen dat het landelijk totaal en de aftrekpost voor ETS op dezelfde bron worden gebaseerd zouden de ETS-cijfers ook van het CBS afgeleid moeten worden. Hierbij deden zich echter de volgende problemen voor: De gegevens bij het CBS zijn beschikbaar op het niveau van berichtgever, hetgeen niet per definitie overeen komt met het inrichtingsniveau dat we kennen voor de beschikbare data voor ETS. De gegevens per berichtgever kunnen bijvoorbeeld gegevens op concernniveau zijn. Een deel van de gegevens bij het CBS is gebaseerd op steekproeven. Dit betekent dat niet voor alle bedrijven de volledige tijdreeks beschikbaar is. Voor de bedrijven waar dat niet het geval is, zijn de CBS-cijfers minder bruikbaar, omdat de ESDdoelstelling is gebaseerd op een gemiddelde over de jaren CBS beschikt alleen over bedrijfscijfers uit de industrie, voor gebouwde omgeving en glastuinbouw is niets beschikbaar. Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
12 Naar aanleiding van deze problemen met het verkrijgen van de juiste CBS-cijfers heeft f SenterNovem zich gebaseerd op reeds beschikbare cijfers vanuit het proces van CO 2 - > allocatie voor de deelnemers aan ETS. Deze waren echter niet geheel ^~ volledig. Daarom zijn de cijfers op drie punten gecorrigeerd: ^ Niet alle verbrandingsinstallaties van ETS-deelnemers vallen onder ETS. Dit heeft ^ te maken met de geharmoniseerde definitie door de EU van P verbrandingsinstallaties. Hierdoor vallen bijvoorbeeld drogers niet onder ETS. De J;^ energiecijfers en emissies zoals beschikbaar in het allocatiebestand zijn daarom H* geschoond van de cijfers die bij de installaties behoren die niet meedoen met ETS. tx) Voor ESD geldt echter dat de gehele inrichting die onder ETS valt niet meedoet M niet met ESD. Daarom is hiervoor een correctie aangebracht. ^ Van niet alle bedrijven waren de elektriciteitsinkoopcijfers beschikbaar. Deze zijn gedeeltelijk bijgevoegd op basis van MJA-monitoringcijfers en gedeeltelijk - bijgeschat. Uiteindelijk ontbreken de volgende elektriciteitscijfers: industrie 5 bedrijven, HDO 1 bedrijf en glastuinbouw 4 bedrijven. Bij de glastuinbouwbedrijven is de fout die wordt gemaakt niet erg groot omdat wel bekend is dat er een aantal afnemers en een aantal leveranciers van elektriciteit bij zit die elkaar redelijk in evenwicht houden. De warmte-inkoop per inrichting was in het geheel niet beschikbaar. Het totale warmteverbruik van de industrie is daarom bijgeschat op basis van de output van de industriële WKK's. Van die cijfers is 95% toegerekend aan de ETS-bedrijven. In de energiecijfers van het CBS zijn de energieverbruiken van defensie niet inbegrepen. Daarom was het niet nodig hiervoor een correctie toe te passen Conversiefactoren (coëfficiënten) De conversiefactor voor elektriciteit is 2,5; de standaardwaarde zoals aangegeven in bijlage II van de richtlijn. Dit is ook het gemiddelde rendement van de elektriciteitsproductie in Nederland Afbakening tussen energie (productie) sector en finale consumptie In het finale energiegebruik zijn de centrales (incl. decentrale WKK), winningsbedrijven en raffinaderijen buiten beschouwing gelaten omdat deze tot de energieproductiesector behoren. Bovendien vallen veel van die bedrijven onder ETS. Warmteleveringen aan sectoren Huishoudens, Diensten en Landbouw zijn inbegrepen in het finale energiegebruik. Voor de sector Industrie is 95% van de warmte van de decentrale WKK's (zelfstandige inrichtingen) toegerekend aan ETS-bedrijven en dus afgetrokken van het eindverbruik voor de industrie. Indien een WKK binnen een inrichting staat is hiervoor het verbruikte gas toegerekend aan het betreffende bedrijf en niet de opgewekte warmte en elektriciteit. Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
13 -H r~ (X) n C? CD CD Op 1 Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
14 Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie per sector 3.1 Maatregelen ter verbetering van de energie-effciëntie in de huishoudelijke sector y CP Onderstaande tabel biedt een overzicht van de besparingen in de huishoudelijke sector als gevolg van een pakket aan maatregelen, waarbij per toepassing is aangegeven welke besparingen het pakket aan maatregelen oplevert. Tabel 3.1 Overzicht besparingen huishoudelijke sector No Toepassing Eindgebruikers doelgroep Periode Besparingen 21 (GWh/jaar) Besparingen 216 (GWh/jaar) 1 Nieuwbouw Huishoudens Bestaande bouw Huishoudens Apparaten Huishoudens Conversie Huishoudens Totaal Het energiebeleid voor de huishoudens kenmerkt zich door een combinatie van beleidsinstrumenten, gericht op verschillende aspecten van huishoudelijk energiegebruik. Deze combinatie van instrumenten is gericht op het vergroten van bewustwording van het energiegebruik, inzicht geven in eigen handelingsperspectieven, huiseigenaren stimuleren tot het nemen van maatregelen en wettelijke maatregelen voor nieuwbouw. Een beschrijving van de afzonderlijke maatregelen staat in bijlage II. 3.2 Maatrege/en fer verbetering van de energie-efficiëntie in de dienstensector Onderstaande tabel biedt een overzicht van de besparingen in de dienstensector als gevolg van een pakket aan maatregelen, waarbij per toepassing is aangegeven welke besparingen het pakket aan maatregelen oplevert. Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 11
15 Tabel 3.2 Overzicht besparingen dienstensector r~ C/) No Toepassing Eindgebruikers doelgroep Periode Besparingen 21 (GWh/jaar) Besparingen 216 (GWh/jaar) 1 Nieuwbouw Dienstensector Bestaande bouw Dienstensector Apparaten Dienstensector Conversie Totaal Dienstensector Bij de dienstensector is sprake van een combinatie van wettelijke eisen aan nieuwbouw (EPN), wettelijke eisen aan milieu- en energiebeheer, belasting op het gebruik van energie, afspraken over energiebesparing en een stimuleringsregeling om investeringen in energiebesparende maatregelen eerder rendabel te maken. Een beschrijving van de afzonderlijke maatregelen staat in bijlage II üd N> NJ CD üd 3.3 Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de industrie (niet-ets) Onderstaande tabel biedt een overzicht van de besparingen in de industrie als gevolg van een pakket aan maatregelen. Tabel 3.3 Overzicht besparingen industrie No Toepassing Eindgebruikers doelgroep Periode Besparingen 21 (GWh/jaar) Besparingen 216 (GWh/jaar) 1 Industrie Bij de sector Industrie, uitgezonderd het deel dat valt onder de Europese emissiehandel, gaat het om de inzet van de volgende maatregelen: MJA, Wet Milieubeheer, Energiebelasting (EB), Energie-investeringsaftrek (ElA) en MEP voor WKK. De Wet Milieubeheer bevat minimum verplichtingen waar bedrijven aan moeten voldoen, terwijl via de MJA extra inspanningen worden afgesproken. De E)A maakt investeringen in energie efficiënte apparatuur en/of processen eerder rendabel, terwijl de Energiebelasting de kostprijs van energie verhoogt. Een beschrijving van de afzonderlijke maatregelen staat in bijlage H. 3.4 Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de transport sector Onderstaande tabel biedt een overzicht van de besparingen in de transport sector als gevolg van een pakket aan maatregelen, waarbij per toepassing is aangegeven welke besparingen het pakket aan maatregelen oplevert. 12 Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
16 Tabel 3.4 Overzicht besparingen transport sector No 1 Toepassing Personenauto's Eindgebruikers doelgroep Transportsector Periode Besparingen 21 (GWh/jaar) 91 Besparingen 216 (GWh/jaar) r~ t/o n 2 Bestelauto's Transportsector Rijgedrag Transportsector Kilometerheffing Transportsector Totaal Bij de transport sector gaat het om de volgende maatregelen: Belastingen: brandstofaccijns, motorrijtuigenbelasting (MRB) en belasting personenauto's en motorrijwielen (BPM), kilometerheffing, CO 2 -differentiatie BPM Beperking maximumsnelheid Energielabels auto's Programma "Het nieuwe rijden" Een beschrijving van de afzonderlijke maatregelen staat in bijlage II. 3.5 Maatregelen ter verbetering van de energie-efficiëntie in de landbouw sector Onderstaande tabel biedt een overzicht van de besparingen in de landbouw sector als gevolg van een pakket aan maatregelen. Tabel 3.5 Overzicht besparingen landbouw sector No Toepassing Eindgebruikers doelgroep Periode Besparingen in 21 Besparingen in Glastuinbouw Bij de sector landbouw gaat het om de volgende maatregelen: Meerjarenafspraken (GLAMI convenant, MJA paddestoelen en MJA bloembollen), MEP voor WKK en duurzaam, Energiebelasting (EB), Energie-investeringsaftrek (EIA) en Groen Beleggen en Fiancieren (MIA, Vamil). Een beschrijving van de afzonderlijke maatregelen staat in bijlage II. Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 13
17 14 Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
18 4 Horizontale maatregelen en maatregelen voor verschillende sectoren f") Het actieplan kent de volgende maatregelen voor die voor meer dan een sector gelden (zie onderstaande tabel). Tabel 4.1 Maatregel Maatregelen die voor meer dan een sector gelden Huishoudens Diensten Industrie Transport Landbouw OD CD CD Energiebelasting X X X X X Bouwbestuit Energieprestatienorm X X X X M ISJ Meerjarenafspraken X X X MEP-WKK X X Energieinvestingsaftrek X X X De besparing van horizontale maatregelen en maatregelen die voor meer dan een sector gelden is meegenomen in de berekeningen van de besparingen per toepassing. Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 15
19 n 16 Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
20 - H Maatregelen in het kader van artikel 5 en 7 ESD n 5. f Artikel 5: Energie-efficiëntie bij eindgebruik in de publieke sector cs> H^ Nederland heeft binnen Europa een voorlopersrol op het gebied van duurzaam ^ inkopen. De Nederlandse overheid heeft als ambitie dat de Rijksoverheid in 21 bij ^ 1% van haar inkopen duurzaamheid meeneemt; voor provincies, gemeenten en O waterschappen is dit 5% (Kamerbrief van 14 juli 26 van de Staatssecretaris van Jf Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (Kamerstukken II 25/26, <p 3 3 XI, nr. 134). Het programma Duurzame Bedrijfsvoering Overheden (hierna: M DBO) stimuleert overheden om milieu- en sociale aspecten mee te nemen bij de ^ inkoop van producten en diensten. Het programma loopt vooralsnog tot 21. DBO -fo vormt een samenwerkingsprogramma van het Rijk, het Interprovinciaal Overleg, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Unie van Waterschappen. In DBO worden criteria geformuleerd met betrekking tot duurzaam inkopen en aanbesteden. Per productgroep wordt een selectieve lijst van criteria opgesteld waaraan het geleverde moet voldoen. Deze criteria grijpen aan op de belangrijkste duurzaamheidsaspecten die voor de betreffende productgroep aan de orde zijn. Energiegebruik (direct of in de productieketen) zal hier in veel gevallen bij horen en dus zal er vaak een criterium worden opgenomen met betrekking tot energiebesparing. Door opname in het offerteverzoek of het bestek en het contract verplicht de overheid haar leverancier zich daar aan te houden. Voor sommige productgroepen zullen naast de criteria ook aanbevelingen aan de overheden worden gedaan voor de andere fasen van het inkoopproces. Zo kan in de voorbereidingsfase reeds een keuze worden gemaakt voor een minder energievragend alternatief. Ook kan in de contractfase worden aanbevolen in het contract te regelen dat de leverancier gebruikstips verschaft aan de eindgebruiker. Aan het eind van de looptijd van DBO zullen voor 8-1 productgroepen criteria zijn geformuleerd. De voortgang van het programma wordt tweejaarlijks gemonitored. Via de DBO-inkooprichtlijnen wordt tevens uitvoering gegeven aan de onderdelen b en c van bijlage VI van de richtlijn. Om het inkoopproces te vergemakkelijken worden richtsnoeren gepubliceerd over energie-efficiëntie als beoordelingscriterium. Via de DBO-website, workshops, netwerkdagen en publicaties worden kennis, ervaring en best practices over duurzaam inkopen verspreid. SenterNovem is belast met de administratieve, beheerstechnische en uitvoerende taken ten aanzien van het DBO-programma. Dit agentschap van het Ministerie van Economische Zaken geeft via de internetsite ( bekendheid aan het DBO-programma en de resultaten. Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 17
21 5.2 Artikel 7: Beschikbaarheid van informatie ' ; n " J-a MilieuCentraal ( is een landelijke organisatie die consumenten ^ praktische en betrouwbare milieu-informatie biedt. De informatie is getoetst door een G> forum van onafhankelijke deskundigen. Het Energiecentrum is een onafhankelijke zelfstandige stichting die ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf informeert over besparingsmaatregelen. De mechanismen en financiële en juridische kaders die worden vastgesteld ter verwezenlijking van de streefwaarde worden veelal door SenterNovem gepubliceerd en onder de aandacht gebracht. Via uitvoeringsprogramma's van de centrale overheid, meestal uitgevoerd door SenterNovem, worden specifieke groepen van marktdeelnemers voorzien van voor hun relevante informatie over energie-efficiëntie. Op deze wijze wordt invulling gegeven aan de informatie- en adviesverstrekking aan eindafnemers over energie-efficiëntie. De aandacht voor energie-efficiëntie in Nederland is met het aantreden van het Kabinet Balkenende IV verder verhoogd. De komende jaren zal er dan ook nog meer aandacht zijn voor het onder de aandacht brengen van mogelijkheden voor energie-efficiëntie bij marktdeelnemers. Overeenkomstig de richtlijn worden optimale energiebesparingpraktijken (best practices) uitgewisseld en ruim verspreid. Daartoe neemt Nederland deel aan verschillende internationale netwerken op energiegebied als het European Energy Network (EnR) en diverse Implementing Agreements van het Internationale Energie Agentschap (IEA) zoals Energy Conservation in Buildings and Community Systems Programme (ECBCS), Demand Side Management (DSM) en de Working Party on Energy End-Use Technologies. 18 Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
22 Bijlage 1 Ministerie van Economische Zaken "H r~ iyi o Gedetailleerde berekening nationale indicatieve streefwaarde 5 Energy use (in GWh PRIMARY) Coal Oil Natural gas Other Biogas/ Heat Electricity ^ gasses extraction (PRIMARY) CD -asa^r-' -ft & h-i FIEC ^'t ^ Exemption FIEC-ESD & Of which: Residential Tertiary Industry Transport Agriculture FIEC "" Exemption FIEC-ESD Of which: Residential Tertiary Industry Transport Agriculture FIEC Exemption FIEC-ESD Of which: Residential Tertiary Industry Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 19
23 Transport Agriculture FIEC Exemption F1EC-ESD f I ^ ^eawlip p^iitellsi ^'TÖ i ÜO n S qp h" Cv GD CO OD Of which: Residential Tertiary S NJ r-j Industry ^ Transport Agriculture FIEC ^ Exemption F1EC-ESD Of which: Residential Tertiary Industry Transport Agriculture FIEC Exemption FIEC-ESD Of which: Residential Tertiary Industry Transport Agriculture fOO ' " ' -( * * ', % T.2' *' ^"W* i > 286 ' 5333,; '^459*86 -~. t * 'l 287 : \ "" *<. r ï- V o '; ** t > " ^ ",, " ^' '. J ^- - - i p.-, rylft Totaryear 1-5- V, 7^ T >' T * /X't^jR-V? ttvs*. Coah * Oil i^.natural", r.! ' "** *t -i* s J '***/? gas *, (.' Other' - ibiogas/^he "* A */ t g as s es extraction tt v: r ^^, '\V J Electricity i ; r (^ y TotaiA] (I^RIMARy) *»«*' ^*^4 i f T,' "t v, J24322; 1 269*62,159861N;i;3/33^; 1 88^26^1} ITÎ , ***.*' ' l '-, r -2174,\ ' ^^3.438» ~\4>21 $ ^ J9 333 i ' > ' '**'"*< t* *?<, -* ^- " " TF * * P, * " - -s' g ' \' 4 ' 1 / N ? , >* , * _^ J, Î r * * * ^ t ^ i ^ ' Jtr - / * ^ c* 1 U t T ^ A *T ' f, 't -af S- ' *" ' % -» 1 y! 1 *,,-< " ', ' " 4 * V*" ' L i t *" *» * ' V«* JV^ * v* * 1 ] l t ^ '14453.,, "Î78 ^ x. f! ï * V M " i- -t ' 1 * ^^ «^.4 * L, < ;o v L, V ''-', y -2" ^ TT^jTT :v \ ^;p , «r ï 4* * ' < ' i A -V* ', -*58 f " \ t; * ^, s, ' ^'t"" ^ ^19^931» '674^ 'J" * *, 255 r 438 u«'vw 2 Nederland -Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
24 Bijlage II Beschrijving van afzonderlijke maatregelen voor de sectoren -H r~ OP Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 21
25 > 11.1 Huishoudens Het energiebeleid voor de huishoudens kenmerkt zich door een combinatie van beleidsinstrumenten, gericht op verschillende aspecten van huishoudelijk energiegebruik. Deze combinatie van instrumenten is gericht op het vergroten van bewustwording van het energiegebruik, inzicht geven in eigen handelingsperspectieven, huiseigenaren stimuleren tot het nemen van maatregelen en wettelijke maatregelen voor nieuwbouw. Bouwbesluit en EPN Energiebelasting MilieuCentraal en COEN KOMPAS Energielabel woningen (per 28) 22 Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27
26 Naam Categorie Geografische toepassing Doelgroep Te beïnvloeden activiteiten eindgebruikers Effectiviteit Status implementatie en planning Bouw besluit en de Energie Prestatie Norm (EPN) 1.1 Building Codes and Enforcements Nederland Projectontwikkelaars en andere bouwpartijen van nieuw bouw EPC = 1,4; 2 EPC = 1; 27 EPC =,8; 211 EPC =,6; (under consideration) 215 EPC =,4 (under consideration).,< n Beschrijving Het huidige beleid ten aanzien van nieuwbouw is vastgelegd in het Bouwbesluit en de energieprestatienorm (EPN). Specifieke energie-eisen voor bouwelementen in bouwbesluit Het Bouwbesluit regelt tot in detail aan welke bouwkundige eisen bouwwerken in Nederland moeten voldoen. Hierin zijn ook minimale eisen met betrekking tot isolatiewaarden van gevel-, vloer- en dakelementen en eisen aan installaties opgenomen (normstelling op componentniveau). EPN De energieprestatienorm (EPN) stelt eisen aan de energieprestatie van een woning of gebouw. In het Bouwbesluit is de norm inmiddels diverse malen aangescherpt, waarbij de maximaal toegestane energieprestatiecoëfficiënt (EPC) voor nieuwbouwwoningen is verlaagd van 1,4 in 1995 naar,8 nu. Door deze maatregelen zijn nieuwbouwwoningen gemiddeld 3% energiezuiniger geworden. Ook de normen voor utiliteitsgebouwen zijn verder aangescherpt. Verdere aanscherping EPN In de nieuwbouw moeten projectontwikkelaars en andere bouwpartijen worden verplicht tot het nemen van energiebesparende maatregelen. Dit kan via verdere aanscherping van de Energie Prestatie Normering ten opzichte van de huidige norm met 25% rond 212 en 5% rond 215. Een dergelijke aanscherping betekent voor woningen dat de EPC naar,4 gaat. Nederland - Actie Plan voor Energie Efficiëntie 27 23
Bijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency
Bijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency 1. Het Convenant Benchmarking energie efficiency Op 6 juli 1999 sloot de Nederlandse overheid met de industrie het Convenant Benchmarking energieefficiency.
Nadere informatieDatum 9 oktober 2015 Betreft Resultaten 2014 Meerjarenafspraken Energie-efficiëntie MJA3 en MEE
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 364 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieKansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014
Kansen voor warmte Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Centrale boodschap Er is een groot potentieel aan duurzame warmte en warmtebesparing in Nederland beschikbaar. Per situatie
Nadere informatieMilieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Elektriciteit. Versie maart 2017
Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Elektriciteit 1. Scope/afbakening De productgroep Elektriciteit omvat alle elektriciteit die van het openbare net betrokken wordt door een
Nadere informatieVergelijking methoden energiebesparing: PME en MJA Inleiding Meerjarenafspraken energie-efficiency
Vergelijking methoden energiebesparing: PME en MJA Door Martijn Verdonk (PBL) en Piet Boonekamp (ECN) Met bijdragen van: Annemie Loozen en Harry Vreuls (SenterNovem) Inleiding Het meten van energiebesparing
Nadere informatieDatum 4 december 2018 Betreft Resultaten 2017 Meerjarenafspraken energie-efficiëntie MJA3 en MEE
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieDatum 20 december 2017 Betreft Resultaten 2016 Meerjarenafspraken Energie-efficiëntie MJA3 en MEE
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieWarmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst
Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming
Nadere informatieVan Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Van Energie naar Klimaat Energietransitie in Nederland Timme Lucassen Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Inhoud Van energie naar klimaat Introductie RVO De opgave De uitvoering - Wetgeving - Instrumenten
Nadere informatieEnergiebesparing, geliefd en genegeerd. Colloquium Beleidsstudies Piet Boonekamp, 28 oktober 2011
Energiebesparing, geliefd en genegeerd Colloquium Beleidsstudies Piet Boonekamp, 28 oktober 2011 Aan de orde Verbruiktrends Wat is besparing Waarom besparen? Stimulering besparing Bereikte besparing Wat
Nadere informatieLearnshop. EN16001: Het kader voor uw energiemanagementsysteem? Nimaris b.v. Paul van Wezel Hertog van Brabantweg 15 5175 EA Loon op Zand
Learnshop EN16001: Het kader voor uw energiemanagementsysteem? Nimaris b.v. Paul van Wezel Hertog van Brabantweg 15 5175 EA Loon op Zand tel: 0416-543060 Fax: 0416-543098 email: Web: paul.van.wezel@nimaris.nl
Nadere informatieEnergieprestatie. De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving
Energieprestatie De aanscherping van de Energieprestatieeis in de gebouwde omgeving 1 Even voorstellen: Ron van der Aa (projectmanager bij NEN) Wie bent u? Context 2 Inhoud van deze presentatie Algemeen:
Nadere informatieDe praktijk van vergroenen van belastingen. Milieunetwerk GroenLinks, 16 september
De praktijk van vergroenen van belastingen Milieunetwerk GroenLinks, 16 september CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieEVALUATIE VAN HET KLIMAAT- BELEID IN DE GEBOUWDE OMGEVING 1995-2002
Ecofys bv P.O. Box 8408 NL-3503 RK Utrecht Kanaalweg 16-G NL-3526 KL Utrecht The Netherlands www.ecofys.nl tel +31 (0)30 280 83 00 fax +31 (0)30 280 83 01 e-mail info@ecofys.nl EVALUATIE VAN HET KLIMAAT-
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 28 665 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 ten behoeve van de stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie Nr. 41 BRIEF
Nadere informatieRol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening
Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directie Energiemarkt en Innovatie Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594
Nadere informatieBetere energieprestaties met Nuon Stadswarmte. Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars
Betere energieprestaties met Nuon Stadswarmte Kansen voor woningcorporaties, vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars Betere energieprestaties met stadswarmte Bestaande woningen, nieuwbouwwoningen en
Nadere informatieEnergie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015
Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 EED: Europese energie-efficiëntie richtlijn Energie-audit is onderdeel van een breder Europees kader
Nadere informatieEnergie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015
Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 Energie-audit: kansen voor energie efficiency met nieuwe richtlijn (EED) Teun Bolder 6 oktober 2015 Energie-audit:
Nadere informatieFiscale faciliteiten op milieugebied,
Indicator 14 november 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Er bestaan verschillende fiscale
Nadere informatieEnergie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 11 augustus 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energiedragers De economie
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieZonne-energie voor ondernemers. Een zonnige en zuinige toekomst?
Zonne-energie voor ondernemers Een zonnige en zuinige toekomst? Sjoerd Bootsma LTO Noord Advies Zonne-energie Onderwerpen Energie en duurzaamheid Ontwikkeling elektriciteitsprijs Aandeel groene stroom
Nadere informatieCPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid"
CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid" Inleiding! Wat zijn de plannen van de politieke partijen op gebied van duurzaamheid en wat betekent het voor de bouw?" Dit document zet de verschillende
Nadere informatieDe energietransitie: kansen grijpen kansen creëren
De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren Inspiratie voor de avond Marc Londo, ECN Beleidsstudies Alkmaar 1 april 2015 www.ecn.nl Boodschappen 1. De energiehuishouding verandert, en daar zijn
Nadere informatieEnergieke Zorgbouw. 5 oktober 2011. Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)
Energieke Zorgbouw 5 oktober 2011 Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO) Introductie Wijnanda Willemse adviseur NL Energie & Klimaat - Agentschap NL Voorheen SenterNovem Energiebesparing
Nadere informatieDuurzame dienstverlening Rekenen aan rendement
Duurzame dienstverlening Rekenen aan rendement Rekenen aan rendement zonnepanelen Monique van der Meij Energie-adviseur Monique.vanderMeij@flynth.nl mobiel: 06 53 26 19 68 LTO Noord Programma Ondernemer
Nadere informatieHét groene energieplan voor Nederland
Hét groene energieplan voor Nederland Doelen Green4sure Ontwikkeling pakket instrumenten en strategie voor reductie van 50% broeikasgassen in 2030. Verbeteren energievoorzieningzekerheid Tonen baten en
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieRendementen en CO -emissie van elektriciteitsproductie in Nederland, update 2012
Webartikel 2014 Rendementen en CO -emissie van 2 elektriciteitsproductie in Nederland, update 2012 Reinoud Segers 31-03-2014 gepubliceerd op cbs.nl CBS Rendementen en CO2-emissie elektriciteitsproductie
Nadere informatieOntwerpregeling mep-subsidiebedragen voor afvalverbrandingsinstallaties
Regeling van de Minister van Economische Zaken van., nr..., houdende wijziging van de Regeling subsidiebedragen milieukwaliteit elektriciteitsproductie 2006 (periode 1 juli tot en met 31 december) en de
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 568 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieStand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving
Stand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving Kees Kwant Inhoud Doelstellingen duurzaam energiebeleid Energiesituatie in Nederland Ondersteuning vanuit SenterNovem (SDE, EOS, EIA, DEN-B)
Nadere informatieOntwerpregeling subsidiebedragen WKK 2006
Handelend na overleg met de Minister van Financiën en de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer; Gelet op artikel 72p, tweede lid, van de Elektriciteitswet 1998; Besluit:
Nadere informatie3. Investeringen. 3.1 Energie-investeringsaftrek (EIA)
3. Investeringen 3.1 Energie-investeringsaftrek (EIA) Met de EIA stimuleert het ministerie van Economische Zaken de aanschaf van bedrijfsmiddelen door ondernemingen die leiden tot energiebesparing of de
Nadere informatieTotale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2
Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.
Nadere informatieZonne-energie voor ondernemers
Zonne-energie voor ondernemers Een zonnige en zuinige toekomst? Johannes Zijlstra 20-03-2013 LTO Noord Advies Zonne energie; drijvende kracht!? 1 Zonuren Onderwerpen Energie en duurzaamheid Ontwikkeling
Nadere informatieTrainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis
Trainingsmodule 1 Energie Prestatie Contracten (EPC) de basis Transparense Project Juni 2015 OVERZICHT VAN TRAININGSMODULES I. EPC de basis II. EPC-Proces van Projectidentificatie tot aanbesteding III.
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 4 juli 2017 Betreft Tweede openstelling SDE+ 2017
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieEnergie efficiëntie in mobiliteit
Energie efficiëntie in mobiliteit Martine Uyterlinde - ECN Beleidsstudies www.ecn.nl Vraagstelling workshop Welke instrumenten kan de overheid aanwenden om consumenten te bewegen efficiënter in hun mobiliteitsbehoeften
Nadere informatieMilieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie 8 april 2015
Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Gas 1. Scope/afbakening De productgroep Gas omvat alle gas die van het openbare gasnet en via transport over de weg betrokken wordt door
Nadere informatieBijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010
Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Toelichting bij de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit: - De definitie van de 9% doelstelling is conform de EU richtlijn duurzame elektriciteit
Nadere informatieFiscale faciliteiten op milieugebied,
Indicator 16 mei 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Er bestaan verschillende fiscale
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Nationaal Expertisecentrum Warmte maakt duurzame warmte en koude mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk In opdracht van 1 Warmte kost veel energie
Nadere informatie2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?
Energieakkoord voor duurzame groei Juli 2014 WERK IN UITVOERING Ed Nijpels Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? 1 Waarom een Energieakkoord? Perspectief Consistentie Ambitie Realiteit Groei
Nadere informatieNotitie energiebesparing en duurzame energie
Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015
Nadere informatieEnergie-investeringsaftrek: Fiscale voordelen bij aanschaf van zonnepanelen in 2016
Fiscale voordelen bij aanschaf van zonnepanelen in 2016 Investeren in zonne-energie is voor veel ondernemers een slimme keuze. U bespaart niet alleen jaarlijks op uw energiekosten, u profiteert als ondernemer
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage. Datum 16 oktober 2009
> Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal voor Bezuidenhoutseweg 30 Postbus 20101 2500 EC
Nadere informatieIn het laatste deel van deze brief wordt ingegaan op de aanbevelingen die volgen uit de evaluaties.
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 'S GRAVENHAGE Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieDecentrale duurzame energie opwekking
Decentrale duurzame energie opwekking Fiscaliteit in vogelvlucht Seminar Hier Opgewekt, 14 november 2012 2 1 Inhoud Selectie recente fiscale ontwikkelingen Fiscale stimuleringsmaatregelen Energiebelasting
Nadere informatieFiscale voordelen bij aanschaf van zonnepanelen in 2016
Fiscale voordelen bij aanschaf van zonnepanelen in 2016 Investeren in zonne-energie is voor veel ondernemers een slimme keuze. U bespaart niet alleen jaarlijks op uw energiekosten, u profiteert als ondernemer
Nadere informatieDuurzame energie in Japan
Duurzame energie in Japan Rob Stroeks (Project Officer, TWA Tokio) - 8-3-2004 Samenvatting Japan heeft van oudsher weinig natuurlijke energiebronnen. De daarmee samenhangende afhankelijkheid van buitenlandse
Nadere informatieWKK: de energiebesparingtechnologie bij uitstek!
WKK: de energiebesparingtechnologie bij uitstek! Deze notitie belicht puntsgewijs de grote rol van WKK bij energiebesparing/emissiereductie. Achtereenvolgens worden de volgende punten besproken en onderbouwd:
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie,
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 5169 25 maart 2011 Regeling van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 17 maart 2011, nr. WJZ /
Nadere informatieOntwikkelingen Zonne-energie
Ontwikkelingen Zonne-energie : Energieke Samenleving onderweg naar morgen Bert Bakker NIEUW: Bezuidenhoutseweg 50 2594 AW Den Haag 070 3040114 De oorsprong van (duurzame) energie De zon als energieleverancier
Nadere informatieEen 10 puntenplan gemeenten die echt iets aan het klimaatprobleem willen doen
Een 10 puntenplan voor gemeenten die echt iets aan het klimaatprobleem willen doen Doet uw gemeente voldoende aan het klimaatprobleem? Iedere aanpak van het klimaatprobleem begint lokaal. Internationaal
Nadere informatieTitel. Subtitle. >> Als het gaat om energie en klimaat
Titel Subtitle Inhoud Agentschap nl Algemeen EIA Meer informatie 2 agentschap nl Agentschap van Ministerie van Economische Zaken Brug tussen markt en overheid Beleid en ondersteuning op het gebied van:
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 17 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De productie van hernieuwbare elektriciteit
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieDe nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -
De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn l - Uitdagingen & oplossingen - DG Energie 22 juni 2011 ENERGIEVOORZIENING NOG AFHANKELIJKER VAN IMPORT Te verwachten scenario gebaseerd op cijfers in 2009 in % OLIE
Nadere informatieMJA Routekaart ICT 2030 en SER Energieakkoord
MJA Routekaart ICT 2030 en SER Energieakkoord Jeroen van der Tang Manager Duurzaamheid & Milieu Nederland ICT 30 januari 2014 Introductie Nederland ICT Nederland ICT is de branchevereniging van ICT-bedrijven
Nadere informatiePARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE
1 PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE BIJEENKOMST 3 DECEMBER 2015 Programma Duurzaam Landgraaf TON ANCION WETHOUDER GEMEENTE LANDGRAAF RONALD BOUWERS PROJECTLEIDER DUURZAAMHEID WIE ZIJN WIJ? PROJECTTEAM
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 9 april 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2014 (voorlopige cijfers) bedroeg
Nadere informatieTabellenbijlage. Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052
Tabellenbijlage Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052 Verantwoording Dit rapport is de tabellenbijlage bij de Nationale Energieverkenning 2014 verschenen
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie,
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 6371 3 april 2012 Regeling van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 28 maart 2012, nr. WJZ / 12042881,
Nadere informatieTechnisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015
Technisch-economische scenario s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015 Overzicht Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieDirectoraat-generaal Klimaat en Energie Bezoekadres Postadres Overheidsidentificatienr Ons kenmerk Salderen tot 2023, daarna geleidelijk afbouwen
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieAanbod en verbruik van elektriciteit,
Indicator 27 augustus 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het totale elektriciteitsverbruik
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieNVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis
NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis 11 oktober 2011 Bert Elkhuizen Cofely Energy Solutions Definities NEN 7120: nieuwe norm voor het bepalen van de energieprestatie
Nadere informatieEnergie-investeringsaftrek (EIA)
2018 Energie-investeringsaftrek (EIA) Financieel voordeel voor investeringen gericht op energiebesparing en duurzame energie. Doel De EIA heeft als doel om bedrijven te ondersteunen bij investeringen in
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieToelichting energie- en klimaatactieplan Ranst
Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Infomoment Ranst 23 september 2015 20u 1 Ranst timing 1. Voorstelling project aan schepencollege + goedkeuring: 12/2 2. werkgroep energie & klimaat: 19/3
Nadere informatieMJA-Sectorrapport 2012 Wetenschappelijk onderwijs
MJA-Sectorrapport 2012 Wetenschappelijk onderwijs Colofon Projectnaam: MJA-monitoring Wetenschappelijk onderwijs Datum: 16 mei 2013 Status: Eindversie Kenmerk: 1235678/223/BHW/AB/157005 Contactpersoon:
Nadere informatieWHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING. vandorp.eu
WHITEPAPER WET- EN REGELGEVING ENERGIEBESPARING vandorp.eu OVERZICHT WETGEVING ENERGIEBESPARING Introductie De besparing op energie wordt weleens gezien als een opgelegde bezigheid die als gevolg van allerlei
Nadere informatieWat kunnen we in Pijnacker-Nootdorp doen tegen klimaatverandering? Richard Smokers
Wat kunnen we in Pijnacker-Nootdorp doen tegen klimaatverandering? Richard Smokers Hoeveel CO 2 -reductie is nodig? doel nieuwe kabinet: in 2020 30% minder CO 2 -uitstoot dan in 1990 UN-IPCC: stabilisatie
Nadere informatieEED energie-audit: verplichting of kans?
EED energie-audit: verplichting of kans? Ondernemen met visie op energie Enschede, 28 januari 2016 Mayke Derksen en Jorieke Rienstra Inhoud Energietaken Energie-Efficiency Directive (EED) Meerjarenafspraken
Nadere informatieHet nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?
Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar
Nadere informatieCONCEPT. Besluit: 1 Stcrt. 2003, 249; gewijzigd bij ministeriële regeling van 27 januari 2005 (Stcrt. 25). 2 Stcrt. 2004, 126.
Regeling van de Minister van Economische Zaken van., nr..., houdende wijziging van de Regeling subsidiebedragen milieukwaliteit elektriciteitsproductie 2005, de Regeling subsidiebedragen milieukwaliteit
Nadere informatieVergroening van belastingen Concrete handvaten
Vergroening van belastingen Concrete handvaten Frans Rooijers & Martijn Blom 2 1 Vergroening belastingen Van arbeid naar milieubelastende factoren 1. Regulerend >> afname milieueffecten 2. Inkomsten voor
Nadere informatieExterne notitie. Petten, 8 juli Cees Volkers Wouter Wetzels. Afdeling Policy Studies ECN-N Van
Externe notitie Petten, 8 juli 2013 Afdeling Policy Studies ECN-N--13-028 Van Cees Volkers Wouter Wetzels Onderwerp Nieuwste inzichten Nederlands gasverbruik Inleiding ECN Policy Studies voert regelmatig
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieBelangrijk voor uw business case: stimuleringsregelingen. Bertus Postma
Belangrijk voor uw business case: stimuleringsregelingen Bertus Postma 1 Onderwerpen Berenschot Algemene ontwikkelingen stimuleringsregelingen Relatie met projectfasering Regionale regelingen Geothermie:
Nadere informatieGas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016
Gas is geen aardgas, en hard nodig Frans Rooijers - 4 november 2016 CE Delft: wie zijn wij? Onafhankelijk beleidsonderzoek en advies Bijna 40 jaar; ca. 50 medewerkers Grensvlak economie, techniek en (milieu)beleid
Nadere informatieBetekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs
Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Inhoud Introductie Duurzame Energie Koepel en Sector beschrijving
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieJaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag
Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt
Nadere informatieWijziging Activiteitenbesluit Wet milieubeheer
Wijziging Activiteitenbesluit Wet milieubeheer Introductie informatieplicht energiebesparende maatregelen Versie 3 oktober 2018 Wat is de aanleiding voor de informatieplicht? 2013: Energieakkoord Duurzame
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 21 januari 2003 (28.01) (OR. en) 15528/02 ADD 1. Interinstitutioneel dossier: 2001/0077 (COD) ENER 315 CODEC 1640
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 21 januari 2003 (28.01) (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2001/0077 (COD) 15528/02 ADD 1 ENER 315 CODEC 1640 ONTWERP-MOTIVERING VAN DE RAAD Betreft: Gemeenschappelijk
Nadere informatieEnergieprijzen in vergelijk
CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:
Nadere informatieCO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs
CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie! OVVIA is een energie diensten leverancier OVVIA investeert in CO2 reductie; oa energiebesparing, hernieuwbare energie
Nadere informatieEnergielabels voor personenauto's,
Indicator 28 november 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het marktaandeel van relatief
Nadere informatieECN-N Energiescenario s Drenthe 2030
December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen
Nadere informatie