5,7. Praktische-opdracht door een scholier 4359 woorden 19 maart keer beoordeeld. Geschiedenis

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "5,7. Praktische-opdracht door een scholier 4359 woorden 19 maart keer beoordeeld. Geschiedenis"

Transcriptie

1 Praktische-opdracht door een scholier 4359 woorden 19 maart ,7 6 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1: Eerste Engelse Oorlog ( ) Hoe is de oorlog ontstaan Na de Vrede van Munster voert de Republiek met Engeland de strijd om de handel op de wereldzeeën. De Nederlanders worden gezien als de 'vrachtvaarders van Europa'. In 1651 neemt Engeland de Akte van Navigatie aan, die bepaalt dat buitenlandse goederen alleen mogen worden aangevoerd door Engelse schepen of schepen uit het exporterende land. De Nederlandse koopvaardijschepen worden daarmee geweerd. Wanneer Admiraal Maarten Tromp in 1652 bij Dover de vloot van de Engelse Admiraal Robert Blake tegenkomt en weigert zijn vlag te strijken, loopt dit uit op een zeeslag. De Staten-Generaal doen het incident aanvankelijk af als een persoonlijke twist. Maar als Engeland de Nederlandse schepen blijft lastig vallen breekt er een oorlog uit. De verloop van de oorlog In augustus volgt de Slag bij Plymouth, in oktober de Slag bij de Hoofden en in december de Slag Bij Dungeness. De laatste wordt gewonnen door de Nederlanders. Bij de Driedaagse Zeeslag in maart 1653, de Slag bij de Gabbard in juni en de Slag bij Ter Heijde in augustus raken beide vloten zwaar beschadigd met het nadeel duidelijk aan de Nederlandse kant. Bij dit laatste gevecht wordt Tromp in de borst geraakt door een musketkogel en sterft. Beide partijen zijn inmiddels oorlogsmoe. Op 5 april 1654 komt er met het sluiten van de Vrede van Westminster een eind aan de Eerste Engelse Oorlog. Engeland wordt een oorlogsschatting van ruim twee miljoen gulden toegezegd en het eiland Pulu Run wordt afgestaan. Het gewest Holland zegt buiten de Vrede om in het geheim toe nooit de zoon van Willem II tot stadhouder te benoemen. Deze afspraak wordt vastgelegd in de Akte van Seclusie die tot grote verontwaardiging leidt in de Republiek. 2: De Tweede Engelse Oorlog ( ) Periode tussen de Eerste en de Tweede Engelse oorlog. De periode tussen de Eerste- en de Tweede Engelse Oorlog gebruikte de Republiek om haar vloot her op te bouwen. De Eerste Engelse Oorlog had duidelijk aan het licht gebracht dat de vloot van de Republiek niet opgewassen was tegen de veel grotere en zwaarder bewapende Engelse oorlogsschepen. De in 1653 aangetreden nieuwe Raadspensionaris van Holland (vergelijkbaar met een minister-president nu) Johan de Witt heeft hierin een grote en belangrijke rol gespeeld. Dankzij zijn initiatieven was de Republiek grotere en zwaarder bewapende oorlogsschepen gaan bouwen om het Engelse geweld met gelijke munt terug te kunnen betalen. Daarnaast werden ook de staatsfinanciën op orde gebracht en werd de structuur van de vloot aanzienlijk verbeterd en geprofessionaliseerd. Betekende het verlies van de Eerste Engelse Oorlog voor de Republiek aanvankelijk een economische terugslag, al snel bleek dat de Pagina 1 van 8

2 Republiek zich hiervan snel herstelde. De laatste vijftig jaren van de 17e eeuw bleken een van de meest bloeiende uit de Gouden Eeuw te zijn. Nadat de Engelse druk verdwenen was en Engeland zich in een nieuwe oorlog met Spanje had gestort, hernam de Republiek rond 1660 dan ook haar dominante positie in de wereldhandel en op het politieke wereldtoneel. Hoe ontstond de Tweede Engelse oorlog De Tweede Engelse oorlog was niet enkel een herhaling van de een economische rivaliteit tussen de Republiek en Engeland. Wat opvalt, is dat de Tweede Engelse Oorlog, meer dan de Eerste Engelse Oorlog, onderdeel was van een Europese concurrentiebelangenstrijd. Daar waar de Eerste Engelse Oorlog veel meer een bilateraal conflict was, een conflict tussen twee staten onderling, waren bij de Tweede Engelse Oorlog ook andere landen direct betrokken die elk hun eigen belangen hadden. In de nieuw ontstane Europese arena streefden landen er steeds meer naar om hun macht en rijkdom te vergroten. Vooral Engeland en Frankrijk waren van deze politiek een duidelijk voorbeeld. Maar ook Zweden, Denemarken en de bisschop van Münster bemoeiden zich met het conflict om er zelf beter van te worden. Zoals hierboven al is opgemerkt, lag aan dit denken onder andere het mercantilisme ten grondslag. Had de door Engeland in 1651 afgekondigde Akte van Navigatie in combinatie met het teisteren van de Nederlandse handelsvloot geleid tot de Eerste Engelse Oorlog in 1652, met de troonsbestijging van Karel II (in het Engels Charles II) in Engeland in 1660 werd er spoedig een tweede Akte van Navigatie aangenomen die als doel had de Nederlanders uit de Atlantische handel te stoten. Evenals bij de eerste Akte van Navigatie mochten waardevolle goederen enkel via Engelse havens door Engelse schepen naar Engeland worden vervoerd. De Engelse strategie tijdens de Tweede Engelse Oorlog was dan ook voornamelijk om de Nederlandse zeehandel onmogelijk te maken en hiermee te vernietigen. George Downing, de Engelse ambassadeur in de Republiek schreef hierover: Zolang de zee open is en hun [die van de Republiek, BW] handel voortgaat, kunnen zij ad infinitum geld krijgen; maar als daaraan een einde wordt gemaakt ziet het er heel anders uit: dan zullen zij niet in staat zijn om de noodzakelijke en gebruikelijke kosten van hun regering te dragen, laat staan dat zij een dergelijke oorlog zouden kunnen voortzetten. In de periode tussen 1660 en het uitbreken van de Tweede Engelse Oorlog verslechterde de verstandhouding tussen de Republiek en Engeland geleidelijk aan steeds verder. Aanleiding hiervoor waren de acties van Engelse kaperschepen die in het kader van de Akte van Navigatie de handelsvloot van de Republiek bleven teisteren. Ook in Azië, en elders in de wereld, bleven de Republiek en Engeland elkaar voortdurend tegen het lijf lopen. De competitie tussen de Verenigde Oost Indische Compagnie (VOC) en haar Engelse tegenstrever de East India Company (EIC) om de dominantie in Azië was fel en leidde tot voortdurende spanningen. In 1664, het jaar vóór het uitbreken van de oorlog liepen de frustraties aan weerszijde van de Noordzee steeds verder op. Vooral de actie van de Engelse majoor Holmes om het fort Cabo Verde bij de Guinese kust te heroveren en enkele schepen van de West Indische Compagnie (hierna: WIC) aan te vallen, zette in de Republiek veel kwaad bloed wat leidde tot een serieuze verslechtering in de relatie tussen de Republiek en Engeland. In Engeland was de stemming vanaf 1664 dan ook zeer anti- Nederlands geworden. Tot in de hoogste kringen was men er van overtuigd dat een oorlog tegen de Republiek grote winsten zou opleveren. Zo hoopte Karel II met een oorlog niet alleen zijn politieke invloed uit te breiden, maar ook zijn financiële positie te verbeteren. Daarnaast hadden Engelse ministers, marineofficieren en handelaren elk hun eigen motieven om een oorlog tegen de Republiek te steunen. Toen Engeland in september 1664 de Nederlandse kolonie Nieuw-Nederland (zie mijn artikel: Nieuw- Pagina 2 van 8

3 Amsterdam: de Nederlandse wortels van New York, ) innam en in december 1664 een retourvloot uit Smyrna aanviel, was ook voor de Republiek de maat vol. In januari 1665 verklaarde Engeland de Republiek de oorlog. De Engelse acties die tot doel hadden om de Republiek in een onderschikte rol te dwingen waren hiermee mislukt. De Witt becommentarieerde het uitbreken van de oorlog met de opmerking dat de Engelsen niet handelden naer equiteit noch naer haere waere interessen maar alleen met drift en sonder overlech. Met een nieuwe oorlog probeerde Engeland haar handel ten koste van de Republiek uit te breiden. 3: Tocht naar Chatham Het plan Reeds tijdens de Eerste Engelse Oorlog had admiraal Maerten Harpertsz Tromp. In 1652 na de slag bij Dungeness al eens overwogen om de Theems op te varen. Aangezien hij niet over mensen beschikte die het gebied op hun duimpje kenden, zette hij een aanval niet door. Over het algemeen werd de te grote diepgang van de oorlogsschepen als een te riskant obstakel beschouwd. Ondanks dat Tromp in 1652 al het plan had bedacht de Theems op te varen, gaat het volgens Prud homme van Reine te ver om Tromp als geestelijk vader van de Tocht naar Chatham te beschouwen. Reden hiervoor is dat de plannen te veel van elkaar verschilden. Zo gebeurde het dat Johan de Witt, als Raadspensionaris aan boord bij de Hollandse vloot, in 1665 patrouillerend voor de Engelse kust bij de monding van de rivier de Theems, ook verrichte de bemanning metingen. Toen hieruit bleek dat het vaarwater voldoende diepgang had, stelde De Witt zijn gedurfde plan op om met de Nederlandse vloot een aanval op de Engelse scheepswerven aan de rivier de Medway uit te voeren. Zoals uit de benaming de Tocht naar Chatham al afgeleid kan worden, vond deze confrontatie niet plaats op open zee. Het was dus geen zeeslag zoals alle voorgaande confrontaties wel waren geweest. De Medway is een zijrivier van de grote rivier de Theems, die de toegangspoort tot Londen is. Aan de Medway hadden de Engelsen hun grote scheepswerven gevestigd waar de oorlogsschepen gemaakt en zonodig hersteld werden. Engeland had ook last van financiële problemen en had om deze reden ook hun vloot aan wal gelegd. Hiermee was een ideale mogelijkheid gecreëerd om de Engelsen in het hart te treffen en ze een gevoelige nederlaag toe te brengen. Dit was echter niet zo eenvoudig. Nog afgezien van de onzekerheden dat er eventueel ook zantbanken in de Theems, en de Medway last had van bochten en slikgronden. Maar de oorlogsschepen werden ook beschermd door het fort Sheerness en was er een grote zware ketting over de rivier gespannen. Volgens Rogers was de omtrek van elke schakel 6,25 inches (15,9 cm) en zou elke schakel 2 inches (5,1 cm) dik zijn. In totaliteit zou de ketting hiermee 14,5 ton gewogen hebben. Omdat de ketting zelf niet sterk genoeg werd geacht een gerichte aanval te doorstaan, was de ketting doormiddel van diverse andere maatregelen ondersteund en versterkt. Admiraal Michiel De Ruyter had het plan van De Witt dan ook aanvankelijk verworpen omdat hij het veel te gevaarlijk vond. Michiel De Ruyter bijna zestig jaar die als opperbevelhebber aan het hoofd van de vloot stond, was echter door zijn gezondheidstoestand kon niet echt goed fungueren als opperbevelhebber hij werd van tijd tot tijd getroffen door hevige koortsaanvallen die afkomstig waren van malaria. Daarom was ook Cornelis de Witt mee dit was de broer van Johan de Witt mee met deze vloot. Hij moest de Ruyter ondersteunen feitelijk had Cornelis de leiding van deze gedurfde operatie. Zijn zou opnieuw als opperbevelhebber aan het hoofd van de vloot staan. Zijn broer en opsteller van het plan, Johan de Witt, was vanwege de onderhandelingen in Breda onmisbaar en kon de Republiek niet verlaten. Daarnaast zou luitenant- Pagina 3 van 8

4 admiraal Van Ghent de amfibische operatie voor zijn rekening nemen. Luitenant-admiraal Van Ness zou als plaatsvervanger van De Ruyter dienen, mocht dat nodig zijn. Tijdens de krijgsraad op 18 juni 1667, voorafgaande aan de aanval, legde Cornelis de Witt het doel van het plan uit. Deze was eigenlijk heel eenvoudig: aan de opgelegde Engelse vloot bij de werven van Chatham moest zoveel mogelijk schade worden toegebracht. Verder werd er besloten dat de actie met 17 lichte schepen, 5 jachten, 4 branders en 10 galjoten met 1000 soldaten onder het bevel van Van Ghent zou worden uitgevoerd. De zwaardere en dus dieper liggende oorlogsschepen bleven achter onder het bevel van (de zieke) De Ruyter. De uitvoering De daadwerkelijke uitvoering van de geplande actie vond plaats op 22 juni en 23 juni Op 20 juni werd het al eerder genoemde fort Sheerness aangevallen en ingenomen door mariniers. Het fort werd vervolgens vernietigd omdat het moeilijk zou zijn het tegen een landmacht te verdedigen. Op 22 juni slaagde kapitein Van Braekel er in het admiraalschip de Unity zonder een schot te lossen te veroveren. Aangespoord door dit succes werd de grote zware ketting die over de Theems was gepannen en juist bedoeld was om vijandelijke schepen tegen te houden door de Nederlanders kapot gevaren. Verantwoordelijk voor dit succes was volgens Prud homme van Reine kapitein Jan Daniëlsz. van den Rijn. Rommelse als ook Rogers houden het echter op kapitein Van Braekel. Na het succes van de verovering van de Unity en het kapot varen van de ketting wordt die dag vervolgens het kapitale oorlogschip de Royal Charles veroverd. Vooral de verovering van het voormalige vlaggenschip de Royal Charles, zo genoemd ter ere van de Engelse koning, vormde volgens Prud homme van Reine het toppunt van de Engelse vernedering. De Royal Charles werd vervolgens meegesleept naar de Republiek. De achtersteven (de spiegel) hangt nog altijd in het Rijksmuseum te Amsterdam. Drie andere kapitale oorlogsschepen, de Matthias, Carolus Quintus en de Sancta Maria, werden in brand gestoken en vernietigd. Op deze eerste dag arriveerde De Ruyter pas helemaal aan het einde van de dag, waardoor hij zelf op die 22e juni geen aandeel in de glorieuze acties heeft gehad. Op 23 juni 1667 was De Ruyter echter wél aanwezig. Onder zijn leiding wisten de Nederlanders nog verder de rivier op te varen en langs kasteel Upnor te komen. Gemakkelijk ging dit echter niet. Rogers schrijft hier over: The bravery of the Dutch in adventuring thus in these narrow waters under intense fire was astounding, and was rewarded by the demoralizing effect it had on the men who had been left on board the Royal James, Royal Oak, and Loyal London, to defend them. Door het inzetten van branders werden deze drie kapitale oorlogsschepen, de Loyal London, de Royal Oak en de Royal James, vernietigd. Bij de Engelsen ging ondertussen tijdens de acties van de Nederlanders bijna alles fout wat er fout kon gaan. Er waren te weinig geweren beschikbaar en versterkingen arriveerden niet op tijd. Bovendien waren vele soldaten, bewakers en andere werknemers gevlucht waardoor er simpelweg te weinig handen waren om het werk uit te voeren dat noodzakelijk was. Daarnaast was er sprake van een grote nalatigheid in het uitvoeren van bevelen. Dit alles kon gebeuren omdat het moreel laag was als gevolg van de lage lonen en het mismanagement binnen de Engelse marine. Ten slotte waren er spreekwoordelijk té veel kapiteins op één schip. Tijdens de actie op de Medway waren er te veel hoog geplaatsten die allemaal afzonderlijk van elkaar bevelen en tegenbevelen gaven. Het gevolg hiervan was dat er veel verwarring ontstond wat natuurlijk niet ten goede kwam aan de efficiëntie van het organiseren van de verdediging. Feitelijk was de marineleiding Pagina 4 van 8

5 totaal verrast waardoor er maar weinig verdedigingsmaatregelen waren getroffen. Het gevolg daarvan was dat een aantal schepen die verloren waren gegaan wellicht beschermd hadden kunnen worden. In totaal werden er vijftien Engelse linieschepen door brand of tot zinkingbrenging vernietigd. Hieronder bevonden zich vier van de vijf grootste Engelse linieschepen (de Royal Charles, Royal James, Royal Oak, and Loyal London). Op 24 juni werd besloten dat het niet langer verantwoordelijk was om nog verder de rivier op te zeilen. De ondiepe rivier, het tij, de gezonken Engelse schepen en de omstandigheid dat de Engelsen zich niet een tweede keer zouden laten verrassen, hadden tot dit besluit geleid. Tijdens dit alles waren de vredesbesprekingen tussen de Republiek en Engeland in Breda begonnen. Halverwege juni dreigden de onderhandelingen vast te lopen aangezien Engeland vast bleef houden aan haar eisen en de Republiek niet van plan was zich in een hoek te laten drukken. Toen de uitkomst van de Tocht naar Chatham op 24 juni 1667 bij de onderhandelaars bekend werd, deed dit de eisen van de onderhandelaars ook omslaan. Engeland was niet in de positie om de oorlog voort te zetten, de Nederlandse vloot lag nog steeds voor de kust van Engeland, klaar om een nieuwe aanval uit te voeren. Engeland, wist nu dat ze de onderhandelingen niet in hun voordeel kon afsluiten, en stemde vervolgens snel in met een concept vredesovereenkomst die op 10 juli was opgesteld. De vrede werd uiteindelijk op 24 augustus 1667 officieel te Breda ondertekend. Het vredesverdrag was voor de Republiek een overwinning omdat de uitkomst voor de Republiek gunstig was. Voor Engeland was de Vrede van Breda echter een bittere pil die geslikt moest worden. In het verdrag erkende de Republiek onder andere de overgave van Nieuw-Nederland/Nieuw-Amsterdam aan de Engelsen. In ruil hiervoor kreeg de Republiek St. Eustatius en Saba terug en droeg Engeland Suriname over aan de Republiek. Daarnaast werd de Akte van Navigatie verlicht. Wel dienden alle Nederlandse schepen hun vlag in het Kanaal van de Noordzee te strijken voor de Engelse vlag. De uitkomst van de geslaagde actie op de Medway is hiermee beslissend geweest voor de uitkomst van de Vrede van Breda. Het betekende ten slotte dat de Republiek zich had weten te handhaven als een jonge, sterke en onafhankelijke Republiek binnen het Europese strijdtoneel. Ondanks dat de Londense pers (The London Gazette) als ook Engelse bewindslieden de omvang van de gevolgen van de Tocht naar Chatham probeerden te verzachten door het te bagatelliseren, was het duidelijk dat het in Engeland als een ramp en een vernedering werd beschouwd. De oorlog was voor Engeland uitgelopen op een totale mislukking. Gansch Engeland stond als voor t hoofd geslagen over dit manhaftig bestaan: t ontstelde de groten en t verbaasde de kleinen. Geheel Londen was vol schrik, en men vreesde voor nog zwaarder rampen. De Koning en t gansche Hof, stond versteld, schreef G. Brandt in 1687 in zijn De Ruyter biografie over de Engelse reactie op de Tocht naar Chatham. De geslaagde actie van de Nederlanders op de Medway was dan ook niet zonder gevolgen gebleven. De bevolking van Londen was volledig in paniek geraakt en vreesde een directe aanval op hun stad. Als gevolg hiervan eisten vele mensen in paniek hun geld bij de bank op en probeerden een veilig heenkomen te zoeken buiten de stad. De oorlog was er hierdoor begrijpelijker wijze in Engeland niet populairder op geworden. Voor Karel II betekende de uitkomst van de oorlog persoonlijk een aantasting van zijn autoriteit en populariteit. In de Republiek werd de uitkomst uiteraard met vreugde begroet. Overal werd feest gevierd, luidden de kerkklokken en werden vreugdevuren ontstoken. De vloot die voor de Engelse kust was blijven patrouilleren totdat het verdrag van Breda was ondertekend, Pagina 5 van 8

6 keerde pas in oktober 1667 op vaderlandse bodem terug en werd met veel ceremonieel onthaald. Ter ere van de verrichtte diensten werden De Ruyter, Van Ghent en Cornelis de Witt tijdens een vergadering van de Staten-Generaal uitvoerig bedankt voor de verrichte diensten. Tijdens de maaltijd kregen zij allen een gouden erebeker uitgereikt namens de Staten van Holland. Het vormde een passende afsluiting van een geslaagde operatie. De gespannen verhouding tussen de Republiek en Engeland na de Tocht naar Chatham. Met het succes van de Tocht naar Chatham kwam er geen einde aan de rivaliteit tussen de Republiek en Engeland. Ondanks dat de in Breda gesloten vrede door sommigen wel wordt aangemerkt als een eervol compromis, valt mijns inziens niet te ontkennen dat de vrede door Engeland toch als een noodzakelijk kwaad werd beschouwd. De vrede zou dan ook niet lang stand houden. De Republiek was echter gesterkt en vol zelfvertrouwen uit de oorlog gekomen, vast besloten zich ook een volgende keer niet in een ondergeschikte rol te laten dwingen. In 1672 brak de Derde Engelse Oorlog uit. Dit keer stond de jonge Republiek alleen tegenover haar machtige tegenstanders Engeland en Frankrijk, bijgestaan door (alweer) de bisschop van Münster wordt in de vaderlandse geschiedenis dan ook beschouwd als het rampjaar waarin de Republiek bijna onder de voet was gelopen. Dankzij een wederom voortreffelijke leiding van De Ruyter werd ter zee voorkomen dat de Engelsen, bijgestaan door de Fransen, een invasiemacht op de Nederlandse kust konden zetten. Te land wist de in 1672 benoemde stadhouder Willem III uiteindelijk de Franse koning Lodewijk XIV en de bisschop van Münster te verdrijven. 4: Gebroeders de Witt & Michiel de Ruyter Johan de Witt Levensloop De Witt studeerde rechten, wiskunde en wijsbegeerte in Leiden en promoveerde in de rechten. Van 1647 tot 1650 werkte hij als advocaat in Den Haag. In 1650 werd De Witt pensionaris van Dordrecht. Tijdens het Eerste Stadhouderloze Tijdperk ( ) was De Witt raadspensionaris van Holland en West-Friesland. Holland was veruit de rijkste en machtigste van de zeven provinciën in onze Republiek. Daarom bezat De Witt op dat moment de meest invloedrijke politieke functie. Verdediging van het succes De Witt bouwde een goede en sterke oorlogsvloot op. Deze was in verval geraakt. Hij merkte hoe lastig het was om alle provincies te laten meebetalen. De vloot was voor het hele land van groot belang. Toch wilden niet alle provincies geld geven. Met veel moeite lukte het toch om goede schepen te bouwen. Maar geld voor andere verdedigingswerken was er daarna niet meer. Natuurlijk hoopte De Witt dat er helemaal geen oorlog kwam. Oorlog was slecht voor de handel. Toch waren er wel gevechten. Deze ontstonden als landen om ons heen de handelsbelangen in gevaar brachten. Handel was voor ons land erg belangrijk. Goederen werden in ons land verzameld en daarna op andere schepen door Europa verspreid. Dit bracht veel geld op en maakte onze Republiek een van de rijkste landen ter wereld. Engeland wilde daarom alleen eigen schepen of schepen uit het land dat de goederen maakte binnenlaten (de acte vaan Navigatie). Voor onze Republiek was dit natuurlijk nadelig. Daarom startte een van de vele zeeoorlogen tegen Engeland. De vele conflicten met Frankrijk hadden juist te maken met Zonnekoning Lodewijk XIV. Die wilde graag de Spaanse Nederlanden veroveren (nu België). De Witt wilde Frankrijk alleen niet als buur Daarom steunde Pagina 6 van 8

7 hij Spanje militair bij de verdediging van de zuidelijke Nederlanden. Juist het succes en de rijkdom die De Witt s politiek ons land bracht, veroorzaakte jaloerse buurlanden. Om die reden trokken Frankrijk en Engeland in 1672 samen op tegen de Republiek. Zondebok Toen in 1672 Franse, Keulse en Münsterse troepen de Nederlanden binnenvielen en het leger zich terugtrok achter de Hollandse waterlinie, begon de stelselmatige ophitsing. Johan de Witt werd als zondebok gezien. Vermoord in Den Haag Tegen zijn broer Cornelis werd vervolging ingesteld op basis van de beschuldiging een complot tegen het leven van de prins te hebben beraamd. Op de dag waarop een vonnis tot levenslange verbanning van Cornelis werd uitgesproken, werden de broers bij het verlaten van de gevangenis door de bevolking, onder aanvuring van o.a. admiraal Cornelis Tromp en enkele hervormde predikanten, naar buiten gesleurd en gruwelijk vermoord. Cornelis de Witt Levensloop Cornelis de Witt was burgemeester van Dordrecht en broer van Johan de Witt. De twee broers, zoons van Jacob de Witt, studeerden samen. Cornelis trouwde in 1653 met Maria van Berckel. Cornelis was van 1652 tot 1654 lid van de admiraliteit van Rotterdam, en ook ruwaard van Putten en baljuw van de Beijerlanden. Zijn broer, die als raadpensionaris een machtige positie bekleedde, bezorgde Cornelis diverse functies. In 1667 had Cornelis het toezicht op de Tocht naar Chatham tijdens de Tweede Nederlandsen-Engelse Oorlog. Ondergang Samen gingen ze uiteindelijk ten onder. Hun pro-franse politiek mislukte toen Lodewijk XIV de Republiek aanviel tijdens de Hollandse Oorlog. Cornelis ging nog mee met de vloot tijdens de Slag bij Solebay, waar hij grote persoonlijke moed liet zien. Door het oprukken van de Franse troepen naar het hart van het land greep de oranjepartij de kans om de aanhangers van de gebroeders en hun bewind ten val te brengen. In de meeste Staten en vroedschappen namen ze met geweld de macht over. In augustus 1672 werd Cornelis door barbier Willem Tichelaar beschuldigd van het beramen van een moordpoging op prins Willem III. Cornelis werd gevangengezet in de Gevangenpoort (Den Haag). Ondanks zware martelingen bekende Cornelis niet - tegenwoordig wordt algemeen aangenomen dat hij volkomen onschuldig was. Omdat Cornelis een eerdere ontmoeting met Tichelaar ontkende, werd hij uiteindelijk vanwege meineed tot verbanning veroordeeld. Toen zijn broer hem op de dag van de uitspraak uit de gevangenis kwam halen, in de val gelokt door een vervalste brief die zogenaamd van Cornelis afkomstig was. Johan en Cornelis werden vermoord. De beul die Cornelis gemarteld had zou enkele maanden later op zijn sterfbed nog vergiffenis vragen aan de weduwe. Michiel de Ruyter Levensloop Michiel de Ruyter werd geboren in 1609 in Vlissingen, als zoon van een bierdrager. Hij was wel slim, maar hij had geen geduld voor school. Hij werd aan het werk gezet bij en touwslager, maar dat hield hij ook niet vol. Als kleine jongen hunkerde hij naar de zee. Daar was altijd werk zat. Michiel koos voor een loopbaan Pagina 7 van 8

8 op zee. Michiel de Ruyter werd stuurman op een walvisvaarder. De walvisjacht was gevaarlijk, maar de strijd ging hem bijzonder goed af. Daarom kreeg Michiel de Ruyter van zijn reder het commando over een kapersschip. Kapen was nog gevaarlijker. Je moest schepen aanvallen, proberen de lading te pakken te krijgen en de schepen tot zinken te brengen. Michiel had al zijn slimheid en listen nodig om te overleven. Zij volgende baan was rustiger, maar nog steeds gevaarlijk vanwege kapers. In 1640 voer Michiel de Ruyter met het koopmansschil De Vlissingen naar Brazilië. Hij haalde vooral hout, suiker en tabak uit Brazilië. Michiel de Ruyter liep veel risico s, maar de eigenaar van het schip streek alle winst op. Daarom kocht Michiel de Ruyter zijn eigen schip. Met De Salamander handelde hij jarenlang op West-Indië en het Middellandse Zeegebied. Hij was toen al erg rijk. Hij werd nog rijker door zijn geld te beleggen op de Amsterdamse handelsbeurs. Succes tijdens de tachtigjarige oorlog De Republiek was bijna de hele eeuw in oorlogen verwikkeld met andere landen, zoals Spanje, Engeland en Frankrijk. De Nederlandse handelsschepen hadden in 1652 gewapende begeleiding nodig. De regering dacht meteen aan Michiel de Ruyter. Pas na lang aandringen gaf hij toe. Zijn twijfel was terecht. Michiel kreeg dertig wrakken schepen en een onervaren bemanning mee om zeventig Nederlandse handelsschepen tegen de Engelse oorlogsvloot te beschermen. Hij wachtte niet af, maar zeilde direct naar de vijand toe. Volkomen onvoorbereid lieten de Engelsen zich in de pan hakken. De ondergang Michiel de Ruyter overleed na 58 jaar varen en vecht aan de gevolgen van een schotwond. Dit hoofdstuk gaat over de tijd waarin Michiel de Ruyter leefde. Deze periode wordt de Gouden Eeuw genoemd. Pagina 8 van 8

Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk prehistorie 62 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Regenten Stedenen envorsten Staten Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk Hoe hoog zou deze toren zijn?, denkt Jos als hij in de zomervakantie

Nadere informatie

werkblad Michiel de Ruyter

werkblad Michiel de Ruyter werkblad Michiel de Ruyter Al vier jaar na het einde van de Tachtigjarige Oorlog kreeg de Republiek het aan de stok met die andere zeevarende handelsmacht: Engeland. Hun rivaliteit leidde in de 17e eeuw

Nadere informatie

1. Ratificatie van de Vrede van Breda op 24 augustus Eerder, op 31 juli, heeft de ondertekening al plaatsgevonden. Bij de conferentie op het

1. Ratificatie van de Vrede van Breda op 24 augustus Eerder, op 31 juli, heeft de ondertekening al plaatsgevonden. Bij de conferentie op het 1. Ratificatie van de Vrede van Breda op 24 augustus 1667. Eerder, op 31 juli, heeft de ondertekening al plaatsgevonden. Bij de conferentie op het kasteel van Breda zijn topdiplomaten actief uit Nederland,

Nadere informatie

Geschiedenis van Suriname : Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie

Geschiedenis van Suriname : Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie Geschiedenis van Suriname 1667-1683: Suriname van Engelse naar Nederlandse landbouwkolonie 581-1795: De Republiek In de 17e en 18e eeuw spraken we nog niet van één Nederland maar, van de Republiek der

Nadere informatie

Leerdoel Leerlingen herhalen op een speelse manier kennis over het ontstaan en het bestuur van de Republiek.

Leerdoel Leerlingen herhalen op een speelse manier kennis over het ontstaan en het bestuur van de Republiek. HISTORISCHE BLINGO Korte omschrijving werkvorm Deze kennisquiz is een combinatie van Bingo en Lingo. De klas wordt verdeeld in zes teams. Ieder team heeft een bingokaart met daarop negen jaartallen. Het

Nadere informatie

Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?

Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere plaats in staatskundig opzicht

Nadere informatie

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten

Nadere informatie

KUNSTMENU DE WITT OF ORANJE. PO groep 7-8 en VO klas 1-2. Stadswandeling Het rampjaar 1672 in Leeuwarden

KUNSTMENU DE WITT OF ORANJE. PO groep 7-8 en VO klas 1-2. Stadswandeling Het rampjaar 1672 in Leeuwarden KUNSTMENU DE WITT OF ORANJE PO groep 7-8 en VO klas 1-2 Stadswandeling Het rampjaar 1672 in Leeuwarden 2 INHOUD INHOUD 3 PLATTEGROND 4 1. KLEIN SCHAVERNEK 14 (GEVELSTEEN TREKSCHUIT): 6 Michiel de Ruyter

Nadere informatie

Michiel de Ruyter een zeeheld

Michiel de Ruyter een zeeheld Michiel de Ruyter een zeeheld Helden zijn van alle tijden. Vroeger hadden we in Nederland ook al helden. Vooral zeehelden. Mannen die grote overwinningen hadden behaald met de Nederlandse scheepsvloot.

Nadere informatie

Het verhaal van de 80 jarige oorlog!

Het verhaal van de 80 jarige oorlog! Het verhaal van de 80 jarige oorlog! Filips II erft het grote "Europese Rijk" van zijn vader Karel V. Om te beginnen gaat hij strenge belastingen heffen. 1 Na een aantal jaar vertrekt hij naar Spanje,

Nadere informatie

De Franse keizer Napoleon voerde rond 1800 veel oorlogen in Europa. Hij veroverde verschillende gebieden, zoals Nederland en België. Maar Napoleon leed in 1813 een zware nederlaag in Duitsland. Hij trok

Nadere informatie

een zee In de zeventiende eeuw worden de handelaren en kooplieden steeds belangrijker. De edelen en de geestelijken krijgen veel minder macht.

een zee In de zeventiende eeuw worden de handelaren en kooplieden steeds belangrijker. De edelen en de geestelijken krijgen veel minder macht. Werkblad 3 Ω De Republiek Ω Les : Regenten, burgers en gemeen In de zeventiende eeuw worden de handelaren en kooplieden steeds belangrijker. De edelen en de geestelijken krijgen veel minder macht. Rijk

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

Canonvensters Michiel de Ruyter

Canonvensters Michiel de Ruyter ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Rembrandt van Rijn (1606 1669) Het beroemdste werk van Rembrandt

Rembrandt van Rijn (1606 1669) Het beroemdste werk van Rembrandt De Gouden Eeuw De zeventiende eeuw (1600-1700) werd ook wel de Gouden Eeuwgenoemd. De Gouden Eeuw was een periode waarin het erg goed ging met Nederland. Het ging goed met de schilderkunst b.v. Rembrandt

Nadere informatie

Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog

Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog In welk jaar publiceerde Luther zijn 95 stellingen? Welke Frans-Zwitserse hervormer kreeg veel aanhang in de Nederlanden? Welke vrede bepaalde, dat de vorst de religie van zijn volk bepaalt? 1517 Calvijn

Nadere informatie

De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702 Kennistoets bij hoofdstuk 3 Havo

De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702 Kennistoets bij hoofdstuk 3 Havo Kennistoets bij hoofdstuk 3 Havo Opdracht 1 De sterke economische groei die de Gouden Eeuw kenmerkt, kwam hoofdzakelijk ten goede aan het gewest Holland. Welke militaire oorzaak kun je benoemen? Holland

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo II

Eindexamen geschiedenis vwo II Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk Regenten en Vorsten Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk TIJD VAN REGENTEN EN VORSTEN 1650 1640 1660 1670 1680 1690 Eerste Stadhouderloze Tijdperk 1650-1672 1651: Grote Vergadering 1652-1654: Eerste Engelse

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken

Nadere informatie

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein

Geschiedenis groep 6 Junior Einstein De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten

Nadere informatie

Stofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).

Stofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats). Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de

Nadere informatie

De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal

De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal De ondergang van de Spaanse Armada een spannend verhaal Een volk in opstand, een boze koning, een dappere koningin, een onoverwinnelijke vloot en... een storm. Dit is het spannende verhaal van de Spaanse

Nadere informatie

Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)

Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) 1 Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648 meneervanempel.nl 2 Hoofdvraag Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?

Nadere informatie

Oorlog ten strijde! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw

Oorlog ten strijde! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw Oorlog ten strijde! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw zaal 3 zaal 4 zaal 5 Oorlog ten strijde! zaal 3 4 5 zaal Ingang Uitgang begane grond In de 7de eeuw was er strijd tussen de Hollanders

Nadere informatie

Naar het einde van de Tachtigjarige Oorlog

Naar het einde van de Tachtigjarige Oorlog prehistorie 44 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Regenten en Vorsten Naar het einde van de Tachtigjarige Oorlog Een korenmolen maalt koren en een watermolen maalt Nee Jos, ik

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Katern: De Republiek in de tijd van de vorsten. Hst. 4: De Republiek verliest haar voorsprong

Samenvatting Geschiedenis Katern: De Republiek in de tijd van de vorsten. Hst. 4: De Republiek verliest haar voorsprong Samenvatting Geschiedenis Katern: De Republiek in de tijd van de vorsten. Hst. 4: De Republiek verliest haar voorsprong Samenvatting door een scholier 2325 woorden 20 maart 2012 6,7 10 keer beoordeeld

Nadere informatie

Werkblad Introductie. 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij.

Werkblad Introductie. 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij. Werkblad Introductie 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2. PETJE OP, PETJE AF: WAAR OF NIET? Zijn de volgende zinnen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog

Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit

Nadere informatie

Hoofdstuk 1C8. Hoe ontstond Nederland?

Hoofdstuk 1C8. Hoe ontstond Nederland? Hoofdstuk 1C8 Hoe ontstond Nederland? Cursus 8.1 De koning en de prins Wat leer je deze cursus? Dat hervormers de Katholieke kerk wilden veranderen Dat zij de Protestante kerk stichtten Wat de reformatie

Nadere informatie

Link it: Republiek in tijd van Vorsten

Link it: Republiek in tijd van Vorsten Link it: Republiek in tijd van Vorsten Uitleg Link it werkt in principe als een soort domino (hoewel je er andere varianten op kunt bedenken). Het idee is dat de leerlingen moeten proberen om een begrip

Nadere informatie

4,6. Rode draad: Inleiding, Zeeheld: Michiel de Ruyter. Samenvatting door een scholier 2598 woorden 22 januari keer beoordeeld.

4,6. Rode draad: Inleiding, Zeeheld: Michiel de Ruyter. Samenvatting door een scholier 2598 woorden 22 januari keer beoordeeld. Samenvatting door een scholier 2598 woorden 22 januari 2007 4,6 53 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Kooplieden, kapers en kunstenaars. 1600-1700 is de Tijd van regenten en vorsten Rode draad:

Nadere informatie

Oprichting voc vmbo-kgt34

Oprichting voc vmbo-kgt34 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/89655 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

8.2 Fort Elmina. De leerkracht bespreekt de vragen met de leerlingen die op hun plaats zitten.

8.2 Fort Elmina. De leerkracht bespreekt de vragen met de leerlingen die op hun plaats zitten. Thema/ onderwerp: Werkblad 8.2 Fort Elmina Korte samenvatting van de leeractiviteit: De geschiedenis van Fort Elmina wordt verteld a.d.h.v. afbeeldingen en een videofragment. Hierna gaan de leerlingen

Nadere informatie

Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643

Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643 Lodewijk XIII van Frankrijk: Fontainebleau, 27 september 1601 - Saint-Germain-en-Laye, 14 mei 1643 Lodewijk XIII, bijgenaamd de Rechtvaardige (le Juste), koning van Frankrijk van 1610 tot aan zijn dood,

Nadere informatie

Landenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u?

Landenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u? Landenspel Korte omschrijving werkvorm: In deze opdracht wordt de klas verdeeld in vijf groepen. Iedere groep krijgt een omschrijving van een land en een instructie van de opdracht. In het lokaal moeten

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Samenvatting Gouden Eeuw ABC

Samenvatting Gouden Eeuw ABC Samenvatting Gouden Eeuw ABC Week 1ABC: Gouden Eeuw algemeen Info: De Gouden Eeuw (1600-1700) De 17 e eeuw wordt de Gouden Eeuw genoemd, omdat er in Nederland veel geld werd verdiend. Vooral door de handel.

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw

Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw Werkstuk Geschiedenis VOC in de gouden eeuw Werkstuk door een scholier 1373 woorden 1 december 2004 5,2 619 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Deelvraag 1: Wat is de geschiedenis van de VOC? De VOC (Verenigd

Nadere informatie

Noord-Nederlandse gewesten. Smeekschift

Noord-Nederlandse gewesten. Smeekschift Habsburgs gezag Vanaf dat moment stonden de zuidelijke Nederlanden onder Habsburgs gezag. Noord-Nederlandse gewesten Door vererving en verovering vielen vanaf dat moment ook alle Noord- Nederlandse gewesten

Nadere informatie

DE GROTE VERGADERING VAN 1651 KORTE OMSCHRIJVING WERKVORM

DE GROTE VERGADERING VAN 1651 KORTE OMSCHRIJVING WERKVORM DE GROTE VERGADERING VAN 1651 KORTE OMSCHRIJVING WERKVORM Leerlingen spelen de Grote Vergadering van de Staten-Generaal in 1651 na. Deze vergadering was het beginpunt van het eerste stadhouderloze tijdperk.

Nadere informatie

DINGEN DIE JE MOET WETEN

DINGEN DIE JE MOET WETEN 50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978

Nadere informatie

Rampjaar 1672 hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Rampjaar 1672 hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 09 November 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/61312 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt. Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3

Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marco Harmsen 13 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67292 Dit lesmateriaal is gemaakt

Nadere informatie

Naam: FLORIS DE VIJFDE

Naam: FLORIS DE VIJFDE Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen

Nadere informatie

De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702 Kennistoets bij hoofdstuk 3 Vwo

De Republiek in een tijd van vorsten, 1477-1702 Kennistoets bij hoofdstuk 3 Vwo Kennistoets bij hoofdstuk 3 Vwo Opdracht 1 De sterke economische groei die de Gouden Eeuw kenmerkt, kwam hoofdzakelijk ten goede aan het gewest Holland. Daar is een militaire oorzaak voor. Benoem die oorzaak

Nadere informatie

LESPAKKET MICHIEL DE RUYTER

LESPAKKET MICHIEL DE RUYTER @ LESPAKKET MICHIEL DE RUYTER pagina 2 en 3! inleiding DE NEDERLANDSE ZEEHELD MICHIEL DE RUYTER Voor het maken van deze opdracht moet je eerst het stripboek Het geheim van Michiel de Ruyter hebben gelezen.

Nadere informatie

Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621

Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621 Albrecht en Isabella Heersers van de Nederlanden Periode: 1598 1621 Voorganger: Filips II Opvolger: Filips IV Albrecht van Oostenrijk: (Wiener Neustadt, 15 november 1559 Brussel, 13 juli 1621 Ook Albert

Nadere informatie

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart.

HANDEL LES 2. De Oostzeevaart of de Sontvaart. Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. Regenten en vorsten LES 2 HANDEL 1600 Aangenaam. De naam is Bicker, Jacob Bicker, directeur bij de Oostzeevaart. 1700 JE LEERT waarom de moederhandel zo belangrijk is; hoe de VOC werkt; hoe de WIC werkt.

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De oprichting, bloei en ondergang van de VOC

Werkstuk Geschiedenis De oprichting, bloei en ondergang van de VOC Werkstuk Geschiedenis De oprichting, bloei en ondergang van de VOC Werkstuk door een scholier 2703 woorden 24 februari 2005 6,1 337 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Voorwoord Ik heb gekozen voor dit onderwerp,

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Stadhouder Willem III

Praktische opdracht Geschiedenis Stadhouder Willem III Praktische opdracht Geschiedenis Stadhouder Willem III Praktische-opdracht door een scholier 2564 woorden 29 mei 2006 3,8 19 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Waarom werd

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1

Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1 Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1 Samenvatting door een scholier 1543 woorden 18 januari 2016 7,1 54 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis 2.1 Deelvraag: waartoe leidde de modernisering

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 1563 woorden 18 februari 2004 4,9 26 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Hoofdstuk 5 Primair: bron door iemand geschreven

Nadere informatie

Geschiedenis van Suriname : de slavenhandel

Geschiedenis van Suriname : de slavenhandel Geschiedenis van Suriname 1502-1808: de slavenhandel 1502: het begin van de Europese slavenhandel Na de ontdekking van Amerika werden er door de Spanjaarden en Portugezen al snel plantages aangelegd. Op

Nadere informatie

Jan zonder Vrees (hertog): Dijon, 28 mei 1371 Montereau, 10 september 1419

Jan zonder Vrees (hertog): Dijon, 28 mei 1371 Montereau, 10 september 1419 Jan zonder Vrees (hertog): Dijon, 28 mei 1371 Montereau, 10 september 1419 Hij was hertog van Bourgondië. Hij werd geboren in Dijon en was de oudste zoon van Filips de Stoute, hertog van Bourgondië en

Nadere informatie

Naam: DE FRANSE TIJD Napoleon-Willem l

Naam: DE FRANSE TIJD Napoleon-Willem l Naam: DE FRANSE TIJD Napoleon-Willem l De Franse tijd in Nederland. In 1795 trokken de Franse legers van Napoleon over onze grenzen. Ineens stonden duizenden Franse soldaten al aan onze rivieren. De Nederlandse

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door Jel 1523 woorden 13 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 6.1 Europa veroverd de wereld Portugezen,Spanjaarden reisden rond 1500

Nadere informatie

geschiedenis geschiedenis

geschiedenis geschiedenis Examen HAVO 2009 tijdvak 1 woensdag 20 mei 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

2 De oprichting van de VOC en de WIC zorgde ervoor dat overal op de wereld Zeeuwse en Hollandse schepen voeren.

2 De oprichting van de VOC en de WIC zorgde ervoor dat overal op de wereld Zeeuwse en Hollandse schepen voeren. Tijdvak 6 Toetsvragen 1 In de Tijd van Vorsten en Regenten werden in ook in de Nederlanden de eerste handelstochten naar Azië georganiseerd. Hoe werden deze tochten gefinancierd? A De Nederlandse overheid

Nadere informatie

Kastelen in Nederland

Kastelen in Nederland Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,

Nadere informatie

35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1

35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1 35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari 2005 7 334 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Wat is een revolutie? Een grote verandering in de samenleving in een korte

Nadere informatie

cradle2cradlecafé RONDJE DORDT 10 mei 2016

cradle2cradlecafé RONDJE DORDT 10 mei 2016 RONDJE DORDT 10 mei 2016 INHOUD Dank! Stadswandeling Patiënten perspectief Schaal Herkenning Eenheid Verhalen DANK! STADS- WANDELING STADS- WANDELING STADS- WANDELING cradle2cradlecafé STADSWANDELING En

Nadere informatie

Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden

Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden 5H Opgave 1 De Hollandse steden in het midden van de zestiende eeuw waren voor hun bevolkingsgroei afhankelijk van de invoer van graan uit het Oostzeegebied.

Nadere informatie

Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?

Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Dit deel van 6.2 hoort bij de HC De republiek Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht.

Nadere informatie

Stadhouder-koning Willem III

Stadhouder-koning Willem III prehistorie 68 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Regenten Stedenen envorsten Staten Stadhouder-koning Willem III Hé, daar ligt het boek dat we nu op zondag lezen, zegt Jos tegen

Nadere informatie

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie) Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door D. 1279 woorden 20 december 2017 6,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats PWW 2 H3 Regenten en vorsten H3.1 Machthebbers in Europa

Nadere informatie

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - II

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - II Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In 1792 begon de eerste Coalitieoorlog. 1p 1 Welk politiek doel streefde Oostenrijk met de strijd tegen Frankrijk na? Gebruik

Nadere informatie

Deel 1: 1648-1672 De Soevereine Republiek, de Engelse Oorlogen en het rampjaar

Deel 1: 1648-1672 De Soevereine Republiek, de Engelse Oorlogen en het rampjaar Chronologisch overzicht - DE 17e EN 18e EEUW, Deel 1 (1648-1672): De Republiek na de vrede van Munster 1 / 8 DE SOEVEREINE REPUBLIEK (1648-1795) Deel 1: 1648-1672 De Soevereine Republiek, de Engelse Oorlogen

Nadere informatie

DIE VIJF DAGEN IN MEI

DIE VIJF DAGEN IN MEI DIE VIJF DAGEN IN MEI 1940 Op initiatief van Martin Lagestee maakte Lagestee Film BV in samenwerking met acht regionale omroepen en in coproductie met NTR en VPRO vijf documentaires met als onderwerp de

Nadere informatie

3,6. Samenvatting door een scholier 1458 woorden 7 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Jaartallen

3,6. Samenvatting door een scholier 1458 woorden 7 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Jaartallen Samenvatting door een scholier 1458 woorden 7 februari 2011 3,6 18 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Centraal examen Jaartallen uitleg >1650< rond het jaartal 1650 >1650 voor het jaartal 1650 1650

Nadere informatie

Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten

Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten Verenigde Staten Ontwikkeling van de burgerrechten 1.2-2.3-3.3 Inleiding Deze opdracht gaat over de ontwikkeling van de burgerrechten. Hierbij staat de status van de zwarte bevolking in de Verenigde Staten

Nadere informatie

Het begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats?

Het begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Voorbeeld 1: Engeland De bezittingen van de Engelse koning Hendrik II in Frankrijk rond 1180 zijn

Nadere informatie

keer beoordeeld 6 april 2014

keer beoordeeld 6 april 2014 0 Samenvatting door M. 2362 woorden keer beoordeeld 6 april 2014 Vak Geschiedenis Methode Werkplaats Geschiedenis Werkplaats CE Examenkatern VWO De Republiek in een tijd van vorsten Hoofdstuk 4: De Republiek

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

Eduard III van Engeland: Windsor Castle, 13 november 1312 Richmond upon Thames, 21 juni 1377

Eduard III van Engeland: Windsor Castle, 13 november 1312 Richmond upon Thames, 21 juni 1377 Eduard III van Engeland: Windsor Castle, 13 november 1312 Richmond upon Thames, 21 juni 1377 Eduard III (Engels: Edward) was koning van Engeland van 1327 tot 1377. Hij was de oudste zoon van Eduard II

Nadere informatie

Napoleon. Teleblik quizzen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Napoleon. Teleblik quizzen. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Teleblik quizzen 18 November 2013 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/47692 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2003 - I

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2003 - I Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOLONIALE RELATIE INDONESIË - NEDERLAND + HET INDONESISCH NEDERLANDS CONFLICT 1945 1949 1p 1 De VOC kreeg van de Staten-Generaal

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De betekenis van de VOC voor de Nederlandse economie en de wereldeconomie

Werkstuk Geschiedenis De betekenis van de VOC voor de Nederlandse economie en de wereldeconomie Werkstuk Geschiedenis De betekenis van de VOC voor de Nederlandse economie en de wereldeconomie Werkstuk door een scholier 2448 woorden 4 juni 2009 6,7 74 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Karel XII van Zweden: Stockholm, 17 juni 1682 Halden, 30 november 1718

Karel XII van Zweden: Stockholm, 17 juni 1682 Halden, 30 november 1718 Karel XII van Zweden: Stockholm, 17 juni 1682 Halden, 30 november 1718 Karel XII was van 1697 tot 1718 koning van Zweden. Hij was de derde koning uit het geslacht Wittelsbach en één der partijen in de

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen. Tijd van jagers en boeren Prehistorie. - 3000 v C 500-1000

Tijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen. Tijd van jagers en boeren Prehistorie. - 3000 v C 500-1000 jagers en boeren Prehistorie - 3000 v C monniken en ridders Vroege Middeleeuwen 500-1000 Grieken en Romeinen Oudheid -3000 v C - 500 n C steden en staten - Hoge en Late Middeleeuwen 1000 1500 ontdekkers

Nadere informatie

een zee van tijd In Omdat 14 juli het begin van de Franse Revolutie is. Werkblad 42 Ω Fransen en koningen Ω Les 1: De Fransen komen Naam:

een zee van tijd In Omdat 14 juli het begin van de Franse Revolutie is. Werkblad 42 Ω Fransen en koningen Ω Les 1: De Fransen komen Naam: Werkblad 4 Ω Fransen en koningen Ω Les : De Fransen komen een Het strijdlied van de Franse Revolutie: Kom, kinderen van het vaderland, de dag van de overwinning is gekomen! De Franse Revolutie De burgers

Nadere informatie

Indonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent

Indonesian Times blz. 4 toch niet vrij? en spotprent Indonesian Times 28-12-1949 blz.2 eindelijk onafhankelijk!! blz. 5 het dagelijks leven en advertentie Blz. 3 onafhankelijkstrijd? blz.6 eerlijke strijd? blz. 4 toch niet vrij? en spotprent blz.7 column

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Pieter er Zeeman en de konvooien naar Moermansk Pieter Zeeman (geboren op Marken op 20 december 1914) voer in

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frans Ferdinand en de eerste wereldoorlog

Werkstuk Geschiedenis Frans Ferdinand en de eerste wereldoorlog Werkstuk Geschiedenis Frans Ferdinand en de eerste wereldoorlog Werkstuk door een scholier 2889 woorden 21 februari 2008 5,8 176 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De gebeurtenissen die uiteindelijk zouden

Nadere informatie

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop 1. commerciële landbouw moedernegotie malthusiaanse spanning - nijverheid 2. waterschappen feodaliteit gilden - Hanze 3. stapelmarkt nijverheid Nederlanden

Nadere informatie

Bronnenboekje examen VMBO-KB 2003

Bronnenboekje examen VMBO-KB 2003 Bronnenboekje examen VMBO-KB 2003 tijdvak 1 GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C 300005-633-527b DE KOLONIALE RELATIE INDONESIË - NEDERLAND bron 1 E A C F

Nadere informatie