Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Transcriptie

1 Regenten en Vorsten Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk TIJD VAN REGENTEN EN VORSTEN Eerste Stadhouderloze Tijdperk : Grote Vergadering : Eerste Engelse Oorlog 1668: Drievoudig Verbond 1667: Tocht naar Chatham 1652: Johan de Witt raadpensionaris : Tweede Engelse Oorlog Minimum 1. Wie was de voorzitter van de Grote Vergadering? 1. Jacob Cats. 2. Wie werd leider van de Republiek? 2. De Hollandse raadpensionaris Johan de Witt. 3. Welke twee partijen waren er toen in ons land? 3. De Oranjegezinden en de staatsgezinden. 4. Wat stond in de Acte van Navigatie? 4. Je mocht alleen goederen uit je eigen land naar Engeland vervoeren. 5. Wat was de oorzaak van de Eerste Engelse Oorlog? 5. De verdeling van de wereldhandel tussen Engeland en de Republiek. 6. Wie voerde toen de Hollandse vloot aan? 6. Admiraal Maarten Harpertszoon Tromp. 7. Wat was het gevolg voor de Republiek van de Engelse overheersing op zee? 7. Minder handel en visserij en daardoor armoede. 8. Welke zeeslag won De Ruyter in 1666? 8. De Vierdaagse Zeeslag. 9. Wat was zijn beroemdste tocht en wanneer? 9. Naar Chatham, in

2 10. Welke kolonie kreeg de Republiek toen de Tweede Engelse Oorlog voorbij was? 10. Suriname. 11. Wat is nu de naam van Nieuw-Amsterdam? 11. New York. 12. Welk land werd in deze tijd het machtigste land van Europa? 12. Frankrijk. 13. Welke drie landen sloten het Drievoudig Verbond? 13. De Republiek, Engeland en Zweden. 14. Hoe verbrak Lodewijk XIV het Drievoudig Verbond? 14. Hij kocht Engeland en Zweden om. Basis Jaartallen 1651: Grote Vergadering te Den Haag 1652: Johan de Witt raadspensionaris : Eerste Engelse Oorlog : Tweede Engelse Oorlog 1667: Tocht naar Chatham 1668: Drievoudig Verbond De Grote Vergadering 1. Dit is een foto van het Catshuis in Den Haag. Hier ontvangt de minister-president voorname gasten. a. Het witte huis is vernoemd naar Jacob Cats. Wie was dat? 136

3 b. Jacob Cats had een bijnaam. Wat was zijn bijnaam en wat betekent die bijnaam? c. Wat waren de drie onderwerpen van de Grote Vergadering? d. Hoe heet onze minister-president? Hoofdstuk 9 2. Hier zie je een plaat van de Grote Vergadering in s-gravenhage in Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk e. Wat gebeurt er nu in het Catshuis? 137

4 a. Welke andere naam ken je voor s-gravenhage? b. Deze vergaderzaal bestaat nog steeds. Hoe wordt deze zaal nu genoemd? c. Aan het dak hangen vaandels die in de Tachtigjarige Oorlog zijn veroverd op Spanje. Waarom zouden die vaandels zijn opgehangen tijdens de Grote Vergadering? d. Raadpensionaris Jacob Cats had de leiding tijdens de Grote Vergadering. Hij staat rechts, met zijn rug naar de zaal en zijn handen gevouwen op zijn buik. Schrijf JC boven zijn hoofd. De vierde man van links, met een boekje in zijn hand, is de opvolger van Jacob Cats: Johan de Witt. Schrijf JdW boven zijn hoofd. e. Tijdens de Grote Vergadering werd er gesproken over de unie, de religie en de militie. Zoek de woorden en hun betekenis bij elkaar. 138 Unie Godsdienst Religie Eenheid / Regering Militie Leger

5 3. Oranje en Stuart. a. Zet een blauwe kring om de leden van de familie Stuart en een oranje kring om de leden van de familie Oranje. Willem II ( ) Mary Stuart I ( ) Willem III ( ) Mary Stuart II ( ) Karel I ( ) Karel II ( ) Jacobus II ( ) Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk Amalia van Solms ( ) Hoofdstuk 9 Frederik Hendrik ( ) 139

6 b. Bekijk de strip. Waarom zou Johan de Witt er geen moeite mee hebben dat er nooit meer een stadhouder meer mocht worden benoemd? c. Wie is Cromwell? De Eerste Engelse Oorlog ( ) 4. Verbind de gebeurtenissen met de juiste plaats op de tijdbalk. Frederik Hendrik sterft 1650 Willem II sterft Vierdaagse Zeeslag Kleur de tijd van Stadhouder Willem II oranje. 2. Kleur de tijd van de Eerste en de Tweede Engelse Oorlog rood. 3. Kleur de rest van het Eerste Stadhouderloze Tijdperk geel. 140 Tocht naar Chatham 1670

7 a. Hoe heet het water tussen de Vlaamse kust (Spaanse Nederlanden) en de Engelse kust? b. Geef met een rode kleur de plaats aan waar Maarten Harpertszoon Tromp sneuvelde. In welk jaar was dat? c. Geef met een gele kleur aan waar de Vierdaagse Zeeslag plaatsvond. Hoofdstuk 9 Zeeslagen van de Nederlands-Engelse Zeeoorlogen 1. Zeeslag bij Dover, 29 mei Zeeslag bij Plymouth, 26 augustus Zeeslag bij Duins, 8-9 oktober Zeeslag bij Dungeness, 10 december Driedaagse Zeeslag, 28 februari-2 maart Zeeslag bij Nieuwpoort, juni Zeeslag bij Ter Heijde, 8-10 augustus Zeeslag bij Lowestoft, 13 juni Vierdaagse Zeeslag, juni Tweedaagse Zeeslag, 4-5 augustus Tocht naar Chatham, juni 1667 Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk 5. Bekijk de kaart over de zeeoorlogen tussen de Republiek en Engeland d. Geef met een groene kleur aan waar Chatham ligt. 141

8 De Tweede Engelse Oorlog ( ) 6. Michiel de Ruyter was een echter zeeman. Als bootsjongen, walvisvaarder, koopvaarder, kapitein en admiraal maakte hij veel reizen. Daarom staat zijn standbeeld bij de zee. a. In welke plaats staat zijn standbeeld en waarom? b. In de tijd van Michiel de Ruyter gebruikten ze seinvlaggen om berichten te versturen. Teken de internationale seinvlaggen na die behoren bij de letters van je naam. c. De Ruyter was in 1665 een van de oprichters van het Korps Mariniers om onze koloniën en de vloot op zee te beschermen. 1. Leg het motto van het Korps Mariniers: Qua patet orbis Zo wijd de wereld strekt uit. 2. De eerste actie van het Korps Mariniers was de tocht naar Chatham. In welk jaar was dat? 3. Welke taken heeft het Korps Mariniers nu? 142

9 Bedreigd door Frankrijk 7. Toen Johan de Witt er voor gezorgd had dat het Drievoudig Verbond gesloten werd, werd hij vergeleken met Jozua die de zon had doen stilstaan. a. Hoe wordt het Drievoudig Verbond ook genoemd? b. Welke drie landen sloten dat verbond? c. Drie tegen één is gemeen. Welke koning zou dat toen gezegd kunnen hebben? d. Wat is de bijnaam van die koning? Op 14 februari 1669 lag in het plaatsje Makkum dominee Theodorus à Brakel op zijn sterfbed. In het bijzijn van zijn zoon sprak hij: Welke trommelen zijn daar? Een ogenblik daarna: Ik hoor daar ook trompetten. Na een ogenblik bewoog hij zijn rechterhand, en sloeg zijn ogen omhoog, en als één die in grote bekommering is, zei hij: O, wat zijn daar al trommelen en trompetten! De vijand zal komen. a. Hoe heet de zoon van ds. Theodorus à Brakel? b. Welke vijanden zouden er bedoeld kunnen zijn? c. Hoe noem je zo n voorzegging zoals van à Brakel? Hoofdstuk 9 8. Lees de tekst. Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk e. Waarom wordt Johan de Witt vergeleken met Jozua? 143

10 Extra De Grote Vergadering 1. Raadpensionaris Jacob Cats schreef gedichten en spreekwoorden. Hier zie je een paar spreekwoorden die hij maakte. Zoek bij elke spreekwoord de betekenis op. a. Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. b. Om de wille van de smeer, likt de kat de kandeleer. c. t Zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen. d. Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. e. Al draagt de aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding. f. Bedenk zelf een spreekwoord. g. Jacob Cats correspondeerde met veel geleerde mensen. Wat wordt daarmee bedoeld? 144

11 h. Hier kun je een gedeelte lezen uit een brief die Jacob Cats geschreven heeft. 25 oktober Beschaafdste der jongelingen, Uw sierlijke verzen heb ik met vreugde ontvangen, met genoegen gelezen. Wij staan perplex, werkelijk perplex. U zult een zo geestig, zo spits gedicht toch niet in het duister weghouden, en gedogen dat het onder de korenmaat, zoals men het noemt, verborgen blijft? Dat behoort niet. Wat nu ons oordeel betreft het volgende. Wat ik ervan begrepen heb is goed; ik geloof dat ook van wat ik niet begrepen heb. Want om eerlijk te zijn, er zijn dingen in die ik niet vat. ( ) Aan wie zou deze brief geschreven kunnen zijn? (Zet een streep door de foute antwoorden.) Leg ook uit waarom. b. Het beste advies van Cats en Van Beverwijck was: alles met mate. Leg dit advies uit in eigen woorden. c. Van Beverwijck was in Italië besmet geraakt met de pest. Net als bijna iedereen in die tijd zag hij de pest als straf van God. Wat zegt de Bijbel over de oorzaak van ziekte. Is het een straf van God? Hoofdstuk 9 2. Jacob Cats schreef ook gedichten in de medische encyclopedie Schat der gezondheid van de Dordtse arts Johan van Beverwijck ( ). a. Wat is een ander woord voor medische encyclopedie? Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk Jan van der Heyden Constantijn Huygens Johannes Vermeer Gisbertus Voetius 145

12 d. Van Beverwijck had onderzocht hoe de mensen zich tegen besmettelijke ziekten konden beschermen. Bedenk drie adviezen die Beverwijck zou kunnen geven e. De volgende medische woorden zijn bedacht door Van Beverwijck: alvleesklier, endeldarm, sleutelbeen en slokdarm. Zoek deze woorden op in een medische encyclopedie. Maak een tekening van een menselijk lichaam en noteer deze lichaamsdelen op de juiste plaats. De Eerste Engelse Oorlog ( ) 3. Ter herinnering aan Maarten Harpertszoon Tromp. a. In welke oorlog sneuvelde Maarten Harpertszoon Trom? b. Tijdens welke zeeslag sneuvelde hij? c. Wie volgde hem op als admiraal? 146

13 De Tweede Engelse Oorlog ( ) 4. Dit lied gaat over Michiel Adriaanszoon de Ruyter. 1. In een blauwgeruite kiel 2. Als matroosje vlug en net 3. Daar staat Hollands admiraal Draaide hij aan t grote wiel Heeft hij voet aan boord gezet Nu een man van vuur en staal De ganse dag. Dat hoorde zo. De schrik der zee. Maar Michieltjes jongenshart Naar Oostinje, naar de West t Is een Ruiter naar den aard Leed ondragelijke smart Jongens dat gaat opperbest Glorierijk zit hij te paard A ach, a ach, a ach, a ach. Hojo, hojo, hojo, hojo. Hoezee, hoezee, hoezee, hoezee! a. Waar gaat het eerste couplet over? 5. Op de Bataviawerf in Lelystad wordt het admiraalsschip van Michiel de Ruyter nagebouwd. Dat schip heet De Zeven Provinciën. Hier zie je een deel van de nagebouwde spiegel. a. Welke kant van het schip wordt spiegel genoemd? Hoofdstuk 9 c. Welke bijnaam kreeg Michiel de Ruyter toen hij admiraal was? Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk b. Naar welke twee werelddelen voer Michiel als matroos? 147

14 b. Je ziet de wapens van de zeven gewesten of provinciën. Van welke gewesten zijn de wapens? Schrijf de namen in de juiste volgorde op. Begin rechtsboven c. Welke twee gewesten ontbreken in bovenstaande rij? Waarom? d. Wat heeft de leeuw, die in het midden staat, in zijn poten? e. Waarom is het erg moeilijk om zo n schip na te bouwen? f. Scheepslieden hielden vaak een dagboek bij op hun reizen, een scheepsjournaal. Een voorbeeld hiervan is het journaal van schipper Bontekoe uit Hoorn. Michiel de Ruyter was nog jong toen hij begon met het beschrijven van zijn zeereizen. Boven het eerste journaal schreef hij de tekst: Looft God bovenal. Schrijf een stukje van zijn scheepsdagboek. Let op vanuit welke functie van De Ruyter je schrijft! 148