Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht. Integraal ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht C O N C E P T

Transcriptie

1 Integraal ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht C O N C E P T Stuurgroep Landgoed De Utrecht -1- Maart 2007

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Voorwoord 4 Samenvatting 5 Hoofdstuk 1 Inleiding Probleemstelling en doelstelling voor Landgoed De Utrecht Vernieuwende inhoud van het project Relaties met reconstructiedoelstellingen Subsidie Lerend naar een duurzaam Brabant Opzet van het rapport 9 Hoofdstuk 2 Ondernomen stappen proces Fasen project Opzet van het project Uitwerking in werkgroepen en integratiegroep 11 Hoofdstuk 3 Resultaten per werkgroep en integratie Landbouw, Water en Natuur Landbouw Water Natuur Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie Recreatie & Toerisme Cultuurhistorie Wonen, Werken en Leefbaarheid Wonen Werken Leefbaarheid Integratie Samenstelling integratiegroep Toelichting op de integratiekaart 22 Hoofdstuk 4 Effecten in ruimte, economie en reconstructiedoelen Impact in ruimte per thema Overzicht ruimte in het kader van landgoedregeling Specificatie ruimteclaims per thema Omvorming landbouwgronden naar nieuwe natuur Bedrijfseconomische balans Reconstructiedoelen 27 Hoofdstuk 5 Momentopname proces Communicatie met belanghebbenden Leerervaringen 29 Hoofdstuk 6 Vooruitblik vervolg proces Toekomstige activiteiten 31 Hoofdstuk 7 Kaartmateriaal Kaart werkgroep Landbouw, Water en Natuur Kaart werkgroep Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie Kaart werkgroep Wonen, Werken en Leefbaarheid Integratiekaart 35 Stuurgroep Landgoed De Utrecht -2- Maart 2007

3 Bijlagen Overzicht van betrokkenen 37 a. Stuurgroep Landgoed De Utrecht 37 b. Werkgroep Landbouw, Water en Natuur 37 c. Werkgroep Wonen, Werken en Leefbaarheid 37 d. Werkgroepen Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie 37 e. Genodigden brede groep 38 f. Aanwezigen voorlichtingsavond bewoners 39 g. Aanwezigen voorlichtingsavond (hoeve)pachters 39 h. Aanwezigen voorlichtingsavond Werkgroep Landschap en Natuur Hilvarenbeek 39 i. Aanwezigen voorlichtingsmiddag Colleges van B&W gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden 39 j. Aanwezigen gebiedscommissie provincie Noord-Brabant Cultuurhistorische route en landbouwenclaves Financiële doorrekening projecten Landgoed De Utrecht Buitengewoon ; Schetsboek nieuwe buitenplaatsen op Landgoed De Utrecht 49 Foto 1, Ven Stuurgroep Landgoed De Utrecht -3- Maart 2007

4 Voorwoord Om economische duurzaamheid te bereiken en een reeks maatschappelijk gewenste ontwikkelingen mogelijk te maken gaat nu na honderd jaar een herontwikkeling plaats vinden op basis van dit voorliggende Integrale Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht, in het verlengde van het reconstructieplan. De Utrecht is het grootste landgoed in Noord-Brabant en herbergt diverse economische activiteiten en veel natuurlijke en landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Ook binnen de portefeuille beleggingen in het buitengebied van Nederland van Fortis ASR Verzekeringen is het landgoed het oudste en grootste aaneengesloten object. Het landgoed onderscheidt zich daarbij van de andere beleggingsobjecten doordat naast de noodzakelijke financiële opbrengst ook waarde wordt toegekend aan de historische verbondenheid die teruggaat tot de Levensverzekeringmaatschappij De Utrecht. Dit bedrijf legde rond 1900 het landgoed aan als een geïntegreerde gebiedsontwikkeling avant la lettre. Fortis wil mede met het instandhouden van de historische eenheid van het landgoed inhoud geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemerschap en duurzaam ondernemen. Initiërende partijen van het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht zijn Brabants Particulier Grondbezit (BPG), Fortis en het streekhuis Beerze Reusel, ondersteund door het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE). Het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht is opgesteld in goede samenwerking en nauw overleg met verschillende betrokken partijen die een belang hebben op het landgoed. De stuurgroep prijst zich gelukkig dat zoveel mensen vanuit provinciale-, gemeentelijke en particuliere organisaties zich met groot enthousiasme hebben ingezet om deze kwaliteitsslag voor het landgoed voor te bereiden, namelijk gemeente Hilvarenbeek, gemeente Reusel-De Mierden, provincie Noord- Brabant, (Hoeve) pachters, recreatie-ondernemers, bewoners, Brabantse Milieu Federatie, heemkundige kringen Reusel, De Mierden en Esbeek, ZLTO, waterschap De Dommel en Kamer van Koophandel. Stuurgroep Landgoed De Utrecht, Bas Wolters, Rentmeester Landgoed de Utrecht Arno de Schepper, Brabants Particulier Grondbezit Rick van den Berg, Streekhuis Beerze Reusel Wiet van Meel, Streekhuis Beerze Reusel Maikel Denissen, Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Karin Bakker, Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Stuurgroep Landgoed De Utrecht -4- Maart 2007

5 Samenvatting Voor de komende 10 jaar wordt voor Landgoed De Utrecht verwacht: - Een terugloop in inkomsten uit jacht, bos- en landbouw; - Een toenemende maatschappelijke vraag naar niet-kostendekkende projecten Deze ontwikkelingen brengen de duurzame instandhouding van het landgoed in zijn huidige vorm in gevaar. Het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht kent daarom als centrale doelstelling: In samenspraak met provincie Noord-Brabant, gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden, gebruikers en andere belanghebbenden komen tot een nieuw rendabel evenwicht op het landgoed. Met als beoogd resultaat een convenant tussen provincie Noord-Brabant, gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden, waterschap De Dommel en Fortis als basis voor een integraal ontwikkelingsprogramma voor Landgoed De Utrecht, waarop onderliggende uitvoeringsprogramma's te baseren zijn. Landbouw is de grootste economische drager van het landgoed en daarmee een van de belangrijkste thema s. Door stoppende agrariërs en het ontbreken van opvolgers zullen er de komende 10 jaar echter 150 ha aan landbouwgronden vrijkomen. Hiervan zal 90 ha beschikbaar komen voor uitbreidingswensen van de blijvende agrariërs. De overige 60 ha zullen worden ingezet voor het versterken van natuur, water, recreatie & toerisme en cultuurhistorie en het realiseren van nieuwe buitenplaatsen. Eerste uitgangspunt vanuit het waterschap is de realisering van de natte natuurparels. Daarnaast heeft het waterschap een algehele vernattingsdoelstelling voor het hele landgoed, waarbij echter géén vernatting van agrarische gronden nagestreefd wordt. In de vernattingsdoelstelling gaat het waterschap uit van een maximale te accepteren rendementsschade zonder schadevergoeding voor het bosbouwbedrijf van 5%. De totale oppervlakteclaim aan waterprojecten beslaat 47,5 ha. Voor natuur liggen de doelstellingen op het versterken van het aandeel inheemse boomsoorten, vanuit water-oogpunt op het omvormen van naaldbos naar loofhoutbos, het herstel van brongebieden, het herstel van ven-moerassen en het opwerpen van een 25 ha grote bufferzone rond Goor en Flaes. Vanuit het oogpunt van soortenbescherming wordt ingezet op het herstel van houtwallen in agrarisch gebied, het herstel van heidevegetaties, afgewisseld met soortenrijk weiland en akkers en het toepassen van geïntegreerd bosbeheer en ruimte creëren voor dynamisch bosrandenbeheer en vlaktegewijze vormen van bosverjonging. Daarnaast wordt vanuit natuur-oogpunt 3,5 ha stuifduin hersteld bij het cultuurhistorisch buurtschap Dun. Tevens wordt er 65 ha productiebos omgevormd naar een hogere natuurwaarde, in de vorm van heide ten behoeve van cultuurhistorie en soortenbescherming. Cruciaal voor de economische haalbaarheid van deze natuurprojecten is het buiten toepassing verklaren van de herplantplicht. Recreatie & Toerisme dient zowel een maatschappelijk als een bedrijfseconomisch belang in het project. Het maatschappelijk belang bestaat uit het feit dat het landgoed grote groepen recreanten, maar ook toeristen trekt die hier genieten van het aanbod aan natuurschoon en faciliteiten. Dit vormt tegelijkertijd een bedrijfseconomisch belang omdat een florerende toeristisch-recreatieve sector op het landgoed zorgt voor pachtinkomsten. Behoud en versterking van de cultuurhistorie vormt met name een maatschappelijk belang, waar in de exploitatie geld op wordt toegelegd. Door de integrale aanpak van het ontwikkelingsplan is het echter financieel vrijwel haalbaar te maken door de kosten voor cultuurhistorie te dekken uit inkomsten uit andere projecten. Daarnaast is het mogelijk om vanuit toeristisch-recreatieve insteek een aantal cultuurhistorisch waardevolle gebouwen te behouden. Versterking van Recreatie & Toerisme en het hergebruik van bestaande waardevolle accommodaties moet samen leiden tot een economische impuls van ca ,- per jaar. Vanuit maatschappelijk oogpunt is het wenselijk dat de leefbaarheid op het landgoed gehandhaafd blijft. Deze leefbaarheidswensen zijn echter niet economisch rendabel, waardoor zij de exploitatie negatief beïnvloeden. Het realiseren van landschappelijk en cultuurhistorisch verantwoord ingepaste woonfuncties draagt in het integrale plan bij aan de financiële haalbaarheid van de maatschappelijk gewenste ontwikkelingen. Door een geraamde meeropbrengst van ca ,- per jaar uit de realisatie van 20 buitenplaatsen wordt het mogelijk om onder andere de inkomstenderving op te vangen, natuur- en cultuurprojecten te realiseren, het toezicht op het landgoed te handhaven en de aan vervanging toe zijnde wegen te verbeteren. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -5- Maart 2007

6 Voor werken, anders dan op het gebied van recreatie & toerisme, is het uitgangspunt dat er geen grootschalige nieuwe activiteiten op het landgoed ontwikkeld moeten worden, maar dat kleinschalige activiteiten met een lage dynamiek, zoals aan huis gebonden beroepen zonder verkeersaantrekkende werking mogelijk zijn. Wat leefbaarheid betreft, is met name veiligheid een belangrijk item. Daarnaast kan het totaalproject leiden tot een grotere onderlinge verbondenheid tussen de bewoners van het landgoed. Hierin is vooral een taak weggelegd voor de bewonersvereniging. In totaal leidt het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht tot een investering in projecten van bijna 1 miljoen, met een jaarlijkse onderhouds- en rentelast van bijna ,-. De integratiegroep heeft de projecten vanuit de drie werkgroepen getoetst op synergie-effecten en mogelijke knelpunten. Geconcludeerd kan worden dat de projecten vrijwel alleen synergie-effecten kennen en dat er zich inhoudelijk nauwelijks knelpunten voordoen. De Vrijkomende landbouwgronden zullen voor een groot deel ingezet worden voor ingezet voor maatschappelijk gewenste ontwikkelingen (natuur, water, cultuurhistorie, R&T). Voor recreatie & toerisme worden mogelijkheden gecreëerd voor het hergebruik van een vijftal bestaande gebouwen en een fors aantal andere projecten. Voor cultuurhistorie wordt een drietal middeleeuwse landbouwenclaves opnieuw zichtbaar gemaakt in het landschap en onderling verbonden via een cultuurhistorische route. Met name de natuurwaarden op het landgoed zullen kwalitatief verbeteren door omzetting van landbouwgrond en bospercelen naar hogere natuurwaarden. Bedrijfseconomisch leidt het project in de huidige opzet tot een begroot tekort van ca ,- per jaar. Verdere uitwerking en specificering zal moeten leiden tot exactere inzichten in de bedrijfseconomische balans. Door het project wordt deels of geheel invulling gegeven aan 11 verschillende reconstructiedoelstellingen voor het plangebied De Utrecht. In het project zijn diverse leerervaringen opgedaan. Deze leerervaringen en ook de communicatie rond het gehele project vormen een belangrijk onderdeel van het project. Conclusies: Het project heeft voldaan aan de geformuleerde opdracht. Het blijkt mogelijk te zijn een nieuw evenwicht te realiseren via het vrijkomen van voldoende landbouwgrond om een twintigtal buitenplaatsen te realiseren. Daarmee wordt een voldoende basis gevormd voor het realiseren van waterdoelstellingen (herstel van een brongebied, natte natuurparel en opheffen verdroging), natuurprojecten (water- en soortbeschermingsdoelstellingen) en cultuurhistorie (zichtbaar maken van middeleeuwse landbouwenclaves). Tevens zijn er mogelijkheden voor het versterken van recreatie door hergebruik van bestaande schuren en het uitwerken van nieuwe (cultuurhistorisch gezien interessante) routes. De bedrijfseconomische balans kan in evenwicht worden gebracht, terwijl natuur, water en cultuurhistorie kunnen worden versterkt, terwijl de blijvende landbouw kan worden versterkt door uitbreiding of verbreding. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -6- Maart 2007

7 1. Inleiding Na overleg tussen Provincie Noord-Brabant en Brabants Particulier Grondbezit (BPG) is besloten om voor landgoederen in Noord-Brabant landgoedversterkingsplannen op te stellen. Naar aanleiding van deze landgoedversterkingsplannen is in 2006 gestart met de uitvoering van deze plannen voor 3 pilot landgoederen. Eén van deze pilot landgoederen is Landgoed De Utrecht. Landgoed De Utrecht is gelegen in het reconstructiegebied Beerze-Reusel, binnen de gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden, zie figuur 1.1, Ligging Landgoed De Utrecht. Landgoed De Utrecht is het grootste landgoed van Noord-Brabant met een oppervlakte van 2.500ha. Het landgoed bestaat uit 1.600ha bos, 200ha natuur, 600ha landbouwgronden en 100ha woon- en recreatiefunctie. Figuur 1.1 Ligging Landgoed De Utrecht 1.1 Probleemstelling en doelstelling voor Landgoed De Utrecht Voor de komende 10 jaar wordt voor Landgoed De Utrecht verwacht: - Een terugloop in inkomsten uit jacht, bos- en landbouw; - Een toenemende maatschappelijke vraag naar niet-kostendekkende projecten Deze ontwikkelingen brengen de duurzame instandhouding van het landgoed in zijn huidige vorm in gevaar. De probleemstelling die opgesteld is voor het integraal ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht, luidt als volgt; Om voor de toekomst een duurzame exploitatie van Landgoed De Utrecht mogelijk te maken, is het nodig om met een integrale aanpak een nieuw evenwicht te vinden tussen maatschappelijke, economische en ruimtelijke aspecten. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -7- Maart 2007

8 Bossen en Natuur. Tot nu werd geprobeerd de toename van de beheerskosten van alle onderdelen en de afname van de opbrengsten van bos en natuur op te vangen door extensivering van beheer en onderhoud. Gebleken is dat de grens van de extensivering is bereikt en dat onderhoudsachterstand gaat ontstaan. Om dit te voorkomen zijn investeringen in mensen en machines nodig. De kosten hiervan leiden tot afname van de netto-opbrengst die voor beide onderdelen is geraamd op 5% elk. Landbouw. De landbouw in Nederland staat onder druk aangezien zij moet concurreren op de wereldmarkt en de Nederlandse samenleving steeds meer eisen stelt aan de wijze van produceren. In een gevoelig gebied als de Utrecht zijn deze eisen in versterkte mate aan de orde. Het blijkt dan ook dat de landelijke uitstroom van ondernemers ook op het landgoed plaatsvindt. Bij ongewijzigde voortzetting van deze lijn en door de hiervoor genoemde stijging van de beheerskosten wordt de afname van de bijdrage aan het resultaat door de landbouw geraamd op 10%. Wonen en Recreatie. Gelet op het overheidsbeleid waarbij onder voorwaarden wonen in het buitengebied mogelijk is in combinatie met aanleg van nieuwe natuur en daarnaast de toenemende belangstelling van recreanten voor het gebied is gekozen voor deze beide onderdelen om de geraamde opbrengstverliezen te compenseren. De compensatie is voor beide onderdelen taakstellend geraamd op 10% Bossen 0-5 Natuur Landbouw Wonen Recreatie Noodzakelijk geachte compensatie Figuur 1.2. Economische aspecten inkomsten landgoed in % Doelstelling voor het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht is: In samenspraak met provincie Noord-Brabant, gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden, gebruikers en andere belanghebbenden komen tot een nieuw rendabel evenwicht op het landgoed. Met als beoogd resultaat: Een convenant tussen provincie Noord-Brabant, gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden, waterschap De Dommel en Fortis als basis voor een integraal ontwikkelingsprogramma voor Landgoed De Utrecht, waarop onderliggende uitvoeringsprogramma's te baseren zijn. 1.2 Vernieuwende inhoud van het project Het project zal gerealiseerd worden in de geest van de landgoedregeling van provincie Noord-Brabant. Om bepaalde doelen te realiseren wijken we af van de bestaande landgoedregeling. Het gaat hierbij met name om het toepassen van de landgoedregeling op een bestaand landgoed. Voorts bestaan er afwijkingen op de volgende punten: - het ontkoppelen groen van rood om hogere natuurdoeltypen te kunnen realiseren; - het deels realiseren van groen binnen EHS; Naast deze ruimtelijke doelstellingen wordt voorts een relatie gelegd naar economische en maatschappelijke doelstellingen middels projecten op het gebied van recreatie, cultuurhistorie en leefbaarheid. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -8- Maart 2007

9 1.3 Relaties met reconstructiedoelstellingen Het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht is in feite een nadere invulling van het reconstructieplan. Met de realisatie van het project worden reconstructiedoelen gerealiseerd op het gebied van water, natuur, landbouw, recreatie, economie en leefbaarheid. Het streven is om hoogwaardige natuur op het landgoed te realiseren. De reconstructiedoelen worden na de toelichting van de projecten per werkgroep, nader aangegeven in hoofdstuk Subsidie Lerend naar een duurzaam Brabant De algemene tendens in Nederland is dat het beheer van landgoederen op de sinds jaar en dag gangbare wijze steeds moeilijker wordt door een terugloop van inkomsten uit bos- en landbouw. Om een duurzame exploitatie van landgoederen mogelijk te maken, is het nodig om een nieuw evenwicht te vinden. Het gezamenlijk met diverse partijen doorlopen van het proces naar een nieuwe duurzame exploitatie en het met elkaar verknopen van probleemstellingen leidt tot innovatieve oplossingen. Daarnaast levert dit proces ook winst op in de vorm van meer maatschappelijke betrokkenheid: de integrale aanpak leidt tot meer mogelijkheden om aandacht te besteden aan maatschappelijke projecten en inbedding in de omgeving. Omdat de problematiek van het onrendabele beheer op vrijwel alle landgoederen speelt, hebben de provincie Noord-Brabant en Brabants Particulier Grondbezit het initiatief genomen om te komen tot het opstellen van landgoedontwikkelingsplannen. Brabants Particulier Grondbezit voert hiertoe op een drietal landgoederen pilots uit. De leerervaring en kennis die in het kader van het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht wordt opgedaan, kan als basis voor ontwikkelingsprogramma s voor andere landgoederen dienen. Dit is de reden waarom subsidie is aangevraagd en verkregen in het kader van het programma Lerend naar een duurzaam Brabant. De leerresultaten worden vastgelegd en verspreid naar plaatsen waar behoefte is aan deze kennis. Door de betrokkenheid van Brabants Particulier Grondbezit is deze kennisverspreiding ook organisatorisch geborgd. 1.5 Opzet van het rapport In dit rapport wordt in hoofdstuk 2 ingegaan op het doorlopen proces en de diverse bij het proces betrokken groepen, waarna in hoofdstuk 3 de resultaten per werkgroep en de integratie worden toegelicht. Vervolgens worden in hoofdstuk 4 de effecten van het project beschreven in ruimtelijke en economische zin. Tevens worden in dit hoofdstuk verbanden gelegd met de reconstructiedoelstellingen. Hoofdstuk 5 geeft een momentopname van het tot op heden doorlopen proces, waarna in hoofdstuk 6 wordt vooruitgeblikt op het vervolg van het proces. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -9- Maart 2007

10 2. Ondernomen stappen proces Tijdens het proces zijn een viertal stappen ondernomen, waarna de uitvoering van start gaat. In onderstaande paragraaf zijn deze fasen en de daarbij betrokken partijen verder uitgewerkt. 2.1 Fasen project Het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht bestaat uit een viertal fasen, met aansluitend de uitvoeringsfase, namelijk; a. Orientatiefase (mei - juni 2006): Bijeenkomst Brede groep (voorbereidingsgroep) Bijeenkomst alle betrokkenen Formeren stuurgroep Formeren werkgroepen Wensen en suggesties Proces bespreken Werkafspraken uitwerking b. Uitwerkingsfase (juli - oktober 2006): Uitwerking thema s per werkgroep c. Integratiefase (november februari 2007): Thema s integreren in een uitvoerings- en ontwikkelingsprogramma Convenant opstellen met; - Provincie Noord-Brabant - Gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden - Waterschap De Dommel - Landgoed De Utrecht d. Rapportage en convenant opstellen (januari - april 2007) e. Uitvoeringsfase : Valt buiten scope van het project, maar hiermee begint het feitelijk realiseren van het nieuwe evenwicht op Landgoed De Utrecht. a. Oriëntatiefase Brede groep Stuurgroep b. Uitwerkingsfase Landbouw, Water en Natuur Wonen, Werken en Leefbaarheid Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie c. Integratiefase Integratiegroep d. Rapportage en Convenant Stuurgroep e. Uitvoering Bestuurlijke commissie Figuur 2.1, Schema projectfasering Stuurgroep Landgoed De Utrecht -10- Maart 2007

11 Het opstellen van de rapportage wordt door de stuurgroep uitgevoerd en leidt in nauwe samenwerking met provincie, beide gemeenten en waterschap tot het convenant. De uitvoering wordt door diverse partijen zelf gedaan, onder supervisie van een bestuurlijke commissie (bestaande uit vertegenwoordigers van de convenantpartners),verantwoordelijk voor de monitoring en bevordering van de voortgang van de projecten. Tijdens de fasen a t/m d blijft de stuurgroep regie voeren en worden beide gemeentebesturen, Gedeputeerde Staten en de Commissaris van de Koningin op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. 2.2 Opzet van het project Het is van belang om voldoende draagvlak te creëren voor het integraal ontwikkelingsprogramma, de doelgroep bestaat dan ook uit alle partijen (brede groep) die een belang hebben op het landgoed, nl; Brabants Particulier Grondbezit; Streekhuis Beerze Reusel; Gemeente Hilvarenbeek; Gemeente Reusel- De Mierden; Provincie Noord-Brabant; (Hoeve) pachters; Recreatie-ondernemers; Bewoners; Brabantse Milieu Federatie; Heemkundige kringen Reusel, De Mierden en Esbeek; ZLTO; Waterschap De Dommel; Kamer van Koophandel; Samenwerkingsverband Regio Eindhoven. Partijen uit de brede groep hebben vervolgens voor de uitwerking zitting genomen in een drietal werkgroepen (zie ook 2.3). Hierin heeft met name de ambtelijke vertegenwoordiging een inbreng gehad, terwijl in de brede groep ook bestuurders vertegenwoordigd waren. De stuurgroep heeft aanzet gegeven tot het opstellen van het Integraal Ontwikkelingsprogramma Landgoed De Utrecht. Het proces is door de stuurgroep begeleid en deze stuurgroep heeft tevens de eindverantwoordelijkheid over het project. Fortis/ De Utrecht Brabants Particulier Grondbezit Streekhuis Beerze Reusel Samenwerkingsverband Regio Eindhoven Figuur 2.2 Samenstelling stuurgroep Bas Wolters Arno de Schepper (voorzitter) Rick van den Berg en Wiet van Meel Maikel Denissen en Karin Bakker Naast afstemming in stuurgroep en werkgroepen heeft in het project afstemming plaatsgevonden met diverse andere partijen. Voor een overzicht hiervan, zie bijlage 1, overzicht van betrokkenen. 2.3 Uitwerking in werkgroepen en integratie Elke werkgroep had in de uitwerkingsfase de opdracht om de reeds als aanzet door de stuurgroep aangegeven indicatieve lijst deelprojecten binnen haar eigen thema aan te vullen. Vervolgens moesten zij per deelproject een uitvoeringsgereed plan opstellen dat als onderdeel in een totaalconvenant kan worden ingebracht. Voor deze projectplannen diende commitment van betrokken partijen geborgd te zijn. De deelnemers van de werkgroepen dienden terugkoppeling met hun eigen achterban te realiseren. Tevens heeft er terugkoppeling plaatsgevonden met de gebiedscommissie Beerze Reusel van de provincie Noord-Brabant over de haalbaarheid van het project. De samenstelling van de werkgroepen en hun resultaten worden toegelicht in hoofdstuk 3. De deelprojecten zijn tijdens de integratiefase samengevoegd, waarna de stuurgroep en een integratiegroep (zie 3.4) op basis van een integrale afweging de keuze heeft gemaakt welke projecten daadwerkelijk uitgevoerd gaan worden. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -11- Maart 2007

12 3. Resultaten per werkgroep en integratie In dit hoofdstuk wordt per werkgroep aangegeven welke projecten uitgevoerd zullen gaan worden. In eerste instantie is alle partijen gevraagd hun ideaalbeeld en prioriteitsplaatje voor te leggen. Dit ideaalbeeld en de daaruit voortvloeiende prioriteiten vormen de basis voor de integrale afweging. Iedere paragraaf in dit hoofdstuk verwijst naar een uitvouwkaart in hoofdstuk 7 van dit rapport. In de tekst zijn tussen blokhaken [ ] cijfers opgenomen, die verwijzen naar locaties op de kaart. De locaties die werkelijk worden gerealiseerd zijn op de kaart aangegeven. Achtereenvolgens wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de resultaten van de werkgroepen Landbouw, Water en Natuur, Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie en Wonen, Werken en Leefbaarheid. 3.1 Landbouw, Water en Natuur (zie kaart paragraaf 7.1) De werkgroep Landbouw, Water en Natuur bestond uit Sjef Oerlemans (ZLTO/hoevepachters), Nynke Heeg (waterschap De Dommel), Loek Hilgers (BMF), Harry Wouters (gemeente Reusel-De Mierden), Heine Van Maar (provincie Noord-Brabant), Bas Wolters (Fortis/De Utrecht) en Arno de Schepper (BPG) die het voorzitterschap van deze groep vervulde. De werkgroep werd ondersteund door Karin Bakker en Maikel Denissen (SRE). Vanuit gemeente Hilvarenbeek heeft niemand geparticipeerd in de werkgroep, maar heeft regelmatig terugkoppeling plaatsgevonden met dhr. Wim Waarma, gemeente Hilvarenbeek), Landbouw Landbouw is een van de belangrijkste thema s van het landgoed. Vooral vanwege het feit dat de agrarische sector de grootste economische drager van het landgoed is. Echter, vanwege de trend van achteruitgang in de landbouw, komen er de komende 10 jaar landbouwgronden vrij. Om het landgoed in balans te houden is het van belang om naast de economische, ook de ecologische en maatschappelijke functies duurzaam te versterken. Door de integrale aanpak is het mogelijk om de vrijkomende landbouwgronden niet alleen in te zetten voor uitbreiding van blijvende agrarische bedrijven, maar ook voor de uitvoering van natuur- en waterprojecten. Er zijn op dit moment 11 hoevepachters op het landgoed aanwezig. Van deze 11 zullen er binnen de looptijd van het project 3 stoppen. Samen met het reeds beschikbare areaal, vormt de grond van deze 3 stoppers een beschikbaar grondaanbod van 150 hectare. Het ideaalbeeld vanuit de landbouw zou zijn dat voor de blijvende hoevepachters die willen groeien ook een onbelemmerde groei mogelijk kan zijn. Van de 8 blijvende bedrijven hebben er 5 aangegeven de komende 10 jaren te verwachten extra grond te willen pachten voor de groei van hun bedrijf. Het gaat daarbij zowel om bedrijven met uitbreidingswensen in de agrarische tak als om bedrijven die verbrede activiteiten willen starten of uitbouwen. Deze bedrijven zullen tegen marktconform tarief worden tegemoetgekomen in hun grondbehoefte. Per saldo zal de landbouw op het landgoed afnemen, maar de bedrijven die willen groeien, kunnen dan toch hun groei realiseren. Het voornemen om de geasfalteerde wegen te renoveren zal met name tegemoet komen aan de melkveebedrijven die problemen aangeven met de melkafvoer in de winterperiode. Foto 2, slecht wegdek Landgoed De Utrecht Stuurgroep Landgoed De Utrecht -12- Maart 2007

13 3.1.2 Water Eerste uitgangspunt voor waterschap De Dommel is de realisering van de natte natuurparels. Daarnaast heeft het waterschap een algeheel doel om de verdroging op te heffen voor het hele landgoed. Voor het opheffen van de verdroging op het landgoed zijn maatregelen nodig. Het waterschap heeft aangegeven géén vernatting van agrarische gronden na te streven. Voor het opheffen van de verdroging gaat het waterschap uit van een maximale te accepteren rendementsschade zonder schadevergoeding voor het bosbouwbedrijf van 5%. Op dit moment kan het waterschap nog niet aangeven welke gevolgen de realisatie van de natte natuurparels voor de omliggende gronden heeft. Voor gronden waar natschade optreedt als gevolg van realisatie van de natte natuurparels wordt een schaderegeling overeen gekomen. Vanuit het ideaalbeeld zijn voor water voorstellen gedaan voor het realiseren van: De natte natuurparels Mispeleindsche- en Neterselse Heide [1] en Reuseldal [2] en het brongebied Hoogeindschebeek [3] Natte natuurparel annex natte EVZ Hoogeindsche beek (incl. herstel Gagelmoeras) [4] en De Aalst; Herstel van een natte zone rond Bolgoor en Goor. Helofytenfilter [5] (te zien in relatie met natte natuurparel Hoogeindschebeek) Natuur Voor het ideaalplaatje voor natuur is vanuit een tweetal invalshoeken naar het landgoed gekeken: Invalshoek water Omvorming naaldbos naar loofhoutbos; Herstel brongebieden Hoogeindschebeek [3], Golfbaan en Turfven [6]; Ven-moerasherstel/ heide bij Aanrijt/Groot Goor, Bolgoor, Panneven en Goor en Flaes [7]; Bufferzone Goor en Flaes [8]. Invalshoek soortbescherming Herstel houtwallen in agrarisch gebied; Aanleg (vochtige) heidevegetaties, afgewisseld met soortenrijk weiland en akkers [9]; Dynamisch bosrandenbeheer [10] en plaatselijk kapvlaktegewijze verjonging binnen het geïntegreerd bosbeheer; Verbindingszone Moerbleek-Turfven; Verhogen aandeel inheemse boomsoorten; Gedurende de looptijd van het project is vanuit natuur ook nog een wens ingebracht tot herstel van een stuifduin bij het cultuurhistorisch buurtschap Dun [11] door ontbossing. Realisering van de projecten draagt bij aan bescherming, herstel en/of uitbreiding van de leefgebieden voor de volgende soorten: - Kerkuil en steenuil, met behoefte aan houtwallen in agrarisch gebied; - Korhoen, in samenhang met overige gebieden in Beerze Reusel. Heideherstel nodig, afgewisseld met soortenrijk weiland en akkers, waarin solitaire vliegdennen ook belangrijk zijn. Landgoed De Utrecht zou als schakel in een groter geheel van leefgebieden kunnen fungeren; - Nachtzwaluw, waarbij vormen van kapvlaktegewijze verjonging geschikte opties zijn voor de korte termijn. Op de lange termijn is er behoefte aan dynamisch beheerde bosranden; - Gladde slang, die gedijt in een vergelijkbare biotoop als de nachtzwaluw, maar die in De Kempen ook in vochtigere terreinen met Dopheide voorkomt. Vooral bij de Moerbleek liggen er goede opties voor uitbreiding van het leefgebied; Voorbeeld van synergie tussen de thema s Natuur, Cultuurhistorie en Economie: Het Kempisch Heideschaap Vanuit natuur, maar ook vanuit cultuurhistorie, liggen er wensen voor een flinke toename van het areaal heide op het landgoed. Voor het heidebeheer wordt het Kempisch Heideschaap ingezet. Dit schaap kwam van oudsher in De Kempen voor en wordt nu in het gebied geherintroduceerd. Het vlees van het Kempisch Heideschaap wordt als streekproduct verkocht. Daarmee worden met de inzet van het Kempisch Heideschaap economische (streekproduct), ecologische (heidebeheer) en cultuurhistorische (herintroductie verdwenen soorten) doelen gediend. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -13- Maart 2007

14 3.2 Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie (zie kaart paragraaf 7.2) De werkgroep Recreatie & Toerisme en Cultuurhistorie bestond uit Jan van Helvoirt en Peter de Laat (heemkundekring Esbeek), Joep Verspaandonk (heemkundekring De Mierden), Werner Gerritsen (recreatie-ondernemers), Gijs Bosch (KvK), Har Kuijpers (provincie Noord-Brabant), Mark van Doormalen (gemeente Hilvarenbeek), Wil Panjoel (gemeente Reusel-De Mierden), Bas Wolters (Fortis/De Utrecht) en Wiet van Meel (Streekhuis Beerze Reusel) die de werkgroep heeft voorgezeten. Karin Bakker en Maikel Denissen (SRE) hebben de werkgroep ondersteund Recreatie & Toerisme Recreatie & Toerisme dient zowel een maatschappelijk als een bedrijfseconomisch belang in het project. Het maatschappelijk belang bestaat uit het feit dat het landgoed grote groepen recreanten, maar ook toeristen trekt die hier genieten van het aanbod aan natuurschoon en faciliteiten. Dit vormt tegelijkertijd een bedrijfseconomisch belang omdat een florerende toeristisch-recreatieve sector op het landgoed zorgt voor pachtinkomsten. Vertrekpunt voor de werkgroep Recreatie, Toerisme en Cultuurhistorie was de indicatieve projectenlijst die bij de start van het project door de stuurgroep was opgesteld. Er valt onderscheid te maken tussen projecten waarvoor op dit moment reeds een trekker bestaat en die dus concreet te beschrijven zijn en projecten waarvoor nog geen trekker bestaat, maar waarvoor in een toekomstvisie wel mogelijkheden moeten worden geschapen. Voor het scheppen van deze mogelijkheden is een indicatieve categorieindeling opgesteld. Waar sprake is van gewenste aanpassing in bestemmingsruimte, is een omschrijving van het toegestane hergebruik (na uitvoerige afstemming in de werkgroep en met de achterbannen) aangegeven. De categorie-indeling luidt als volgt: Tabel 3.1 Legenda toegestaan hergebruik Dagrecreatie Uitgangspunt: Eenvoudige gebouwen/ kapschuren met veel natuurlijke materialen 1 Schuilgelegenheid met infoborden, geen horeca, geen parkeervoorzieningen 2 Infoborden, natuureducaties, lichte horeca, beperkte parkeervoorzieningen 3 Outdooractiviteiten met horeca 4 Gebiedsgebonden museum/ ontginning/ bosbouw/ faunatoezicht Verblijfsrecreatie Uitgangspunt: Eenvoudige gebouwen/ kapschuren met veel natuurlijke materialen 1 Bed and Breakfast (tot 4 kamers), óf 2 appartementen, óf 2 vakantiewoningen 2 Trekkershutten tot 10 stuks 3 Minicamping / natuurcamping tot 15 plaatsen 4 Natuurkamperen tot 60 plaatsen Achtereenvolgens worden de recreatieprojecten geschetst; Realiseren uitkijktoren [12] (trekker: heemkundekring Esbeek) Bij het Goorven en in de omgeving van De Flaes wil de heemkundige kring uitkijktorens realiseren, waarbij in de uitwerking door de werkgroep met name de uitkijktoren in de omgeving van De Flaes is opgepakt. Een concreet voorstel wordt inmiddels uitgewerkt; Vastleggen historie Landgoed De Utrecht (trekker: Fortis Vastgoed) Dit project heeft geen ruimtelijke invloed, maar dient in de bedrijfseconomische afweging wel te worden meegenomen. De rentmeester van het landgoed heeft hierover contacten gelegd en werkt dit verder uit, waarbij de heemkundekringen een bijdrage leveren; Zonering/routes (trekker: gemeenten Reusel-De Mierden en Hilvarenbeek / Fortis Vastgoed) Het SRE is op grondgebied van de gemeente Reusel-De Mierden bezig is met het aanleggen van een wandelknooppuntensysteem. Voor dit deel zijn het SRE en de gemeente Reusel-De Mierden dus trekker. Met de gemeente Hilvarenbeek en Land van de Hilver wordt afgestemd hoe aansluiting op dit systeem gerealiseerd kan worden. Ook overige routestructuren en het onderwerp zonering en de daaraan gekoppelde sturing van mensen door het gebied, blijft een punt van aandacht voor zowel het landgoed als beide gemeenten. Hierbij gaat het niet alleen om routestructuren, maar ook om renovatie van wegen; Uitbreiding groepsaccommodatie en realisatie trekkershutten De Kievit [13] (trekker: ondernemer) Het realiseren van een aantel trekkershutten bij een bestaande boerderij annex groepsaccommodatie en uitbreiding van deze accommodatie; Overnachtingsfaciliteit en uitbreiding parkeerplaats Bockenreijder [14]. (trekker: ondernemer) Stuurgroep Landgoed De Utrecht -14- Maart 2007

15 Het ombouwen van een oude schuur tot overnachtingsmogelijkheid en het uitbreiden van een parkeerplaats; Realisatie beeldentuin en uitbreiding galerieruimten in bestaand gebouw galerie Ingenhoven [15] (trekker: ondernemer) De ondernemer wil een extra stuk grond in gebruik nemen en inrichten als heide met daarin beelden en daarnaast een bestaande stal inrichten als atelier; Intensivering economisch gebruik Vijfsprong [16] (geen directe trekker) Op dit moment richt s zomers een ijsverkoper af en toe een klein terrasje in. Volgens de vertegenwoordigers van de gemeente Reusel-De Mierden is op deze locatie een iets zwaardere vorm van niet-permanente horeca mogelijk; Revitaliseren natuurkamperen, [17, 18] De huidige 11 kleinschalige natuurkampeerterreinen worden teruggebracht naar 2 locaties met een behoorlijk voorzieningenniveau. Het voorzieningenniveau van de terreinen wordt zodanig verbeterd dat deze kunnen bijdragen aan het economisch rendement. In dit kader zijn twee locaties in beeld: Initiatief natuurkamperen Torenlaan [17] (trekker: ondernemer) Een ondernemer die op dit moment al een stuk grond pacht voor recreatie in combinatie met paarden, wil hier een kampeervoorzieningen creëren voor zijn klanten. Realisatie van dit project draagt bij aan het terugbrengen van het aantal natuurkampeerterreinen en de beoogde kwaliteitsverbetering daarvan; Locatie Kwekerij [18] (geen directe trekker) Deze locatie zou volgens de vertegenwoordigers van de gemeente Reusel-De Mierden in de diverse werkgroepen als landschapscamping bestemd kunnen worden. Afgezien van basisvoorzieningen daarvoor, wordt verstening op deze locatie echter ongewenst geacht. Tabel 3.2 Toegestaan hergebruik natuurkamperen Natuurkamperen Dagrecreatie Verblijfsrecreatie Initiatief natuurkamperen Torenlaan [17] 1 3 Locatie Kwekerij [18] 2, 3, 4 3, 4 Hergebruik bestaande gebouwen en locaties [19, 20, 21, 22, 23] (geen directe trekker) Voor de kapschuren [19, 20, 21, 22] is licht recreatief hergebruik mogelijk, waarbij gedacht wordt aan vakantiewoningen. Ook de zorgsector is hierbij in beeld. Voor locatie Ossenstal [23] geldt eenzelfde uitgangspunt dat gekeken moet worden naar de mogelijkheden die, passend bij de locatie en het omliggende gebied, gerealiseerd kunnen worden; Tabel 3.3 Toegestaan hergebruik bestaande gebouwen en locaties Hergebruik bestaande gebouwen en locaties Dagrecreatie Verblijfsrecreatie Kapschuur Tulder 1 [19] 1,2,3,4 1 Kapschuur Tulder 2 [20] 1,2,3,4 1 Kapschuur Tulder 3 [21] 1,2,3,4 1 Kapschuur Engelse Tuin [22] 1,2,3,4 1 Ossenstal [23] 1,2 1,2,3 Op basis van de indicatieve gebruiksmogelijkheden die voor natuurkamperen en hergebruik bestaande gebouwen en locaties worden geschetst, wordt de gemeenten gevraagd ook deze mogelijkheden in hun bestemmingsplannen te realiseren, zodat snel tot uitvoering kan worden gekomen zodra zich voor deze projecten een trekker meldt. Uitgangspunt is dat het huidig gebruik tot die tijd is toegestaan. Foto 3, Ossenstal Stuurgroep Landgoed De Utrecht -15- Maart 2007

16 3.2.2 Cultuurhistorie Behoud en versterking van de cultuurhistorie vormt met name een maatschappelijk belang, waar in de exploitatie geld op wordt toegelegd. Door de integrale aanpak van het ontwikkelingsplan is het echter financieel haalbaar te maken door de kosten voor cultuurhistorie te dekken uit inkomsten uit andere projecten. In het landgoed De Utrecht ligt een drietal oude, middeleeuwse buurtschappen: Dun, Lange Gracht en Tulder. Deze buurtschappen kennen een ingeslapen karakter. Bij het ontstaan van het landgoed De Utrecht zijn veel huisplaatsen verdwenen en akkers, tuinen en beemden bebost. De woeste gronden met heidevelden, die de buurtschappen vanouds omringden, zijn bij de ontginning van het landgoed omgezet in landbouwgrond en bos. De buurtschappen zijn als zodanig slecht herkenbaar en beleefbaar. Voor wie verder kijkt valt er echter nog veel te ontdekken. Zo liggen her en der in het bos nog wallichamen van vroegere houtwallen die deze complexen begrensden. Voor het beter herkenbaar en beleefbaar maken van de buurtschappen zijn tal van ingrepen denkbaar. Per historisch-landschappelijke component van de buurtschappen zijn deze: Huisplaats: Aanplant van kenmerkende erfbeplanting, zoals lindebomen, fruitbomen, notenbomen en/of hagen. Plaatsing van panelen met informatie over de naam van het erf en over vroegere bewoners. Zichtbaar maken van de contouren van verdwenen bebouwing. Voor bepaalde erven kan worden gedacht aan de bouw van een woning of van één of meerdere trekkershutten. Voorde: Herstel toegangswegen en beekbodem ter plaatse verstevigen/opvullen met dunne laag zwerfstenen. Water (poel, waterloop): Uitgraven en/of periodiek uitbaggeren. Accentueren door beplanting op oevers. Houtwal: Herstel wallichaam en aanplant/beheer hakhout. Oud cultuurland (akker, tuin, beemd): Gebruik als akker, tuin of weiland. In geval van bebost oud cultuurland kan het bos worden gekapt/gerooid of worden begraasd. Bij begrazing zal op den duur een open gebied ontstaan. Woeste grond (heide, stuifzand): In geval van bebost gebied kan het bos (grotendeels) worden gekapt/gerooid of worden begraasd. Bij begrazing zal op den duur een open(er) gebied ontstaan. De heide hoeft echter niet persé het karakter van een grote open, boomloze en paarse heide te hebben, maar kan ook (deels) bestaan uit gras. Hier en daar kunnen bomen/boomgroepen worden gehandhaafd, met name als het oudere loofbomen betreft. Stuifzand bij voorkeur forceren door hele vegetatie weg te halen. De werkgroep heeft in het kader van het integrale ontwikkelingsplan de volgende cultuurhistorische projecten besproken: Accentueren cultuurhistorie in het landschap [24, 25 en 26] (trekker: Fortis / Heemkundekring Esbeek) Een voorstel is opgesteld door de heemkundige kringen en met steun van het bureau Cultuurhistorie van de provincie. Het voorstel behelst het in het landschap zichtbaar maken van middeleeuwse landbouwenclaves d.m.v. heideherstel en hakhoutwallen, het herstellen van een stuifduin bij de oude enclave Dun en het reconstrueren van een historische landbouwkavel met oude gewassen. Om de ingeslapen buurtschappen Dun, Lange Gracht en Tulder te verbinden, zowel onderling, als met enkele niet ingeslapen buurtschappen (Hoogeind, Groenstraat) direct buiten het landgoed, kan een route worden gerealiseerd, grotendeels over bestaande wegen en paden. Tussen Lange Gracht en Dun is herstel van een stuk pad/weg nodig. Bij Dun is herstel van de voorde nodig wil de route ook toegankelijk worden voor huifkartochten. Aan de route kan een infopunt worden gekoppeld, bijv. in een te herplaatsen oude kapschuur op een van de oude huisplaatsen (bijv. bij Kleine Lange Gracht). De route kan worden gecombineerd met (herstel van) oude wallen op oude gemeyntgrenzen, zoals de Lange Gracht (zie bijlage 2). Herstel arboretum Arnoldspark [27] (geen directe trekker) Herstel en mogelijk gebruik als kleinschalig (groen) evenemententerrein. Er worden met diverse partijen gesprekken gevoerd voor mogelijk gebruik, maar deze gesprekken hebben nog niet tot een concreet voorstel geleid; De aanwezigheid van cultuurhistorische waarden op het landgoed kan met zich meebrengen dat er bij een aantal projecten archeologisch onderzoek verricht moet worden, alvorens de projecten kunnen worden opgestart. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -16- Maart 2007

17 Voorbeeld van synergie tussen de thema s Cultuurhistorie, Natuur en Recreatie: Accentueren cultuurhistorie in het landschap Het landgoed kent drie middeleeuwse landbouwenclaves bij Tulder, Dun en Lange Gracht. Door deze enclaves zichtbaar te maken d.m.v. heideherstel en het terugbrengen van hakhoutwallen, wordt het cultuurhistorische aspect van het landgoed versterkt. Het plan behelst tevens het terugbrengen van een stuifduin bij Dun, wat niet alleen wenselijk is vanuit cultuurhistorie, maar wat ook vanuit natuuroogpunt gewenst is. De cultuurhistorische wandel- en menroute die de drie enclaves verbindt, vormt tevens een recreatief element, waarmee ook het economische doel gediend is. 3.3 Wonen, Werken en Leefbaarheid (zie kaart paragraaf 7.3) De werkgroep Wonen, Werken en Leefbaarheid bestond uit Han de Vries (bewonersvereniging), Ron Wetzer (provincie Noord-Brabant), Wim Waarma (gemeente Hilvarenbeek), Gré Linden (gemeente Reusel-De Mierden), Rick van den Berg (Streekhuis Beerze Reusel) en Bas Wolters (Fortis/De Utrecht). Wim Waarma heeft als gespreksleider voor deze werkgroep gefungeerd. De werkgroep werd ondersteund door Karin Bakker en Maikel Denissen (SRE). Vanuit maatschappelijk oogpunt is het wenselijk dat de leefbaarheid op het landgoed gehandhaafd blijft. Het realiseren van woonfuncties draagt in het integrale plan bij aan de financiële haalbaarheid van de maatschappelijk gewenste ontwikkelingen. In het kader van de landgoedregeling wordt een 20-tal huizen van aanzien met omringende nieuwe en bestaande natuur gerealiseerd, die in het vervolg van dit stuk als buitenplaatsen aangeduid zullen worden. Het wonen wordt landschappelijk en cultuurhistorisch verantwoord ingepast Wonen De werkgroep Wonen, Werken en Leefbaarheid heeft zich vooral gericht op het vinden en beoordelen van mogelijke locaties voor het realiseren van 20 nieuwe buitenplaatsen in het kader van Rood voor Groen. De volgende locaties zijn daarbij de revue gepasseerd: Goor, aansluitend bij bestaande bebouwing. De enige ruimte die de komende periode vrijkomt ligt echter in de EHS, waardoor hij niet bruikbaar is voor woningbouw; Nabij de Ossenstal, locatie komt echter niet beschikbaar in de looptijd van het project; Boschhoeve; Tulder; Dunsedijk nabij zes woningen, twee locaties (houtopslag en paardenwei); Dunsedijk nabij golfbaan. Deze grond ligt in de EHS, waardoor hij niet bruikbaar is voor woningbouw; Lange Gracht, te ontsluiten via de Laarestraat; Hoogeindschestraat. Na het uitwerken van de locaties, overleg met bewoners en het toetsen aan criteria vanuit de landgoedregeling zoals bereikbaarheid, aansluiting bij bestaand rood en infrastructuur zijn er na uitgebreide overwegingen 5 locaties overgebleven, met een totale mogelijkheid tot het realiseren van ca. 38 buitenplaatsen; Boschhoeve met een oppervlakte van 25 ha, mogelijkheid tot ca. 10 buitenplaatsen; Tulder met een oppervlakte van 20 ha, mogelijkheid tot ca. 10 buitenplaatsen; Dunsedijk met mogelijkheid tot ca. 3 buitenplaatsen; Lange Gracht met een oppervlakte van 30 ha, mogelijkheid tot ca. 10 buitenplaatsen Hoogeindschestraat met een oppervlakte van 5 ha, mogelijkheid tot ca. 5 buitenplaatsen. Na de integrale afweging is de locatie Boschhoeve alsnog afgevallen vanwege de ligging centraal in het landgoed. Vanuit de landgoedregeling wordt gestreefd naar realisatie aan de randen van het landgoed; dit wordt ondersteund door de wensen van de provincie Noord-Brabant en beide gemeenten. De volgende woningbouwlocaties komen in aanmerking voor realisatie van buitenplaatsen, waarvoor de huidige situatie, met zichtlijnen, houtwallen/ singels en open gebieden in beeld is gebracht (Bron: Stuurgroep Landgoed De Utrecht -17- Maart 2007

18 Schetsboek nieuwe buitenplaatsen op Landgoed De Utrecht, zie bijlage 2 voor onderbouwing en uitgangspunten per locatie): Figuur 3.1 Ligging woningbouwlocaties Landgoed De Utrecht Om tot een hoogwaardige landschappelijke inpassing van de buitenplaatsen te komen is door landschapsarchitect Bertram de Rooij het schetsboek Buitengewoon gemaakt. Opgave daarbij was inzichtelijk maken hoe de nieuwe buitenplaatsen passend een plek kunnen krijgen in de structuur en het totaalbeeld van het landgoed en welke mogelijkheden er zijn voor de concrete vormgeving van de buitenplaatsen. Daartoe is gestart met het maken van een kwaliteitsbeeld waarbij de historische en de huidige landschappelijke hoofdstructuur zijn beschreven met de cultuurhistorisch en archeologisch waardevolle elementen. Dit is geïllustreerd met beelden uit het veld. Op basis daarvan komt hij tot een visie voor het landgoed als geheel en een huisstijl. Samen met de hoofdonderdelen van de visie op nieuwe buitenplaatsen in het algemeen leidt dat tot invulling van de verschillende locaties van het landgoed met op iedere locatie toegesneden uitgangspunten die gebaseerd zijn op de specifieke kwaliteiten van die omgeving. Bij de locatie Hoogeind is dit bijvoorbeeld accentueren overgang akkercomplex-heideontginning, bij locatie Lange Gracht nieuwe geïsoleerde bolle akker, voor locatie Tulder centraal staat het behoud van de bestaande kwaliteit van een open enclave in het bos en voor locatie Dunsedijk gebruik maken en accentueren bestaand raamwerk van bos. Op deze wijze is een kwalitatief hoogwaardige inpassing van de bouwlocaties gewaarborgd. De in het schetsboek aangegeven modellenstudies dienen in het vervolgtraject als basis voor de architectonische uitwerking. Stuurgroep Landgoed De Utrecht -18- Maart 2007

19 Locatie Hoogeind [28] Circa 5 buitenplaatsen, in 5ha landschapspark Uitgangspunten; Accentueren overgang akkercomplexheideontginningen Mogelijke inspiratie kransakkerdorpenstructuur Stapsteen in verbinding beekdalen Inspiratie uit historische bodemopbouw en hydrologische omstandigheden (heide en natte laagte) Behouden en waar nodig versterken raamwerk van lanen, houtwallen en singels Ontsluiting zijde Tuldensedijk Figuur 3.2 Locatie Hoogeind Bos Water Akker(complex) Ontsluiting Heide Openheid Lanen Zichtlijn Beekdal Verbinding Bebouwingslocatie Stuurgroep Landgoed De Utrecht -19- Maart 2007

20 Locatie Lange Gracht [29] Circa. 5 buitenplaatsen, in 5 ha landschapspark Uitgangspunten; Nieuwe geïsoleerde bolle akker als stapsteen tussen historische akkers Optimaal mogelijk agrarisch gebruik niet-gebruikte gronden en behoud herkenbare openheid heideontginning en zichtlijnen Speels raamwerk van houtwallen en singels als ruimtelijk omkadering nieuwe enclave met spannende doorkijkjes Gebouw alzijdig met specifiek accent op beekdal Behouden, versterken en accentueren bestaande groenstructuren Mogelijke kap ruilverkavelingsbosje zuidzijde om uitgegroeide houtwal/-singel beter tot recht te laten komen Ontsluiting via Larestraat met respect voor beeld bestaande zandweg De voormalige boerderij Lange Gracht heeft een duidelijke voetafdruk achtergelaten. De Huidige situatie straalt haar verleden uit, behoud van de huidige waarden (oude bomenstructuren, relief en waterput) staan centraal. Figuur 3.3 Locatie Tulder Locatie Tulder [30] Circa. 7 buitenplaatsen in 9ha landschapspark Uitgangspunten; Centraal staat het behoud van de bestaande kwaliteit van een open enclave in het bos met een simpele rationele structuur van lanen, verrommeling van dit beeld moet worden voorkomen Gelet op het vrijwaarden van de lanenstructuur en het zorgdragen voor helder gedefinieerde randen is het voorstel om een nieuwe bosrand te creeeren met daarin de nieuwe woningen aan de noordzijde van het gebied. Dit is tevens de overgang van de stuifzandzone naar de podzolgronden Inspiratie uit historische bodemopbouw en hydrologische omstandigheden Behoud zandpaden Ontsluiting via Roovertse Baan Figuur 3.4 Locatie Tulder Bos Water Akker(complex) Ontsluiting Heide Openheid Lanen Zichtlijn Beekdal Verbinding Bebouwingslocatie Stuurgroep Landgoed De Utrecht -20- Maart 2007