Extra impuls gemeenten voor het onderzoeken, stimuleren en opzetten van Circulaire Ambachtscentra

Transcriptie

1 Extra impuls gemeenten voor het onderzoeken, stimuleren en opzetten van Circulaire Ambachtscentra

2 Inhoud 1. Maatschappelijke opgave De opdracht voor 2019: Haalbaarheidsstudie circulaire ambachtscentra Opzet prijsvraag ter ondersteuning van gemeenten Plannen rond circulaire ambachtscentra

3 1. Maatschappelijke opgave De weggooimaatschappij (oftewel de lineaire economie) biedt geen langetermijnperspectief wanneer het gaat om het duurzaam gebruik van grondstoffen en materialen. De ambitie van het kabinet is om samen met maatschappelijke partners in 2030 een (tussen)doel te realiseren van 50% minder gebruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen). Deze ambitie is concreet en tastbaar gemaakt in het Uitvoeringsprogramma Circulaire Ec onomie. Het icoonproject Circulaire Ambachtscentra (CA) is hierin geformuleerd om op het gebied van consumptiegoederen bij te dragen aan meer producthergebruik en aan het verankeren van de circulaire economie in de Nederlandse maatschappij. Wat is een circulair ambachtscentrum? Een circulair ambachtscentrum is een locatie waar een verzameling van bestaande (of nieuwe) initiatieven slim ten opzichte van elkaar gesitueerd zijn, om hoogwaardig product- en materiaalhergebruik te realiseren. Om de hoogst mogelijke waarde te behouden is het streven dat een product, grondstof of onderdeel, steeds zo hoog mogelijk op de r-ladder gebruikt wordt (zie figuur 1). Producten of materialen die nog herbruikbaar zijn, belanden regelmatig onterecht op de milieustraat, waardoor deze onnodig worden verbrand of gerecycleerd. Door de samenwerking tussen bijvoorbeeld een milieustraat, een kringloopwinkel en een reparatiewerkplaats te stimuleren, blijven producten en grondstoffen langer in gebruik. Dit verlaagt de uitstoot van CO 2 en draagt bij aan de VANG- HHA- ambitie om de hoeveelheid huishoudelijk restafval te verminderen. Een circulair ambachtscentrum is een levendige plek met veel bedrijvigheid. Daarom kan tevens worden bezien of hier kansen liggen voor activering van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, stageplaatsen voor praktijkgerichte opleidingen en werkplaatsen voor upcycling en (nieuwe) ambachten. Figuur 1: R-ladder Een circulair ambac htscentrum kan zodoende uit (een combinatie van) de volgende bouwstenen bestaan (zie figuur 2): 1. Kringloopwinkel 2. Milieustraat 3. Reparatiewerkplaats of Repair Café 4. (Meubel- of fietsen)werkplaats en/of makersplaats (nieuwe producten van gebruikte materialen) 5. (mbo)onderwijs 6. Initiatieven voor de deeleconomie. 3

4 Figuur 2: Circulair ambachtscentrum opgebouwd uit verschillende bouwstenen Om in kaart te brengen welke samenwerkingsvormen tussen de verschillende bouwstenen leiden tot synergie, wordt in 2019 geëxperimenteerd en gemonitord welke resultaten er worden behaald. Het door ontwikkelen van circulaire ambachtscentra vergt inzet op de volgende actielijnen: 1) Gemeenten streven naar meer producthergebruik en zijn gemotiveerd om de same n- werking met andere partijen in relatie tot bovengenoemde bouwstenen te stimuleren. Het doel is om synergie tussen de bouwstenen te realiseren: hoe creëren de gecombineerde bouwstenen meerwaarde in een circulaire economie? 2) Burgers worden gemotiveerd en geactiveerd om bij te dragen aan de circulaire economie. 3) Ketenpartners werken samen om de verschillende elementen van het circulaire ambachtscentrum te testen en te koppelen. 4) Gemeenten zoeken (regionale) verbinding in het sociale domein en het milieubeleidsterrein. Regionale ontwikkelingen Gemeenten in Nederland hebben zich verschillend ontwikkeld op het gebied van afvalinz a- meling en recycling. Bijna elke gemeente kent een milieustraat, kringloopwinkel en vaak meerdere Repair Cafés, maar nog niet overal worden deze krachten gebundeld. Juist die bundeling wordt in het circulaire ambachtscentrum nagestreefd, zodat de levensduur van producten wordt verlengd en de uitstoot van CO 2 wordt gereduceerd. 4

5 De mate waarin gemeenten bezig (kunnen) zijn met het combineren van functies in de kringloopeconomie, verschilt momenteel enorm en ook de manier waarop de burgers en bedrijven een bijdrage (kunnen) leveren aan meer producthergebruik loopt uiteen. Ook op het gebied van onderwijs zijn er regionale verschillen. Een school bepaalt zelf welke ople i- dingen er worden aangeboden en laat zich hiervoor onder andere informeren door de vraag vanuit het bedrijfsleven. Het bijeenbrengen van de verschillende componenten waaruit een circulair ambachtscentrum bestaat, vereist daarom aandacht en experimenteerruimte. Met de haalbaarheidsstudie circulaire ambachtscentra wordt beoogd om deze ontwikkelingen bijeen te brengen en te monitoren. Een uitdaging voor de gemeenten de komende jaren is om de focus niet alleen te richten op het recyclen en scheiden van afval, maar juist ook op (hoogwaardig) producthergebruik. Tegelijkertijd kan worden bezien welke kansen voor (sociale) activering er liggen op het gebied van bijvoorbeeld sortering, reparatie en nieuwe producten maken uit herbruikbare materialen. Ook is het mogelijk om leerwerkplekken te creëren in samenwerking met het onderwijs. Zo kunnen circulaire vaardigheden een prominente rol gaan spelen in de kringloopeconomie en ontstaat er een win- winsituatie die ook onderschreven wordt in het PBLrapport circulaire economie in kaart. 5

6 2. De opdracht voor 2019: Haalbaarheidsstudie circulaire ambachtscentra In het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie is afgesproken dat de overheid in 2019 een verkenning uitvoert naar de haalbaarheid van het oprichten van circ ulaire ambachtscentra door heel Nederland (zowel lokaal als regionaal). Gemeenten kunnen hiervoor via een prijsvraag een financiële bijdrage krijgen voor het testen van specifieke uitvoeringsvormen/pilots in de praktijk. De opgedane praktijkkennis wordt verspreid via een community of practice en peer-to-peer kennisuitwisseling tussen gemeenten. De haalbaarheidsstudie is op hoofdlijnen gericht op het beantwoorden van de volgende vragen: Welke businesscase hoort er bij een circulair ambachtscentrum? Wat is er nodig om synergie te realiseren tussen de verschillende bouwstenen voor het circulaire ambachtscentrum? Wanneer is die synergie succesvol? Welke financieringsvormen zijn er mogelijk? Zijn er al goede voorbeelden te etaleren? Hoe zit het juridisch met het eigendom van de afvalstoffen/grondstoffen/producten? Hoe zijn de milieudoelen/ambities (levensduurverlenging) te koppelen aan ambities op het sociale domein (werkgelegenheid, ook voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt)? Lokaal zal uiteindelijk duidelijk moeten worden welke uitvoeringsvorm van het circulaire ambachtscentrum het meest geschikt is om aldaar op te pakken en verder uit te werken. Om een beter zicht te krijgen op de consequenties en (on)mogelijkheden van specifieke uitvoeringsvormen worden via de prijsvraag enkele pilots in het land opgezet waarbij zo mogelijk onderscheid gemaakt wordt naar de volgende uitvoeringsvormen: A) Verschillende onderdelen van het ambachtscentrum op één fysieke locatie. B) Een nauwe samenwerking tussen kringloopwinkel en Repair Café op één locatie en de milieu-straat op een andere locatie. C) Elk onderdeel heeft zijn eigen locatie waartussen een nauwe samenwerking plaats vindt. D) Naast kringloop, Repair Café en milieustraat wordt er nu ook intensief samengewerkt met plaatselijke mbo s en ROC s. E) Een ambachtscentrum dat in regionaal verband nauw samenwerkt met meerdere milieustraten en kringloopbedrijven in de nabije omgeving. F) Een andere vorm van het combineren van bouwstenen. Het Ministerie van IenW en Rijkswaterstaat willen in samenwerking met de VNG, de NVRD, Stichting Repair Café en de BKN met gemeenten verkennen welke pilots een (financiële) ondersteuning zouden kunnen ont vangen voor het realiseren van nieuwe samenwerkingsverbanden om synergie door een combinatie van de bouwstenen t e realiseren. Om dit mogelijk te maken is in onderhavig plan beschreven hoe gemeenten in aanmerking kunnen komen voor een extra impuls om pilots sneller te kunnen realiseren. 6

7 3. Opzet prijsvraag ter ondersteuning van gemeenten Het Ministerie van IenW, Rijkswaterstaat, de VNG, de BKN, Stichting Repair Café en de NVRD (tezamen het kernteam Circulaire Ambachtscentra) vragen gemeenten om plannen in te dienen waarmee (op termijn) hoogwaardig materiaal- en producthergebruik wordt gerealiseerd en waarmee kansen worden gecreëerd op het gebied van onderwijs of werkgelegenheid. Dit alles om uiteindelijk het gebruik van primaire grondstoffen terug te dringen en de circulaire economie te verankeren in de maatschappij. Deze gemeentelijke voorstellen kunnen betrekking hebben op: Onderzoeken/projecten: bepaalde samenwerkingsvormen tussen verschillende bouwstenen om een circulair ambachtscentrum succesvol te maken zijn bijvoorbeeld nog onduidelijk en dienen eerst nader onderzocht te worden alvorens tot verdere planvorming/realisatie overgegaan kan worden. Pilots: bepaalde nieuwe samenwerkingsverbanden/uitvoeringsvormen worden eerst getest, zodat er duidelijk wordt welke best practices hieromtrent bestaan. Peer-to-peer-ondersteuning: bepaalde kennis en ervaring is bijvoorbeeld bij andere gemeenten al ontwikkeld en zou goed ingezet kunnen worden bij de verdere ontwikkeling van de eigen plannen en realisatie van plannen in andere gemeenten. Voor 2019 is voor deze gemeentelijke onderzoeken, pilots en/of peer-to-peer-ondersteuning maximaal gereserveerd. Nadat alle plannen zijn ingediend worden deze beoordeeld door de onafhankelijke jury, bestaande uit leden van het kernteam. De jury selecteert de plannen die het beste voldoen aan de vooraf vastgestelde criteria. Deze plannen kunnen vervolgens tot uitvoering gebracht worden. Om zoveel mogelijk kennis en ervaring op te doen met de (nieuwe) samenwerkingsverbanden worden naast gemeenten die al vooruitstrevend zijn op het gebied van de circulaire economie juist ook gemeenten aangemoedigd die nog in de opstartende fase verkeren. Geïnteresseerde gemeenten kunnen vanaf 24 april tot uiterlijk 14 juni 16:00 uur plannen indienen via waarna ze door de jury beoordeeld zullen worden. 7

8 4. Plannen rond circulaire ambachtscentra 4.1 Eisen aan plannen voor ondersteuning Een plan komt uitsluitend in aanmerking voor een financiële bijdrage indien de gemeente(n) in staat is/zijn om het plan binnen twee jaar na opdracht uit te voeren en tot een afronding te komen en zal leiden tot een beter inzicht in de opzet en uitvoering van (toekomstige) circulaire ambachtscentra. Het plan moet leiden tot samenwerkingsverbanden die hoogwaardig materiaal- en producthergebruik teweegbrengen en waarbij ook andere stakeholders van gemeenten betrokken worden bij de circulaire economie. Ook dient uit het plan te blijken dat het onderzoek, project, pilot en/of peer-to-peer-ondersteuning door de gemeente(n) of door haar betrokken partijen zelf wordt uitgevoerd en/of is geïnitieerd. Verder is het mogelijk om af te wijken van de benaming circulair ambachtscentrum en wordt creativiteit rondom de benaming aangemoedigd. Na het ontvangen van alle inzendingen wordt bepaald met welke benaming er verder gewerkt wordt. In het plan dienen de volgende aspecten terug te komen: 1. Gegevens aanvrager: - Korte omschrijving van betreffende gemeente(n) inclusief de huidige situatie rond reparatie, afvalinzameling, hergebruik, kringloopwinkels en onderwijs. - Gegevens contactpersoon die de gemeente(n) rechtsgeldig vertegenwoordigt en met wie de verdere communicatie zal plaatsvinden (naam, adres, telefoonnummer en ); Of in geval van een combinatie van gemeenten en/of andere organisaties: een toelichting op de wijze en reden(en) van samenwerking plus de contactpersoon die namens de combinatie van gemeenten en/of andere organisaties zal optreden. 2. Inhoudelijke aspecten plan: - Een concrete omschrijving van de voorgenomen activiteit(en), waarbij tenminste 3 van de in hoofdstuk 1 genoemde bouwstenen of een eigen bouwsteen naar keuze, betrokken worden. - Een concrete toelichting hoe omgegaan wordt met het leidend principe: Levensduurverlenging en/of hoogwaardig product- en materiaalhergebruik. - Een toelichting over de ten minste twee partijen die betrokken zijn bij de uitvoering van de activiteit(en). Hierbij is bundeling van meerdere gemeenten ook toegestaan. - Een concrete omschrijving van het eindresultaat. De eindresultaten dienen in een openbare rapportage/verslag beschikbaar gesteld te worden aan het kernteam dat dit vervolgens beschikbaar stelt aan andere gemeenten. Het eindrapport dient daa r- voor geschikt te zijn. - Een concrete financiële onderbouwing van het plan inclusief de gevraagde financiële ondersteuning. - De planning van de activiteit(en) in de tijd. De financiële bijdrage bedraagt maximaal 50% van de totale onderzoek/pilot/projectsom met een maximum van per plan. De aanvraag moet worden ingediend door of namens een of meerdere gemeente(n). De feitelijke uitvoering mag in handen zijn van een andere organisatie. Gemeenten kunnen slechts in 1 aanvraag meedraaien. Verder kan de financiële bijdrage alleen gebruikt worden voor de (proces)begeleiding van de activiteiten en/of voor advies, communicatie, onderzoek, evaluatie of de monitoring van de uitkomsten. Hierbij is de inhuur van externe experts voor een peer-to-peer-ondersteuning toegestaan. Ook kan de financiële bijdrage gebruikt worden voor de in kind inzet van een partij. Een financiële bijdrage voor investeringen in fysieke aanpassingen valt niet onder de mogelijkheden, dit dient door gemeenten zelf bekostigd te worden. 8

9 De toekenning van de financiële bijdrage plaats vindt in november 2019 na verzending (en goedkeuring) van een voortgangsrapportage over de activiteiten tot dan en een doorkijk richting de afronding van het plan. 4.2 Indienen plannen De plannen, zoals in paragraaf 4.1 omschreven, dienen uiterlijk op 14 juni 2019 om 16:00 uur g d te zijn naar 4.3 Planning toekenning beste plannen De beoogde planning voor het toekennen van een financiële bijdrage aan de beste plannen is als volgt: 1. Publicatie op 24 april Uiterste datum voor stellen van vragen 3 mei Bekendmaken Nota van Inlichtingen 10 mei Uiterste ontvangst van plannen 14 juni 2019 om 16:00 uur 5. Beoordeling plannen 25 juni Versturen opdrachten 28 juni Start uitvoering 5 juli 2019 Na publicatie op de website kan nadere informatie worden verkregen door schriftelijk vragen te stellen. Eventuele vragen kunnen tot uiterlijk 3 mei 2019 per worden gesteld. Deze dient u te richten aan vanghuishoudelijkafval@rws.nl. Alle antwoorden op de gestelde vragen worden zo snel mogelijk gepubliceerd op en wel uiterlijk op 10 mei Indieners van plannen worden geacht met de antwoorden op de vragen bekend te zijn. 4.4 Toekenning De plannen kunnen zowel gericht zijn op het verlengen van de levensduur van producten of materialen als op het betrekken van het onderwijs en mensen met een afstand tot de a r- beidsmarkt. De plannen worden beoordeeld door een onafhankelijke jury die wordt samengesteld uit natuurlijke personen die onafhankelijk van de ingediende plannen zijn. De jury zal de plannen beoordelen op basis van de hierna omschreven criteria en zal haar bevindingen vastleggen in een verslag. De plannen worden beoordeeld op basis van de volgende criteria: 1. De mate waarin het plan bijdraagt (dan wel kan bijdragen) aan levensduurverlenging en hoogwaardig product- en materiaalhergebruik. 2. De mate waarin synergie tussen minimaal 3 bouwstenen centraal staat. 3. De mate waarin de uitkomsten op termijn opschaalbaar zijn naar andere gemeenten. 4. De mate waarin burgers en/of andere stakeholders betrokken worden bij de uitvoering van de activiteiten. 5. De mate waarin de verkenning van de mogelijke samenhang met het sociaal domein en het onderwijs wordt uitgewerkt. 9

10 De jury geeft voor de hierboven genoemde criteria een cijfer van 2 tot en met 10. Hoe beter het plan op een bepaald criterium is, hoe hoger de score hiervoor. De ingediende plannen worden mede ten opzichte van elkaar beoordeeld. Door de jury wordt de volgende punte n- waardering toegekend: Behaalde punten Waardering 10 uitmuntend 9 uitstekend 8 goed 7 ruim voldoende 6 neutraal 5 onvoldoende 4 ruim onvoldoende 3 slecht 2 zeer slecht Onduidelijke, onvolledige of weinig reële informatieverstrekking in de omschrijving van het plan met betrekking tot de genoemde aspecten kan resulteren in een lage waard e- ring/score. Door het optellen van de versc hillende subtotaalscores wordt de totaalscore berekend. Het maximaal te behalen aantal punten bedraagt derhalve 50. De plannen met de hoogste scores op de hiervoor genoemde criteria worden vervolgens in beginsel toegekend voor zover daar nog budget voor beschikbaar is. 4.5 Voorschriften/bepalingen bij de plannen Met het indienen van een plan gaat de indiener akkoord met de volgende bepalingen: A. Op deze procedure is het Nederlands recht van toepassing; B. De inschrijving moet voldoen aan alle gestelde eisen en moet worden ingediend in de Nederlandse taal; C. De plannen mogen tot het aangegeven tijdstip worden ingediend; D. Per gemeente mag maximaal 1 plan worden ingediend, al dan niet in samenwerking met andere gemeenten; E. De jury is gerechtigd om plannen die onvoldoende bijdragen aan de gestelde doelstellingen, plannen waartegen belangrijke bezwaren bestaan en-/of plannen die niet haalbaar worden geacht niet in aanmerking te laten komen voor toekenning; F. Gemeenten komen uitsluitend in aanmerking voor toekenning indien zij het door hun ingediende plan binnen maximaal twee jaar na de datum van toekenning kunnen afronden; G. De gemeente is zelf aansprakelijk voor alle schade die in het kader van het plan ontstaat als gevolg van inbreuk op de intellectuele eigendomsrechten van derden, en vrijwaart Rijkswaterstaat (als feitelijke opdrachtgever) tegen aanspraken van derden tot vergoeding van dergelijke schade; H. De uitslag wordt schriftelijk bekend gemaakt via In dat overzicht worden de gemeenten vermeld. 10