HOV Net Zuid-Holland Noord. Risicoanalyse Overwegen. Inventarisatie, Risicoanalyse en Verbetervoorstellen. ProRail Ing. F.H. Hobelman EDMS

Transcriptie

1 HOV Net Zuid-Holland Noord Risicoanalyse Overwegen Inventarisatie, Risicoanalyse en Verbetervoorstellen Van Auteur Kenmerk Versie 13 ProRail Ing. F.H. Hobelman EDMS Datum 19 februari 2015 Status Definitief

2 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Introductie en historie Het project HOV Net Zuid-Holland Noord en de varianten Geformuleerde vraagstelling Relevante functiewijzigingen Treinfrequenties Spoorverdubbeling Nieuwe haltes Gebruikte afkortingen Uitleg gebruikte termen Sluittijden 10 2 Toetsingskader en aanpak analyse Derde kadernota Kwalitatieve beschouwing Falen van de overweginstallatie Overweggebruiker onwel Afweging overige oorzaken en maatregelen 12 3 Informatie betreffende gehele tracé Nieuwe locaties met tweedetreinsituaties Nieuw overwegen en overpaden Aanwezigheid particuliere overpaden Planning HOV Net Ingroeiscenario frequentieverhoging vs. Realisatie maatregelenpakket 14 4 Alphen aan den Rijn - Leiden (Voormalig) Overpad bij station Alphen aan den Rijn Laan der Continenten (Alphen aan den Rijn) H.A. Lorentzweg (Alphen aan den Rijn) Leidse Schouw (Alphen aan den Rijn) Stationsweg (Hazerswoude) Gemeneweg (Hazerswoude) Burg. Smeetsweg (Zoeterwoude) Cronesteynpad (Leiden) Kanaalweg (Leiden) Herenstraat (Leiden) Telderskade (Leiden) Haagweg (Leiden) Morsweg (Leiden) 41 5 Alphen aan den Rijn - Woerden Schans (Alphen aan den Rijn) Spoorlaan (Zwammerdam) Vlietkade (Bodegraven) Oud Bodegraafseweg (Bodegraven) 49 2

3 5.5 Overpad station (Bodegraven) Goudseweg (Bodegraven) Ontsluitingsweg / Fietspad (Bodegraven) Weiweg (Nieuwerbrug aan den Rijn) Molendijk (Nieuwerbrug) Waardsedijk (Woerden) 61 6 Gouda Alphen aan den Rijn 62 7 Bepaling maatregelenpakket Tekort aan compensatie Aantal ongelijkvloerse kruisingen Ongelijkvloerse kruisingen ten gevolge van risicotoename HOV-Net Ongelijkvloerse kruisingen met grootste veiligheidseffect Te realiseren ongelijkvloerse kruisingen Overzicht maatregelen 67 8 Eindtoets en slotconclusie Kwalitatief overzicht risicotoename Kwalitatieve beschrijving effect maatregelen Slotconclusie 69 3

4 Documenthistorie Versie datum Omschrijving 1 21 september 2012 Conceptversie voor interne toetsing vakdeskundigen ProRail. 2 3 oktober 2012 Opmerkingen overwegdeskundigen ProRail- Assetmanagement verwerkt. 3 9 oktober 2012 Bespreking van versie 2 met PZH verwerkt oktober 2012 Schriftelijk commentaar van PZH op versie 3 verwerkt. 5 5 november 2012 N.a.v. overleg met ILT: Informatie overwegenregister volledig verwijderd Eindconclusie t.a.v. standstill toegevoegd. 6 2 juli 2014 Nieuwe projectontwikkelingen verwerkt. 7 9 juli 2014 Review ProRail (project en vakdeskundige) op versie 6 verwerkt. Update van hoofdstuk over traject Gouda Alphen. Detailinformatie particuliere overpaden toegevoegd augustus 2014 Aanpassing n.a.v. verandering uitgangspunten Gouda Alphen (4 i.p.v. 2,7 treinen p.u.p.r) 9 20 augustus 2014 Dubbelspoor ten noorden van Boskoop vervalt september 2014 Update aanpassing overweg Gemeneweg september 2014 Vermelding plannen derden bij overpad Waddinxveen. Middengeleiding Kerkweg West niet als alternatief maar als primaire oplossing genoemd september 2014 Genoemde aantallen niet actief beveiligde particuliere overwegen gecorrigeerd februari 2015 Nieuwe inzichten t.a.v. maatregelen verwerkt, voornamelijk ingegeven door afstemming met wegbeheerders. Toegevoegd par. Ingroeiscenario (3.5) 4

5 Samenvatting De provincie Zuid-Holland (PZH) heeft een nieuwe scope vastgesteld voor het spoorgedeelte van het project HOV-Net Zuid-Holland Noord. Dit project vervangt de RijnGouweLijn Oost (RGLO) waarvoor in het verleden een risicoanalyse overwegen is uitgevoerd. De vraag van PZH aan ProRail is om deze risicoanalyse RGLO te herzien in overeenstemming met de scope van variant 3 van HOV-Net. De hoofdlijnen van variant 3 van HOV-Net zijn: Woerden Alphen aan den Rijn van 2 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 100%); Gouda Alphen aan den Rijn van 2 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 100%); Alphen aan den Rijn Leiden van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r (+ 48%); spoorverdubbelingen: 1,2 km ten westen van station Alphen aan den Rijn en 2,7 km bij Hazerswoude; nieuwe haltes : Boskoop Snijdelwijk, Waddinxveen-Zuid, Zoeterwoude Meerburg en Hazerswoude Koudekerk. Er is een kwalitatieve risicoanalyse gemaakt waarvoor de aanwezige RGLO-analyses als uitgangspunt hebben gehanteerd. In de analyse is per overweg gekeken naar de verschillende oorzaken die kunnen leiden tot incidenten op een overweg, voor specifieke groepen verkeersdeelnemers (voetgangers, langzaam verkeer, autoverkeer). Per overweg is het huidig risiconiveau beschreven en is vastgesteld wat de consequenties zijn van de scope HOV-Net. In eerste instantie is gekeken naar Denkbare maatregelen om een verhoging van het risiconiveau op de betreffende overweg zelf te compenseren. Er zijn diverse redenen aan te voeren waarom denkbare maatregelen niet mogelijk zijn. Dit betreft meestal belemmeringen op gebied van ruimtelijke inpassing en vanuit de optiek van verkeerscirculatie. Overleg met wegbeheerders, en in sommige gevallen gericht verkeerskundig onderzoek zijn noodzakelijk om vanuit de denkbare maatregelen te komen tot haalbare maatregelen. In besprekingen met de inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), voorafgaand aan het opstellen van deze analyses, heeft ILT onder meer aangegeven dat de maatregelen op de driehoek Gouda - Leiden - Woerden als een totaal mogen worden gezien. Dat betekent dat de Trajectsgewijze benadering is toegepast om tot maatregelenpakketten te komen. Voor HOV-Net wordt het volgende pakket aan maatregelen geadviseerd: 1) Het vervangen van het gelijkvloerse overpad bij station Alphen aan den Rijn (voor reizigers en langzaam verkeer) door een ongelijkvloerse kruising. Deze is al uitgevoerd. 2) Bij de nieuwe halte Hazerswoude Koudekerk (overweg Gemeneweg) moeten de perrons verbonden worden met een ongelijkvloerse kruising. De overweg Gemeneweg wordt verschoven en aangepast. Het aantal rijstroken voor autoverkeer op de overweg vermindert en de aansluitingen van wegen vlak voorbij de overweg worden verwijderd 1. Vanaf de overweg is er geen toegang tot de perrons. 3) Het realiseren van een ongelijkvloerse kruising voor reizigers bij station Bodegraven. Dit heeft relatief een groot positief effect omdat overpaden bij stations in ieder geval een hoog 1 Er wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om een ongelijkvloerse kruising voor langzaam verkeer in te passen. Als die doorgaat zullen de voorzieningen voor fietsers van de overweg worden verwijderd. 5

6 risiconiveau hebben. Daarnaast moet worden meegewogen dat de frequentietoename procentueel gezien op Woerden Alphen groter is dan op andere takken van de driehoek. 4) Het opheffen van twee drukke overwegen op het traject Woerden Bodegraven Alphen aan den Rijn Leiden en deze vervangen door een ongelijkvloerse kruising voor alle verkeer. Daarbij gaat de voorkeur uit naar: a) Leidse Schouw te Alphen aan den Rijn; b) Burgemeester Smeetsweg te Zoeterwoude. Deze voorkeur is voornamelijk gebaseerd op de afweging dat een ongelijkvloerse kruising bij andere overwegen ruimtelijk moeilijk inpasbaar zijn. Het veiligheidseffect in relatie tot de benodigde investering (doelmatigheidsafweging) is dan bij Leidse Schouw en Burg. Smeetsweg het grootst. 5) Het realiseren van ongelijkvloerse kruising Kanaalweg. Dit betreft een project met financiering buiten HOV-Net, maar de veiligheidswinst wordt meegenomen in de trajectgewijze benadering van HOV-Net. 6) Opheffen van twee kleinere overwegen/overpaden. Het betreft Stationsweg (Hazerswoude) een openbare overweg die een woning ontsluit en de Vlietkade (Bodegraven) een openbaar recreatief wandelpad. De Vlietkade wordt een ongelijkvloerse kruising voor voetgangers. 7) Daarnaast moeten bij diverse overwegen maatregelen in de weginfrastructuur en inrichting van de overweg worden getroffen. Het totaaloverzicht van deze maatregelen staat in bijlage C. 8) Tot slot geldt dat er gestreefd wordt naar het opheffen van zoveel mogelijk particuliere overpaden (zie par. 3.3). Uitgangspunt is dat er op de totale driehoek Woerden Gouda Leiden minimaal tien zullen worden opgeheven 2. In een traject waar de sporen worden verdubbeld worden alle overpaden opgeheven of van actieve beveiliging voorzien 3. Conclusie ProRail: ProRail is van mening dat met dit maatregelenpakket: 1. de overwegveiligheid op het geheel van de driehoek Woerden Gouda - Leiden niet verslechtert; 2. de risico s op alle overwegen worden beheerst. Voor snel overzicht: Bijlage C bevat in tabelvorm een overzicht van de risicotoename op elke overweg en de gekozen maatregelen. 2 Inmiddels zijn er al 13 opgeheven. Vier op het traject Gouda Alphen a/d Rijn en negen op het traject Woerden Alphen a/d Rijn. Twee overpaden zijn van actieve beveiliging voorzien. Daarmee is de projectdoelstelling gerealiseerd. 3 Indien geen overeenstemming met rechthebbenden kan worden bereikt. 6

7 1 Introductie en historie 1.1 Het project HOV Net Zuid-Holland Noord en de varianten Onder de naam HOV-NET Zuid-Holland Noord is door de provincie Zuid-Holland (PZH) een alternatieve invulling van de RijnGouwelijn uitgewerkt. Het doel van dit alternatief is om het gehele openbaarvervoernetwerk in Holland Rijnland en Midden-Holland te verbeteren door op specifieke corridors de kwaliteit van het openbaar vervoer op een hoogwaardig niveau te brengen. Dit zal structurerend werken op nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de regio. Het HOV-NET Zuid-Holland Noord bestaat uit: 1. Leiden Centraal Alphen aan den Rijn Gouda/ Utrecht (trein); 2. Noordwijk Voorhout Sassenheim Bollenstreek Schiphol (bus); 3. Leiden Centraal Katwijk Noordwijk (bus); 4. Leiden Centraal Leiderdorp (bus); 5. Leiden Centraal Leiden Lammenschans (bus); 6. Leiden Lammenschans Zoetermeer (bus); 7. Leiden Lammenschans Alphen aan den Rijn (bus); 8. Alphen aan den Rijn Leimuiden Schiphol (bus). Deze risicoanalyse overwegen betreft uiteraard alleen het treintraject. Er zijn diverse varianten afgewogen. Op verzoek van PZH wordt alleen de variant die de inzet is van het overleg met de minister onderzocht in de risicoanalyse: Woerden - Leiden 2x intercity + 2x sprinter hele dag. Stations Zoeterwoude-Meerburg en Hazerswoude-Koudekerk worden gebouwd. Gouda - Alphen a/d Rijn: 2x lighttrain hele dag en 2x lighttrain brede spits. Stations Boskoop-Snijdelwijk en Waddinxveen-Zuid worden gerealiseerd. 7

8 1.2 Geformuleerde vraagstelling PZH heeft aan ProRail voor deze risicoanalyse de volgende vraagstelling geformuleerd: Vervaardig een kwalitatieve risicoanalyse overwegveiligheid voor de hierboven beschreven variant van HOV-NET. Beoordeel in eerste instantie de situatie per overweg en bekijk daarbij de afname van veiligheid en mitigerende maatregelen. Gebruik daarbij de beschikbare informatie uit eerdere analyse. In tweede instantie kan naar mitigerende maatregelen binnen het gebied Gouda, Woerden, Leiden worden gezocht. 1.3 Relevante functiewijzigingen Het uitvoeren van een risicoanalyse overwegen is vanuit de 3 e Kadernota (Ref. [1]) voorgeschreven bij wijziging van de verkeersfunctie van een overweg. Dat kan zowel de verkeersfunctie van het spoor zijn als die van de spoorkruisende weginfrastructuur. Aan de spoorzijde is in de volgende gevallen sprake van een functiewijziging: wijziging van de treinfrequentie, ofwel wijziging van het aantal treinen per uur; uitbreiden van het aantal sporen in overwegen; aanleg van nieuwe haltes nabij overwegen; wijziging van de snelheid van de treinen Treinfrequenties Woerden Alphen aan den Rijn: Van 2 naar 4 treinen per uur per richting (+ 100%) Gouda Alphen aan den Rijn 4 : Van 2 naar 4 treinen per uur per richting (+ 100%) Alphen aan den Rijn Leiden: Van gem. 2,7 naar 4 treinen per uur per richting (+ 48%) Spoorverdubbeling Km 17,9-19,1 Alphen West 2,7 km Hazerswoude Nieuwe haltes Gouda-Alphen Boskoop Snijdelwijk Waddinxveen-Zuid Alphen-Leiden Zoeterwoude Meerburg Hazerswoude Koudekerk 4 Er kan ook nog één goederentrein per dag per richting rijden tussen Gouda en Alphen. Deze is niet significant voor de treinfrequenties en wordt daarom in dit rapport niet genoemd. 8

9 1.4 Gebruikte afkortingen Afkorting Betekenis AHOB Automatische halve overwegbomen HOV Hoogwaardig Openbaar Vervoer HOV-NET Het project HOV Net Zuid-Holland Noord I&M Infrastructuur en Milieu ILT Inspectie Leefomgeving en Transport Onb. Onbekend PAG Voorwaarschuwingslichten (type PAG) p.u.p.r Per uur per richting PVVO Programma Verbeteren Veiligheid Overwegen PZH Provincie Zuid-Holland VVO Verbeteren Veiligheid Overwegen VRI Verkeersregelinstallatie (in de volksmond: Stoplichten ) WILO Waarschuwingsinstallatie Landelijke Overwegen 1.5 Uitleg gebruikte termen In de overweganalyse wordt een aantal subjectieve termen gebruikt. Overwegveiligheid wordt beïnvloed door een aantal goed te kwantificeren parameters (bijv. aantal sporen, snelheid trein, snelheid wegverkeer), maar sommige relevante aspecten laten zich niet in objectief meetbare termen uitdrukken. Onbewust overweggedrag en/of afleidende aandacht Een wat vreemde omschrijving voor wegverkeersgedrag op en bij een overweg dat niets met de overweg van doen heeft. Maar het gaat dan ook niet uitsluitend om verkeersgedrag. Het gaat eigenlijk om menselijk gedrag, in dit geval om en bij de overweg. Bijvoorbeeld een overweg in een winkelstraat, waarbij de weggebruiker loopt te winkelen en geen oog heeft voor de overweg; ook scholen in de directe omgeving van een overweg kunnen leiden tot een hoop gedoe, met leerlingen die links en rechts oversteken, schuin, langzaam gehaast, noem maar op, maar wel gedrag dat niets van doen heeft met de overweg. Voor de overweg hebben ze in het geheel geen belangstelling. De omgeving van de overweg kan allerlei elementen bevatten die de aandacht van de overweggebruikers trekken. Het gevolg van een dergelijk rommelig beeld is dat de verkeersdeelnemers de situatie veel minder gemakkelijk en snel herkennen als overweg, of de overweg veel later opmerken dan in situaties waar de omgeving van de overweg een geordende nette structuur heeft. Irritatie weggebruiker Er liggen overwegen in wegen waar de weggebruiker in het aanlooptraject naar de overweg al de nodige hindernissen (VOP s, fietsoversteken, rotondes, verkeerslichten, brug, drempels, verkeerssluis e.v.a.) heeft moeten nemen voordat hij/zij eindelijk bij de overweg is. En dan gaat de overweg ook nog eens vlak voor zijn/haar neus dicht. Hierdoor wordt riskanter gedrag misschien groter. 9

10 Spreiding sluitduur Als de sluiting van een bepaalde overweg altijd even lang duurt, zijn de vaste verkeersdeelnemers daar aan gewend. Dat werkt positief tegen risicogedrag. Maar als een sluiting soms 45 seconden en soms, bij wijze van spreken, 2 minuten duurt, is er sprake van grote spreiding in de sluitduur. Dit werkt negatief door op het risicogedrag. Opheffen overweg/overpad Hiermee wordt bedoeld dat de betreffende overgang volledig wordt verwijderd. Er is dan geen enkele mogelijkheid meer om hier het spoor over te steken. Afsluiten (voor een bepaalde verkeersoort) Met afsluiten van een overgang voor een bepaalde groep verkeersdeelnemers ( bijvoorbeeld afsluiten voor langzaam verkeer ) wordt bedoeld dat de overweg niet meer gebruikt mag worden door die groep verkeersdeelnemers. Zij zullen dan via een alternatieve route het spoor moeten kruisen (omrijden of door een ongelijkvloerse kruising op dezelfde locatie). Door afsluiten van een overweg voor een bepaalde groep kan de overweg anders worden ingericht voor de groepen verkeersdeelnemers die nog wel over de overgang mogen gaan. De situatie wordt rustiger, overzichtelijker, beter af te sluiten en daardoor veiliger. 1.6 Sluittijden De in deze rapportage genoemde sluittijden zijn berekend. De nauwkeurigheid van de berekende tijden kan worden vergroot door bij een overweg metingen uit te voeren. Op een kwalitatieve analyse is het verschil tussen berekend en gemeten van kleine invloed. Nauwkeurige sluittijden zijn in het bijzonder nodig wanneer er verkeerskundige berekeningen uitgevoerd gaan worden in verband met barrièrewerking, verkeerscapaciteit en bepaling van de theoretische lengte van een wachtrij. Voor het risiconiveau van de overweg is de lengte van de sluitduur niet zozeer bepalend. Uit casuïstiek blijkt dat niet zozeer de lengte van de sluitduur het risicogedrag beïnvloedt, maar de regelmaat in de lengte van de sluitduur. Dat heeft te maken met verwachtingspatroon. Als een overweg bij elke sluiting even lang sluit (ook al duurt dat anderhalve minuut) dan is de kans op risicogedrag veel lager dan in situaties waarbij de overweg bij de ene treinpassage 40 seconden dicht is en bij een volgende anderhalve minuut. Daarom wordt bij overweganalyses wel rekening gehouden met "regelmaat sluitduur" terwijl nauwkeurige informatie over de exacte lengte van de sluitduur voor een kwalitatieve risicoanalyse van ondergeschikt belang is. 10

11 2 Toetsingskader en aanpak analyse 2.1 Derde kadernota In juni 2010 is de Derde Kadernota Railveiligheid aangeboden aan de Tweede Kamer. De nota beschrijft het overheidsbeleid ten aanzien van de veiligheid van het spoor. ProRail conformeert zich aan dit beleid. In de nota (zie [5]) staat onder andere: De hoofdlijnen voor het overwegenbeleid in de Derde Kadernota Railveiligheid zijn gebaseerd op een nee tenzij -principe dat geldt in de volgende situaties: de verkeersfunctie van bestaande overwegen (gebruik van een spoorbaanvak of openbare weg) mag niet worden gewijzigd tenzij door de initiatiefnemer aan de hand van een risicoanalyse kan worden aangetoond dat door aanvullende maatregelen de overwegveiligheid niet verslechtert en daarmee de risico s worden beheerst. De aanvullende maatregelen kunnen ook in het gebied rond de betreffende overweg worden gevonden. De gangbare praktijk is dat de risicoveroorzaker/initiatiefnemer een kwalitatieve analyse opstelt, welke door de Inspectie Verkeer en Waterstaat binnen 6 weken wordt beoordeeld. De initiatiefnemer van een project is verantwoordelijk voor compensatie van eventuele nadelige veiligheidsaspecten. Daarbij geldt overigens een proportionaliteitsbeginsel: de kosten van maatregelen dienen in verhouding te staan met de te realiseren veiligheidswinst. Bij het bepalen van compenserende maatregelen gelden de principes van proportionaliteit en maatwerk. Dit betekent onder andere dat de verhouding tussen het gebruik en de functie van de overweg, de bestaande of nieuw ontstane onveiligheid, de mogelijke oplossingen daarvoor evenals de beschikbaarheid van middelen een belangrijke rol spelen. In de 3 e kadernota staat: De aanvullende maatregelen kunnen ook in het gebied rond de betreffende overweg worden gevonden. In deze analyse wordt het begrip in het gebied rond de betreffende overweg ruim geïnterpreteerd. In besprekingen met ILT (zomer 2012) voorafgaand aan het opstellen van deze analyses heeft ILT onder meer aangegeven dat de maatregelen op de driehoek Gouda - Leiden - Woerden als een totaal mogen worden gezien. Dat betekent dat bij het opstellen van een totaal maatregelenpakket de Trajectgewijze benadering wordt toegepast. 2.2 Kwalitatieve beschouwing Om de risico s op overwegen goed te kunnen inschatten, is voor iedere overweg de situatie in kaart gebracht. In de analysemethodiek wordt een vijftal oorzaken voor het ongewenst passeren van een overweg onderscheiden. Deze oorzaken geven een risico aan voor een verschillende groep gebruikers. De verschillende groepen gebruikers zijn: autoverkeer, fietsers en voetgangers. Bij het maken van een risicoanalyse met betrekking tot overwegen worden vijf soorten risico s onderkend. Hierbij moet worden opgemerkt dat het onderscheid tussen sommige risicosoorten klein is en dat het in de praktijk, na een incident, welhaast onmogelijk is vast te stellen welke oorzaak tot het incident heeft geleid. 1. Falen overwegbeveiliging; de overweg blijft open voor het verkeer bij een treinpassage. Elke passant loopt dan risico. 11

12 2. Slachtoffer blijft steken; door diverse technische oorzaken kan een weggebruiker de overweg niet tijdig verlaten. 3. Onbewust passeren overweg; een weggebruiker is zich niet bewust van de aanwezigheid van de sluitende of gesloten overweginstallatie en loopt onbedoeld het spoor op. 4. Onbekwaamheid; overweggebruiker wordt onwel, is niet in staat verder te lopen/te rijden. De huidige overwegen zijn zo ingericht dat er geen technische maatregelen denkbaar zijn om dit risico te verlagen. Er zijn sowieso weinig technische maatregelen denkbaar. 5. Risicogedrag; bewuste overtredingen. Passanten negeren bewust waarschuwingssignalen en lopen bijvoorbeeld onder de overwegbomen door of gaan slalommen om de overwegbomen. De nabijheid van een station en lange dichtligtijden kunnen dit risico verhogen Falen van de overweginstallatie. Dit risiconiveau treft alle gebruikersgroepen, maar verandert niet door het project. Het risico is zeer laag aangezien de overwegen state-of-the-art zijn (van het hoogste niveau) omdat de benodigde PVVO-maatregelen zijn doorgevoerd. Het risico wordt voor alle overwegen niet onderzocht omdat er geen aanvullende maatregelen meer te bedenken zijn die de kans op het falen van de overweginstallatie nog verder verkleinen Overweggebruiker onwel Hier wordt ook wel de onbekwame gebruiker bedoeld; iemand die door plotseling onwel worden (bijv. door epilepsie), dronkenschap, gebruik van verdovende middelen of anderszins onbedoeld op de sluitende of gesloten overweg belandt. Na het toepassen van de PVVOmaatregelen zijn alle overwegen optimaal ingericht om dit risico tegen te gaan. Er zijn geen aanvullende maatregelen meer denkbaar bij dit risiconiveau Afweging overige oorzaken en maatregelen Voor de overige drie oorzaken (onbewust passeren, bewust passeren, blijven steken) wordt per overweg en per gebruikersgroep een analyse gemaakt. Daarbij wordt eerst een inschatting gemaakt of het risico voor de gebruikersgroep in de huidige situatie laag, midden of hoog is. Vervolgens wordt voor elke gebruikersgroep beoordeeld of de wijzigingen van het project leiden tot verandering van het risico. In principe heeft de frequentieverhoging effect op de veiligheidssituatie bij elke overweg. Maar het daadwerkelijk effect verschilt per overweg. Als op een bepaalde overweg al diverse factoren van toepassing zijn die ongunstig zijn voor de overwegveiligheid, dan is het effect van een frequentieverhoging op die overweg groter dan het effect dat dezelfde frequentieverhoging heeft op een overweg die een hoger veiligheidsniveau heeft. Als voorbeeld in dit studiegebied: dezelfde frequentieverhoging heeft bij Haagweg een veel ongunstiger effect dan bij Telderskade. Bij de mitigerende maatregelen wordt beoordeeld of de kosten proportioneel zijn in relatie tot het veiligheidseffect van de betreffende maatregel. Bij het beoordelen van de risico s en de te nemen maatregelen hoort ook een afweging van de bijbehorende investeringen. 12

13 3 Informatie betreffende gehele tracé Dit hoofdstuk bevat een diversiteit aan informatie over de totale driehoek Woerden Gouda Leiden met Alphen aan den Rijn als centraal punt. 3.1 Nieuwe locaties met tweedetreinsituaties Tweedetreinsituaties kunnen per definitie alleen voorkomen in meersporige baanvakken. Als er bij een bestaande overweg sprake is van een spooruitbreiding van één naar meer sporen, ontstaat er een nieuwe locatie waar zich tweedetreinsituaties kunnen voordoen. Spoorverdubbeling in bestaande enkelsporige overwegen: Gemeneweg te Hazerswoude; Stationsweg te Hazerswoude; H.A. Lorentzweg te Alphen aan de Rijn (wissel op 100 meter). Een verhoogde kans op tweedetreinsituaties doet zich voor indien op bestaande dubbelsporige overwegen de treinfrequentie wordt verhoogd. 3.2 Nieuw overwegen en overpaden In de projectscope van HOV Net zijn geen nieuwe overwegen opgenomen. 3.3 Aanwezigheid particuliere overpaden Op de drie trajecten liggen in totaal 34 particuliere overpaden 5 en zijn als volgt verdeeld over de verschillende trajecten: Traject Aantal Gouda - Alphen 7 Leiden - Alphen 2 Woerden - Alphen 25 Eindtotaal 34 Bijlage D bevat een overzicht gegenereerd uit het Overwegenregister. Voor deze overpaden geldt dat gestreefd moet worden naar opheffen van die overpaden, zeker voor zover ze in dubbelspoor komen te liggen. Voor de overpaden wordt geen kwalitatieve analyse opgesteld. In eerdere versies van deze analyse, uit de jaren 2010 t/m 2013, heeft het toenmalig project RijnGouweLijn zich tot opgave gesteld om minimaal 10 van deze overpaden op te heffen. Die doelstelling is inmiddels bereikt. Inmiddels zijn er al 13 opgeheven. Vier op het traject Gouda Alphen a/d Rijn en negen op het traject Woerden Alphen a/d Rijn. Twee overpaden zijn van actieve beveiliging voorzien. Daarmee is de projectdoelstelling gerealiseerd. 5 Telling op basis van Overwegenregister

14 3.4 Planning HOV Net De provincie Zuid-Holland verwacht dat de realisatie van het spoorse deel van het HOV-Net Zuid-Holland Noord in de periode zal kunnen plaatsvinden (Ref. [8]). 3.5 Ingroeiscenario frequentieverhoging vs. Realisatie maatregelenpakket De afgelopen jaren is (o.a. voor project RijnGouwelijn) de risicoanalyse en het maatregelenpakket ter toetsing voorgelegd aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). ILT heeft per brief aangegeven akkoord te zijn met het maatregelenpakket voor het traject Gouda Alphen uit de overweganalyse (Ref. [4]). Maar daarbij heeft ILT aangegeven dat het maatregelenpakket het toegenomen risico, in haar ogen, niet volledig compenseert en dat aanvullende maatregelen op het traject Alphen aan den Rijn Leiden nodig zijn. De planning is dat de beoogde frequentieverhoging tussen Gouda en Alphen aan den Rijn ingaat eind december Op dat moment zullen alle risicoverlagende maatregelen op dit traject wel zijn uitgevoerd, maar de aanvullende maatregelen op het traject Alphen aan den Rijn Leiden nog niet. Op donderdag 27 november heeft de gemeenteraad van Leiden het uitvoeringsbesluit voor het project Kanaalweg-Zuid vastgesteld. Hiermee is realisatiefase van het project aangevangen. De bouw van de spooronderdoorgang in de Kanaalweg en de aanpak van de aansluitende wegvakken start medio 2016 en duurt ongeveer 1,5 jaar. Begin 2018 zal de overweg Kanaalweg zijn opgeheven. Dat is voldoende aanvullende compensatie voor de frequentieverhoging tussen Gouda en Alphen aan den Rijn. Voor frequentieverhoging op het traject Leiden - Alphen aan den Rijn Woerden is het uiteraard nodig dat alle in dit rapport genoemde maatregelen zijn gerealiseerd. Er is dus een periode van ruim één jaar (eind 2016 begin 2018) waarin er nog geen aanvullende maatregelen op het traject Alphen aan den Rijn Leiden zijn gerealiseerd. Het ministerie van I&M heeft aan ProRail voor dit soort situaties een uitgangspunt doorgegeven. Dat uitgangspunt is dat de benodigde veiligheidsmaatregelen zoveel mogelijk voor ingang van de gewenste frequentieverhoging moeten zijn doorgevoerd. Waar dat niet mogelijk is, volgt een afweging tussen het belang van een betere dienstverlening aan de reiziger of vervoerder en de veiligheid. ProRail komt tot het oordeel dat een veilige verhoging van de frequentie tussen Gouda en Alphen aan den Rijn mogelijk is vanaf december 2016, omdat: de risico s op alle overwegen tussen Gouda en Alphen aan den Rijn worden beheerst; de benodigde risicocompensatie grotendeels is gerealiseerd doordat alle risicoverlagende maatregelen tussen Gouda en Alphen aan den Rijn geëffectueerd zijn ten tijde van de frequentieverhoging; de gemeenteraad van Leiden het uitvoeringsbesluit voor het project Kanaalweg-Zuid heeft genomen; het gebruik van openbaar vervoer per spoor door de frequentieverhoging toe zal nemen, wat past bij de beleidsdoelstelling van de initiatiefnemer, PZH en de landelijke overheid. 14

15 4 Alphen aan den Rijn - Leiden 4.1 (Voormalig) Overpad bij station Alphen aan den Rijn Dit overpad betrof tweemaal een dubbelsporig overpad; in de zuidelijke sporen bij km en in de noordelijke sporen bij km Hoewel in de overwegenlijst van ProRail vermeld was dat dit overpad geen functie als interwijk-verbinding heeft, is bij opname gebleken dat een aanzienlijk deel van de gebruikers het overpad uitsluitend gebruikt voor het passeren van de spoorbaan om zo aan de andere zijde in Alphen aan den Rijn te komen. Daarmee is er wel sprake van een interwijkverbinding. Het overpad met interwijkverbinding is in het kader van de ontwikkeling van de Stationsomgeving Alphen aan den Rijn vervangen door een tunnel. De daarmee gerealiseerde veiligheidswinst is primair bedoeld als compensatie voor het feit dat door bouw van de westelijk gelegen woonwijk het interwijkverkeer per fiets op het stationsoverpad aanzienlijk was toegenomen. Daarnaast kan de veiligheidswinst deels worden meegenomen als compensatie voor de risicotoename als gevolg van HOV Net Zuid-Holland Noord. 15

16 4.2 Laan der Continenten (Alphen aan den Rijn) Overweg gelegen in zeer intensief gebruikte verbinding tussen het oude Alphen aan den Rijn aan de noordzijde en nieuwbouwwijken aan de zuidzijde van het spoor. Ten noorden van de overweg ligt een rotonde. Ondanks de ruime afstand tot de overweg kan toch filevorming op de overweg ontstaan door de rij wachtende auto s voor de rotonde. Er is een filebak geplaatst waarmee automobilisten worden gewaarschuwd de overweg vrij te laten bij filevorming. Positieve aspecten huidige situatie: + slalommen niet mogelijk vanwege brede middenberm en eigen fiets-/voetpaden; + lage snelheid wegverkeer (<= 50 km/uur); + afgescheiden fietspaden; + geen opvallende zaken in omgeving die aandacht afleiden. Negatieve aspecten huidige situatie: ontruiming vanwege file voor rotonde noordzijde; veel fietsverkeer en stedelijk gedoe ; spreiding in sluitduur; irritatie weggebruiker. Benaming bij ProRail Edisonweg Geocode / Kilometrering 623 / 17,820 Beveiliging AHOB Aantal sporen 2 (1 doorgaande reizigerstrein, 1 raccordement) Ligging bij station i.v.m. treinsnelheid i.v.m. reizigers Ja Nee Snelheid trein (km/uur) 40 Snelheid weg (km/uur) 50 Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 16

17 Sluitingstijd per uur (min:sec) Nu: 3:40 (dal) / 7:20 (spits) Nieuw: 7:20 (hele dag) Gebruik Gebiedsontsluitingsweg Gevolgen project Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) Het tweede spoor dat nu een aftakking is naar een industrieterrein krijgt een andere functionaliteit. Het gaat namelijk gebruikt worden voor doorgaand verkeer van reizigerstreinen. De huidige situatie geeft ook kans op een tweedetreinsituatie (combinatie reizigers-/goederentrein), maar de frequentie waarmee dat voor zal komen is marginaal. Met het gebruik van het tweede spoor als regulier reizigerstreinenspoor neemt de kans op tweedetreinsituatie toe. Opmerkingen Door de gemeente is een functionele wijziging doorgevoerd op de fietspaden. Een van de fietspaden wordt gebruikt voor verkeer in beide richtingen, maar is daar niet voor ingericht. Namelijk: de stellers staan aan de uitrijdzijde aan de linkse zijde van de fietspaden. Hierdoor worden weggebruikers bij een sluiting naar de linkerzijde van het fietspad gedrukt. Gevolg is een doorvoer/ontruimingsprobleem door tegenliggers; de overwegbomen zijn niet voorzien van boomlampen; de voetpad-stellers zijn niet voorzien van andreas kruizen; de Ahob-stellers gezien van de rijrichting van het fietspad hebben maar één lamp. Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Onbewust passeren De kans op onbewust passeren is gering. De voet- en fietspaden zijn aan beide zijden van de overweg volledig afgesloten. De oriëntatie van de overweg vormt geen risico vanwege laaghangende zon. Er zijn geen objecten die het zicht op de overweginstallatie belemmeren. Blijven steken Blijven steken als gevolg van filevorming voor de rotonde treedt hier op tijdens drukke momenten. Omdat het aantal sluitingen toeneemt, neemt ook de kans toe dat er een keer een file tot op de overweg staat als er een trein nadert. Denkbare Maatregelen Bewust passeren Bij observaties wordt onbewust overweggedrag en irritaties waargenomen. Dit resulteert in risicogedrag in het bijzonder bij langzaam verkeer en voetgangers. De gemeente Alphen aan den Rijn dient ProRail te verzoeken de overweginstallatie in overeenstemming te brengen met de functionele wijziging van het fietspad. Dit is geen onderdeel van HOV-NET. 17

18 Tegen ontruimingsprobleem Het plaatsen van een VRI (doseerlichten) op een uitlegger aan de zuidzijde van de overweg 6. Deze VRI moet gekoppeld worden aan detectielussen in het wegtracé tussen overweg en rotonde. Als op dat deel auto s tot stilstand komen, moet de VRI op rood springen om te voorkomen dat er een wachtrij tot op de overweg ontstaat. Het verplichte rode licht vervangt de filebak die slechts een waarschuwing is. Vervanging van de rotonde door een kruispunt met VRI die gekoppeld wordt aan de overweginstallatie. Eventueel in combinatie met een (extra) detectielus op het wegtracé tussen overweg en rotonde. Bij nadering van een trein geeft de VRI groen voor het verkeer dat van de overweg komt als gedetecteerd is dat er een wachtrij staat. In maatregelenpakket Overig Verder zijn hier voor een gelijkvloerse kruising geen maatregelen denkbaar om de situatie te verbeteren. De afname van veiligheid kan, bij trajectsgewijze benadering, elders gecompenseerd worden; bij voorkeur zo dicht mogelijk in de buurt van deze overweg. Het plaatsen van een VRI (doseerlichten) op een uitlegger aan de zuidzijde van de overweg. Er is nog geen overeenstemming met wegbeheerder over deze maatregel. 6 (Er is nog geen overeenstemming met wegbeheerder over deze maatregel) 18

19 4.3 H.A. Lorentzweg (Alphen aan den Rijn) Overweg gelegen in industriegebied in het westen van Alphen aan den Rijn. Positieve aspecten huidige situatie: + enkelsporig; + geen invloed van nabijgelegen station; + constante sluittijd; + afgescheiden fietspaden; + relatief weinig fietsverkeer; + rustige en overzichtelijke omgeving. Negatieve aspecten huidige situatie: slalommen autoverkeer mogelijk. Benaming bij ProRail Magazijnweg Geocode / Kilometrering 103 / 18,86 Beveiliging AHOB Aantal sporen 1 Ligging bij station i.v.m. treinsnelheid i.v.m. reizigers Nee Nee Snelheid trein (km/uur) 130 Snelheid weg (km/uur) 50 Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 Sluitingstijd per uur (min:sec) Nu: Nieuw: 3:20 (dal) / 6:40 (spits) 6:40 (hele dag) Gebruik gebiedsontsluitingsweg Gevolgen project Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) Spoorverdubbeling van 1 naar 2 sporen. Hierbij moet worden bedacht 19

20 dat het wissel (van 2 naar 1 sporen) ongeveer 150 meter ten westen van deze overweg ligt. Hierdoor is er geen kans op het optreden van een tweedetreinsituatie. Opmerkingen Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Onbewust passeren De kans op onbewust passeren is gering. De voet- en fietspaden zijn aan beide zijden van de overweg volledig afgesloten. Er is geen open gat. De oriëntatie van de overweg vormt geen risico vanwege laaghangende zon. Er zijn geen objecten die het zicht op de overweginstallatie belemmeren. Blijven steken In theorie kan een valstriksituatie ontstaan. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van het raccordementspoor ten noorden van de overweg. Als daar een goederentrein passeert, treedt er een VRI 7 in werking. Wegverkeer dat van zuid naar noord over de overweg gaat, moet wachten voor deze VRI. De wachtrij zou dan tot op de overweg met reizigerstreinen kunnen komen. Omdat er maximaal één trein per dag over het raccordementspoor gaat, is het risico verwaarloosbaar. Het tweede spoor wordt toegevoegd aan de noordzijde. Hierdoor verschuift de grens van de spoorbundel 4,5 meter naar het noorden. De afstand tussen overwegboom en naastliggend kruispunt vermindert hierdoor van ongeveer 35 meter naar 30 meter. Denkbare Maatregelen In maatregelenpakket Bewust passeren Twee belangrijke factoren voor risicogedrag (veel fietsers, nabijheid station) zijn hier niet aanwezig. Gezien de korte en constante sluittijden is de kans op slalommen daarom klein. Dit geldt voor alle verkeersgroepen. Hekwerken op de berm tussen fietspaden en auto s belemmeren dat fietsers via de autorijstroken de overweg over gaan. Ondanks de kleine kans op slalommen kan het risico op dit punt, als compenserende maatregel tegen de frequentieverhoging, worden verlaagd door het aanbrengen van middenberm tussen de beide autorijstroken. Dit vereist verbreding van het wegprofiel en mogelijk ook vergroting van de overwegbevloering en verlegging van de naastgelegen fietspaden. Overleg met wegbeheerder is nodig om te beoordelen of er negatieve consequenties zijn van de middenberm voor doorstroming vrachtverkeer. Aanleg middengeleiding 7 VRI = Verkeersregelinstallatie (verkeerslichten) 20

21 4.4 Leidse Schouw (Alphen aan den Rijn) Aan de rand van Alphen aan den Rijn gelegen ruim opgezette overweg met AHOB met aan de oostzijde een in twee richtingen te berijden fietspad met naastliggend voetpad. Als onderdeel van de ringweg rond Alphen aan den Rijn nemen de verkeersaantallen toe. Vanwege de nabijheid van bedrijventerreinen is er een relatief groot aantal vrachtverkeer. Positieve aspecten huidige situatie. + Enkelsporig. + Geen aansluiting station. + Constante sluittijd. + Twee gescheiden rijstroken autoverkeer en gescheiden fietspaden. + Rustige en overzichtelijke omgeving. Negatieve aspecten huidige situatie Snelheid autoverkeer > 50 km/uur. Benaming bij ProRail Leidse Schouw Geocode / Kilometrering 103 / 19,605 Beveiliging AHOB Aantal sporen 1 Ligging bij station i.v.m. treinsnelheid i.v.m. reizigers Nee Nee Snelheid trein (km/uur) 130 Snelheid weg (km/uur) 70 Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 Sluitingstijd per uur (min:sec) Nu: Nieuw: 3:20 (dal) / 6:40 (spits) 6:40 (hele dag) Gebruik Gebiedsontsluitingsweg Gevolgen project Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) Opmerkingen 21

22 Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Onbewust passeren De oriëntatie van de overweg kan in de winter mogelijk verblinding van de weggebruiker opleveren. De overweg is echter niet voldoende met fysieke maatregelen beveiligd, waardoor deze wel zichtbaar blijft. Er is geen sprake van een open gat. Aan beide zijden van de overweg zijn PAG en geplaatst om naderend verkeer tijdig op een gesloten overweg te attenderen. Op uitleggers boven de overweg zijn extra waarschuwingslichten geplaatst. Blijven steken Er spelen in de omgeving van de overweg geen factoren die leiden tot een valstriksituatie of andere ontruimingsproblematiek. Denkbare Maatregelen Bewust passeren De inrichting en omgeving van overweg en weginfrastructuur voorkomen slalommen voor zowel langzaam verkeer als auto s. Er zijn ook geen factoren in de omgeving (bijv. station) die leiden tot verhoogd risicogedrag. Voor de gegeven situatie is de inrichting van overweg en weginfrastructuur al optimaal wat betreft overwegveiligheid. Er zijn voor een gelijkvloerse kruising geen maatregelen denkbaar om de situatie te verbeteren. De risicotoename als gevolg van HOV-Net op deze overweg, in relatie tot het gemiddelde risiconiveau van de overweg, rechtvaardigen niet de investering in een ongelijkvloerse kruising. Maar als er vanwege de trajectsgewijze benadering compensatie nodig is voor risicotoename elders, komt Leidse Schouw in beeld als locatie voor ongelijkvloerse kruising. Dit wordt uitgewerkt in hst. 7. In maatregelenpakket De afname van veiligheid kan, bij trajectsgewijze benadering, elders gecompenseerd worden; bij voorkeur zo dicht mogelijk in de buurt van deze overweg. Vervanging door ongelijkvloerse kruising. 22

23 4.5 Stationsweg (Hazerswoude) Een overweg die toegang geeft tot woningen ten zuiden van het spoor. Positieve aspecten huidige situatie + Enkelspoor. + Constante sluittijd. + Geen nabijheid station. + Zeer weinig verkeer. Negatieve aspecten huidige situatie Geen slagbomen. (Geringe) ontsluitingsproblematiek. Benaming bij ProRail Stationsweg Geocode / Kilometrering 102 / 22,685 Beveiliging WILO Aantal sporen 1 Ligging bij station i.v.m. treinsnelheid i.v.m. reizigers Nee Nee Snelheid trein (km/uur) 130 Snelheid weg (km/uur) < 50 km/uur Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 Sluitingstijd per uur (min:sec) n.v.t. want WILO Gebruik Woningontsluitingsweg met openbaar karakter Gevolgen project 1. Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) 2. Spoorverdubbeling 3. Nieuwe halte Hazerswoude Koudekerk op ong. 300 m. afstand Opmerkingen Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer 23

24 Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Het risiconiveau neemt aanzienlijk toe vanwege de spoorverdubbeling en toename van sluittijd in combinatie met spreiding sluitduur als gevolg van nabijgelegen nieuwe halte. Onbewust passeren De kans op onbewust passeren is in de huidige situatie groot omdat er geen slagbomen zijn. Vooral incidentele bezoekers van de woningen kunnen de WILO gemakkelijk over het hoofd zien. Blijven steken In theorie bestaat de kans dat voertuigen die vanaf de woning naar het noorden de overweg oversteken moeten wachten op verkeer van rechts, waarbij ze op de overweg blijven staan. Gezien het geringe verkeersaanbod zal dit zeer zelden gebeuren. Vanwege de krappe bogen is er verhoogd risico voor langere voertuigen van en naar de woning. De ruimte is zo krap dat men mogelijk een aantal malen met steken om de bocht te maken. Daarbij kan het voertuig de overweg langer blokkeren dan bij een directe oversteek. Denkbare Maatregelen In maatregelenpakket Bewust passeren Verhoogde kans op bewust risicogedrag is gezien de situatie niet te verwachten op deze overweg. De beste oplossing, die zeker gedegen onderzocht moet worden, is het opheffen van deze overweg. Daarvoor is het noodzakelijk om een nieuwe ontsluitingsweg voor deze woningen te realiseren, bijvoorbeeld vanaf de Gemeneweg langs de zuidzijde van de spoorbaan. Indien opheffen niet mogelijk is dan zal de WILO moeten worden vervangen door een AHOB. Om de sluittijd kort te houden dienen bij de halte Hazerswoude Koudekerk technische maatregelen te worden getroffen (naar keuze. stop-./door, verkorte aankondiging, o.i.d.). Opheffen overweg. Ontsluiting woningen vanaf verlegde Gemeneweg zonder spoorkruising. 24

25 4.6 Gemeneweg (Hazerswoude) Enkelsporige overweg met AHOB gelegen in een belangrijke ontsluitingsweg van Hazerswoude richting het zuiden. Direct ten zuiden van de overweg ligt de met een VRI geregelde aansluiting van en naar de hoofdbaan van de N11. Een brede overweg met koppeling tussen AHOB en VRI. Positieve aspecten huidige situatie + Enkel spoor. + Geen aansluiting station. + Korte en constante sluitduur. + Slalommen niet mogelijk. + Afgescheiden fietspad met eigen middenberm. + Geen ontruimingsproblematiek. Negatieve aspecten huidige situatie Drie rijstroken autoverkeer. Prikkelrijke verkeersituatie (afleiding). Benaming bij ProRail Gemeneweg Geocode / Kilometrering 103 / 22,726 Beveiliging AHOB Aantal sporen 1 Ligging bij station i.v.m. treinsnelheid i.v.m. reizigers Nee Nee Snelheid trein (km/uur) 130 Snelheid weg (km/uur) 50 Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 Sluitingstijd per uur (min:sec) Nu: Nieuw: 3:20 (dal) / 6:40 (spits) 6:40 (hele dag) 25

26 Gebruik Gebiedsontsluitingsweg Gevolgen project 1. Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) 2. Spoorverdubbeling 3. Nieuwe halte Hazerswoude Koudekerk direct naast overweg Opmerkingen Ontwikkelingen in omgeving De functionaliteit van de Gemeneweg gaat aanzienlijk wijzigen. De Gemeneweg wordt ongeveer meter naar het westen verschoven en ingericht als wijkontsluitingsweg. Voor de rijrichting van noord naar zuid is dan geen aparte strook meer nodig om linksaf richting N11 af te slaan. Hierdoor vermindert het totaal aantal rijstroken op de overweg van drie naar twee. Door de verschuiving neemt de afstand tussen overweg en halte toe. Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Het risiconiveau neemt aanzienlijk toe vanwege de spoorverdubbeling en toename van sluittijd in combinatie met spreiding sluitduur als gevolg van nabijgelegen nieuwe halte. Voornamelijk voor langzaam verkeer en voetgangers. Onbewust passeren De oriëntatie van de overweg kan in de winter mogelijk verblinding van de weggebruiker opleveren. De overweg is echter moet voldoende fysieke maatregelen beveiligd, waardoor deze wel zichtbaar blijft. Er is geen sprake van een open gat. Verhoogde kans op afleiding. Er is namelijk sprake van een ingewikkelde verkeersituatie, waarbij een passant veel prikkels van buitenaf moet verwerken en op basis van die informatie een beslissing moet nemen. Blijven steken De ontruiming is goed omdat deze met een VRI is geregeld welke is gekoppeld aan de overweginstallatie. Bewust passeren De kans op risicogedrag van voetgangers is thans uitermate klein omdat er nauwelijks voetgangers komen. Dat verandert door de komst van een halte direct naast de overweg. Het risiconiveau voor voetgangers wordt dan hoog. De kans op risicogedrag door langzaam verkeer is nu laag. Dit vanwege de lage aantallen en de volledige afsluiting van het fietspad met overwegbomen. Meer sluitingen, spreiding in sluitduur (doorgaande en stoppende treinen wisselen elkaar af) en spoorverdubbeling verhogen het risico; evenals toename van het aantal fietsers als gevolg van aanleg halte. Denkbare Maatregelen Voor autoverkeer wordt het risico op bewust passeren niet groter. Weliswaar ligt de overweg vaker en langer dicht, maar vanwege de middenberm is slalommen niet mogelijk. Om veiligheidsredenen is het noodzakelijk dat voor reizigers van en naar de perrons een ongelijkvloerse kruising wordt aangelegd. Voor het risiconiveau van de overweg is het van belang dat reizigers die per fiets/auto van/naar de halte gaan het spoor zo weinig mogelijk 26

27 kruisen. Omdat de bebouwing van Hazerswoude-Rijndijk aan de noordzijde van het spoor ligt, wordt het aantal kruisende bewegingen van fietsers/autoverkeer geminimaliseerd door de P-plaatsen en voorzieningen aan de noordzijde te lokaliseren. Bij verdere detaillering van de halte moet er naar worden gestreefd dat door onevenwichtigheid van de voorzieningen er onnodig extra verkeer gebruik gaat maken van de overweg. Om de sluittijd kort te houden dienen bij de halte Hazerswoude Koudekerk technische maatregelen te worden getroffen (naar keuze. stop-./door, verkorte aankondiging, o.i.d.). Voor de dan nog resterende risicotoename (langere sluittijden en dubbelspoor voor auto s) kunnen geen maatregelen worden bedacht met betrekking tot de inrichting van de overweg en de omgeving. Deze resterende afname van veiligheid kan bij trajectsgewijze benadering elders gecompenseerd worden, bij voorkeur zo dicht mogelijk in de buurt van deze overweg. De risicotoename als gevolg van HOV-Net op deze overweg, in relatie tot het gemiddelde risiconiveau van de overweg, rechtvaardigen niet de investering in een ongelijkvloerse kruising. Maar als er vanwege de trajectsgewijze benadering compensatie nodig is voor risicotoename elders, komt Gemeneweg in beeld als locatie voor ongelijkvloerse kruising. Dit wordt uitgewerkt in hst. 7. In maatregelenpakket Voor betere inpassing van de overweg in de omgeving wordt de huidige overweg verplaatst en krijgt kenmerken die leiden tot een lager risiconiveau: aantal rijstroken gaat van drie naar twee; geen aansluitingen van wegen vlak voorbij de overweg, waardoor overzicht beter wordt. Vanaf de overweg is er geen toegang tot de perrons. In het maatregelenpakket is rekening gehouden met een overweg met een afgescheiden fietspad zoals in de huidige situatie. Er wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om een ongelijkvloerse kruising voor langzaam verkeer in te passen. Als die doorgaat, zullen de voorzieningen voor fietsers van de overweg worden verwijderd. N.B. De halte krijgt ook een ongelijkvloerse kruising t.b.v. reizigers. 27

28 4.7 Burg. Smeetsweg (Zoeterwoude) Zeer brede, van een dubbele AHOB voorziene, overweg in de hoofdverbinding van Zoeterwoude naar de N11. Een overweg met zeer hoge verkeersintensiteit en relatief hoge aantallen zwaar en lang vrachtverkeer. Ten zuiden van de overweg ligt een met VRI geregelde aansluiting op de N11. Positieve aspecten huidige situatie + Geen aansluiting station. + Korte en constante sluitduur. + Slalommen niet mogelijk. + Weinig fietsers en afgescheiden fietspad. + Ruim en overzichtelijk. Negatieve aspecten huidige situatie Vier rijstroken autoverkeer. Snelheid wegverkeer > 50 km/uur. Benaming bij ProRail Burgemeester Smeetsweg Geocode / Kilometrering 103 / 26,798 Beveiliging AHOB Aantal sporen 2 Ligging bij station i.v.m. treinsnelheid i.v.m. reizigers Nee Nee Snelheid trein (km/uur) 130 Snelheid weg (km/uur) 80 Theoretisch. Er zit ongeveer 60 meter tussen einde bebouwde kom en overweg/vri. Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 Sluitingstijd per uur (min:sec) Gebruik Nu: Nieuw: 3:20 (dal) / 6:40 (spits) 6:40 (hele dag) Gebiedsontsluitingsweg 28

29 Gevolgen project 1. Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) 2. Nieuwe halte Zoeterwoude Meerbrug (Op ongeveer 900 meter binnen de aankondiging van de overweg) Opmerkingen Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Het risiconiveau neemt toe door de frequentieverhoging en nabijheid van nieuwe halte. Dat geldt vooral voor autoverkeer omdat langzaam verkeer en voetgangers hier relatief weinig het spoor oversteken. Onbewust passeren Gezien de oriëntatie van de overweg is er mogelijk in de wintermaanden een geringe kans op verblinding. Er zijn geen open gaten waar weggebruikers onbewust in kunnen rijden. Er is wel sprake van een complexe en drukke verkeersituatie met veel prikkels (borden, VRI, keuze rijrichting en rijstrook) die de aandacht van de overweginstallatie af kunnen leiden. Waarschuwingslichten type PAG waarschuwen de automobilist bij nadering van een gesloten overweg. Blijven steken Filevorming tot op de overweg is een relevant risico (waargenomen tijdens observaties). Omdat er regelmatig lange vrachtwagens over de overweg gaan, is er een reële kans dat er één met zijn achterkant op de overweg blijft staan in de wachtrij voor de VRI. Er zijn wel filewaarschuwingsbakken geplaatst, maar die nemen het risico niet weg. De verhoging van treinfrequentie verhoogt de kans dat er ooit een file op de overweg staat als deze gaat sluiten. Bewust passeren De toename van aantal sluitingen en de spreiding in sluitduur (gevolg van afwisselend doorgaande en stoppende treinen) verhogen de kans dat weggebruikers risico s nemen. Denkbare Maatregelen Voor voetgangers is en blijft dat risico laag, omdat er weinig voetgangers zijn. Hetzelfde geldt voor fietsers. Voor automobilisten zal de neiging tot risicogedrag toenemen, maar slalommen is vanwege de middenberm en druk tegenverkeer niet mogelijk. Het ontruimingsrisico kan geminimaliseerd worden door de VRI op het kruispunt met toeritten tot N11 uit te breiden ten noorden van de overweg. Dat kan door verkeerslichten (doseerlichten) te plaatsen aan de noordzijde voor de overweg. Verder kan de ontruiming worden verbeterd door het uitbreiden van de capaciteit van de linksafbeweging op de aansluiting met de N11. Door combinatie van de huidige rechtdoorstrook (richting zuiden) met een linksafstrook kan de wachtrij worden ingekort. Geheel wegnemen van het fileprobleem tot op of over de overweg zal, gezien het hoge verkeersaanbod, naar verwachting niet lukken. Verder zijn er voor een gelijkvloerse kruising geen maatregelen denkbaar om de situatie te verbeteren. De afname van veiligheid kan bij trajectsgewijze benadering elders gecompenseerd worden, bij voorkeur zo dicht mogelijk in de buurt van deze overweg. 29