Risico-Inventarisatie en Evaluatie. Arbeidsomstandigheden

Transcriptie

1

2 Risico-Inventarisatie en Evaluatie en Plan van aanpak Arbeidsomstandigheden voor horecabedrijven met minder dan 20 medewerkers Colofon: Deze uitgave is ontwikkeld in opdracht van het Bedrijfschap Horeca en Catering door Arbodienst de Boer & Rienks te Houten ISBN : X Bestelnr. : 3047 Prijs : 10,- Bedrijfschap Horeca en Catering Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch, of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Zoetermeer, februari 2002

3 De Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) voor horecabedrijven tot 20 werknemers is ontwikkeld in het kader van het arboconvenant werkdruk horeca. Goede arbeidsomstandigheden spelen een belangrijke rol bij het terugdringen van werkdruk en daarmee van het verminderen van het ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in de horeca. Deze vereenvoudigde RI&E is daarbij een belangrijk hulpmiddel. Aan het arboconvenant nemen deel het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Koninklijk Horeca Nederland, FNV Horecabond, CNV Horeca en het Bedrijfschap voor Horeca en Catering. Meer weten? Heeft u nog vragen over verminderen van werkdruk of verbeteren van de arbeidsomstandigheden? Kijk op dé Arbosite voor de horeca!. De volgende organisaties helpen u ook graag verder: Bedrijfschap Horeca en Catering Baron de Coubertinlaan 6 Postbus 121, 2700 AC Zoetermeer Telefoon (079) Telefax (079) info@bhenc.nl website TNO Arbeid Polaris venue 151 Postbus 718, 2130 AS Hoofddorp Telefoon (023) Telefax (023) m&c@arbeid.tno.nl website Koninklijk Horeca Nederland Pelmolenlaan 10 Postbus 566, 3440 AN Woerden Telefoon (0348) Telefax (0348) info@horeca.org website FNV Horecabond Louis Armstrongweg 100 Postbus 1435, 1300 BK Almere Telefoon (036) Telefax (036) horecabond@fnv.nl website CVN Horeca Prins Bernhardweg 69 Postbus 327, 3990 GC Houten Telefoon (030) Telefax (030) info@cnv.net website Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Anna van Hanoverstraat 4 Postbus 90801, 2509 LV Den Haag Telefoon (070) Telefax (070) website

4 Inhoudsopgave Bedrijf: Adres: Postcode en plaats: Telefoonnummer: Contactpersoon: Datum toetsing Arbodienst: Inleiding: Stappenplan van RI&E naar Plan van aanpak Hulp bij het invullen van de modules Selectie van de modules Bronnen van normen en regels 7 Module 1. Bedrijfsgegevens 8 Module 2. Arbozorg 10 Module 3. Werk- en rusttijden 16 Module 4. Agressie, geweld en werkdruk 20 Module 5. Bedrijfshulpverlening en brandveiligheid 26 Module 6. Algemene voorzieningen: 32 Gebouw, onderhoud, schoonmaak Module 7. Opslag: 40 Magazijn, kelder, tapinstallatie, koel- en vriescellen Module 8. Bediening: 44 Eetzaal, café, bar, danszaal, zaal Module 9. Voedselbereiding en afwassen: 50 Keuken, frituur en spoelkeuken Module 10. Hotel: 58 Hotelkamers, linnenkamer, wasserij Module 11. Receptie/ kantoor/ beeldschermwerkplekken 60 Bijlagen: 63 Bijlage I. Overzicht van te nemen maatregelen: Plan van aanpak 65 Bijlage II. Overzicht van Arboregels ten aanzien van jeugdigen 67 Bijlage III. Ongevallenregister 68 Bijlage IV. Brandveiligheidsvoorzieningen 69 Bijlage V. Overzicht van boetetarieven Arbeidsinspectie 70 Bijlage VI. Literatuur 71 3

5 0. Inleiding Met deze Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) brengt u de risico s voor de veiligheid, gezondheid en welzijn in uw bedrijf in kaart. Tegelijkertijd kiest u de maatregelen voor uw Plan van aanpak om deze risico s te verminderen. Betrek uw medewerkers bij het invullen en kiezen van de maatregelen. Nb. De goedkeuring van de RI&E door een gecertificeerde Arbodienst is niet verplicht voor bedrijven waar men personeel voor in totaal ten hoogste 40 uur per week werk laat verrichten. U moet dan wel zelf de RI&E uitvoeren en een Plan van aanpak opstellen. Het instrument is zo opgebouwd dat u alles zelf (samen met de medewerkers) in kunt vullen. De Arbodienst hoeft dan alleen maar te controleren of u het goed gedaan heeft en kan gerichte adviezen geven over de door u gekozen verbetermaatregelen (zie 0.1 en 0.2). De bedoeling is dat de checklist een aantal heldere actiepunten oplevert waarmee u de arbeidsomstandigheden in het bedrijf kunt verbeteren. De voordelen van betere arbeidsomstandigheden zijn: een lager ziekteverzuim; minder personeelsverloop; meer werkplezier en een betere sfeer in het bedrijf, dus klantvriendelijker; minder kans op aansprakelijkheid door schades; voldoen aan de Arbowet en Arbeidstijdenwet. De Arbeidsinspectie beboet bedrijven die geen actuele getoetste RI&E en een compleet Plan van aanpak hebben. De hoogte van de boete hangt af van de grootte van het bedrijf, maar bedraagt al snel meer dan 1000,-. In bijlage V is een verkort overzicht van boetetarieven van de Arbeidsinspectie opgenomen. In deze RI&E is steeds sprake van medewerkers. Dat is iedereen die werkzaamheden verricht in het bedrijf, zoals de vaste krachten, oproepkrachten, uitzendkrachten, vakantiekrachten, stagiairs, leerlingen en vrijwilligers. Als u deze RI&E en Plan van aanpak volledig invult en de maatregelen uitvoert, voldoet u aan de wettelijke verplichtingen. IN DE ARBOWET IS HET VOLGENDE VERPLICHT: 1. uitvoeren van een RI&E; 2. opstellen van een Plan van aanpak: in de RI&E moet u aangeven hoe u de aandachtspunten die in de RI&E naar voren komen, zult aanpakken (verbetermaatregelen en een planning formuleren); 3. goedkeuring (toetsing) van de RI&E door een gecertificeerde Arbodienst: 4. de Arbodienst kijkt daarbij of alle risico s in het bedrijf op een juiste wijze zijn weergegeven en adviseert over de te nemen maatregelen; 5. uitvoering van de maatregelen uit het Plan van aanpak; 6. jaarlijkse controle of de RI&E nog actueel is en of het Plan van aanpak goed wordt uitgevoerd. 4

6 0.1 Stappenplan van RI&E naar Plan van aanpak 1. Maak afspraken met een Arbodienst over de verplichte goedkeuring (toetsing) van de RI&E. (De geschatte tijd die een Arbodienst nodig heeft voor de goedkeuring bedraagt, als u de lijsten volledig heeft ingevuld, inclusief bedrijfsbezoek, tussen de 3 en 4,5 uur). Als de lijsten niet volledig zijn ingevuld, zal een Arbodienst meer tijd nodig hebben om u te adviseren en uw RI&E goed te keuren. U kunt er ook voor kiezen de hele RI&E uit te laten voeren door een Arbodienst. 2. Kies de in te vullen modules aan de hand van het schema in paragraaf Aan de slag met verbeteringen! 7. Controleer jaarlijks samen met de medewerkers, aan de hand van het schema in paragraaf 0.3, of de RI&E nog past bij de bedrijfssituatie. Controleer of de uitvoering van de gekozen maatregelen (Plan van aanpak) op schema ligt (Arbowet art.5, lid 2). Houd daarbij rekening met: - ziekteverzuim; - ongevallen; - WAO-instroom. Pas zo nodig het Plan van aanpak aan. 3. Laat de medewerkers de modules volledig invullen, bijvoorbeeld tijdens het werkoverleg. Als de leiding de lijst zelf invult komen sommige aandachtspunten niet goed naar voren. Met name bij module 3 en 4 (Arbeidstijden en Agressie, geweld en werkdruk) is dat het geval. Bij deze 2 modules is het mogelijk de antwoorden van de werkgever en de medewerkers gescheiden weer te geven. Wettelijk verplicht is om in elk geval overleg te plegen met de medewerkers over de uitvoering van de RI&E (Arbowet art.12). 4. Bespreek de volledig ingevulde modules en de gekozen maatregelen in een werkoverleg. Uiteindelijk moet er een plan liggen waarvoor de werkgever de verantwoordelijkheid neemt en dat de medewerkers steunen. Wettelijk verplicht is minimaal de medewerkers de gelegenheid te bieden kennis te laten nemen van de uitkomsten van de RI&E (Arbowet art.5 en art.12). 5. Laat de RI&E en het Plan van Aanpak goedkeuren (toetsen) door de gekozen Arbodienst. 5

7 0.2 Hulp bij het invullen van de modules 1. Beantwoord iedere vraag uit de in te vullen modules. Aan het eind van elke regel is een nadere toelichting gegeven die kan helpen bij het beantwoorden. Kijk ook eens op de Arbosite op het Internet: Daar staat aanvullende informatie die kan helpen bij het invullen van deze Risicoinventarisatie en -evaluatie en bij het maken van het Plan van aanpak. Heeft u nog een vraag, mail dan naar arbohoreca@bhenc.nl. of bel het Bedrijfschap Horeca en Catering ( ). 2. Als het antwoord een knelpunt aangeeft (grijs gemarkeerd O ja of O nee) moet u gekozen maatregelen formuleren. U kunt daarbij gebruik maken van de gepresenteerde mogelijke maatregelen. Het staat u vrij ook andere maatregelen te kiezen, die in uw situatie misschien meer voor de hand liggen. Bij de keuze van maatregelen moet u zoveel mogelijk streven naar aanpak bij de bron (bijv. muziek dimmen). 3. Vervolgens moet van de knelpunten worden bepaald of de prioriteit (=noodzaak) van het uitvoeren van maatregelen hoog, gemiddeld of laag is. Dat heeft te maken met de ernst van het knelpunt. U kunt kiezen uit 3 mogelijkheden: H. Hoge prioriteit : Grote kans op gezondheidsschade, ongevallen of verzuim, maatregelen zijn noodzakelijk. M. Gemiddelde prioriteit : Redelijke kans op gezondheidsschade, ongevallen of verzuim, maatregelen zijn zeer wenselijk. L. Lage prioriteit : Hinder of zeer beperkte kans op gezondheidsschade, ongevallen of verzuim, maatregelen overwegen. 4. Ten slotte moet u de termijn waarop de maatregel gerealiseerd zal zijn en de uitvoerder vastleggen. Houd bij de termijnbepaling rekening met: - De prioriteit die de maatregel heeft vanwege de ernst van het risico (ernstige risico s eerst); - Het aantal mensen dat last heeft van het knelpunt en baat heeft bij de maatregel; - De tijd en kosten die nodig zijn om een maatregel uit te voeren. 5. Het overzicht van de maatregelen heet een Plan van aanpak. Zet bij voorkeur alle gekozen maatregelen op een rijtje in bijlage I: - Dat is makkelijker en overzichtelijker bij het overleg tussen werkgever en werknemers; - U hoeft niet telkens door alle modules te bladeren om de stand van zaken te bekijken; - Het is herkenbaar voor de Arbodienst en vereenvoudigt de toetsing en het geven van advies (en is dus kostenbesparend); - Het is herkenbaar voor de Arbeidsinspectie als wettelijk verplicht Plan van Aanpak. Een voorbeeld van een ingevuld deel van de vragenlijst: Vraag Antwoord 5.1 Is een actueel Bedrijfshulpverleningsplan (bedrijfsnood- Nee plan) aanwezig? Minimaal 1 maal per kwartaal controleren of het BHV-plan nog klopt met de situatie. - BHV-plan aan het eind van ieder kwartaal controleren H Bedrijfshulpverleningsplan - BHV-plan opstellen (BHV-plan) opstellen. Dec Mrt AG AG Af? Toelichting Zie bijlage IV. In een Bedrijfshulpverlenings-plan (bedrijfsnoodplan) moet worden aangegeven wat te doen bij een brand, ongeval, bommelding, ontruiming en dergelijke. (Arbowet art.3, lid 1 en art.15 en Arbobesluit art.2.16 t/m 2.18) 6

8 0.3 Selectie van de modules Kies met dit schema welke modules u gaat (laten) invullen. Blok Antwoord In te vullen modules 1 Heeft het bedrijf al een RI&E, die is getoetst door een Arbodienst, van minder dan 4 jaar oud? 2 Is er een eetzaal, café, bar, danszaal, zaal of andere ruimte waar bediend wordt?, ga verder met blok 3, ga verder met blok 2 1 t/m 7 8 * Deze RI&E is praktisch van opzet en sluit goed aan bij de gangbare praktijk in de kleine horeca en kan daardoor ook concrete oplossingen bieden. Zie hiervoor in de kolom Mogelijke maatregelen. Dit betekent wel dat bijzondere omstandigheden niet aan bod komen. U dient dan zelf, in samenwerking met uw Arbodienst, zorg te dragen voor aanvulling van de RI&E. In het schema is aangegeven wanneer dat het geval is. ** U kunt de hele RI&E opnieuw uitvoeren, maar dat is niet nodig. Herhaal alleen de modules die horen bij de veranderde bedrijfssituatie. Enkele voorbeelden: - Verbouwing keuken: Module 6 en 9 - Uitbreiding café: Module 1, 5, 6 en 8 - Aanpassing openingstijden: Module 1, 3, 4 en 5 Is er een keuken, spoelkeuken of frituurplaats? Zijn er hotelkamers? 9 10 Nb. Als u al eerder met dit instrument een RI&E heeft uitgevoerd, kunt u de nieuwe modules invullen en de betreffende module uit de al bestaande RI&E vervangen. Is er een receptie of een beeldschermwerkplek, waar meer dan 2 uur per dag medewerkers zitten? Zijn er activiteiten die nog niet zijn aangegeven, zoals*: - zwembad, sauna; - fitnessruimte, kegelbaan; - catering buiten de deur; bezorging aan huis? 3 Is er ten opzichte van de RI&E die er ligt, iets veranderd in de bedrijfssituatie? 4 Is de wetgeving veranderd sinds de vorige RI&E is uitgevoerd (zie 0.4 en de meest recente informatie op ga verder met blok 4, nu geen nieuwe RI&E nodig; Wel jaarlijks Plan van Aanpak bijwerken. 11 Aanvullende RI&E nodig, overleg met de Arbodienst Vul de betreffende modules in.** Vul modules in waarvan wetgeving is veranderd. 0.4 Bronnen van normen en regels Bij het opstellen van deze checklist is veel verwezen naar wettelijke eisen en regels die op het werk in de horeca van toepassing zijn. Hier volgt een overzicht: - Arbowet Arbobesluit - Arboregeling - Arbobeleidsregels - Arbeidstijdenwet - Arbeidstijdenbesluit - Bouwbesluit - Model Bouwverordening (bijlage 3 en 4, Gebruikseisen voor bouwwerken)(gebruiksvergunning) - Brandbeveiligingsconcept Gebouwen met een publieksfunctie Een brandveilig gebouw bouwen (NBF) - Een brandveilig gebouw installeren (NBF) - CAO juli 2000 t/m juli Op overtreding van de wetten staan zowel voor de werkgever als de werknemers flinke boetes (zie bijlage V). De Arbeidsinspectie kan het bedrijf zelfs laten ontruimen of sluiten. 7

9 Module 1. Bedrijfsgegevens In deze module worden gegevens gevraagd die voor de Arbodienst van belang zijn om de toetsing goed te kunnen doen. 1.1 Onder welke sector valt uw bedrijf? O Restaurants O Café-Barbedrijven O Fastfood- en IJsbedrijven otels, Pensions en B&B-bedrijven O Discotheek- en Zaalbedrijven 1.2 Gebouwgegevens: - aantal verdiepingen (inclusief begane grond en kelder): vloeroppervlak in het gebouw: (ongeveer) m 2 - heeft het bedrijf ook nog andere vestigingen? / 1.3 Welke ruimten zijn te onderscheiden? O Keuken/ bakwand O Eetzaal O Zaal (feesten/ vergaderen) O Bar agazijn O Koelcel / vriescel O Kelder O Receptie / balie otelkamer innenkamer O Kantoor (beeldscherm) O Terras O Anders, nl.: Wat zijn de openingstijden? Hoeveel medewerkers heeft het bedrijf in dienst (inclusief familieleden, stagiairs, leerlingen, etc.)? - fulltime:..... pers. (> 35 uur/week) - parttime (vaste uren):..... pers. (< 35 uur/week) - oproepkrachten:..... pers. (geen uitzendkrachten) 1.6 Hoeveel uitzendkrachten werken er gemiddeld: - in het seizoen:..... pers. - buiten het seizoen:..... pers. 1.7 Komen de volgende bijzondere groepen personen in het bedrijf voor (denk ook aan de vakantieperiodes)? Bijzondere groep O Jeugdigen (16-17 jaar) O Kinderen (13-15 jaar) O Ouderen (>55 jaar) O Zwangeren O Vrouwen die borstvoeding geven edewerkers die geen of onvoldoende Nederlands spreken edewerkers die alleen werken O Stagiairs / leerlingen O Gehandicapten O Uitzendkrachten O Beveiligingsbedrijf O Schoonmaakbedrijf O Onderhoudsbedrijf 1.8 Hoeveel ziekteverzuimdagen (exclusief zwangerschap) waren er in het afgelopen jaar? Wat was over het afgelopen jaar het ziekteverzuim?: % ( totaal aantal ziektedagen X gemiddelde personeelssterkte X 100%) Heeft zich in de afgelopen 5 jaar een bedrijfsongeval voorgedaan dat tot ziekteverzuim leidde?: 1.10 Is er in de afgelopen 5 jaar een medewerker in de WAO terechtgekomen?: / / 8

10 9

11 Module 2. Arbozorg Vraag 2.1 Is er een regeling voor melding, registratie en begeleiding van zieke medewerkers? Antwoord Verzuimprocedure vastleggen. Verzuimregistratie bijhouden. Verzuimprocedure overhandigen aan de medewerkers. Af? Toelichting De spelregels voor het omgaan met zieke medewerkers moeten schriftelijk zijn vastgelegd. Vaak kan een Arbodienst een conceptprocedure aanreiken. De medewerkers moeten de procedure schriftelijk ontvangen. Registratie van verzuim is verplicht en kan informatie verschaffen over de verzuimoorzaken. (Arbowet art.4, lid 1 en art.14, lid 3 en 4) Bijzondere groepen medewerkers 2.2 Zijn uitzendbureaus en ingehuurde bedrijven op de hoogte van de risico s? Risico-inventarisatie ter beschikking stellen aan bedrijven die medewerkers in uw bedrijf laten werken (beveiliging, schoonmaak, uitzendbureau). Afspraken maken met bedrijven die medewerkers ter beschikking stellen over de invulling van de arbozorg (voorlichting, bedrijfshulpverlening, etc.). Wanneer de volgende mensen in uw bedrijf werken moet u degene die die medewerkers ter beschikking stelt, informeren over de uitkomsten van de risico-inventarisatie: - uitzendorganisatie; - opleiding (stagiairs); - beveiligingsbedrijf; - schoonmaakbedrijf; - onderhoudsbedrijf. Ook moet u met diegene afspraken maken over de invulling van de arbozorg. (Arbodienst, voorlichting, bedrijfshulpverlening, werkoverleg, etc.) (Arbowet art.5, lid 5 en art.19, lid 1) 10

12 Vraag 2.3 Ontvangen nieuwe medewerkers (ook uitzendkrachten en stagiairs) een instructie over veiligheid in het werk? 2.4 Besteedt u voldoende aandacht aan de arbeidstijden en veiligheid van jeugdigen (< 18 jaar) in uw bedrijf (zie toelichting in bijlage II)? Antwoord Jeugdigen niet te veel laten werken (zie toelichting in bijlage II.). Jeugdigen niet in lawaai laten werken. Jeugdigen intensief instrueren en onder toezicht laten werken bij gevaarlijke werkzaamheden (continu samenwerken). Extra gevaarlijke werkzaamheden niet door jeugdigen laten uitvoeren (zie toelichting in bijlage II.). Nieuwe medewerkers (ook stagiairs en uitzendkrachten) stan- daard voorzien van een uitgebreide uitleg en instructie. Instructie voor nieuwe medewerkers zo veel mogelijk schriftelijk vastleggen. Medewerkers informeren over hun plicht tot veilig werkgedrag volgens de Arbowet. Af? Toelichting Veel ongelukken gebeuren op een eerste werkdag, door onbekendheid en onervarenheid met de specifieke omstandigheden. Besteed in de instructie aandacht aan: - goede werkhoudingen; - werkverdeling en pauzes; - verzuimprocedure; - algemene veiligheidsregels; - bedrijfshulpverleningsplan; - veilig werken met apparatuur; - veilig werken met gevaarlijke stoffen (etiketten lezen); - lawaai. De medewerkers hebben volgens de Arbowet de verplichting de gegeven instructies op te volgen. Ook zijn ze verplicht mee te werken aan voor hen georganiseerde voorlichting en instructie en moeten ze gevaarlijke situaties melden. Het bedrijf kan pas aanspraak maken op deze plichten als medewerkers daarover zijn geïnformeerd. Leg de instructies daarom schriftelijk vast en laat medewerkers eventueel tekenen voor ontvangst van de instructie). (Arbowet art.8 en 11) Jeugdigen kunnen risico s minder goed inschatten en zijn vaker het slachtoffer van ongevallen. Bovendien zijn jeugdigen nog verminderd belastbaar, vanwege hun groei en geestelijke ontwikkeling. U moet daarmee rekening houden bij het werk dat u door jeugdigen laat verrichten. Voor kinderen (13, 14 en 15 jaar) gelden extra strenge regels. Voor hen is werken verboden op tijden dat alcoholhoudende dranken worden verstrekt. Bovendien mogen zij niet frituren, geen snijmachine gebruiken of werken met schoonmaakmiddelen. Zie de toelichting in bijlage II. (Arbeidstijdenwet art.5.6, 5.7 en 5.8 en CAO art.8.2, Arbowet art.3, 5 en 8 en Arbobesluit art 1.37) 11

13 Vraag 2.5 Houd u bij de verdeling van het werk rekening met de bijzondere eigenschappen van jeugdigen (< 18 jaar), zwangeren en andere bijzondere medewerkers (zie module 1, vraag 7)? 2.6 Krijgen medewerkers voorlichting over risico s in het werk? 2.7 Werken de medewerkers veilig en volgens de instructies? Antwoord Ten minste 1 maal per jaar voorlichting verzorgen over risico s in het werk, bijvoorbeeld gekoppeld aan werkoverleg. Mogelijke onderwerpen: - lichamelijke belasting; - veiligheid; - lawaai. Medewerkers informeren over hun plicht volgens de arbowet tot veilig werkgedrag. Toezicht houden op werken volgens de instructies (o.a. ook op alcoholgebruik door de medewerkers). Wanneer toezichthoudende taken worden gedelegeerd (overgedragen) dit schriftelijk vastleggen, bijvoorbeeld in een functieomschrijving. Bij de verdeling en uitvoering van de werkzaamheden rekening houden met de bijzondere eigenschappen van de in module 1 genoemde bijzondere groepen. Af? Toelichting U moet rekening houden met bijzondere kenmerken van de medewerkers, zoals onervarenheid, onbevangenheid, verminderde belastbaarheid, onvoldoende kennis van de Nederlandse taal, alleen zijn en onbekendheid met het bedrijf. Voor zwangeren geldt o.a.: - Niet verplicht tot overwerk; - Aanpassen arbeidstijden indien nodig; - Aanpassen van de werkbelasting; - Geen werkverplichting boven 80 db(a). (Arbowet art.3, art.5 en art.8 en Arbobesluit art 1.37) Licht medewerkers regelmatig voor over risico s in het werk. Het verzorgen van voorlichting is nodig om medewerkers bewust te maken van het belang van een goede werkhouding. Enkele werkzaamheden waarbij de houding erg belangrijk is: - het dragen van dienbladen; - uitserveren; - voorovergebogen werken bij koken en schoonmaken; - boven de macht roeren; - tilwerkzaamheden. (Arbowet art.8 lid 1 en Arbobesluit art.5.5) De werkgever moet toezicht (laten) houden op naleving van de instructies. Delegeren van toezichthoudende taken moet schriftelijk gebeuren. (Arbowet art.8, lid 4). 2.8 Beschikken de medewerkers over goede schoenen? Stel goede schoenen ter beschikking aan alle medewerkers: een stevige, niet gladde zool en een goed voetbed. Voor keuken en schoonmaak: waterdichte schoen of klomp. Bij verplaatsen van fusten en zware goederen: stalen neus. Verplicht medewerkers tot het dragen van goede schoenen. Goede schoenen zijn erg belangrijk in functies waar veel wordt gestaan en gelopen. Dat geldt dus zowel voor bediening, keuken als schoonmaak. Schoenen mogen niet glad zijn en moeten goed passen en voldoende stevig zijn. Bovendien moeten ze indien nodig bestand zijn tegen nattigheid en agressieve stoffen (schoonmaakmiddelen). Bij vervoer van zware lasten zijn schoenen met een stalen neus van belang. (Arbobesluit art.8.1) 12

14 Vraag 2.9 Zijn ongevallen die leiden tot ziekteverzuim geregistreerd? 2.10 Worden ernstige ongevallen gemeld bij de Arbeidsinspectie? 2.11 Is er minstens 1 maal per 2 maanden werkoverleg, waarbij Arbo-zaken aan de orde komen? 2.12 Heeft het bedrijf een contract met een gecertificeerde Arbodienst? 2.13 Zijn de medewerkers op hoogte van de mogelijkheid gebruik te maken van het arbeidsomstandighedenspreekuur van de Arbodienst? Antwoord Ernstige ongevallen onmiddellijk melden bij de Regionale Hoofdinspecteur van de Arbeidsinspectie (landelijk nummer Arbeidsinspectie: ) Regelmatig (bijvoorbeeld 1 maal per maand) werkoverleg houden. RI&E bespreken in werkoverleg. Voortgang van de in de RI&E gekozen maatregelen jaarlijks bespreken. Overleg plegen over de bedrijfshulpverlening en de samenwerking met de Arbodienst. Contract afsluiten met een gecertificeerde Arbodienst. Medewerkers informeren over de mogelijkheid het arbeidsomstandigheden-spreekuur van de Arbodienst te bezoeken (bijvoorbeeld aanvullend op de verzuimprocedure). Ongevallenregister zoals bijgevoegd in bijlage III. bijhouden. Ongevallenregister bewaren bij de risico-inventarisatie. Af? Toelichting Alle ongevallen die in verband met het werk optreden en leiden tot ziekteverzuim moeten worden geregistreerd. Er moet een register zijn (ook bij 0 ongevallen) dat bij de risicoinventarisatie hoort. In bijlage III is een ongevallenregister bijgevoegd. (Arbowet art.5, lid 1) De volgende ongevallen moet u onmiddellijk melden bij de Arbeidsinspectie (schriftelijk en mondeling): - Ongevallen die binnen 24 uur leiden tot ziekenhuisopname; - ongevallen die zeer waarschijnlijk blijvend letsel tot gevolg hebben; - dodelijke ongevallen. (Arbowet art.9) Het voeren van werkoverleg over de arbeidsomstandigheden in brede zin (buiten het dagelijks overleg over de gang van zaken) levert niet alleen zinvolle verbeterpunten en een goede werksfeer op, maar is ook verplicht. De Arbowet geeft bovendien aan dat overleg nodig is over: - keuze Arbodienst; - verzuimprocedures; - frequentie PAGO s (medische keuringen, zie 2.14); - uitvoering RI&E; - bedrijfshulpverlening. (Arbowet art.12 en art.13) Bij de volgende activiteiten moet een Arbodienst worden betrokken: - Begeleiding van zieke medewerkers; - verzorgen van een arbeidsomstandighedenspreekuur; - uitvoering van PAGO;s (zie 2.14); - uitvoering van aanstellingsonderzoeken; - uitvoering/toetsing van de risicoinventarisatie. (Arbowet art.14) De medewerkers hebben altijd het recht om preventief (zonder dat ze ziek zijn) het spreekuur van een Arbodienst te bezoeken. Daarmee kan verzuim worden voorkomen. (Arbowet art.14) 13

15 Vraag 2.14 Worden medewerkers in de gelegenheid gesteld een PAGO (Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek) te ondergaan? 2.15 Krijgen (nieuwe) medewerkers die nachtdiensten gaan draaien (na uur doorwerken of voor 6.00 uur beginnen) een medisch onderzoek aangeboden? Antwoord (Nieuwe) medewerkers die nachtdiensten gaan draaien (na uur doorwerken of voor 6.00 uur beginnen) een medisch onderzoek aanbieden bij een Arbodienst. PAGO (Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek) om de vier jaar aanbieden aan de medewerkers. Aanbieden is verplicht, deelname is vrijwillig. Af? Toelichting Om vroegtijdig klachten als gevolg van het werk op te sporen, moet het bedrijf de medewerkers periodiek een Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek aanbieden. Daarbij wordt onderzocht of de medewerkers klachten hebben die verband houden met het werk. Deelname van de medewerker is vrijwillig. Een Arbodienst moet advies uitbrengen over inhoud en frequentie van een PAGO. (Arbowet art.18) Aan medewerkers die voor de eerste keer nachtdiensten gaan draaien moet een Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek worden aangeboden. Dit onderzoek is vergelijkbaar met een PAGO (zie 2.14). Deelname van de medewerker is vrijwillig. (Arbobesluit art. 2.43) 2.16 Zijn veiligheid en gezondheid vaste onderwerpen bij nieuwbouw, renovatie en inkoop van apparatuur? Bij nieuwbouw, renovatie en inkoop rekening houden met veiligheids- en gezondheidsaspecten. Met name bij nieuwbouw en inkoop kunnen zonder veel extra kosten verbeteringen in de arbeidsomstandigheden worden gerealiseerd. Denk aan werkhoogtes, klimaatbeheersing, nooduitgangen en blusmiddelen. 14

16 15

17 Module 3. Werk- en rusttijden In de horeca zijn werk- en rusttijden bijna steeds een risico: het wijkt vaak af van het schema maandag tot vrijdag van tot uur. Daarnaast komt het regelmatig voor dat medewerkers voor meer dan één bedrijf werken. Bij bepalen van de toegestane werk- en rusttijden geldt de totale werktijd van de werknemer. Werk- en rusttijden zijn geregeld in de CAO en de Arbeidstijdenwet. Op overtreding staan hoge boetes. Let op: voor jeugdigen (16 en 17 jaar) en kinderen (14 en 15 jaar) gelden strengere regels. Zie ook bijlage II. Antwoord Mede werker(s) Mogelijke maatregelen Gekozen maatregelen Vraag Antwoord Leidinggevende Prioriteit Dienstroosters 3.1 Is het dienstrooster minimaal 2 weken van tevoren bekend? Dienstroosters minstens 2 weken van tevoren bekend maken. Dienstroosters, met name de vrije dagen, moeten 2 weken van tevoren bekend zijn. Verder is het belangrijk dat dienstroosters niet voortdurend veranderen. (Arbeidstijdenwet art.4.2 en CAO) 3.2 Zijn medewerkers zeker van hun vrije dagen? 3.3 Werken medewerkers regelmatig op zon- en feestdagen? 3.4 Is er een registratie van de dienstroosters? Vrije dagen van de medewerkers garanderen. Gebruik maken van invalkrachten om verzuim op te vangen. Medewerkers inspraak geven bij het maken van de dienstroosters. Minimaal 2 vrije zondagen per 6 weken inroosteren. Minimaal 17 vrije weekeinden (za/zo of zo/ma) per kalenderjaar inroosteren. Afgewerkte dienstroosters (met inbegrip van aanvangsen eindtijden) minimaal een jaar bewaren. In de horeca komt het geregeld voor dat medewerkers die vrij hebben in een laat stadium het verzoek krijgen alsnog te werken. Dit verhoogt de gevoelde werkdruk. De CAO laat daar overigens wel ruimte voor. (Arbeidstijdenwet art.4.2 en CAO lid 7.4) Werken op zondagen kan verstorend werken op het sociale leven. Medewerkers moeten tenminste 4 vrije zondagen hebben per 13 weken. (Arbeidstijdenwet art.5.4 en 5.7 en CAO art.8.4) Zorg dat medewerkers een vrij ingeroosterde zondag ook werkelijk vrij hebben. (Arbeidstijdenwet art.4.3 en CAO art.7.1) 16

18 Antwoord Mede werker(s) Mogelijke maatregelen Gekozen maatregelen Vraag Antwoord Leidinggevende Prioriteit Werk- en rusttijden 3.5 Zijn er medewerkers die geregeld meer dan 9 uur op een dag werken? ( zie voor jeugdigen bijlage II.) 3.6 Werken medewerkers wel eens meer dan 11 uur per dag? ( zie voor jeugdigen bijlage II.) 3.7 Zijn er medewerkers die tussen 0.00 en 6.00 uur werken? 3.8 Werken medewerkers wel eens meer dan 5 dagen achter elkaar? Werktijden structureel korter dan 9 uur per dag houden. Wanneer vaker dan 1 maal per week overgewerkt moet worden: dienstroosters aanpassen. Een medewerker nooit meer dan 11 uur op een dag laten werken (een jeugdige nooit meer dan 9 uur). Een medewerker nooit meer dan 12 uur op een dag laten werken (een jeugdige nooit meer dan 9 uur). Dienstroosters aanpassen zodat overwerk wordt vermeden. Nachtdiensten verdelen over de medewerkers zodat het werken tussen 0.00 en 6.00 uur per medewerker beperkt blijft. Medewerkers bij voorkeur maximaal 5 dagen per week inroosteren. Het maximum aantal uren dat per dag gewerkt mag worden is 10, anders gelden de regels voor overwerk. Wanneer na 2.00 uur s nachts wordt geëindigd of voor 6.00 uur wordt gestart geldt maximaal 9 uur. Voor jeugdigen (< 18 jaar) geldt altijd maximaal 8 uur. Op schooldagen moet de schooltijd bij de werktijd opgeteld worden. Incidenteel mag worden afgeweken van deze maximumtijden. Dit heet overwerk. Dan geldt een maximum van 12 uur (voor jeugdigen 9 uur, zie ook bijlage II.). (Arbeidstijdenwet art.5.6, 5.7 en 5.8 en CAO art.8.2 en 8.5) Incidenteel mag worden afgeweken van de maximum werktijden zoals bij punt 3.6 genoemd. Dit heet overwerk. Er geldt een absoluut maximum van 12 uur (voor jeugdigen 9 uur). Overtreding leidt direct tot een Proces Verbaal. In een kwartaal mag maximaal 38 uur worden overgewerkt. (Arbeidstijdenwet art.5.9 en CAO art.9.1) Nachtdiensten zijn aan strakke regels gebonden. De ruimste regeling houdt in: maximaal 38 uur per 2 weken werken tussen 0.00 en 6.00 uur. Als deze regeling niet schriftelijk is afgesproken met de medewerkers geldt: a. maximaal 10 nachtdiensten (na 2.00 uur) per 4 weken; b. maximaal 16 nachtdiensten (tot 2.00 uur) per 4 weken. Leerlingen en stagiairs mag u niet verplichten nachtdiensten te vervullen. (Arbeidstijdenwet art.5.8 en CAO art.8.5) In de horeca mag maximaal 8 dagen achter elkaar worden gewerkt. Maar alleen als binnen een tijdvak van 9X24 uur tenminste een rust valt van 60 uur aaneengesloten. Normaliter moet binnnen een periode van 7X24 uur een aaneengesloten rust vallen van tenminste 36 uur. (Arbeidstijdenwet art.5.6 en 5.7 en CAO art.8.2) 17

19 3.9 Wordt overwerk gecompenseerd als vrije tijd? Antwoord Mede werker(s) Mogelijke maatregelen Gekozen maatregelen Overwerk beperken tot het minimum door aanpassen van de dienstroosters. Overwerk zo snel mogelijk compenseren in de vorm van vrije tijd. In zeer incidentele gevallen overwerk uitbetalen (150% van het uurloon). Vraag Antwoord Leidinggevende Prioriteit Een veel gehoorde klacht in de branche is dat overuren onvoldoende worden gecompenseerd. De CAO schrijft compensatie in de vorm van vrije tijd voor. Indien dit onmogelijk is, moet men overgaan tot uitbetaling (150% van het uurloon). Per kwartaal mag iemand niet meer dan 38 uur overwerken. (CAO art.9.1, 9.4 en 9.5) Wordt het werk na hooguit 5,5 uur afgewisseld met minimaal 30 minuten pauzen (jeugdigen na 4,5 uur)? Pauzeregeling opstellen en strak naleven (in ieder geval 30 minuten pauze na hooguit 5,5 uur werk). Zitgelegenheid bieden waar meer dan 30 minuten aaneen gepauzeerd kan worden. Bij langdurig staan en lopen, zoals in de horeca gebeurt, is een goede pauzeregeling essentieel. Onderdeel daarvan vormen kleinere pauzes tussen de werkzaamheden door, maar ook een pauze van minimaal 30 minuten na hooguit 5,5 uur werken, jeugdigen na 4,5 uur. Zie ook bijlage II. (Arbeidstijdenwet art.5.20 en CAO art.8.3) 18

20 19