Protocol voor acceptatie Nederlandse hygiënecodes voor levensmiddelensectoren

Transcriptie

1 Productschap Diervoeder Protocol voor acceptatie Nederlandse hygiënecodes voor levensmiddelensectoren Productschap Diervoeder (Den Haag, Nederland) februari 2004 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een gegevensbestand, of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever / eigenaar. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 1 van 12

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING ALGEMENE UITGANGSPUNTEN OPBOUW VAN DE NOTITIE ACHTERGROND STANDAARDEN WARENWET, HACCP EN HYGIËNECODE HYGIËNECODES, BIJPRODUCTEN EN GMP UITGANGSPUNTEN AANVULLENDE INHOUDELIJKE VOORWAARDEN HYGIENECODE REIKWIJDTE HYGIËNECODE EINDPRODUCTSPECIFICATIES VAN DE BIJPRODUCTEN RISICOBEOORDELING VAN DE BIJPRODUCTEN Stroomschema s van het gehele proces Risico beoordeling van de bijproducten Beheersmaatregelen MONITORING VOORWAARDEN VOOR CONTROLE EN TOEZICHT ACCEPTATIE CERTIFICATIE-INSTELLINGEN UITVOERINGSCRITERIA PROCEDURE...8 BIJLAGE I GMP BEHEERSMAATREGELEN...9 BIJLAGE II OVERZICHT GMP BORGING T.O.V. EEN HYGIËNECODE...10 Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 2 van 12

3 1. Inleiding 1.1 Algemene uitgangspunten De GMP-regeling diervoedersector beschrijft de kwaliteitsborgingeisen voor alle bedrijven die op enigerlei wijze actief zijn in de diervoederketen. Het uitgangspunt van de GMP-regeling diervoedersector is dat er sprake moet zijn van een geborgde keten, d.w.z. vanaf het ontstaansmoment van een (diervoeder)product t/m de vervoedering. Voor alle schakels geldt dat er een vorm van GMP-certificatie verplicht is. De diervoederproductieketen vormt geen afgesloten geheel en staat in verbinding met andere productieketens. Bijproducten uit bijv. een levensmiddelenproductiebedrijf vinden hun weg in de diervoederproductieketen. Een producent van levensmiddelen is daarmee ook een schakel in de diervoederproductieketen en dient daarom als zijn afnemers dat eisen ook te voldoen aan deze GMP-certificatie. Het Productschap Diervoeder staat open voor de mogelijkheid dat bedrijven niet expliciet door middel van een GMP-certificaat aantonen dat zij de voor de diervoederketen vereiste kwaliteitsborging toepassen, maar dit op basis van een andere vorm van certificatie doen. Dit betekent dat een bedrijf geen GMP-certificaat behoeft te hebben, maar op basis van een aan GMP gelijkwaardig verklaard certificaat gerechtigd is om producten aan GMP-gecertificeerde bedrijven te leveren. Aan de acceptatie van een dergelijk certificaat worden de voorwaarden zoals gesteld in hoofdstuk 2 tot en met 5 Alleen als aan deze voorwaarden wordt voldaan kan PDV verklaren dat de kwaliteitsborging, die met de betreffende standaard wordt gerealiseerd, overeenkomt met GMP-borging, en is een als zodanig gecertificeerd bedrijf gerechtigd om aan GMP-gecertificeerde bedrijven producten te leveren. 1.2 Opbouw van de notitie In deze notitie wordt het bovenstaande uitgewerkt voor hygiënecodes, die in Nederland worden toegepast door levensmiddelenproductiebedrijven. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op deze hygiënecodes en worden de uitgangspunten voor acceptatie beschreven. Hoofdstuk 3 geeft een opsomming van de inhoudelijke eisen en voorwaarden, waaraan de hygiënecode dient te voldoen om een voor GMP acceptabele kwaliteitsborging te kunnen garanderen. Hoofdstuk 4 geeft de eisen voor de certificatie weer. In hoofdstuk 5 wordt tenslotte de procedure beschreven die doorlopen moet worden om te komen tot acceptatie van het hygiënecertificaat. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 3 van 12

4 2 Achtergrond standaarden 2.1 Warenwet, HACCP en hygiënecode Levensmiddelenbedrijven moeten in Nederland v.w.b. de afzet van levensmiddelen in het kader van de Warenwetregeling Hygiëne van levensmiddelen werken volgens HACCP. Het opstellen van HACCP procedures vereist specifieke kennis en de nodige tijd. Vooral voor de wat kleinere ondernemingen is daarom in de Warenwetregeling Hygiëne van levensmiddelen de mogelijkheid gegeven tot het toepassen van HACCP door middel van zogeheten Hygiënecodes. In een hygiënecode wordt, eveneens op basis van HACCP, beschreven op welke wijze bepaalde eet- en drinkwaren zodanig hygiënisch bereid, verwerkt, behandeld, verpakt, vervoerd, gedistribueerd of verhandeld kunnen worden, dat zij voor wat betreft de veiligheid van de bereide levensmiddelen voor de consument voldoen aan de bepalingen van de Warenwetregeling Hygiëne van levensmiddelen. De hygiënecode wordt opgesteld door de branche- en sectororganisaties. Uitgaande van een gemiddeld bedrijf wordt centraal geïnventariseerd welke risico's voorkomen. Deze code kunnen ondernemers van de betreffende sector toepassen als voedselveiligheidssysteem. Inmiddels is een groot aantal Hygiënecodes door de verschillende sectoren van de levensmiddelenindustrie tot stand gebracht. 2.2 Hygiënecodes, bijproducten en GMP Bij de productie van levensmiddelen ontstaan restproducten (in vervolg bijproducten genoemd), zoals misproducten, opstartverliezen, resten, uitval, afval, enz. Deze producten zijn vaak uitstekend geschikt als diervoeder en krijgen ook meestal deze bestemming. Levensmiddelenbedrijven, die deze bijproducten afleveren aan een GMP-erkend diervoederbedrijf, moeten in dat geval ook voldoen aan de GMP regeling. Zij krijgen dus, naast de eisen uit de Hygiënecode, die gelden voor het borgen van de voedselveiligheid van de levensmiddelen, ook te maken met eisen (uit de GMP-regeling) die zij moeten toepassen om de voederveiligheid van de bijproducten die zij voor diervoeder bestemmen, te garanderen. 2.3 Uitgangspunten Aan de volgende voorwaarden dient te worden voldaan om te realiseren dat een bedrijf met een hygiënecodecertificaat zijn bijproduct kan leveren aan een GMP-gecertificeerd bedrijf: o De bijproducten worden uitsluitend aan GMP-gecertificeerde bedrijven geleverd en niet direct aan veehouders; o In de hygiënecode zijn de eisen en voorwaarden uit de GMP-standaard opgenomen. Zie verder hoofdstuk 3 o De hygiënecode wordt gecertificeerd volgens een wijze die vergelijkbaar is met GMPcertificatie. Zie hiervoor verder hoofdstuk 4. o De procedure in hoofdstuk 5 is volledig afgerond. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 4 van 12

5 3 Aanvullende inhoudelijke voorwaarden hygienecode 3.1 Reikwijdte hygiënecode De reikwijdte van de hygiënecode dient uitgebreid te worden met de voederveiligheid van bijproducten die het bedrijf afzet naar de diervoedersector. Hiervoor dienen minimaal de volgende definities opgenomen te worden in de hygiënecode: - Bijproducten: producten die vrijkomen bij de productie van onder andere levensmiddelen en de bestemming diervoeder krijgen; - Afval(stof):producten die vrijkomen bij de productie van onder andere levensmiddelen en voor de storthoop bestemd zijn. 3.2 Eindproductspecificaties van de bijproducten Eindproductspecificaties geven een eerste indicatie van de mogelijke gevaren. Minimaal dienen de volgende onderdelen opgenomen te worden in de eindproductspecificaties: Kenmerken van het product: - algemene gegevens (benaming, codering, etc.) (invullen door het individuele bedrijf) - samenstelling (chemisch, fysisch, microbiologisch) - normen (wet- en regelgeving, afspraken met afnemers) en toleranties; - overige kenmerken (o.a. opslag, verpakking) (invullen door het individuele bedrijf) - gegevens over ontstaanswijze, etc. Kenmerken voor gebruik: - opslag en bewaarcondities; - transport- en aflevercondities; - houdbaarheid. 3.3 Risicobeoordeling van de bijproducten Een risicobeoordeling bestaat uit meerdere onderdelen, o Een stroomschema (3.3.1) o Risicobeoordeling (3.3.2) o Beheersmaatregelen (3.3.3) Deze onderdelen dienen opgenomen te worden in de hygiënecode. Daarnaast geldt dat In het kader van de GMP-regeling diervoedersector is vastgelegd dat met ingang van 1 januari 2004 uitsluitend nog voedermiddelen mogen worden gebruikt, waarvan een generieke risicobeoordeling in de Databank Risicobeoordeling Voedermiddelen (DRV) van het Productschap Diervoeder is opgenomen. De risicobeoordeling dient opgesteld te worden conform het sjabloon van de databank, zie en voorgelegd te worden aan: Productschap Diervoeder, Databank Risicobeoordelingen Voedermiddelen, Postbus 29739, 2502 LS Den Haag of, bij voorkeur, via drv@pdv.nl Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 5 van 12

6 3.3.1 Stroomschema s van het gehele proces In de stroomschema s dient duidelijk aangegeven te worden: a) welke processtappen doorlopen worden om te komen tot het levensmiddeleindproduct; b) waar in het proces het bijproduct ontstaat en welke processtappen het bijproduct ondergaat; c) waar in het proces afval ontstaat; d) de wijze van fysieke scheiding tussen b en c Risico beoordeling van de bijproducten Producten mogen pas afgezet worden in de diervoedersector indien er een risicobeoordeling van het product aanwezig is in de Databank Risicobeoordelingen Voedermiddelen. De risicobeoordeling kan al aanwezig zijn in de Databank Risicobeoordelingen Voedermiddelen. Indien het desbetreffende (bij)product van de hygiënecode hier niet mee overeenstemt, dient eerst een risicobeoordeling aan het Productschap aangeboden te worden voor opname in de bedoelde Databank Beheersmaatregelen Een van de elementen van de risicobeoordeling is het inventariseren van de gevaren en risico s en het vaststellen van beheersmaatregelen om deze gevaren en risico s te beheersen. Hierbij dient minimaal invulling gegeven te worden aan de GMP beheersmaatregelen zoals opgenomen in bijlage I. 3.4 Monitoring Voor diervoeders zijn wettelijke normen voor ongewenste stoffen van toepassing welke opgenomen zijn in de diervoederwetgeving. Daarnaast zijn in de GMP regeling normen opgenomen. Zowel de normen uit de diervoederwetgeving als de GMP normen zijn opgenomen in GMP 14 van de GMP regeling. De frequentie van onderzoek voor kritische parameters dient te worden vastgesteld op basis van de risicobeoordeling. De uitvoering dient plaats te vinden door de betreffende onderneming die gecertificeerd is ingevolge de hygiënecode of door de eerste ontvanger die GMP gecertificeerd is. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 6 van 12

7 4 Voorwaarden voor controle en toezicht Een tweede belangrijk punt (naast inhoudelijke gelijkwaardigheid), waarvan aangetoond moet worden dat het overeenkomt met de GMP-certificatie in het kader van acceptatie van een hygiënecodecertificaat, is de wijze van toezicht en certificatie. 4.1 Acceptatie certificatie-instellingen De certificatie ingevolge de GMP-regeling diervoedersector wordt uitgevoerd door daarvoor door het Productschap Diervoeder (PDV) geaccepteerde instellingen. De uitvoeringvoorwaarden voor acceptatie en uitvoering van de certificatie zijn geüniformeerd. Bij de acceptatie van certificatie-instellingen en bij de coördinatie van de uitvoering van de GMP-certificatie vervult het Bureau Coördinatie Diervoedercertificatie en controle (BCD) van het PDV een belangrijke rol. Certificatie-instellingen worden voor certificatie in het kader van de GMP-regeling diervoedersector geaccepteerd, indien voldaan wordt aan de GMP 30: acceptatievoorwaarden en procedure certificatie-instellingen GMP diervoedersector 2003 (zie bijlage II). Voor de wijze van controle en toezicht op een hygiënecode dienen de voorwaarden uit dit protocol als uitgangspunt waarbij minimaal invulling gegeven dient te worden aan de elementen vermeld in bijlage II. 4.2 Uitvoeringscriteria Er worden ook voorwaarden gesteld aan de wijze waarop de uitvoering van de controles plaatsvinden. De certificatie-instellingen dienen de beoordeling van de bedrijven op het voldoen aan één of meerdere GMP -standaarden uit te voeren aan de hand van dan wel met behulp van de volgende documenten: GMP 31 : Beoordelings- en certificatiecriteria GMP diervoedersector 2003; GMP 32 : Checklijsten beoordeling GMP diervoedersector 2003; Ook hier geldt dat voor de wijze van toezicht en controle op een hygiënecode deze protocollen als uitgangspunt dienen en dat minimale invulling gegeven dient te worden aan de elementen uit bijlage II. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 7 van 12

8 5 Procedure De eigenaar van de hygiënecode 1 dient aantoonbaar invulling te geven aan de voorwaarden zoals vermeld in hoofdstuk 3 en 4 en de daaraan gekoppelde bijlagen. De procedure verloopt als volgt: 1. Op basis van deze notitie maakt de eigenaar van de hygiënecode een vergelijking tussen het certificatieschema van de hygiënecode en de GMP-standaard. Hij neemt daarbij de opmerkingen in hoofdstuk 3 en 4 in acht. De vergelijking wordt weergegeven volgens het format van bijlage II 2. De vergelijking wordt opgestuurd naar het Productschap Diervoeder inclusief: a. de (aangepaste) hygiënecode; b. een beschrijving van de certificatiestructuur; c. de ingevulde vergelijkingstabel conform bijlage II; d. de van toepassing zijnde risico-beoordeling; e. overige documenten. Ad. d: De risicobeoordeling (2d) dient opgesteld te worden conform het sjabloon van de databank, zie en voorgelegd te worden aan: Productschap Diervoeder, Databank Risicobeoordelingen Voedermiddelen, Postbus 9739, 2520 LS Den Haag of, bij voorkeur, via drv@pdv.nl 3. De documenten 2a,b,c en e kunnen eventueel beoordeeld worden door een onafhankelijke instelling; 4. Documenten van 2d worden conform de procedure in GMP26a beoordeeld. 5. Het resultaat van deze beoordeling zal in een gesprek met de standaardhouders van de hygiënecode kortgesloten worden; 6. De beoordeling zoals vermeld onder 3. zal voorgelegd worden aan de colleges van het Productschap Diervoeder; 7. Vervolgens zal het voor vaststelling aan het bestuur van het Productschap Diervoeder voorgelegd wordt; 8. Bij vaststelling door het bestuur wordt een overeenkomst tussen de standaardhouder van de hygiënecode en het Productschap Diervoeder afgesloten; 9. Op het certificaat van de hygiënecode zal bij de betreffende bedrijven een aantekening gemaakt worden dat de voedermiddelen GMP waardig zijn. 10. De wijze van communicatie en implementatie richting de diervoedersector wordt vastgesteld. 1 Dit is bijvoorbeeld de branche-organisatie Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 8 van 12

9 Bijlage I GMP beheersmaatregelen 1. Conform de Algemene code Paragraaf Onderwerp Voorwaarden Opmerkingen Transport Volgens GMP voorschriften bedrijf 4.6 Inkoop Geschikt voor diervoeder Zie ook Tracking en tracing Bijlage III bij hfst 10: De voorwaarden gelden vanaf het ontstaansmoment van het bijproduct Bedrijfsinrichting Ongediertebestrijding Bedrijfsreiniging 4.10 Normen en inspectie Zie ad Beheersing keurings- en beproevingsmiddelen 4.13 Beheersing bijproducten met afwijkingen In procedure vastleggen 4.14 Actie bij overschrijding van normen (n.a.v. 4.10) 4.15 Behandeling/opslag/verpakking etc Registraties Gevolg van andere voorwaarden 4.18 Opleiding In de vorm van instructies (intern) 2. Conform de aanvullende codes GMP 04/05: code handel en productie van voedermiddelen Paragraaf Onderwerp Voorwaarden Opmerkingen Op- en overslag Bij GMP erkend bedrijf Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 9 van 12

10 Bijlage II Overzicht GMP borging t.o.v. een hygiënecode Criterium Paragraaf notitie 1. Inhoudelijke eisen a. Reikwijdte 3.1 GMP 01 1: Diervoeders b. Eindproductspecificaties 3.2 GMP :Vereist c. Stroomschema s 3.3 GMP :Vereist d. Risicobeoordelingen 3.4 GMP : Opname in Databank Risicobeoordelingen Voedermiddelen e. Beheersmaatregelen en monitoring 2. Acceptatie certificatieinstellingen a. Eisen aan certificatie instellingen b. Onafhankelijkheid/Onpartijdigheid GMP + Hygiënecode Conclusie 3.5 GMP 01 en 04/05: minimaal bijlage I bij deze notitie 4.1 GMP30; 4.1 Accreditatie EN45011 voor GMP diervoeder (Deze voorwaarden geldt 1 jaar nadat de nieuwe GMP-standaarden zijn vastgesteld) CI sluit overeenkomst met PDV Overeenkomst kan worden opgezegd bij niet voldoen aan de voorwaarden 4.1 GMP30; 4.4 Auditoren dan wel CI moet aantoonbaar bevestigen dat men onafhankelijk is. Accreditatie EN45011 voor GMP diervoeder (Deze voorwaarden geldt 1 jaar nadat de nieuwe GMP-standaarden zijn vastgesteld). Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 10 van 12

11 d. Eisen aan auditoren (materiedeskundigheid en vaardigheid) e. Eisen aan auditoren (training en opleiding) f. Eisen aan auditoren (actualisatie vaktechnische kennis) g. Toezicht op certificatie instellingen Criterium Paragraaf GMP + Hygiënecode Conclusie notitie c. Advisering 4.1 GMP30; 4.4 CI s en auditoren mogen binnen een periode van 2 jaar voorafgaand aan de audit geen advies of training activiteiten bij het bedrijf hebben uitgevoerd. 4.1 GMP 30; 4.5 Materiedeskundigheid en auditvaardigheden worden geëist. 4.1 GMP 30; 4.5 Auditoren moeten door BCD vastgesteld opleidingsprogramma volgen. 4.1 GMP 30; 4.10 Iedere auditor volgt minimaal 4 dagen (4 x 8 uur) vaktechnisch overleg. Deelname aan door BCD georganiseerd harmonisatie overleg is verplicht. Periodieke toetsing door BCD. 4.1 GMP 30; 4.12; bijlage 3 Via harmonisatie overleg; 2x per jaar Per CI 2x per jaar co-audit Per CI 1x per jaar parallel-audit. Steekproefsgewijze controle van rapportage. Categorie 1 tekortkoming moet aan PDV/BCD worden gemeld. h. Frequentie en duur audit 4.1 GMP 30; 4.9 GMP31; bijlage 2 Minimale tijdsbesteding audit voorgeschreven door PDV/BCD; afhankelijk van activiteiten en grootte bedrijf. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 11 van 12

12 Criterium Paragraaf GMP + Hygiënecode Conclusie notitie i. Geschillen 4.1 GMP 30; 4.18, 4.19 Wet algemeen bestuursrecht Geschillen reglement zoals bedoeld in artikel 14 Verordening PDV erkenningsregeling GMP diervoedersector Uitvoeringscriteria a. Beoordeling/auditbevindingen 4.2 GMP 31; bijlage 1 Men moet volledig aan voorwaarden voldoen. Er wordt gewerkt met een systeem van categorieën auditbevindingen (cat.1, cat. 2, cat. 3). Auditbevindingen die niet tijdig of volledig zijn verbeterd worden opnieuw vastgelegd (herclassificatie). b. Diepgang van de audit 4.2 GMP 31; 3.1 GMP32 Er moet gebruik worden gemaakt van door BCD vastgestelde checklijsten (GMP32) en rapportagemodel. c. Sancties 4.2 GMP 30; 4.14 GMP 31; 3.6, bijlage 1 Adequate verbetermaatregelen binnen door auditor vastgestelde termijn. Eventueel recall van producten. Intensivering van de controle. Schorsing certificaat. Intrekking certificaat d. Geldigheidsperiode van een certificaat 4.2 GMP 31; 3.6 Geldigheidsduur van een GMP diervoedercertificaat is 3 jaar. Protocol voor acceptatie van hygiënecodes voor levensmiddelensectoren 12 van 12