met een verstandelijke handicap

Transcriptie

1 IK GA NAAR M N WERK Mogelijkheden voor arbeidsintegratie van mensen met een verstandelijke handicap in de provincie Utrecht met een verstandelijke handicap Trudy Dankers

2 COLOFON Deze publicatie maakt deel uit van het deelprogramma arbeidsreïntegratie binnen het programma maatschappelijke participatie van kwetsbare burgers van het lectoraat Maatschappelijke Reïntegratie & Community Support. In dit project is samengewerkt met de Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht en haar lidinstellingen. Auteur Trudy Dankers Student-onderzoekers Suzanne Bakker Astrid Delhaas Joke Franken Evelien de Kort Angelique van Leeuwen Dian Mertens Lay-out Annemieke Wielinga Begeleidingscommissie De heer J. Wesseling (voorzitter tot medio 2004); namens de VGU Mw. L. de Pooter (voorzitter sinds medio 2004); namens de VGU Mw. J. Passchier; namens de VGU Mw. H. Hoeijmakers; namens MEE Utrecht Mw. M. Sluijs; namens de Provincie Utrecht Dhr. J. Fousert; namens de Federatie van Ouderverenigingen, het Provinciaal Patiënten/Consumenten Platform Utrecht en het Provinciaal Gehandicaptenplatform Utrecht) Dhr. P. van Vliet; namens het Platform Managers van de VGU Expertisecentrum Maatschappelijke Zorg en Sociaal Beleid, Hogeschool van Utrecht Postbus AJ Utrecht Heidelberglaan CS Utrecht ISBN

3 2005 Expertisecentrum Maatschappelijke Zorg en Sociaal Beleid VOORWOORD Arbeidsintegratie is een van de speerpunten van het onderzoeksprogramma van het lectoraat Maatschappelijke Reïntegratie & Community Support. Een van de projecten in dit programma is arbeidsintegratie voor mensen met verstandelijke beperkingen. Het lectoraat, onderdeel van het Expertisecentrum Maatschappelijke Reïntegratie en Sociaal Beleid van de Hogeschool van Utrecht, beoogt kennis te verzamelen, te ontwikkelen en te verspreiden ten behoeve van onderwijs en praktijk. Zij werkt daartoe nauw samen met praktijkinstellingen, kenniscentra en koepelorganisaties. Op het terrein van de verstandelijk gehandicaptenzorg is er een convenant met de Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht (VGU). Samen met de VGU is het programma Vermaatschappelijking van de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de Provincie Utrecht ontwikkeld, waar het project arbeidsintegratie een onderdeel van is. Hierbij zijn ook de Provincie Utrecht, de Federatie van Ouderverenigingen, het Provinciaal Patiënten/Consumenten Platform Utrecht en het Provinciaal Gehandicaptenplatform Utrecht betrokken. Het project Arbeidsintegratie bestaat uit drie deelprojecten: een bronnenonderzoek naar de huidige stand van zaken op het gebied van gehanteerde methodieken en werkwijzen in Nederland op het gebied van arbeidsintegratie van mensen met een verstandelijke handicap. een veldonderzoek naar de voorzieningen, benaderingen en methodieken binnen de instellingen van de VGU in de provincie Utrecht. een veldonderzoek naar methoden van arbeidstoeleiding vanuit het voortgezet speciaal onderwijs. Deze publicatie bevat een samenvatting van de resultaten van het tweede deelonderzoek. Dit onderzoek was gericht op het in kaart brengen van de stand van zaken op het gebied van arbeidsintegratie bij een aantal instellingen voor Verstandelijk Gehandicaptenzorg in de Provincie Utrecht. We hopen met deze, en de andere publicaties van dit onderzoek, een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van arbeidsintegratie in Utrecht. Aan het werk dus! Mei 2005 Ik ga naar m n werk 2

4 J.P. Wilken, lector maatschappelijke reïntegratie. Ik ga naar m n werk 3

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Methodieken Resultaten per instelling Abrona Amerpoort ASVZ Bartiméus Heimerstein Ita Wegman Stichting MEE Utrecht OPL Arbeids Training Centrum (ATC) Stichting Philadelphia Zorg Reinaerde Succesfactoren en knelpunten Succesfactoren Knelpunten Conclusies en aanbevelingen Aanbevelingen...56 Literatuur...59 Expertisecentrum Maatschappelijke Zorg & Sociaal Beleid...61 Ik ga naar m n werk 4

6 Ik ga naar m n werk 5

7 1. Inleiding Binnen een driejarig provinciaal project vermaatschappelijking van de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap, dat het expertisecentrum Maatschappelijke Zorg en Sociaal Beleid van de Hogeschool van Utrecht in samenwerking met de Vereniging Gehandicaptenzorg Utrecht (VGU) wordt uitgevoerd is een onderzoek gedaan naar arbeidsintegratie voor mensen met een verstandelijke handicap, verder te noemen project arbeidsintegratie. Het doel van het onderzoek was het in kaart brengen van de mogelijkheden op het gebied van arbeidsintegratie voor mensen met een verstandelijke handicap binnen en vanuit instellingen in de regio Utrecht. De resultaten van dit onderzoek geven ook inzicht in de gehanteerde methodieken, succesfactoren en knelpunten bij arbeidsintegratie van mensen met een verstandelijke handicap. De vraagstelling die aan het onderzoek ten grondslag ligt is als volgt: Welke projecten / voorzieningen zijn er binnen de instellingen van de VGU met betrekking tot de arbeidsintegratie van verstandelijk gehandicapten, en wat zijn hierin de gebruikte methodieken, knelpunten en succesfactoren? Bij het onderzoek waren de volgende negen, bij de VGU aangesloten, instellingen betrokken. Abrona Amerpoort Asvz Bartiméus Heimerstein Ita Wegman Stichting OPL. ArbeidsTraining Centrum Stichting Philadelphia Zorg Reinaerde Het zijn alle instellingen die iets te bieden hebben op het gebied van arbeidsintegratie en bereid waren aan het onderzoek deel te nemen. Bij elke instelling zijn een of meer respondenten geïnterviewd. In dit verslag wordt een samenvatting gegeven van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek. Ik ga naar m n werk 6

8 In hoofdstuk 2 worden de meest toegepaste methodieken op het gebied van arbeidsintegratie in het kort besproken. Voor een uitgebreide beschrijving van deze methodieken wordt verwezen naar de publicatie: Aan het werk!; Mogelijkheden voor arbeidsintegratie van mensen met een verstandelijke handicap (Dankers & Wilken, 2005). In hoofdstuk 3 wordt een samenvatting gegeven van de resultaten per instelling op de onderdelen: visie op arbeidsintegratie en arbeid, gebruikte methodieken (en andere middelen) en trajecten voor arbeidsintegratie. Hoofdstuk 4 geeft een samenvatting van de meest genoemde succesfactoren en knelpunten en is vanaf hoofdstuk 4.3 gereserveerd voor de belangrijkste conclusies en aanbevelingen uit dit onderzoek. Dit verslag is geen volledige weergave van de resultaten van het onderzoek. Er is voor gekozen om de voorzieningen en projecten op het gebied van arbeidsintegratie in een afzonderlijke publicatie te beschrijven: Hier wordt gewerkt; Voorzieningen voor arbeidsmatige activiteiten en arbeid in de provincie Utrecht. Dit is een gidsje geworden waarmee het mogelijk wordt om snel een overzicht te krijgen van het aanbod in de provincie (Wijntuin, 2005). Ik ga naar m n werk 7

9 2. Methodieken Binnen de onderzochte instellingen is gebleken dat voornamelijk gebruik wordt gemaakt van de drie, uit de literatuur meest bekende, methodieken voor arbeidsintegratie of onderdelen daaruit. In dit hoofdstuk wordt een korte beschrijving gegeven van de methodieken: het Eigen Initiatief Model, verder te noemen het EIM, Supported Employment (Begeleid Werken) en de methodiek Individuele Traject Begeleiding. Het betreft hier een samenvatting uit Aan het werk (Dankers & Wilken, 2005). Voor een meer uitgebreide bespreking van deze methodieken wordt verwezen naar deze publicatie. Het Eigen Initiatief Model (EIM) Het Eigen Initiatief Model werd in de jaren 90 ontwikkeld in samenwerking met de Rijksuniversiteit van Groningen. De methodiek wordt inmiddels door veel organisaties toegepast op het gebied van wonen, en dagbesteding en werken binnen SW-bedrijven. Het EIM is gericht op het aanleren van denkvaardigheden en het vergroten van de zelfredzaamheid in het dagelijks leven - thuis, op het werk en in de vrije tijd - van mensen met een verstandelijke handicap. De cliënten leren zelf na te denken over hun handelen en worden zo in staat gesteld hun arsenaal aan vaardigheden uit te breiden. Het gaat er om dat cliënten alternatieven aangereikt krijgen en ontdekken, en daardoor meer en beter toegerust zijn om te begrijpen wat er van hen verwacht wordt en om datgene te bereiken wat ze zelf graag willen (Timmer, 2003). Het ontbreekt de verstandelijk gehandicapte dikwijls aan zogenoemde algemene vaardigheden die noodzakelijk zijn om (meer) volwaardig te participeren binnen levensgebieden als wonen, werken en recreëren. Algemene vaardigheden zijn denkvaardigheden, waarmee iemand inzicht en overzicht verkrijgt in het eigen handelen en situaties waarin gehandeld moet worden en waarmee iemand tegelijkertijd sturing geeft aan het eigen handelen (Timmer e.a., 2003). Het gaat hierbij om het vermogen te generaliseren: het toepassen van in de ene situatie aangeleerde (specifieke) vaardigheden in andere, nieuwe situaties. Door training met het Eigen Initiatief Model wordt de cliënt vaardiger in het zelf nadenken en in het oplossen van (nieuwe) problemen. Ik ga naar m n werk 8

10 Als gevolg hiervan neemt de afhankelijkheid van de cliënt af en is hij beter in staat om zelfstandig verantwoordelijkheden te dragen en initiatieven te nemen. De twee belangrijkste uitgangspunten van het model zijn dat: de problemen die mensen hebben met het toepassen van aangeleerde vaardigheden, voor een belangrijk deel voortkomen uit een gebrek aan leerervaringen de trainingen zich moeten richten op het aanleren van dié vaardigheden die mensen in staat stellen om te generaliseren, waarbij ze de aangeleerde vaardigheden kunnen toepassen in nieuwe situaties in het dagelijks leven. Dit is de belangrijkste maatstaf van succes. Toepassing van EIM vraagt van de begeleiders een fundamentele omslag in het denken over en werken met mensen met een verstandelijke beperking. Begeleiders moeten leren zich terughoudend op te stellen, door in plaats van de problemen voor de cliënt op te lossen (regelen, helpen), consequent een appèl te doen op het eigen leer- en denkvermogen van de cliënt. Inmiddels zijn van het EIM versies ontwikkeld, waarin trainingen zijn uitgewerkt voor mensen die bijvoorbeeld via de methodiek Begeleid Werken aan een baan geholpen worden (Timmer e.a., 2003) en trainingen die toegepast kunnen worden in het onderwijs. Coenen-Hanegraaf e.a. (2000) stelt vast dat een aantal aspecten van EIM een bijdrage kan leveren aan de methodiek Begeleid Werken op basis van een individuele benadering. Begeleid Werken (Supported Employment) De methodiek Supported Employment is afkomstig uit de Verenigde Staten waar sinds 1986 de Rehabilitation Act van kracht is die Supported Employment (Begeleid Werken) mogelijk maakt. De Supported Employment methodiek is het totaal aan ondersteunende maatregelen voor een werknemer met een arbeidshandicap en de werkgever. De maatregelen moeten het de werkzoekende mogelijk maken om een betaalde baan op de open arbeidsmarkt te vinden en te behouden. De ondersteunende maatregelen zijn erop gericht de werknemer te leren zelfstandig te functioneren op de werkplek. De ondersteuning wordt op maat aan werknemer en werkgever geboden, zodanig dat de normale procesgang in het bedrijf niet wordt verstoord. Ik ga naar m n werk 9

11 De methode Supported Employment is begin jaren negentig in Nederland geïntroduceerd onder de naam Begeleid Werken. De doelstelling is het realiseren van een zo normaal mogelijke dienstbetrekking, die afgestemd is op de mogelijkheden en wensen van de deelnemer en tevens voldoet aan de eisen van de werkgever (Coenen-Hanegraaf e.a., 1997). De cliënt krijgt begeleiding vanaf de aanmelding en wordt begeleid tot hij zelfstandig, of met hulp van collega s (natuurlijk netwerk), functioneert. Begeleid werken wordt al geruime tijd intern gebruikt door zorginstellingen en is sinds 1998 ook als mogelijkheid binnen de Wet Sociale Werkvoorziening een geaccepteerde methodiek. Ze wordt zowel toegepast bij interne SW-plaatsen als bij detachering naar regulier werk en vrijwilligerswerk (Van Nes, e.a., 2001). Onderdelen van begeleid werken variëren van het inventariseren van werkwensen, het vinden van een baan en het ondersteunen van werknemer en collega s, tot vervoer en loonkostensubsidie. Begeleid werken omvat een viertal hoofdelementen die ook als fasen in een proces van individuele trajectbegeleiding kunnen worden opgevat (Coenen- Hanegraaf, 2000) 1. Assessment 2. Bemiddeling en baananalyse 3. Begeleiding/coaching op de werkplek 4. Loopbaanbegeleiding 1. Assessment Assessment heeft als doel om de deelnemer met een handicap te leren kennen in zijn mogelijkheden en wensen met betrekking tot beroep of werk. Hiertoe worden de volgende gegevens van de deelnemer zo nauwkeurig mogelijk in kaart gebracht: a. Wensen, motieven en mogelijke perspectieven b. Vaardigheden en in de persoon gelegen factoren c. Het leren en de aanspreekbaarheid d. De sociale achtergrond, de natuurlijke en professionele netwerken e. Sfeer en persoonlijkheid 2. Bemiddeling en baananalyse (arbeidstoeleiding) Op basis van inzichten uit de eerste fase, komt het er nu op aan om voor de deelnemer een geschikte arbeidsplaats te zoeken en hem hier geplaatst te krijgen. Aan de orde zijn vragen als: welke banen komen in aanmerking, welke bronnen en netwerken zijn beschikbaar om arbeidsplaatsen te vinden, zijn er mogelijkheden om deze aan te passen aan de specifieke eigenaardigheden van de deelnemer, etc. Ik ga naar m n werk 10

12 3. Begeleiding/coaching op de werkplek Coaching bouwt voort op de inzichten uit de assessmentfase en de baananalyse en is gericht op het ontwikkelen van de competenties van de deelnemer. Doelen zijn: aansluiten bij reeds aanwezige vaardigheden en het (verder) ontwikkelen van daarvan, zodat de werknemer leert goed te functioneren stimuleren van het integratie- en emancipatieproces van de werknemer ondersteunen van directe collega s en leidinggevende in de begeleiding van de werknemer Binnen de coaching moet er ook aandacht zijn voor het ontwikkelen en behouden van natuurlijke netwerken in de werksituatie. 4. Verdere loopbaanbegeleiding Als de werknemer na verloop van tijd op een redelijk zelfstandig niveau kan werken, en zonder de dagelijkse begeleiding van de jobcoach kan functioneren, treedt een nieuwe fase van begeleiding in: begeleiding bij de verdere loopbaan. Deze vorm van begeleiding heeft de volgende doelen: vasthouden van het bereikte niveau van functioneren, het voorkomen en vroegtijdig signaleren van terugval. loopbaanontwikkeling door verder ontwikkelen van competenties en vaardigheden, en verbreding van de functie en/of uitbreiding van taken. Van groot belang is bij de te nemen stappen steeds de eigen regiefunctie van de werknemer in het oog te houden. Individuele Traject Begeleiding Individuele trajectbegeleiding is oorspronkelijk bedoeld als methodiek voor het toeleiden naar arbeid van langdurig werklozen. (Van Soest, 2002). Desondanks is de methodiek universeel genoeg om hem ook te gebruiken voor andere doelgroepen, waaronder de doelgroep verstandelijk gehandicapten. De meeste MEE s (voorheen geheten Sociaal Pedagogische Diensten) maken gebruik van deze methodiek. ITB is evenals Begeleid Werken een intensieve en uitgebreide vorm van arbeidstoeleiding. Begeleid Werken wordt ook wel gezien als een vorm van ITB+, omdat Begeleid Werken niet alleen individuele trajectbegeleiding inhoudt, maar ook begeleiding en training op de werkplek (Van Berkel e.a., 1997). Ik ga naar m n werk 11

13 Deze methodiek heeft de volgende uitgangspunten: De cliënt staat centraal; dat wil zeggen dat de mogelijkheden en wensen van het individu tot startpunt genomen wordt. Ook heeft de cliënt veel inbreng in het te bewandelen traject. Geprobeerd wordt zo goed mogelijk maatwerk te leveren. ITB richt zich niet eenzijdig op het vinden van passende arbeid of dagbesteding, maar binnen het traject wordt ook aandacht besteed aan het realiseren van randvoorwaarden in de persoonlijke sfeer van de cliënt (Van Berkel, e.a., 1997). ITB kent globaal de volgende stappen: Intake: stellen van een diagnose, vaststellen van wensen en mogelijkheden; Trajectontwikkeling: samenstellen van een traject dat gericht is op het vinden en behouden van een passende baan of passende dagbesteding; Trajectuitvoering: hierin kunnen verschillende tussenstappen noodzakelijk zijn, van opdoen van werkervaring (leerwerkplaatsen, werkervaringsplaatsen), tot training van vaardigheden en scholing; Zoeken naar een passende baan: begeleiding bij het solliciteren (training) en baanbemiddeling. Omdat intensieve begeleiding op de werkplek ontbreekt is de methodiek van individuele trajectbegeleiding vooral geschikt voor personen die in staat geacht worden tot het in grote mate zelfstandig verrichten van arbeid (tenzij ITB gevolgd wordt door vormen van begeleiding op de werkplek, waarmee het ingebed wordt in de methodiek van Supported Employment). Ik ga naar m n werk 12

14 Ik ga naar m n werk 13

15 3. Resultaten per instelling Bij negen instellingen voor de zorg aan verstandelijk gehandicapten in Utrecht is een interview afgenomen bij verschillende functionarissen die bij arbeidsmatige dagbesteding en begeleiding bij arbeid zijn betrokken, zoals job coaches, arbeidsbemiddelaars, werkbegeleiders, consulenten arbeid, enzovoort. De verzamelde informatie was enerzijds omvangrijk en anderzijds ook ongelijksoortig. Dit komt doordat er zowel grote als kleinere instellingen bij het onderzoek betrokken waren, waar respectievelijk meer of minder respondenten zijn geïnterviewd. Bij de meeste instellingen zijn verschillende soorten functionarissen geïnterviewd, waardoor er een breed beeld ontstond over verschillende mogelijkheden van arbeid: van dagbesteding tot (on)betaalde) arbeid in reguliere bedrijven, in groepen (enclaves) of individueel. Soms zijn er maar enkele jobcoaches geïnterviewd, waardoor de verkregen informatie beperkt blijft tot het toeleiden naar arbeid in reguliere bedrijven. De verschillen zijn terug te vinden in de aard van de trajecten naar arbeid en de gehanteerde methodieken. Hier volgt een samenvatting van de verkregen informatie op de onderdelen: visie op arbeidsintegratie en betaald werk, bestaande projecten en voorzieningen, gehanteerde methodieken (en andere middelen) en trajecten naar arbeid, inclusief doorstroommogelijkheden. Ik ga naar m n werk 14

16 3.1. Abrona Abrona is een christelijke organisatie voor dienstverlening aan mensen met een verstandelijke beperking, met een breed en flexibel zorgaanbod. Zowel voor kinderen als volwassenen biedt de instelling ondermeer de functies wonen, logeren, dagopvang, training, thuiszorg en voorzieningen voor (arbeidsmatige) dagbesteding. Bijna mensen maken gebruik van deze diensten. Het zorgaanbod is verspreid over de gehele provincie Utrecht. Visie op arbeidsintegratie en betaald werk De definitie van arbeidsintegratie valt bij Abrona samen met de definitie van een (betaalde of onbetaalde) baan. De volgende criteria zijn hier van belang: - werk buiten de setting van een activiteitengroep of een enclave - het werk moet, na de inwerkperiode door de jobcoach, langere tijd achter elkaar zelfstandig kunnen worden uitgevoerd - volstaan kan worden met hulp en aanwijzingen door een werkbegeleider van het bedrijf - de mate van begeleiding staat in verhouding tot de toegevoegde waarde van het werk De betekenis van arbeid voor cliënten is: maatschappelijke integratie, zinvolle dagbesteding, plezier, de status van het hebben van een baan. Als het gaat om de horecaopleiding die Abrona verzorgt, draagt het behalen van een diploma bij aan het gevoel van zelfvertrouwen. Bovendien vergemakkelijkt het diploma de toegang tot een baan in het vrije bedrijf. Projecten en voorzieningen De projecten en voorzieningen op het gebied van arbeid zijn vooral gericht op arbeidsmatige dagbesteding, en bevinden zich veelal buiten het terrein van de instelling. Deze voorzieningen omvatten verschillende werksoorten, ondermeer het werk in een hotel of restaurant, waar cliënten een horecaopleiding kunnen volgen, werk in een koffieshop, waar ook creatieve activiteiten plaatsvinden, in een cadeauwinkel of op een van de boerderijen. Verder zijn er verschillende jobcoaches werkzaam die individuele cliënten begeleiden naar betaalde of onbetaalde banen in reguliere bedrijven. Zo zijn er cliënten werkzaam in een keuken, bij een drukkerij, in een plantsoenendienst, bij een fietsenmaker, in een naaikamer, in een dierentuin, etcetera. Ik ga naar m n werk 15

17 Methodiek en middelen Bij het realiseren van arbeid van cliënten wordt de methodiek Supported Employment gehanteerd. De meerwaarde van deze methodiek ligt in het feit dat hiermee gemeten kan worden wat de cliënten kunnen en dat deze een goede ondersteuning biedt bij de begeleiding. De methodiek wordt in alle gevallen in zijn geheel gebruikt. Naast de methodiek wordt er ook gebruik gemaakt van andere instrumenten en middelen als aanvulling op de methodiek. Er wordt onder meer gewerkt met een arbeidsinteressetest en een dagbestedingplan (bij onbetaalde banen). Waar nodig wordt de methodiek Supported Employment aangevuld met (onderdelen uit) andere methodieken, zoals het Eigen Initiatief Model. Verder gaat er een pilot van start met het meetinstrument INVRA (Inventarisatie Redzaamheids Aspecten) als mogelijke aanvulling op de methodiek Supported Employment. Traject naar arbeid Fasering Het traject dat toeleidt naar arbeid omvat een intakeprocedure en een vervolgtraject. Cliënten melden zich aan (door middel van een aanmeldingsformulier) of worden aangemeld bij het Informatiecentrum (de voordeur ) van Abrona. De intake bestaat uit het invullen van een intakeformulier en een intakegesprek. Indien nodig wordt de intake aangevuld met een arbeidsinteressetest. Bekeken wordt in hoeverre de cliënt meteen in staat is betaalde arbeid te verrichten of dat de cliënt het beste eerst kan beginnen met dagbesteding en in een later stadium kan doorstromen naar betaald werk. Wordt de cliënt in staat tot het verrichten van werk, dan wordt in het vervolgtraject de methodiek van Supported Employment gevolgd. Er wordt een werker-analyse en baananalyse gemaakt, die naast elkaar worden gelegd. Aan de hand van de uitkomsten van de analyses (en een eventueel nader assessment) worden de begeleidingspunten geformuleerd. Als deze twee fases zijn afgerond begint de cliënt aan een stage of proefperiode van ongeveer zes weken. Gedurende deze periode wordt de cliënt door de jobcoach ingewerkt en intensief begeleid. Het doel van deze periode is om te beoordelen of de cliënt en de werkgever vinden dat het werk bij de cliënt past. Vervolgens stippelt de jobcoach - samen met de cliënt - een plan uit, waarin doelen en begeleidingspunten worden geformuleerd. Na de inwerkperiode treedt de jobcoach geleidelijk aan terug en wordt de directe aansturing van Ik ga naar m n werk 16

18 de cliënt overgelaten aan een co-collega op de werkvloer. Er vinden regelmatig evaluaties plaats met de cliënt en zijn/haar co-collega en/of werkgever, waarbij altijd een beroep gedaan kan worden op de jobcoach. Doorstroommogelijkheden Het uitgangspunt is dat cliënten, als het enigszins mogelijk is, doorstromen naar (betaald) werk in een regulier bedrijf. Ik ga naar m n werk 17

19 3.2. Amerpoort ASVZ Amerpoort Asvz is een organisatie met vele locaties in de provincie Utrecht waar mensen met een verstandelijke handicap terecht kunnen. De instelling biedt een breed pakket aan mogelijkheden op het gebied van wonen, zorg en dagbesteding. Op dit moment maken ongeveer 1600 cliënten - volwassenen en kinderen - gebruik van deze diensten. Ruim 900 cliënten nemen deel aan de verschillende vormen van dagbesteding, verdeeld over de locaties Baarn, Soest en Amersfoort. Arbeidsmatige dagbesteding is beschikbaar voor cliënten vanaf 18 jaar. Visie op arbeidsintegratie en betaald werk Amerpoort Asvz is voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden voor (arbeidsmatige) dagbesteding. Iedere cliënt heeft zijn of haar eigen loopbaan, een eigen persoonlijk traject. Hierbij draait het altijd om groei en ontwikkeling op eigen niveau. Voortdurend wordt er gekeken naar zijn of haar motivatie, belangstelling, vaardigheden en mogelijkheden, ook op het gebied van (on)betaald werk in een regulier bedrijf. Projecten en voorzieningen De instelling biedt veel projecten en voorzieningen die gericht zijn op arbeidsmatige dagbesteding op- en buiten het terrein van de instelling. De aard van het werk is veelsoortig en omvat onder meer werk op industrieel-, ambachtelijk-, horecagebied en andere vormen van dienstverlening zoals druk- en kopieerwerkzaamheden en werk in een kwekerij. Daarnaast zijn er groepen werknemers (enclaves) werkzaam in reguliere bedrijven, waar zij lopendebandwerk en inpakwerkzaamheden verrichten. Tenslotte verrichten individuele cliënten onder begeleiding van een jobcoach (veelal onbetaald) werk in reguliere bedrijven. Een klein aantal stroomt door naar betaald werk. Methodiek en middelen De centrale methodiek die wordt gehanteerd is het Eigen Initiatief Model. De motivatie voor deze keuze is dat deze methodiek de cliënt ondersteunt in zijn ontwikkeling naar zelfredzaamheid en weerbaarheid. De methodiek wordt in zijn geheel toegepast. Binnen het EIM bestaat de mogelijkheid om ten behoeve van individuele cliënten aanpassingen te doen, zoals intensieve(re) begeleiding voor de cliënt, een langer(e) training / leertraject Ik ga naar m n werk 18

20 voor de cliënt, extra ondersteuning in het werkveld voor de cliënt, diverse opleidingen en cursussen. Daarnaast maakt men gebruik van zelfontwikkeld materiaal. Traject naar arbeid Iedere cliënt heeft zijn eigen loopbaan en een persoonlijk traject, waarbij groei en ontwikkeling op eigen niveau voorop staan. Fasering Cliënten, hun ouders/verzorgers of persoonlijk begeleiders dienen een aanvraag tot het verrichten van arbeid in, waarna deze door het team van het plaatsingsoverleg in behandeling wordt genomen. In de voorbereidingsfase wordt informatie verzameld over de cliënt betreffende eerdere werkervaringen, (on)mogelijkheden, anamnese, eerdere zorgplannen, enzovoort. In een voorgesprek met de cliënt, ouders / verzorgers en mentor / persoonlijk begeleider krijgt men een meer volledig beeld van de cliënt. In de fase van de zorgplanbespreking wordt de hulpvraag geformuleerd en worden afspraken gemaakt over het soort dagbesteding en de begeleiding van de cliënt. In de uitvoeringsfase wordt door de persoonlijk begeleider een zorgplan opgesteld, waarin alle informatie wordt opgenomen. Met de cliënt worden concrete werkdoelen geformuleerd en in het team besproken. In de fase van de evaluatie ( na een jaar) wordt het zorgplan besproken en zonodig bijgesteld. Op deze wijze wordt er jaarlijks geëvalueerd. Doorstroommogelijkheden Er is veel aandacht voor doorstroommogelijkheden van de individuele cliënt, ook naar betaald werk. Op dit moment hebben vier cliënten een arbeidsovereenkomst en mogelijk komen er dit jaar nog twee bij. Deze ontwikkeling naar betaald werk zal men de komende tijd doorzetten. De doelgroep verandert. Er komen meer cliënten met een licht verstandelijke handicap en complex gedrag, maar met een hoog ambitieniveau. Deze zouden na een arbeidstraining (sociale vaardigheden, arbeidsvaardigheden) door moeten kunnen stromen. Het beleid is erop gericht om de externe contacten met werkgevers uit te breiden. Ik ga naar m n werk 19

21 3.3. Bartiméus Bartiméus werkt vanuit een christelijke levenshouding en biedt onderwijs, zorg en dagbesteding, en arbeidsmogelijkheden aan ruim 3500 kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen, die slechtziend of blind zijn, al dan niet met een verstandelijke handicap. 530 cliënten wonen (tijdelijk) bij Bartiméus of krijgen begeleiding bij het wonen en 760 cliënten ontvangen scholing of begeleiding bij scholing. Visie op arbeidsintegratie en betaald werk Arbeid is het verrichten van taken die voorzien in wat maatschappelijk als nuttig wordt ervaren. Voor de deelnemer betekent dit dat hij werk doet dat maatschappelijk herkenbaar is en een bijdrage levert aan de samenleving. Producten en diensten zullen moeten worden afgenomen om hun eigen waarde en betekenis. Wanneer er geen vraag, behoefte of noodzaak aan het werk ten grondslag ligt, kan men niet van arbeid spreken 1. Binnen de werkplaatsen van het Cluster Arbeid & Begeleid Werken behoort betaalde arbeid niet tot de mogelijkheden. Binnen de afdeling Begeleid Werken wordt toegeleid naar werk in het reguliere bedrijf. Betaald werk is hier de eerste optie, gevolgd door vrijwilligerswerk. Over arbeid als mogelijkheid tot integratie wordt verschillend gedacht. Enerzijds wordt het leveren van een maatschappelijk nuttige bijdrage als een vorm van integratie beschouwd. Anderzijds spreekt men pas van integratie als de deelnemers toegeleid worden naar de samenleving en daarin fysieke en sociale aansluiting vinden. Projecten en voorzieningen Werk wordt bij Bartiméus georganiseerd en aangeboden door Cluster Arbeid & Begeleid Werken. Cluster Arbeid biedt verschillende projecten en voorzieningen op het gebied van arbeidsmatige dagbesteding op en buiten het terrein van Bartiméus. Het cluster omvat drie werkplaatsen, waar werk van verschillende aard wordt verricht. Er zijn afdelingen voor productiewerkzaamheden, industrieel werk en dienstverlening. Binnen de afdelingen productie vindt men onder meer een kaarsen- en zeepmakerij, een drukkerij, een bakkerij en een afdeling houtbewerking. De afdelingen industrieel werk richten zich op inpak- en montagewerk. 1 Nota Visie sector arbeid, Bartimeus, Ik ga naar m n werk 20

22 Binnen de afdelingen dienstverlening worden er auto s gewassen, post rondgebracht en boodschappen gedaan. Een van de werkplaatsen richt zich op marktgerichte arbeid, waaronder reparatie, in- en verkoop van fietsen en een atelier voor het vervaardigen van kunstproducten. Ook is er een afdeling die zich richt op training in de dienstverlening, in het kader van loopbaanontwikkeling. Voor arbeidsmatige dagbesteding binnen de sector tuin en natuur is er een boerderij waar de deelnemers dieren verzorgen en groenten en fruit telen. De afdeling Begeleid Werken is specifiek bedoeld om deelnemers te ondersteunen bij het vinden en behouden van een betaalde of onbetaalde baan in het vrije bedrijf. Via een gericht programma worden cliënten door jobcoaches voorbereid op een betaalde baan. Ook bestaat de mogelijkheid tot het verkrijgen van een stageplek of een werkervaringsplek. Methodiek en middelen Hier moet onderscheid gemaakt worden tussen methodieken die gebruikt worden binnen de projecten voor arbeidsmatige dagbesteding binnen en buiten de instelling van Cluster Arbeid en de methodiek binnen de afdeling Begeleid Werken. Binnen de cluster Arbeid werkt men met een zelf ontwikkeld model trajectbegeleiding (zie bij traject). De centrale methodiek die in de ondersteuning bij het werk wordt gebruikt is het Eigen Initiatief Model. Deze methodiek is gekozen vanuit de visie van de organisatie, waarbij men ervan uitgaat dat ieder zich moet kunnen ontwikkelen tot een zo groot mogelijke zelfstandigheid in het dagelijks functioneren. Daarnaast gaat men eclectisch te werk, dat wil zeggen dat in het begeleiden van bepaalde ervaringen ook gebruik gemaakt kan worden van andere methodieken, zoals de Transactionele Analyse en andere methoden van cognitieve stimulering. Het is vanzelfsprekend dat men aanpassingen maakt ten behoeve van individuele deelnemers. Veel aanpassingen zijn ook nodig vanwege de visuele handicap van de deelnemers. Zo zijn er brailletoetsenborden, het computerprogramma Supernova, pictogrammen, grootschrift en speciale mallen voor bepaalde productiewerkzaamheden. Ter bescherming en veiligheid van de deelnemers zijn er aangepaste machines en hulpmiddelen. Binnen de afdeling Begeleid Werken staat de methodiek Supported Employment centraal. Daarbinnen maakt men bij het trainen on the job ook weer gebruik van het Eigen Initiatief Model voor het aanleren van specifieke handelingen en om Ik ga naar m n werk 21

23 bij de deelnemer het vermogen tot het zelf oplossen van problemen te stimuleren. Naast de genoemde methodieken wordt ook nog gebruik gemaakt van andere instrumenten en middelen, zoals training van sociale en werkspecifieke vaardigheden. Traject naar arbeid Fasering Zowel cliënten van buiten als van binnen de instelling kunnen zich aanmelden bij het BAT (Bartiméus Advies Team). Hier vindt de eerste intake plaats en wordt bekeken of de cliënt in aanmerking wil/kan komen voor arbeidsmatige dagbesteding binnen de bestaande voorzieningen of voor (on)betaald werk in een regulier bedrijf via de afdeling Begeleid Werken. De cliënt wordt overgedragen aan de arbeidsconsulent (Cluster Arbeid) c.q. jobcoach (afdeling Begeleid Werken). Binnen Cluster Arbeid verloopt het traject als volgt: Een eerste stap is het assessment: er wordt in kaart gebracht wat de mogelijkheden en wensen van de cliënt zijn. Dit gebeurt door gesprekken met de cliënt, informatie van derden, een arbeidsinteressetest, uitproberen van werkzaamheden, observaties tijdens gesprekken en werksituaties, enzovoorts. Als hij wil kan de cliënt zich eerst oriënteren op een of meer werkplekken. Op basis van de verkregen informatie wordt een Individueel Arbeids Profiel (IAP) opgesteld, waarin doelen worden opgenomen ten aanzien van arbeidshouding, functionele en sociale vaardigheden, ontwikkelingsdoelen en behoeftes aan scholing en training. Bij instroming van schoolverlaters, omvat de eerste fase van het traject het stage-lopen. De volgende stap in het traject is plaatsing op een meer definitieve werkplek. Na een proefperiode van twee maanden wordt met de cliënt geëvalueerd of het werk bevalt. Er wordt nu een ArbeidsBegeleidingsPlan (ABP) opgesteld waarin de doelen uit het Individuele Arbeids Profiel nader worden gespecificeerd tot concrete werkdoelen. De werkdoelen worden ééns in de drie maanden geëvalueerd, aangevuld en bijgesteld. Deze evaluaties komen vervolgens terug bij het functioneringsgesprek dat een maal per achttien maanden plaats vindt. Bij de afdeling Begeleid Werken omvat het traject de fasen: aanmelding, intake, assessment, plaatsing, begeleiding en nazorg. Cliënten zijn aangemeld bij het BAT (Bartiméus Advies Team (zie boven) en doorverwezen naar de Afdeling Arbeid. Ik ga naar m n werk 22

24 In de intake met de jobcoach van de Afdeling Begeleid Werken worden wensen en verwachtingen van de cliënt besproken en wordt een globaal traject uitgezet. In de volgende fase, het assessment, wordt onderzocht wat de cliënt wil en kan, en wordt nagegaan wat de cliënt nodig heeft aan voorbereiding (training of cursus) om in het vrije bedrijf aan het werk te gaan. De volgende stap behelst veelal een proefplaatsing op een werkervaringspek of stageplaats. Hierbij wordt aandacht besteed aan het nakomen van afspraken, het omgaan met collega s en klanten en het reageren op kritiek of op onverwachte situaties. De laatste activiteit in deze fase is het verzamelen van informatie over ervaringen van cliënten, werkgevers en begeleiders op deze werkervaringsplaats. In de vierde fase (plaatsing, begeleiding en nazorg) wordt samen met de cliënt een passende, meer definitieve werkplek gezocht. Wanneer het hier gaat om een betaalde baan wordt een arbeidscontract opgesteld, wordt bekeken of de werkplek moet worden aangepast en wordt er persoonlijke ondersteuning en loondispensatie aangevraagd bij het UWV. De jobcoaches van Bartiméus begeleiden de cliënt en de werkgever zo lang als nodig is. Doorstroommogelijkheden Binnen Cluster Arbeid (de werkplaatsen) zijn er geen eensluidende opvattingen wat betreft doorstroom van cliënten naar andere werkprojecten of werksoorten. Enerzijds vindt men dat hier meer aandacht voor moet zijn, anderzijds wordt het belangrijk gevonden dat de cliënt zich verder ontwikkelt binnen de eigen werkplek. Omdat de instelling bereid is om werk te maken van werk is er een beleidsvoornemen om elk jaar te onderzoeken of een tot twee cliënten geschikt zijn voor begeleid werken in een regulier bedrijf. De Afdeling Begeleid Werken (Supported Employment) is specifiek ingericht voor toeleiding naar (onbetaald) werk en biedt hiertoe alle mogelijkheden. Ik ga naar m n werk 23

25 3.4. Heimerstein Heimerstein is een zorgcentrum dat, op algemene grondslag, zorg aan mensen met een handicap verleent. Heimerstein biedt mogelijkheden voor wonen, werken en dagbesteding binnen het zorgcentrum en op locatie. In totaal biedt het zorgcentrum woonzorg aan 220 cliënten. Het aantal werk- en dagbestedingplaatsen overstijgt dit aantal. Het uitgangspunt is dat cliënten deel uitmaken van de samenleving en dienen te worden ondersteund bij een zo maximaal mogelijke deelname aan het maatschappelijke leven. Visie op arbeidsintegratie en betaald werk Werken vormt een belangrijk aspect van het leven. Het doel van werken is om het buiten de woning verkeren een zinvolle inhoud te geven. Van een verstandelijk gehandicapte worden, in de werkomgeving, activiteiten verwacht die zinvol, gevarieerd, doelgericht en stimulerend zijn. Centraal daarbij staat dat de verstandelijk gehandicapte de mogelijkheid krijgt geboden zijn eigenwaarde te verhogen, zichzelf als zingevend persoon te ervaren. Daarnaast geeft het een gevoel van als normaal gezien worden en iets te kunnen betekenen voor de maatschappij. Arbeidsintegratie wordt gezien als het weghalen van de schotten, waardoor cliënten als gewone burgers mee kunnen doen in de samenleving. Daarom wordt er ook altijd gekeken naar mogelijkheden tot betaald werk. Projecten en voorzieningen Heimerstein biedt diverse mogelijkheden tot arbeidsmatige dagbesteding, zowel intern als extern. Daarnaast zijn er individuele, externe projecten. Voor arbeidsmatige dagbesteding binnen het zorgcentrum zijn er de volgende mogelijkheden: tuinwerk, houtbewerking, kaarsenmakerij, grafisch werk, boerderij, textielwerk en kunstatelier. Ook kan er gewerkt worden in het kader van facilitaire dienstverlening onder andere in het restaurant, het buurthuis of in het vervoer. Buiten het terrein van de instelling zijn er mogelijkheden tot arbeidsmatige dagbesteding in een winkel, in een dierentuin en in de kassen van de Universiteit van Wageningen. Ik ga naar m n werk 24

26 Een aantal cliënten doet individueel (on)betaald werk binnen een aantal reguliere bedrijven zoals winkels, fabrieken, tuincentra en een schoolkantine. Deze deelnemers worden begeleid door een jobcoach van Heimerstein. Methodiek en middelen Er wordt geen specifieke methodiek gebruikt. In het traject van arbeidstoeleiding worden wel middelen ingezet zoals een arbeidsinteressetest, trainingen en cursussen voor het aanleren van sociale vaardigheden en soms trainingen t.b.v. werkspecifieke vaardigheden. Zonodig worden aanpassingen gedaan ten behoeve van individuele cliënten en eigen materialen ontwikkeld die overdraagbaar zijn naar derden. Traject naar arbeid Fasering Met cliënten die een arbeidsplaats willen wordt een traject uitgezet: het individueel Loopbaanplan. Het gehele traject omvat de fasen: intake, plaatsing, oriëntatieperiode, begeleiding op de werkplek en evaluatie. De intake bestaat uit een oriënterend gesprek over de wensen en mogelijkheden van de cliënt. Hierbij wordt een arbeidsinteressetest gebruikt. De volgende stap is de plaatsing: op basis van de verzamelde informatie wordt er gezocht naar een geschikte werkplek en wordt de cliënt geplaatst. In een oriëntatieperiode krijgt de cliënt de gelegenheid kennis te maken met het bedrijf, de collega-werkbegeleider en de werkzaamheden. Wanneer deze fase als positief wordt ervaren, start de begeleiding door de jobcoach en wordt het loopbaanplan aangevuld met doelen op het gebied van het aanleren van nieuwe vaardigheden/werkzaamheden. Tevens worden er samen met de cliënt persoonlijke doelen geformuleerd op het gebied van arbeidshouding en sociale weerbaarheid. De evaluatie van deze doelen vindt één keer per twee jaar plaats. Alleen als het nodig is wordt er vaker geëvalueerd. De evaluatie van het gehele loopbaanplan, de laatste fase, gebeurt naar aanleiding van vraag en noodzaak en verschilt dus sterk per cliënt. Belangrijk wordt gevonden dat de cliënt voortdurend groeimogelijkheden heeft binnen zijn eigen loopbaanplan. Doorstroommogelijkheden Doorstroming naar andere werkprojecten vindt incidenteel plaats. Cliënten kunnen en mogen juist ook vinden dat ze het op een bepaalde werkplek naar hun zin hebben en daar willen blijven. Doorstroming naar betaald werk behoort tot de mogelijkheden. Wanneer dit aan de orde is wordt een consulent arbeid van MEE ingeschakeld om de cliënt in dat traject te begeleiden. Ik ga naar m n werk 25

27 3.5. Ita Wegman Stichting De Ita Wegman Stichting is een bundeling van verschillende kleinschalige voorzieningen waar vanuit een antroposofisch mensbeeld zorg wordt geboden aan 300 cliënten. De aangesloten voorzieningen vormen met elkaar een beweeglijk netwerk met een grote zorgdifferentiatie. Er zijn intramurale woongemeenschappen voor volwassenen, kinderdagcentra en werkplaatsencentra aangesloten, maar ook een zorgboerderij, een tuin, een logeerhuis, een begeleid wonen project en een opleidingscentrum. Visie op arbeidsintegratie en betaald werk Onder arbeidsintegratie wordt verstaan: het vrijwillig of betaald werken binnen een regulier bedrijf, waar de cliënten in contact kunnen komen met andere mensen mèt en zònder handicap. Werken in een gewoon bedrijf is een belangrijke stap naar erbij horen en naar integratie in de samenleving. Projecten en voorzieningen De Ita Wegman Stichting heeft een voorziening voor arbeidsmatige dagbesteding, Magenta genaamd. Kobalt baanbegeleiding heeft specifiek als doel om cliënten toe te leiden naar- en te begeleiden bij arbeid, voornamelijk vrijwilligerswerk, in het bedrijfsleven (profit en non-profit). Er werken momenteel veertien cliënten als vrijwilliger en één binnen de Sociale Werkvoorziening. Het vrijwilligerswerk varieert van werken als hulpconciërge, werken in een kinderdagverblijf als verzorgingshulp tot het wassen van auto s. Methodiek en middelen Bij Kobalt wordt er niet gewerkt met een bestaande methodiek op het gebied van arbeidsintegratie. De reden hiervoor is dat de meeste methodieken bedoeld zijn voor ondersteuning bij het vinden en behouden van betaald werk, terwijl de meeste cliënten bij de Ita Wegman Stichting nog niet zo ver zijn. Daarom heeft men een eigen werkwijze ontwikkeld, waarin een aantal stappen te onderscheiden zijn (zie traject naar arbeid) Binnen deze manier van werken wordt gebruik gemaakt van een arbeidsinteressetest en van zelf ontwikkeld materiaal, zoals een lijst die bij de intake wordt gebruikt om de wensen en interesses van de cliënt in kaart te brengen. Dit materiaal is overdraagbaar naar derden. Ik ga naar m n werk 26

28 Traject naar arbeid Bij het toeleiden naar arbeid spreekt men niet expliciet over een traject of een plan, maar over een aantal te nemen stappen. Fasering Cliënten die er voor voelen om betaald- of vrijwilligerswerk te gaan doen, melden zich zelf aan bij Kobalt baanbegeleiding of worden verwezen door de persoonlijk begeleider. Cliënten moeten zelf kiezen voor werk, er wordt hen niets opgedrongen. Eigen motivatie wordt erg belangrijk gevonden. In de fase van de intake heeft de jobcoach gesprekken met de cliënt over de eigen wensen, behoeften en mogelijkheden op het gebied van werk. Tevens wordt een arbeidsinteressetest afgenomen. De intake wordt een belangrijk onderdeel genoemd van het gehele traject naar werk. Als niet goed duidelijk is wat de cliënt wil of kan, leidt dit vaak tot teleurstellingen, die demotiverend kunnen werken voor de toekomst. De volgende stap is het vinden van een geschikte arbeidsplaats binnen een bedrijf, waar ook aandacht is voor voldoende werkbegeleiding. Hierna volgt een inwerkperiode, waarin de cliënt kennismaakt met de werkgever en collega s. De jobcoach begeleidt de cliënt tijdens de inwerkperiode en heeft gesprekken met de cliënt en werkgever over hoe het een en ander gaat. Als alles goed verloopt wordt de begeleiding geleidelijk aan meer overgedragen aan de werkbegeleider binnen het bedrijf. De laatste fase betreft de nazorg, waarin één maal per drie maanden evaluatiegesprekken plaatsvinden. Bij alle te nemen stappen in het traject worden met de cliënt doelen geformuleerd met betrekking tot arbeidshouding en persoonlijke ontwikkeling. Tijdens de evaluatiegesprekken worden deze geëvalueerd. Doorstroommogelijkheden Als de cliënten eenmaal een baan hebben wordt er in de regel niet naar gestreefd dat een cliënt doorstroomt naar een ander baan of werksoort. De reden hiervoor is dat er eerst nog ervaring moet worden opgedaan met arbeidsintegratie en de jobcoach-functie. Wanneer in de toekomst blijkt dat cliënten zich verder ontwikkelen en een andere baan willen, moet dit mogelijk zijn. De instelling richt zich (nog) niet op betaald werk als eerste optie. De reden die hiervoor gegeven wordt is dat cliënten op een te laag niveau functioneren. Als cliënten wel toe zijn aan betaald werk, is de instelling bereid zich hiervoor in te zetten. Ik ga naar m n werk 27

29 3.6. Mee Utrecht MEE is een landelijke organisatie die verspreid over de verschillende regio s ambulante ondersteuning biedt aan mensen met beperkingen. MEE biedt laagdrempelige ondersteuning aan mensen met beperkingen, hun opvoeders/verzorgers op alle terreinen van het dagelijks leven; deze kan bestaan uit informatie, advies, cursussen en trainingen, (kortdurende) ondersteuning en begeleiding op het gebied van (zelfstandig) wonen, werken, onderwijs, dagbesteding, recreëren, financiële en juridische zaken. Visie op arbeidsintegratie en betaald werk Onder arbeidintegratie wordt verstaan: het verrichten van betaald of vrijwillig werk binnen een bedrijf of instelling. Arbeid met en tussen nietgehandicapte collega s biedt de beste mogelijkheden tot gelijkwaardig burgerschap en emancipatie. MEE is expliciet gericht op het toeleiden naar betaalde arbeid. Projecten en voorzieningen MEE beschikt voor haar cliënten niet over eigen projecten voor dagbesteding en arbeid, maar vervult de rol van ondersteuner, begeleider en bemiddelaar naar verschillende vormen van werk en dagbesteding zoals: betaald werk binnen een regulier bedrijf of instelling, werken binnen een Wsw-voorziening, (individueel) vrijwilligerswerk binnen een regulier bedrijf of instelling, en werkervaringsplaatsen (stages). Momenteel worden door de consulenten arbeid zo n 200 cliënten op enige wijze ondersteund. Methodiek en middelen De methodiek die gehanteerd wordt is de individuele trajectbegeleiding. Officieel wordt deze methodiek niet meer in zijn geheel gebruikt, omdat de toeleidingstrajecten overgenomen zijn door reïntegratiebedrijven. Het accent is hiermee komen te liggen op het voorliggende traject van intake, en doorverwijzing (inclusief advisering) naar het CWI of UWV. Andere onderdelen van de methodiek (zoals diagnose, beroepskeuzeonderzoek, van werk) van de methodiek worden wel gebruikt voor cliënten, die bv. al een baan hebben gehad, maar werkloos zijn geraakt. Wanneer zij zich aanmelden bij het CWI, worden ze in fase 1 geplaatst, wat betekent dat verwacht wordt dat zij zelf wel weer ander werk kunnen vinden. Het probleem is echter, dat deze cliënten vaak op eigen kracht geen werk kunnen vinden. In dit soort gevallen kan MEE de klant Ik ga naar m n werk 28

30 hierbij ondersteunen middels (onderdelen) van de Individuele Trajectbegeleiding. Voor cliënten die nog niet toe zijn aan een reguliere baan biedt MEE ook een voorbereidingstraject aan in de vorm van trainingen en cursussen op het gebied van sociale vaardigheden, werkspecifieke vaardigheden, motiverende gesprekken, sollicitatietraining en mogelijkheden tot het doen van stages middels werkervaringsplaatsen Binnen de methodiek wordt er gebruik gemaakt van zelfontwikkeld materiaal zoals een instrument om de ontwikkeling van een klant te volgen in de fase van de nazorg en de training sociale vaardigheden. Alle materiaal is ook door derden te gebruiken. Traject naar arbeid De cliënt maakt zelf kenbaar dat hij aan het werk wil door zichzelf aan te melden. Mogelijk is een cliënt doorverwezen, bijvoorbeeld door de onderwijsinstelling waar hij zijn laatste jaar heeft afgesloten of het CWI, waar de cliënt als werkloze staat geregistreerd. Fasering Binnen het traject moet onderscheid gemaakt worden tussen de onderdelen die door MEE zelf worden uitgevoerd (intake, arbeidsoriëntatie en nazorg) en onderdelen die overgedragen worden aan het UWV of CWI en een reïntegratiebureau (plaatsing en begeleiding op de werkplek) De intake vindt plaats in de vorm van een eerste oriënterend gesprek bij de cliënt thuis. Besproken wordt welke motivaties, wensen en verwachtingen hij/zij heeft ten aanzien van werk. Vervolgens worden er gegevens verzameld m.b.t. eerdere werk- of stage-ervaringen, resultaten van school, enzovoorts. Wanneer het om jonge kandidaten gaat worden ouders ook bij de gesprekken betrokken. Wanneer na een eerste oriëntatie blijkt dat de cliënt geïndiceerd is voor toeleiding naar betaalde arbeid in een regulier bedrijf, wordt hem een traject aangeboden. In de fase van de arbeidsoriëntatie en diagnose wordt gekeken naar wat de klant voor werk zou willen doen en wat hij zou kunnen. Zo nodig wordt hierbij gebruik gemaakt van een beroepskeuze- en/of arbeidsinteressetest. Wanneer er behoefte bestaat aan meer uitgebreide oriëntatie, is het mogelijk dat de kandidaat een werkervaringsplaats of (snuffel)stage aangeboden krijgt. Vervolgens wordt er een trajectplan uitgezet. Scholing, Ik ga naar m n werk 29

31 training en het opdoen van werkervaring kunnen hiervan een onderdeel zijn. Bemiddeling en plaatsing behoren niet tot het product van MEE. Hiervoor wordt de klant overgedragen aan de arbeidsdeskundige van het UWV, waarbij de consulent arbeid een belangrijke adviserende rol heeft. Het UWV schakelt een reïntegratiebureau in om het traject voort te zetten. Wanneer de cliënt zelf naar werk wil zoeken is MEE bereid de cliënt hierbij te ondersteunen. Wanneer begeleiding nodig is, wordt deze verzorgd door een jobcoach van het reïntegratiebedrijf. Wel houdt de consulent regelmatig contact met klant en jobcoach over ontwikkelingen en ervaringen. De consulent arbeid van MEE biedt nazorg (vaak op afstand) als het nodig is en wanneer de cliënt dit op prijs stelt. Dit gebeurt in de frequentie die de cliënt zelf aangeeft, variërend van wekelijks tot halfjaarlijks. De nazorg kan zolang duren als nodig is. Er wordt contact gehouden met de werkgever, de directe werkbegeleider binnen het bedrijf en (indien de cliënt begeleid wordt door een reïntegratiebedrijf) met de jobcoach. Doorstroommogelijkheden Voor MEE is het vanzelfsprekend dat cliënten (liefst betaald) in het vrije bedrijfsleven een arbeidsplaats verwerven. Verschillende zorginstellingen maken gebruik van hun diensten om cliënten vanuit de dagbesteding te ondersteunen bij doorstroming naar betaald werk. Ditzelfde geldt voor een aantal scholen, waar MEE uitgenodigd wordt bij het geven van voorlichting en het vroegtijdig meedenken wat betreft het realiseren van een sluitende aanpak van school naar werk. Als een cliënt geplaatst is naar eigen tevredenheid en ook naar tevredenheid van de werkgever functioneert, wordt niet gestimuleerd naar ander werk uit te kijken. Dit gebeurt wel als het op een werkplek om enige reden misloopt. Dan kan de klant opnieuw in een traject komen van arbeidsoriëntatie en arbeidsvoorbereiding (cursussen en trainingen) totdat een andere geschikte baan is gevonden. Ik ga naar m n werk 30