JAARVERSLAG TUBERCULOSE-ONDERZOEK IN JUSTITIËLE INRICHTINGEN

Transcriptie

1 JAARVERSLAG TUBERCULOSE-ONDERZOEK IN JUSTITIËLE INRICHTINGEN 2016

2 Publicatie: Hoofdauteur: Met medewerking van: Sylvia Commandeur, GGD GHOR Nederland Carolien Morée, GGD Amsterdam Connie Erkens, KNCV Tuberculosefonds Merel Linthorst, GGD GHOR Nederland Foto omslag: Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) Het gebruik van de inhoud van dit jaarverslag is toegestaan, mits de bron duidelijk en nauwkeurig wordt vermeld. 1

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 SAMENVATTING 4 AFKORTINGEN 6 1. ALGEMEEN Overeenkomst GGD Nederland en DJI Jaarrapportage Gegevensbronnen Indicatoren Justitiële inrichtingen 9 2. SCREENING TUBERCULOSE IN DETENTIE Tuberculose Werkwijze tbc-screening RESULTATEN SCREENING Instroom en dekkingsgraad Effectiviteit nader onderzoek Opbrengst screening Kenmerken justitiabelen met tuberculose Behandeling tuberculose CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 21 Annex 1. Gegevensbronnen Annex 2. Overzicht aantal screeningen per JI in 2012 t/m 2016 Annex 3. Geboorteland instroom 2012 t/m 2016 vanuit politiebureau of vrije maatschappij exclusief elektronische detentie 2

4 VOORWOORD Voor u ligt het jaarverslag 2016 van de screening op tuberculose in Justitiële Inrichtingen (JI en). De acht verantwoordelijke backoffice GGD en voeren dit uit en coördineren dit: GGD Twente, GGD Limburg-Noord, GGD Hart voor Brabant, GGD Rotterdam-Rijnmond, GGD Amsterdam, GGD Groningen, GGD regio Utrecht en GGD Haaglanden. Daarnaast leveren GGD Zeeland en GGD Flevoland MRU diensten zonder dat zij een backoffice zijn. Bij de totstandkoming van dit verslag is nauw samengewerkt met de acht backoffice GGD en/mru houdende GGD en en KNCV Tuberculosefonds. Ruim 20 jaar screenen de GGD en justitiabelen in Nederland. Dit heeft vanaf 1994 geresulteerd in een blijvend sterk bestrijdingsapparaat. Dit verslag geeft inzicht in de resultaten die geboekt zijn in 2016 inzake de screening op longtuberculose in de Justitiële Inrichtingen (JI en). Dit in het kader van het contract tussen GGD GHOR Nederland en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Een woord van dank gaat uit naar alle betrokkenen voor hun uitstekende inzet en medewerking. Directies van de acht backoffice GGD en, Namens deze, De heer H.A.M. Backx Directeur GGD GHOR Nederland April 2018, Utrecht 3

5 SAMENVATTING Dit verslag biedt een overzicht van de belangrijkste bevindingen die zijn gedaan bij de uitvoering van de screening op tuberculose in het kader van het contract tussen DJI en GGD GHOR Nederland. Dekkingsgraad screening In 2016 zijn van de ingestroomde justitiabelen in de justitiële inrichtingen justitiabelen (34%) op grond van de triage opgeroepen voor een röntgenscreening. Van deze groep zijn röntgenfoto s gemaakt. In 2015 zijn van de ingestroomde justitiabelen in de justitiële inrichtingen justitiabelen (35%) op grond van de triage opgeroepen voor een röntgenscreening. Van de justitiabelen opgeroepen voor een röntgenscreening zijn justitiabelen geboren in het buitenland (risicogroep). De instroom van justitiabelen geboren in het buitenland was Van gescreende justitiabelen was het geboorteland onbekend. Tezamen met het aantal van is dit De dekkingsgraad van de screening van in het buitenland geboren justitiabelen (inclusief geboorteland onbekend) was maximaal 59%. De dekkingsgraad van de screening van in het buitenland geboren justitiabelen in respectievelijk 2015, 2014 en 2013 was (maximaal) 55%, 58% en 69%. Opbrengst screening Via de triage bij de medische intake en röntgendiagnostiek met de Mobiele Röntgen Unit (MRU) zijn in justitiabelen met tuberculose gevonden, dit komt overeen met een prevalentie van 106 (2015: 28) per gescreende justitiabelen (d.m.v. MRU). De prevalentie onder in het buitenland geboren justitiabelen is 129 per (13/10.111). Onder justitiabelen geboren in Nederland werd geen tuberculose door screening vastgesteld. De prevalentie in de risicogroep (=gescreende justitiabelen) ligt boven de norm van 50 per voor risicogroepen in Nederland. De prevalentie onder het totaal aantal justitiabelen (=instroom in JI, dus vóór de triage) is 36 per in 2016 en 10 per in De prevalentie van besmettelijke 1 tuberculose is in 2016 hoger dan in 2015, namelijk 25 per in 2016 afgezet tegen 14 per in Open (ZN positief) tuberculose 4

6 Effectiviteit van de screening In 2016 is 93% van de justitiabelen met tbc gevonden middels de screening. Er is in 2016 één justitiabele met tbc gevonden buiten de MRU screening om. Effectiviteit nader onderzoek Van alle gescreende justitiabelen in 2016 is bij 1% een nader onderzoek uitgevoerd. In 2016 is 73% van de aangevraagde nader onderzoeken uitgevoerd. Redenen waarom nader onderzoeken niet zijn gerealiseerd zijn met name ontslag of onbekend. In 2016 werd bij 10% van de uitgevoerde nader onderzoeken de diagnose tuberculose vastgesteld. In 2015 lag dit percentage op 3%. Resultaten behandeling tbc Van de 6 2 justitiabelen met tbc die in 2015 zijn gevonden, hebben er 3 (50%) de behandeling voltooid, 2 (33%) de behandeling elders voortgezet en 1 (17%) heeft de behandeling afgebroken. (bron NTR/Cib-EPI). De resultaten van de behandeling van de in 2016 gevonden gevallen zijn pas na 1 maart 2018 bekend. 2 In het jaarverslag over 2015 wordt nog gesproken over 5 justitiabelen. Bij de update van de gegevens is gebleken dat er nog een zesde justitiabele met tbc bij is gekomen. 5

7 AFKORTINGEN BAL BO CPT DBV DJI DC ETB GGD GW JI JV KNCV Tuberculosefonds LTBI MRU MDR-tbc NO NTR Pbw PI REC TBC THT TUBIS VRIS WBO WHO XDR-tbc ZN Broncho-Alveolaire Lavage Backoffice Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding Directie Bijzondere Voorzieningen Dienst Justitiële Inrichtingen Detentiecentrum Extrapulmonale tuberculose Gemeentelijke Gezondheidsdienst Gevangeniswezen Justitiële Inrichting Justitieel verpleegkundige Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der tuberculose Latente Tuberculose infectie Mobiele Röntgen Unit Multi Drug Resistent tuberculose Nader onderzoek Nederlands Tuberculose Register Penitentiaire beginselenwet Penitentiaire Inrichting Regionaal Expertise Centrum Tuberculose Tuberculine huidtest Tuberculose Informatie Systeem Vreemdelingen in de straftrechtsketen Wet op het bevolkingsonderzoek World Health Organization Extensively Drug Resistant tuberculose Ziehl-Neelsen kleuring 6

8 1. ALGEMEEN 1.1 Overeenkomst GGD GHOR Nederland en DJI De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heeft begin 2016 een nieuwe overeenkomst gesloten met GGD GHOR Nederland voor de uitvoering van de tuberculosescreening van justitiabelen. De overeenkomst is aangegaan voor de duur van vijf jaar (ingangsdatum 1 juli 2016) met de mogelijkheid om twee maal een half jaar te verlengen. Organisatie van de tuberculosebestrijding De tuberculosebestrijding wordt door de GGD en uitgevoerd in vier regionale samenwerkingsverbanden, de zogenoemde regionale expertise centra (RECs): 1. Noord-Oost (5 noordelijke provincies): Backoffice GGD Groningen en Backoffice GGD Noord- Oost Gelderland. 2. Noord-West (provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht): Backoffice GGD Amsterdam en Backoffice GGD regio Utrecht 3. Zuid-Holland: Backoffice GGD Haaglanden en Backoffice GGD Rotterdam Rijnmond 4. Zuid (drie zuidelijke provincies):backoffice GGD Hart voor Brabant en Backoffice GGD Limburg-Noord Alle regio s dragen de zorg voor de diagnostiek van personen met klachten, behandeling en begeleiding van tbc-patiënten, BCG vaccinatie, bron- en contactonderzoek, screening van risicogroepen, outbreak management, preventie van transmissie in instellingen en de diagnostiek en behandeling van latente tbc-infecties (LTBI). Binnen de RECs zijn acht backoffice GGD en verantwoordelijk voor de uitvoering van alle taken ten behoeve van de overeenkomst met DJI: van het bezoek aan de inrichting met een MRU en het maken van de foto s tot en met het beoordelen hiervan door een arts tuberculosebestrijding. Eventueel nader onderzoek, behandeling en begeleiding vindt plaats door de tuberculosearts van de GGD in de regio waar de JI is gelokaliseerd. Wijzigingen in het screeningsbeleid justitiabelen 1994 Vanaf 1994 wordt de screening uitgevoerd met mobiele röntgenbussen door de GGD en, waarbij alle ingeslotenen worden onderzocht op tuberculose Sinds 2011 zijn op advies van de CPT alleen justitiabelen met risicofactoren voor tuberculose nog onderhevig aan röntgenscreening bij binnenkomst (advies CPT 4 april 2008) 3. DJI heeft in november 2014 de CPT om advies gevraagd ten aanzien van aanscherping van de criteria voor gedifferentieerd röntgenscreening op tuberculose van justitiabelen bij insluiting in een penitentiaire inrichting. 3 Richtlijn Tuberculose in Detentie, november

9 2015 De CPT heeft DJI in 2015 geadviseerd de screeningscriteria van in Nederland en in het buitenland geboren gedetineerden verder aan te scherpen. Dit beleid is op 1 juli 2016 geïmplementeerd Per 1 juli vindt triage plaats op grond van de volgende criteria: 1. In Nederland geboren justitiabelen of justitiabelen geboren in een land met een incidentie <10 per indien: a. klachten passend bij tuberculose, b. verblijf in buitenlandse gevangenis in de laatste 5 jaar en c. eerder tuberculose doorgemaakt. 2. Justitiabelen geboren in een land met een tbc incidentie 10 per Jaarrapportage 2016 In deze jaarrapportage worden de gegevens uit 2016 getoond. Er wordt steeds een vergelijking gemaakt met het jaar 2015 en voor zover mogelijk met de jaren 2012 tot en met Gegevensbronnen Voor het opstellen van dit jaarverslag is gebruik gemaakt van gegevens uit het Tuberculose Informatiesysteem, TUBIS, aangeleverd door de backoffice GGD en, informatie van gedetineerde tuberculosepatiënten verkregen uit het Nederlands Tuberculose Register (NTR), dat beheerd wordt door het RIVM en de instroomgegevens justitiabelen van DJI. De gegevensbronnen zijn beschreven in annex Indicatoren De volgende indicatoren worden in dit rapport beschreven: 1. Dekkingsgraad screening Een justitiabele gevonden door screening is een persoon bij wie een röntgenonderzoek naar tuberculose screening in een justitiële inrichting geïndiceerd werd, waarna de diagnose tuberculose door tbc-screening gesteld is. In het rapport wordt het aantal gevallen van tuberculose onder justitiabelen uitgedrukt in prevalentie (aantal gevallen per honderdduizend op een specifiek moment) 5. In dit 4 In de eerste helft van 2016 vond de triage plaats op basis van de oude criteria. 5 De incidentie van tbc bij gedetineerden moet worden berekend over het aantal persoonsjaren dat gedetineerden in een bepaald kalenderjaar zijn ingesloten. (Sommige gedetineerden blijven kort / sommigen zitten het hele jaar vast). Omdat deze gegevens niet voorhanden zijn, spreken we altijd alleen over de prevalentie. 8

10 rapport is de dekkingsgraad van de röntgenscreening op twee manieren berekend, op grond van: de totale instroom; het aantal justitiabelen die op grond van triage in aanmerking komen voor röntgenscreening. Van in Nederland geboren justitiabelen is niet bekend wie in aanmerking komt voor screening. De dekkingsgraad van de röntgenscreening op de doelgroep van justitiabelen met een verhoogd risico op tuberculose kan dus alleen worden vastgesteld voor het buitenland geboren justitiabelen, omdat zij in principe allen in aanmerking voor screening. Voor de berekening van de noemer in dit rapport wordt aangenomen dat justitiabelen met een onbekend geboorteland in het buitenland zijn geboren. 2. Opbrengst De opbrengst van de screening wordt op twee manieren beschreven: Opbrengst van triage + röntgenscreening: aantal tbc gevonden door screening / instroom Opbrengst van röntgenscreening: aantal tbc gevonden door screening / aantal gescreenden 3. Effectiviteit nader onderzoek Aantal personen nader onderzoek / aantal gescreenden Aantal gerealiseerde nader onderzoeken / aantal geïndiceerde personen voor nader onderzoek Aantal tbc / aantal gerealiseerde nader onderzoek 4. Effectiviteit van de screening Aantal tbc gevonden door screening / totaal aantal tbc in PI (passief + actief gevonden) 5. Resultaten behandeling tbc 1.5 Justitiële inrichtingen Open en dichtgaan van JI en In 2016 zijn de inrichtingen Amsterdam Over-Amstel, Tafelbergweg, Haarlem, Arnhem (De Berg) en Breda definitief gesloten. 6 6 Zie DJI in getal , Juli

11 2. SCREENING TUBERCULOSE IN DETENTIE 2.1 Tuberculose Waarom screenen van justitieel ingeslotenen? Gevangenissen zijn in veel landen berucht vanwege de grote aantallen tbc-patiënten. Justitieel ingeslotenen hebben een verhoogd risico op tuberculose omdat ze in een gesloten instelling leven en omdat justitieel ingeslotenen vaak behoren tot bevolkingsgroepen met een verhoogd risico op (long) tuberculose. Justitieel ingeslotenen vallen daarmee onder het risicogroepenbeleid 7 (Wet op het bevolkingsonderzoek (WBO)). Justitieel ingeslotenen worden gescreend op de aanwezigheid van tuberculose met als doel actieve tuberculose vroeg te diagnosticeren en via behandeling van de betrokken persoon ernstige ziekte en sterfte te voorkomen (individueel belang). Daarnaast heeft de screening als doel om de overdracht van tuberculose te voorkomen (het derden belang). Het tijdig opsporen, behandelen en voorkomen van overdracht bij deze groep is van groot maatschappelijk belang, aangezien 70% van de populatie binnen drie maanden weer in de vrije maatschappij terugkeert en uit het zicht verdwijnt. Gevaren in de tuberculosebestrijding Door toename van luchtverkeer en openstellen van landsgrenzen binnen de EU verspreiden besmettelijke ziekten zoals tuberculose zich verder en sneller dan ooit. Een andere bedreiging zijn de geneesmiddelenresistente stammen van tuberculose die zeer moeilijk of niet te behandelen zijn, zoals MDR-tbc en XDR-tbc. Gemiddeld over de jaren 2012 tot 2016 heeft ruim 1% van de patiënten met tuberculose een MDR-tbc. Waakzaamheid en inzet voor de screening van justitiabelen blijft van groot belang om te voorkomen dat tuberculose een heropleving zal beleven. 7 De definitie van een risicogroep voor tuberculose luidt: een groep personen met een eenduidig gemeenschappelijk kenmerk of risicofactor, gecombineerd met een verhoogd risico op tuberculose indien geïnfecteerd of een incidentie of prevalentie van meer dan 50 tuberculose gevallen per personen op jaarbasis (referentie: RPT TBC-risicogroepenbeleid, KNCV Tuberculosefonds September 2013). 10

12 2.2 Werkwijze tbc-screening in detentie Intake en vaststellen indicatie screening Bij alle justitiabelen wordt bij binnenkomst een volledige intake afgenomen door de justitieel verpleegkundige (JV) van de medische dienst 8. De JV vraagt specifiek naar risicofactoren voor tuberculose (triage). Justitiabelen die voldoen aan onderstaande criteria worden doorverwezen voor het maken van een röntgenfoto (annex 3). Criteria op grond waarvan justitiabelen worden gescreend: - geboren in een land met een incidentie > 10 / ; - oud tbc-patiënt; - verblijf buitenlandse gevangenis; - klachten passend bij tuberculose. Screening vindt niet plaats als een justitiabele in de voorafgaande drie maanden gescreend is of op het moment van screening de instelling al heeft verlaten. Aanleveren justitiabelen De gegevens van de justitiabelen worden tijdig met naam en het adres van de locatie door de medische dienst op USB-stick aangeleverd. De JI zorgt voor de integrale veiligheid van de GGD medewerkers tijdens screening. Uitvoering onderzoek De MRU medewerker voert de lijsten in het systeem waarna een röntgenfoto wordt gemaakt. Aan het eind van de dag zorgt de MRU medewerker ervoor dat de lijst wordt overgedragen aan de desbetreffende backoffice GGD. Iedere backoffice GGD zorgt dat de digitale röntgenfoto s voor het einde van de volgende werkdag gelezen worden door de arts tuberculosebestrijding. De procedure is als volgt: Een arts tuberculosebestrijding controleert de technische kwaliteit. Zo nodig wordt opnieuw een röntgenfoto gemaakt. Vervolgens wordt de röntgenfoto beoordeeld. Bij afwijkingen die kunnen duiden op een besmettelijke vorm van longtuberculose neemt de backoffice GGD onmiddellijk contact op met de medische dienst van de betreffende JI, zodat gepaste actie kan worden ondernomen. Bij afwijkende foto s zonder directe verdenking op tbc neemt de backoffice GGD contact op met de medische dienst van de desbetreffende JI voor nadere medische informatie. Aan de hand van de verstrekte gegevens kan besloten worden om de justitiabele op te roepen voor een nader onderzoek bij de GGD of in de JI (sputumonderzoek, bloedonderzoek etc.). In het algemeen vindt nader onderzoek binnen een week na het maken van de röntgenfoto plaats. 8 Richtlijn Tuberculose in detentie november Deze richtlijn beschrijft het totale pakket van screening en behandeling van tbc in justitiële inrichtingen. 11

13 Soms kan vanwege overplaatsing of ontslag uit detentie nader onderzoek niet in de instelling verricht worden. Hierdoor bestaat discrepantie tussen het aantal geadviseerde en gerealiseerde nadere onderzoeken. Afspraken hierover zijn vastgelegd in de Werkwijze en taakverdeling tussen de GGD en de medische dienst (zie bijlage 6 van de Richtlijn tuberculose in detentie). Een van de stappen in de triage door de medische dienst, is om na te gaan of een justitiabele minder dan drie maanden geleden gescreend is. Indien dat zo is, dan hoeft bij personen zonder klachten geen nieuwe röntgenfoto worden gemaakt. 12

14 3. RESULTATEN SCREENING 3.1 Instroom en dekkingsgraad In totaal werden in / (is 34%) justitiabelen gescreend (zie tabel 1). Van de in Nederland geboren justitiabelen (exclusief Nederlandse Antillen en Aruba) werd 11% gescreend. Van de in het buitenland geboren justitiabelen werd 44% gescreend en 59% wanneer justitiabelen van wie het geboorteland bij screening als onbekend geregistreerd werd, worden geteld bij de in het buitenland geboren justitiabelen. Aantal screeningen in de MRU De onderzoeken zijn uitgevoerd op locaties van de justitiële inrichtingen met de MRU s door de acht backoffice GGD en verspreid over de regio Noord, Oost, Noord Holland/Flevoland, Utrecht, Brabant/Zeeland, Zuidoost Nederland en Zuid Holland. In 2016 is bij 505 justitiabelen meer dan één screening uitgevoerd binnen 3 maanden. Het aantal screeningen dat wegens medische redenen terecht meer dan één maal is uitgevoerd, is onbekend. 13

15 Tabel 1. Totale instroom justitiabelen en doorstroom naar de MRU, Instroom justitiabelen Aantal gescreend % gescreend* Instroom justitiabelen Aantal gescreend % gescreend* Instroom justitiabelen Aantal gescreend % gescreend* Instroom Aantal % justitiabelen gescreend gescreend* Instroom Justitiabelen Aantal gescreend % gescreend* a. waarvan geboren in Nederland ** b. waarvan geboren in het buitenland % % % % % c. waarvan geboorteland in TUBIS onbekend max 70% max 69% max 58% max 55% max 59% Totaal Penitentiaire inrichtingen % 41% DC, UC s,boten*** 92% * Dekkingsgraad screening berekend op grond van aantal screeningsfoto s ** Exclusief Aruba/Nederlandse Antillen 43% 39% 73% % 31% 81% % *** *** *** *** *** DBV bestaat niet meer en de DC s zijn m.u.v. DC Zeist niet uitsluitend bestemd voor vreemdelingenbewaring. Het onderscheid tussen strafrechtelijk gedetineerden en vreemdelingen valt dus niet goed te maken. 34% 14

16 3.2 Effectiviteit nader onderzoek In 2016 zijn er in de regio s 186 nadere onderzoeken aangevraagd. In 73% van de gevallen is het nader onderzoek ook uitgevoerd. Reden voor het niet uitvoeren van nadere onderzoeken zijn: voortijdig ontslag (58%), onbekend (30%) en overig (12%). In 2015 is 83% van de aangevraagde onderzoeken (n=188) uitgevoerd. In 2016 werd bij 10% van de uitgevoerde nadere onderzoeken de diagnose tuberculose vastgesteld. In 2015 lag dit percentage op 3%. 3.3 Opbrengst screening In 2016 is op basis van de screening bij 13 justitiabelen tuberculose gediagnosticeerd. Dit komt neer op een prevalentie: 36 per onder het totaal aantal justitiabelen; 75 per onder in het buitenland geboren justitiabelen of van wie het geboorteland onbekend is; 106 per gescreende justitiabelen. Tabel 2. Weergave van opbrengst screening per categorie justiabelen in 2016 Geboorteland Instroom Aantal gescreend met MRU Aantal tbcpatiënten Prevalentie per gescreenden Prevalentie per instroom Nederland Niet-Nederland incl. geboorteland onbekend Totaal In 2015 was de prevalentie onder de totale populatie justitiabelen 10 per en onder gescreende justitiabelen 28 per (zie figuur 1). In 2015 was de prevalentie gezakt onder de grenswaarde van 50 per

17 Figuur 1 toont de tuberculoseprevalentie vanaf 2011 waarbij in eerste instantie alle justitiabelen ouder dan 18 jaar in aanmerking kwamen voor tuberculosescreening. Figuur 1. Aantal ingestroomde justitiabelen, prevalentie tbc en dekkingsgraad MRU-screening In 2016 zijn bij de röntgenscreening geen tbc-patiënten gevonden onder de in Nederland geboren justitiabelen (n=2.141). De prevalentie van het aantal gevallen van open (sputumpositieve) tuberculose was in per (n=3), in per (n=2). Zie tabel 3. In 2016 voldeed de opbrengst van de MRU-screening aan het in Nederland gehanteerde criterium voor een risicogroep (>50/ ), in 2015 niet. 16

18 Tabel 3. Prevalentie van tuberculose gevonden door MRU-screening van justitiabelen na triage in Nederland van 2012 tot en met 2016 (naar indeling postcode patiënt) Regio Totaal tbc Sputum- Totaal tbc Sputum- Totaal tbc Sputum- Totaal tbc Sputum- Totaal tbc Sputum- postcode positief + positief + positief + positief + positief + patiënt longtbc longtbc longtbc longtbc longtbc (indeling Aantal Prev Aantal Prev Aantal Prev Aantal Prev Aantal Prev Aantal Prev* Aanta Prev Aantal Prev Aantal Prev Aa Prev* NTR) * * * * * l * * * nta l 1. Noord 2. Noord Holland/ Flevoland 3. Utrecht 4. Zuid Holland 5. Brabant/ Zeeland 6. Zuidoost Nederland 7. Oost Totaal * Door de kleine aantallen patiënten ontstaan er per regio enorme verschillen ten aanzien van de prevalentie. In combinatie met een betrouwbaarheidsinterval worden tussen de regio s geen relevante verschillen meer gevonden. 17

19 3.4 Kenmerken justitiabelen met tuberculose gevonden door screening In 2016 was de gemiddelde leeftijd van de justitiabelen met tuberculose jaar en 32.5 jaar (in 2015: 33.8 jaar). In 2016 waren van de 13 justitiabelen met tuberculose 11 mannen en 2 vrouwen. In 2015 waren alle vier tijdens de screening gevonden justitiabelen met tuberculose man. In 2016 is 93% van de justitiabelen met tbc gevonden middels de screening. Voor 2015 lag dit percentage op 80%. In tabel 4 zijn de kenmerken van de justitiabelen met tuberculose voor de jaren 2012 tot en met 2016 weergegeven. Tabel 4. Kenmerken van justiabelen met tuberculose, gevonden door screening 2012 Aantal (% van totaal) 2013 Aantal (% van totaal) 2014 Aantal (% van totaal) 2015 Aantal (% van totaal) 2016 Aantal (% van totaal) Man 17 (100%) 17 (100%) 10 (77%) 4 (100%) 11 (85%) Geboren in 0 (0%) 2 (12%) 2 (15%) 0 (0%) 0 (0%) Nederland Pulmonale tbc 15 (88%) 16 (94%) 13 (100%) 4 (100%) 13 (100%) ZN-positieve tbc 8 (36%) 5 (25%) 3 (19%) 2 (50%) 3 (23%) Gemiddelde 33,7 jaar 34,2 jaar 34,5 jaar 33,8 jaar 32,5 jaar leeftijd Totaal (% van 17(77%) 17 (85%) 13 (81%) 4 (80%) 13 (93%) alle gedetineerden met tbc) Totaal gedetineerden met tbc inclusief buiten screening om (% van alle tbc in NL) 22 / 956 (2,3%) 20 / 844 (2,4%) 16 / 823 (1,9%) 6 / 867 (0,7%) 14 / 889 (1,6%) 18

20 In tabel 5 is het geboorteland van de justitiabelen met tuberculose weergegeven. Tabel 5. Geboorteland Geboorteland justitiabelen met tuberculose 2016 (bron NTR/Cib-EPI) Aantal patiënten 2016 Gevonden d.m.v. MRU screening: Angola 1 Georgië 1 Joegoslavië 1 Libië 1 Litouwen 1 Moldavië 1 Nederlandse Antillen 1 Oekraïne 1 Roemenië 2 Somalië 1 Spanje 2 Gevonden buiten de MRU screening om: Nederland 1 totaal 14 Uit tabel 5 blijkt dat de gevonden justitiabelen met tuberculose niet alleen komen uit landen met een TBC incidentie boven de 100 per inwoners (Angola, Moldavië, Somalië). Ze komen ook uit landen met een incidentie tussen de 50 en 100 (Georgië, Litouwen, Oekraïne en Roemenië) en uit landen met een lage incidentie (Joegoslavië, Libië, Spanje). Zie In 2016 in is er één patiënt met tuberculose buiten de tbc-röntgenscreening gevonden. Deze in Nederland geboren justitiabele werd bij binnenkomst niet gescreend vanwege afwezigheid van risicofactoren. Naar aanleiding van klachten is later in het ziekenhuis extrapulmonale tuberculose (ETB) vastgesteld. Onder de justitiabelen werden in 2016 twee MDR tuberculosepatiënten gevonden. In 2015 werd geen MDR tuberculose geconstateerd. Ook werden in 2016 twee tuberculose patiënten met HIV gevonden onder de justitiabelen. 19

21 3.5 Behandeling tuberculose Van alle justitiabelen met tuberculose die al dan niet via de MRU screening in Nederland zijn gediagnosticeerd wordt het resultaat van de behandeling van tuberculose geregistreerd. De resultaten van de behandeling van de in 2016 gevonden gevallen zijn pas na 1 maart 2018 bekend. Om deze reden kunnen in dit rapport nog geen resultaten van 2016 worden gegeven. Van de 6 justitiabelen met tbc die in 2015 zijn gevonden, hebben er 3 (50%) de behandeling voltooid, twee (33%) hebben de behandeling elders voortgezet en één (17%) heeft de behandeling afgebroken (bron: NTR/RIVM-EPI). (Zie tabel 6) Tabel 6. Resultaat behandeling pulmonale en extrapulmonale tuberculose bij justitiabelen (bron NTR/RIVM-EPI) 9 Jaar Voltooid Voortijdig Overleden Behandeling Geen (Nog) Totaal beëindigd (oorzaak niet tbc of onbekend) elders voortgezet behandeling gestart onbek end (64%) 72(18%) 2 (1%) 38(10%) 14(4%) (4%) (68%) 3 (14%) 0 3(14%) 1 (5%) (76%) 2 (12%) 0 2 (12%) (82%) (12%) 0 1 (6%) (62%) 1 (8%) 0 2 (15%) (15%) (50%) 1 (17%) 0 2 (33%) 0 0 6* 2016 Behandelresultaten pas na 1 maart 2018 bekend * Het aantal justitiabelen met TBC is voor 2015 uiteindelijk op 6 uitgekomen (ipv 5). Dit is pas na de na de jaarrapportage 2015 duidelijk geworden. 9 RPT ; 20

22 4. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Hieronder volgen de belangrijkste conclusies en aanbevelingen naar aanleiding van de verslagjaar Conclusies: In 2016 werd 34% van de totale populatie justitiabelen met MRU gescreend. Van alle ingestroomde justitiabelen geboren in het buitenland is maximaal 59% gescreend. In 2015 lag dit percentage iets lager, namelijk op 55%. Het is onbekend welk percentage van justitiabelen in aanmerking komen voor röntgenscreening. De dekkingsgraad van de röntgenscreening kan daarom niet worden berekend. Ook is onduidelijk waarom deze gedetineerden niet werden gescreend. Bij 27% van de justitiabelen met een afwijkende foto vond geen nader onderzoek plaats. Ontslag uit de PI was in 58% van de gevallen de reden dat geen nader onderzoek plaatsvond, in 30% van de gevallen was de reden onbekend. Op basis van de screening is in 2016 bij 13 justitiabelen tuberculose gediagnosticeerd. Dit aantal ligt een stuk hoger dan in 2015 met 3 gediagnosticeerde gevallen. De opbrengst van de röntgenscreening onder justitiabelen (106/ ) voldeed in 2016 aan het in de Nederlandse tbc-bestrijding vastgesteld criterium van meer dan 50 tbcgevallen per gescreenden. Door de tbc-röntgenscreening werden drie patiënten met een zeer besmettelijke tuberculose gevonden en behandeld. Hiermee werd potentiele transmissie van tuberculose in de JI en tijdig ontdekt en voorkomen. Aanbevelingen: 1. Om het NIEUWE screeningsbeleid en de gebruikte criteria naar behoren te kunnen evalueren dienen per gedetineerde de volgende aspecten geregistreerd te worden: Aanwezigheid van een of meer risicocriteria en welke Reden van achterwege blijven screening Uitslag X-thorax en noodzaak voor nader onderzoek Reden van achterwege blijven nader onderzoek Uitslag nader onderzoek 2. Om de effectiviteit van de screening en de continuïteit van het diagnostisch proces te waarborgen, is aandacht gewenst voor de ketenafspraken tussen PI, medische dienst en de GGD omtrent justiabele met een afwijkende foto bij wie nadere onderzoek noodzakelijk is. 21

23 ANNEX Annex 1. Gegevensbronnen Annex 2. Overzicht aantal screeningen per JI in 2012 t/m 2016 Annex 3. Geboorteland instroom 2012 t/m 2016 vanuit politiebureau of vrije maatschappij exclusief elektronische detentie 22

24 Annex 1. Gegevensbronnen Voor het opstellen van het jaarverslag 2016 is gebruik gemaakt van de gegevens die zijn aangeleverd door de backoffice GGD en, het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) binnen het RIVM, TUBIS en de gegevens van DJI. In Nederland worden de gediagnosticeerde gevallen van tuberculose aangegeven in het Infectieziekte Surveillance Informatie Systeem (ISIS). Tevens worden andere epidemiologische gegevens gerapporteerd via OSIRIS aan het Nederlands Tuberculose Register (NTR). Het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) beheert sinds 2012 dit register. Bij het Nederlands Tuberculose Register worden de volgende gegevens bij justitiabelen opgevraagd: aantal gevonden tbc-gevallen; aantal gevonden tbc-gevallen door middel van passieve opsporing; soort tbc; aantal gevallen van tbc naar individuele gegevens (geboorteland, nationaliteit, geslacht, leeftijd, soort tbc en overige vormen van tbc); behandeling van tbc-gevallen (voltooid/ afgebroken/ overleden/ behandeling elders voortgezet/ mislukt/ onbekend); aantal MDR tuberculose gevallen onder justitiabelen met tuberculose; aantal justitiabelen met longtuberculose en co-infectie HIV. GGD en registeren gegevens van justitiabelen met tuberculose in TUBIS (TUBerculose Informatie Systeem). Via de beheerder van TUBIS krijgt GGD GHOR Nederland de gegevens over hoeveel justitiabelen op de foto zijn gezet uitgesplitst naar nationaliteit, geboorteland en leeftijdscohort. De GGD en rapporteren maandelijks in het kader van het DJI contract per JI de volgende gegevens: aantal verrichte screenings (röntgenfoto s); aantal nader onderzoeken; aantal tbc-gevallen. DJI levert gegevens aan bij GGD GHOR Nederland over de totale instroom van justitiabelen uit de vrije maatschappij of politiebureau uitgesplitst naar: verblijfsgrond (strafrechtelijke- of bestuursrechtelijke maatregel) per JI; type inrichting (penitentiaire inrichtingen of detentiecentra); nationaliteit, geboorteland. 23

25 Annex 2. Overzicht aantal screeningen per JI, 2012 t/m 2016 Regio Vestiging Locatie Noord Oost Zuid Holland - Den Haag Zuid Holland - Rotterdam 1 PI Ter Apel PI Veenhuizen Esserheem* PI Leeuwarden PI Almelo De Karelskamp PI Arnhem Zuid PI Achterhoek Ooyerhoek Zutphen PI Zwolle Noord-Oost PI Haaglanden Zoetermeer PI Alphen aan de RMaatschapslaan PI Krimpen a/d Ijssel PI Rotterdam De Schie PI Rotterdam Hoogvliet=stadsgevangis PI Dordrecht Dordtse poorten PI Alphen aan de REikenlaan Detentiecentrumvoorheen airport Zuid Holland 4253 Noord Holland/ Flevoland Utrecht 16 PI Amsterdam over Amstel PI Heerhugowaard Zuyder Bos Heerhugowaard/A PI Zwaag Hoorn PI Almere PI Lelystad Detentiecentrum Schiphol PI Nieuwegein Detentiecentrum Zeist PI Utrecht Nieuwersluis PI Zaanstad 67 Noord West 5159 Limburg 39 PI Grave Oosterhoek PI Vught PI Middelburg Torentijd PI Zuid-Oost Ter Peel Evertsoord PI Zuid-Oost Roermond Limburg Zuid De Geerhorst Zuid 2252 Totaal Bron: Tubis 24

26 Annex 3. Geboorteland instroom 2012 t/m 2016 vanuit politiebureau of vrije maatschappij excl. elektronische detentie Herkomst/land Nederland Ned Ant. + Aruba Indonesië, Ned Ind Suriname Marokko Turkije Oost Europa en Rusland Overig Nrd, Wst, Zuid Europa Overig Afrika Overig Azië Midden Oosten Overig Zuid Amerika Overig Midd. Amerika & Caraïben Noord Amerika Australië, Nieuw Zeeland Stateloos Oceaaneilanden Intern gebied 1 1 Land onbekend Totaal Bron: DJI 25