TUBERCULOSE IN NOORDWEST NEDERLAND. GGD Amsterdam

Transcriptie

1 TUBERCULOSE IN NOORDWEST NEDERLAND GGD Amsterdam EPIDEMIOLOGISCH OVERZICHT 2015

2

3 Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland Uitgave Gezamenlijke GGD en in Noord-Holland, Flevoland en Utrecht, september 2016 Tekst Peter Kouw, Wieneke Meijer, Carolien Morée Statistische bewerking Peter Kouw Lay-out D. Jongerden

4 Inhoud 1) Inleiding 3 2) Gegevens betreffende de verzorgingsgebieden van de samenwerkende GGD en in de regio Noordwest Nederland 4 3) Medische gegevens 8 Actieve tuberculose 8 Latente tuberculose infectie 11 4) Bezoekers 13 5) Verrichtingen 15

5 1) Inleiding Voor u ligt het tweede epidemiologisch overzicht van de Tuberculosebestrijding in Noordwest Nederland. In 2015 heeft de samenwerking op het gebied van Tuberculosebestrijding tussen de 7 GGD-en in Flevoland, Noord Holland en Utrecht verder vorm gekregen. In Noord-Holland en Flevoland heeft elke GGD een frontoffice en wordt de backoffice vormgegeven vanuit Amsterdam. In Utrecht vallen frontoffice en backoffice samen sinds de vorming van één GGD in de provincie Utrecht. Het vormen van het Regionaal Expertise Centrum (REC) TBC Noordwest Nederland is begeleid door een stuurgroep waarin zitting hadden de (adjunct-)directeuren publieke gezondheid van Amsterdam, Utrecht, en Gooi en Vechtstreek. Om recht te doen aan de positie en traditie van beide backoffices, heeft de stuurgroep al in 2014 besloten dat er in de REC geen sprake zal zijn van één backoffice, maar dat de zogenaamde backoffice-functie zal worden ingevuld vanuit de GGD en van Amsterdam en Utrecht. Kwartiermakers van beide GGD en hebben in het afgelopen jaar de backoffice-taken geïnventariseerd en afspraken gemaakt over 6 onderwerpen welke binnen het REC Noord West gemeenschappelijk worden opgepakt. Dit betreft onderwerpen op het gebied van kwaliteit, scholing, onderzoek en innovatie. Nog open was de vraag naar de invulling van de functie van coördinator van de REC. De coördinator op deze onderwerpen voor alle 7 frontoffices heeft enerzijds een interne taak ten aanzien van de samenwerking binnen de REC, anderzijds is hij of zij het gezicht van de REC in landelijke overlegorganen. De stuurgroep heeft, in samenspraak met de DPG en van alle betrokken GGD en besloten, dat dit coördinatorschap afwisselend zal worden ingevuld vanuit Amsterdam en Utrecht, waarbij elke twee jaar zal worden gedraaid. In 2016 en 2017 zal deze functie worden ingevuld vanuit Amsterdam, vanaf 2018 vanuit Utrecht. De backoffice GGD die de coördinator niet levert, draagt zorg voor een waarnemend coördinator. De resterende taken (zoals contractbeheer, ondersteuning management en uitvoering) van de regio coördinatie TBC Noord Holland en Flevoland blijven door de GGD Amsterdam uitgevoerd worden, ook na de wisseling in Deze afspraak vormde de sluitsteen van de REC-vorming in Noordwest Nederland, die daarmee een feit is. Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 3

6 2) Gegevens betreffende de verzorgingsgebieden van de samenwerkende GGD en in de regio Noordwest Nederland In 2015 is bij 284 patiënten tuberculose (tbc) vastgesteld onder inwoners van de verzorgingsgebieden van de Regio Noord- West Nederland. Vergeleken met 2014 is het aantal tuberculosegevallen gestegen (259 in 2014). De daling van het aantal tuberculosegevallen die optrad in het laatste decennium is de laatste drie jaar afgevlakt en in 2015 zelfs omgeslagen naar een stijging. Slechts deels is deze stijging te danken aan het toegenomen aantal tuberculosegevallen onder asielzoekers. In Nederland zijn de incidenties van tuberculose in de grote steden aanmerkelijk hoger dan daarbuiten. De incidentie is in het verzorgingsgebied van GGD Amsterdam het hoogst. In de Provincie Utrecht daalde de incidentie. In het werkgebied van de andere GGD-en in de regio steeg de incidentie met name in Zaanstreek Waterland en Flevoland. Gooi en Vechtstreek kwam terug op het niveau van 2013 en eerder. Tabel 1: Tuberculose incidentie en demografische data, Noordwest Nederland, 2015 GGD Aantal inwoners Tbc-gevallen Incidentie (ziektegevallen per per inwoners) Amsterdam (inclusief Diemen, ,8 Ouder Amstel, Amstelveen, Uithoorn, Aalsmeer) Utrecht ,2 Zaanstreek Waterland ,3 Kennemerland ,3 Hollands Noorden ,5 Flevoland ,0 Gooi en Vechtstreek ,2 Totaal ,6 Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 4

7 Figuur 1: Aantallen tuberculosegevallen, Noordwest Nederland, GGD Amsterdam GGD Utrecht GGD Gooi & Vechtstreek GGD Hollands Noorden GGD Kennemerland GGD Zaanstreek-Waterland GGD Flevoland Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 5

8 Tabel 2: Herkomstlanden van de nieuwe gevallen van actieve tuberculose in de verzorgingsgebieden van de GGD en uit de regio Noordwest Nederland in 2015 Land Aantal Totaal 284 Nederland 75 Marokko 30 Somalië 20 India 20 Eritrea 19 Suriname 17 Indonesië 12 Ethiopië 9 Filipijnen 8 Afghanistan 7 Pakistan 6 Syrië 5 Roemenië 4 Vietnam 4 Turkije 4 Overige landen 26 Met elk 1, 2 of 3 patiënten per land Hoewel de trend is dat steeds minder tuberculosepatiënten in Nederland geboren zijn, was er in de regio Noordwest in 2015 naast een toename van het aantal gevallen bij niet in Nederland geboren patiënten ook een toename van het aantal in Nederland geboren patiënten. Onduidelijk is in hoeverre dit eenmalig is of dat er een trendbreuk is. In 2015 zijn 27 % van de patiënten in Nederland geboren. Tuberculose is nog steeds een ziekte van de eerste generatie allochtonen. Veelal is hun ziekte het gevolg van een niet in het land van herkomst, in het verleden opgedane, infectie. Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 6

9 Figuur 2: Tuberculose naar etniciteit, regio Noordwest Nederland, e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon Autochtoon e generatie allochtoon e generatie allochtoon Autochtoon Figuur 3: De verdeling van de tuberculosegevallen over de leeftijdsgroepen en etniciteit, regio Noordwest Nederland, e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon Autochtoon Vooral bij 1e generatie allochtonen in de leeftijdsgroep tussen 25 en 34 jaar wordt tuberculose regelmatig vastgesteld. Bij de tweede generatie allochtonen komt tuberculose bij de jongere leeftijdsgroepen het meest voor. Deze groep loopt de ziekte op door besmetting door de 1e generatie. Onder autochtonen komt tuberculose onder 65-plussers relatief frequent voor. Veelal is deze groep in hun jeugd, toen tuberculose nog veel voorkwam, met tuberculose besmet geraakt en openbaart de ziekte zich vele jaren later. Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 7

10 3) Medische gegevens Actieve tuberculose Figuur 4: Aantallen pulmonale en extrapulmonale tuberculose, regio Noordwest Nederland, PTB ETB PTB ETB De daling in het aantal tuberculosegevallen die in het laatste decennium gezien werd is de laatste drie jaar afgevlakt en in 2015 is er inmiddels weer een stijging van het aantal tuberculosegevallen opgetreden. Dit betreft zowel pulmonale als extra pulmonale gevallen. Tabel 3: De lokalisaties van de gevallen van extra-pulmonale tuberculose, Noordwest Nederland, 2015 Soort Aantal Bot en gewrichten 7 Meningen en centraal 5 zenuwstelsel Tractus digestivus 11 Tractus respiratorius 38 Tractus urogenitalis 1 Overig 63 Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 8

11 De GGD-en screenen op longtuberculose onder risicogroepen. Vanuit volksgezondheidsperspectief is dit de variant met de hoogste prioriteit omdat dit de besmettelijke gevallen zijn met het grootste risico op transmissie onder de bevolking. Vroegtijdig opsporen kan verdere verspreiding van tuberculose voorkomen. De GGD-en stelden in 20 % van de gevallen van longtuberculose de diagnose middels actieve (met name vanuit contactonderzoek) en passieve opsporing (klachten). De overige patiënten werden gediagnosticeerd middels passieve opsporing (klachten) door klinisch werkzame specialisten (vooral longartsen en infectiologen). Tabel 4: Sociale en demografische kenmerken van de tuberculosepatiënten, regio Noordwest Nederland, 2015 Aantal Percentage van totaal Totaal % Geboren in buitenland % Behorend tot risicogroep % Verminderde weerstand 41 14% Contact 26 9% Immigrant (< 2,5 jaar in NL) 30 11% Asielzoeker 33 12% Gedetineerd 3 1% Dak- en thuisloos 3 1% Harddrugsverslaafd 3 1% Illegaal 7 2% Reiziger 6 2% Tabel 5: Het aantal tuberculosegevallen in de risicogroepen dat door actieve opsporing is gevonden, regio Noordwest Nederland, Totaal actieve opsporing Bron en contactonderzoek Screening drugsverslaafden Screening dak- en thuislozen Screening immigranten Screening asielzoekers Gedetineerden Overig In vergelijking met voorgaande jaren werden er in 2015 meer gevallen actief opgespoord. Veel vluchtelingen in de regio werden opgevangen in diverse (noodopvang)locaties. Bij screening werden onder deze groep meer tuberculosegevallen actief opgespoord Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 9

12 Figuur 5: De gevonden incidenties (gevallen/ ) onder de gescreende risicogroepen in Noordwest Nederland, Asielzoekers Immigranten Contactpersonen Dak- en thuislozen Harddrugsverslaafden Gedetineerden In alle gescreende groepen, behalve bij de gedetineerden, was de tuberculose-incidentie hoger dan 50 per , de grenswaarde om als risicogroep beschouwd te worden. De hoogste incidenties werden gevonden bij contactpersonen en asielzoekers. Tabel 6: De bacteriologische parameters en resistentiebepalingen van de gevallen van tuberculose, Noordwest Nederland, Aantal tuberculosegevallen Kweek positief 199* Percentage bacteriologisch bevestigd Vorm van resistentie 8% 9% 15% 11% 16% H-resistentie MDR Overige resistentie Percentage HIV-getesten Aantal HIV-positief In een hoog percentage van de gevallen van tuberculose werd de diagnose bacteriologisch bevestigd. Het percentage patiënten waarbij een HIV test wordt gedaan bij het stellen van de diagnose tbc is ten opzicht van afgelopen jaar constant gebleven. Al jaren zijn er slechts enkele gevallen van MDR-tuberculose. In 2015 zijn vier gevallen van MDR-tuberculose vastgesteld. * Gegevens nog niet volledig Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 10

13 Tabel 7: De behandelresultaten van de tuberculosepatiënten, Noordwest Nederland, Aantal tuberculosegevallen Behandeling elders voortgezet Genezen/voltooid 115* Percentage Genezen/voltooid 40* Onbekend Overleden niet aan tuberculose Overleden aan tuberculose Voortijdig beëindigd De behandelresultaten van de tuberculosegevallen zijn al jaren boven de door de WHO verlangde grens van 85%. Het aantal voortijdig beëindigde behandelingen is laag. De behandelresultaten van 2015 zijn bij het ter perse gaan van dit jaarverslag voor een deel nog niet bekend waardoor het percentage voltooide behandelingen laag lijkt. * Nog onder behandeling of onbekend. Latente tuberculose infectie Tabel 8: Vastgestelde latente tuberculose-infecties (LTBI), Noordwest Nederland, Profylaxe Röntgencontrole Anders Nog niet bekend/onbekend Totaal Latente tuberculose infectie (LTBI) is in keer vastgesteld, waarbij bij 422 personen een profylactische behandeling is gestart. Van 40 personen was op het moment van analyse van de data nog niet bekend of er profylactisch behandeld werd. LTBI is het frequentst vastgesteld bij bron- en contactonderzoek rondom een patiënt met actieve tuberculose. De laatste jaren wordt ook bij BCG-gevaccineerden in contactonderzoek LTBI opgespoord waardoor het aantal vastgestelde diagnoses en profylactische behandelingen relatief is toegenomen. Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 11

14 Figuur 5: De vastgestelde latente tuberculose-infecties (LTBI), Noordwest Nederland, GGD Amsterdam GGD Utrecht GGD Gooi & Vechtstreek GGD Hollands Noorden GGD Kennemerland GGD Zaanstreek-Waterland GGD Flevoland Tabel 10: De groepen waarin latente tuberculose-infecties (LTBI) zijn vastgesteld, Noordwest Nederland, Bron en contactonderzoek Reizigers Screening gezondheidszorg Immuunsuppressie Screening immigranten/asielzoekers Overige Totaal Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 12

15 4) Bezoekers Bezoekers Jaar Amsterdam Utrecht Flevoland Gooi en Vechtstreek Hollands Noorden Kennemerland Zaanstreek- Waterland Totaal Regio NW Immigranten Asielzoekers Verslaafden Beroepsrisico Contacten Dak- en thuislozen PI bewoners Pasgeborenen Patiënten (1) Reizigers (2) Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 13

16 Zeevarenden Overig (3) (1) Patiënten: (oud) TBC patiënten, geïnfecteerden, personen met klachten/verwijzingen door andere arts (2) Sinds 2013 nieuw beleid screening reizigers (3) Overig: o.a. als overig geregistreerd, illegalen en emigranten. Bron: Tubis, Centrale Rapportages (5), Backoffices De toestroom van asielzoekers in 2015 vertaalde zich in een forse toename van het aantal bezoekers uit deze categorie. Verder was er een toename van het aantal contacten dat samenhangt met de toename van het aantal indexen met tuberculose. Het aantal gescreende gedetineerden nam in 2015 net als voorgaande jaren gestaag af. Dit is het gevolg van aangepast screeningsbeleid op geleide van de screeningsopbrengst onder gedetineerden. Sinds het screeningsbeleid van reizigers in 2013 is aangepast is het aantal bezoekers uit deze categorie sterk afgenomen. Ook in 2015 zette deze trend door. Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 14

17 5) Verrichtingen Verrichtingen Jaar Amsterdam Utrecht Flevoland Gooi en Vechtstreek Hollands Noorden Kennemerland Zaanstreek- Waterland Totaal Regio NW Röntgenfoto s Mantoux BCG IGRA Consult arts Consult vpk Bron: Centrale Rapportages (15) Tubis IGRA, Mantoux en Röntgen is inclusief elders verricht In het kader van de eliminatie van tuberculose wordt er steeds meer ingezet op het opsporen en preventief behandelen van LTBI. Dit vertaalt zich in toename van het aandeel in de verrichtingen van de testen die gericht zijn op diagnostiek van LTBI, te weten Mantoux en IGRA. Het aandeel van röntgenfoto s in de verrichtingen, het instrument om actieve longtuberculose op te sporen, wordt de laatste jaren kleiner vanwege de afname van het aantal screeningen van gedetineerden. Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 15

18 Epidemiologisch overzicht 2015 Regio Noordwest Nederland 16

19

20