managementsamenvatting

Transcriptie

1

2 VAN MEER NAAR BETER managementsamenvatting opdracht proceswinst voorstel: staldering afbakening gebieden dieren compartimentering De primaire opdracht was een aanpak te ontwerpen die er toe leidt dat de concentratie van de veehouderij in Brabant, waar nodig, niet verder toeneemt. Tegelijkertijd zou deze aanpak moeten leiden tot vermindering van de overlast, de ammoniakemissie en ook een bijdrage moeten leveren aan het oplossen van de VABproblematiek. Randvoorwaarden daarbij waren enerzijds de effectiviteit en de juridische houdbaarheid, anderzijds het verminderen van de regeldruk voor ondernemers. Gaandeweg is in de dialoog het inzicht gegroeid dat, als de aanpak aantrekkelijker is voor ondernemers, het effect op het stabiliseren van de veedruk navenant groter wordt en we ook meer winst voor omgeving en milieu kunnen boeken. Een tweede bevinding was dat de aantrekkelijkheid van een aanpak voor ondernemers toeneemt, naarmate de aanpak eenvoudiger is, minder lasten met zich meebrengt en meer perspectief biedt op betere ontwikkelingsmogelijkheden. Dat strookt met de wens om een efficiënte aanpak te ontwerpen, die weinig last in de uitvoering met zich mee brengt. Om die reden zijn nagenoeg alle complicerende nuanceringen voor finetuning van de aanpak, wel besproken, maar uiteindelijk afgevallen. Het voorstel waar we op uitgekomen zijn, is het principe van staldering hanteren als verplichte voorwaarde bij elke ontwikkeling in de veehouderij. Staldering houdt in dat voor elke vierkante meter stal waarmee een veehouderij uitgebreid wordt, ten minste een vierkante meter stal elders in hetzelfde gebied is ingeleverd. Deze stal is gesloopt of is in overleg met de gemeente passend herbestemd. De criteria waaraan de inruilstal moet voldoen, zullen zo geformuleerd worden dat onbedoelde en ongewenste neveneffecten voorkomen worden. Het streven naar eenvoud, effectiviteit en aantrekkelijkheid heeft geleid tot een tweetal afbakeningen met het oog op de gevraagde noodzakelijkheid: 1. Staldering geldt alleen voor het veedichte Midden en Oost-Brabant, waar thans lokale concentraties bestaan of in de toekomst kunnen ontstaan. Bij de afbakening van dit gebied wordt uitgegaan van het Brabantse deel van het Concentratiegebied Zuid van de Meststoffenwet. Door dit gebied te kiezen kan ook makkelijk aangesloten worden bij een eventuele toekomstige landelijke ontwikkeling op dit aspect. 2. Voor staldering wordt qua uitwisselbaarheid van vierkante meters stalruimte onderscheid gemaakt in twee categorieën dieren: één categorie met hokdieren, zoals varkens, pluimvee, geiten, kalveren en konijnen; een tweede meer grondgebonden categorie met melkvee en vleesvee, zoals zoogkoeien, vleesstieren en schapen. Veehouders pleiten ervoor melkvee helemaal buiten de stalderingsregeling te houden, omdat de concentratiebeweging daarvoor al afdoende geremd wordt door eisen van grondgebondenheid vanuit het rijksbeleid. Binnen het bedoelde gebied zullen kleinere compartimenten gevormd worden, zodat vijf á zes ruimtelijk logische stalderingsgebieden ontstaan. Deze hebben enerzijds voldoende omvang om de dynamiek en ontwikkelmogelijkheden binnen elk gebied te waarborgen. Anderzijds wordt binnen elk gebied tegelijk de verdere regionale concentratie afgeremd, terwijl het gevreesde waterbedeffect (verplaatsing van de 1

3 veeconcentratie naar andere gebieden) voorkomen wordt. De vierkante meters stal die nodig zijn voor uitbreiding moeten immers afkomstig zijn uit hetzelfde gebied. sloop of herbestemming van oud naar nieuw voor groot én klein m 2 stal om niet afroming geen wondermiddel De stallen die ingeleverd worden zullen doorgaans oude stallen zijn, die niet meer voldoen aan de eisen van het Besluit huisvesting. Deze oude stallen worden gesloopt of in overleg met de gemeente herbestemd. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het VAB-beleid. Punt van aandacht is de zorgvuldige afwikkeling van de herbestemming van de voormalige bedrijfswoning bij sloop van de stallen. Omdat nieuwe stallen lagere emissie-waarden hebben dan de oude stallen die worden ingeleverd, zal door staldering indirect al een bijdrage geleverd worden aan de beoogde vermindering van overlast en vermindering van ammoniak uitstoot binnen het gebied gerealiseerd. Deze emissiewinst, die voorheen gescoord werd in de periferie van het Concentratiegebied Zuid, komt nu ten goede aan de kleinere compartimenten zelf. Sterke bedrijven kunnen zelf een inruilstal verwerven om in bezit te komen van de voor staldering benodigde vierkante meters. De kans bestaat dat als gevolg van de verplichte staldering een markt ontstaat voor vierkante meters stal. Dat zou een kostenverhoging met zich mee brengen die opnieuw schaalvergroting van de veehouderij in de hand zou werken. Maar ook mogelijkheden van kleinere bedrijven om mondjesmaat uit te breiden met een halve stal zouden hierdoor bemoeilijkt worden. Om dergelijke ongewenste effecten te voorkomen, is het voorstel een kleine facultatieve stalderingsdienst in te richten die de gevraagde vierkante meters stalruimte om niet op maat gaat leveren. De dienst kan uitbreidende bedrijven, binnen het daartoe te stellen kader, ook faciliteren met een groter of flexibeler bouwblok. Een dergelijke dienst moet echter ook aantrekkelijk zijn voor de stoppende bedrijven. De dienst kan stoppers ontzorgen door het bieden van voorfinanciering, het realiseren van een lagere sloopprijs, het benutten van subsidies en het bieden van ondersteuning bij herbestemming. Door deze aantrekkelijke positionering kan de dienst over een voldoende voorraad vierkante meters beschikken om de stalderingsbeweging succesvol draaiend te houden. Er is echter wél een startbudget nodig om dit vliegwiel op gang te brengen. Voor de opdracht om in deze concentratiegebieden bij te dragen aan vermindering van overlast en van ammoniakemissies, zal de stalderingsdienst van alle vierkante meters die binnen komen een klein gedeelte afromen. Deze afroming blijft beperkt tot 5%. Dit omdat rekening gehouden wordt met een mogelijke autonome krimp van de veestapel van nog eens maximaal 4%. Deze zou het gevolg kunnen zijn van de overstap naar diervriendelijke concepten voor de nationale markt, waarbij minder dieren per vierkante meter gehouden mogen worden. Staldering remt de verdere concentratie op gebiedsniveau. Staldering scoort op vermindering van overlast, ammoniak, de VAB-problematiek en ondersteunt zowel stoppende als ontwikkelende bedrijven. Staldering is echter geen Haarlemmerolie, waarmee álle knelpunten van de Brabantse veehouderij opgelost worden. Staldering werkt op gebiedsniveau. De gemeenten hebben voldoende instrumentarium om op lokaal niveau bestaande knelpunten aan te pakken en nieuwe te voorkomen. 2

4 van Meer naar Beter Met staldering wordt een stevige stimulans gegeven aan het op gang brengen van de transitie van de veehouderij in Brabant. Hergebruik van ruimte is een belangrijke, zichtbare, stap op weg naar een zorgvuldige veehouderij, die ook andere kringlopen weet te sluiten. Staldering en de stalderingsdienst zijn daarmee een eerste stap op de weg van Meer naar Beter. 3

5 VAN MEER NAAR BETER uitkomsten, argumentatie en afweging rondom veedichtheid 1 1. INLEIDING 1.1. De opgave Ons is gevraagd een juridisch houdbare en effectieve aanpak te ontwerpen die ervoor zorgt dat, waar nodig, de veestapel in Brabant niet verder toeneemt en die ook helpt om de problematiek van ammoniakemissie, overlast, leegstand (VAB) en regeldruk voor ondernemers te verminderen. Dit betekent dat de primaire invalshoek is om een aanpak en/of regeling te ontwerpen die de Brabantse veestapel getalsmatig stabiliseert en verdere regionale concentratie tegengaat. De kunst is dat zo te doen dat er op de vier genoemde aspecten ook winst wordt geboekt De uitkomst Gaandeweg zijn we in de dialoog tot het besef gekomen dat de winst voor de omgeving en het milieu groter kan uitpakken, naarmate we erin slagen de aanpak aantrekkelijker te maken voor zowel stoppers als ontwikkelaars. De uitkomst komt er, kortgezegd, op neer dat we voorstellen de principes van staldering, zoals hierna verwoord, verder uit te werken tot een maatregel. Deze maatregel met directe doorwerking als verplicht op te nemen in de Verordening ruimte. En daarbij, facultatief, ook ondersteuning te bieden bij de uitvoering door een kleine, nog op te zetten, stalderingsdienst, die bij voorkeur ondergebracht wordt bij een andere reeds bestaande afdeling die actief is in dit domein. Staldering houdt in dat voor elke vierkante meter stal waarmee een veehouderij uitgebreid wordt, ten minste een vierkante meter oude stal elders in hetzelfde stalderingsgebied is ingeleverd. Deze stal is aantoonbaar gesloopt, of heeft in overleg met de gemeente een passende herbestemming gekregen. Op deze manier begrenzen wij de oppervlakte stalruimte en daarmee de hoeveelheid vee in Brabant en voorkomen we verdere toename van de concentratie in elk stalderingsgebied. Het voorstel is dat de stalderingsregeling vooralsnog alleen daar waar nodig gaat gelden. Bij de afbakening van dit gebied wordt aangesloten bij het Brabantse deel van het Concentratiegebied Zuid uit de Meststoffenwet (zie het kaartje in 6.4). Binnen dit gebied zullen kleinere compartimenten gevormd worden, zodat vijf á zes ruimtelijk logische stalderingsgebieden ontstaan. Deze hebben voldoende omvang om de dynamiek en 1 De dialoog en ook de uitkomst daarvan zoals neergelegd in deze notitie is ondersteund door een Werkgroep veedichtheid. Daarin zaten Vera Bax, Ger Leeuwerke (vanuit de Omgevingsdienst Brabant Noord), Gert van Dooren (vanuit milieuvereniging Veghel / Erp), Wim van Opbergen (vanuit Werkgroep behoud de Peel), Herman Litjens (vanuit ZLTO), Anne-Marie Seelen (vanuit de gemeente Bernheze), Esther Vos (vanuit de provincie), Jan Buys (vanuit de provincie, tevens kernteam mestbeleid), Frank van den Dungen (vanuit kernteam mestbeleid). In de eerste dialoogronde maakte ook Henk Jans (milieuarts) deel uit van deze werkgroep. 4

6 ontwikkelmogelijkheden in het gebied te waarborgen, terwijl hierbinnen tegelijk verdere regionale concentratie afgeremd wordt. Uit deze gebieden zijn de vierkante meters stal afkomstig, die benut gaan worden bij elke uitbreiding in datzelfde gebied. Staldering wordt een verplichte eis bij elke uitbreiding van het staloppervlak. Een veehouder die wil uitbreiden kan de benodigde vierkante meters kosteloos verkrijgen bij de stalderingsdienst. De dienst zorgt ervoor voldoende vierkante meters op voorraad te hebben. Daarvoor is in ieder geval in de opstartfase budget nodig om stoppende bedrijven te stimuleren om vierkante meters stalruimte bij de stalderingsdienst aan te bieden. Op deze manier hoeft staldering geen extra kostenpost of belemmering te zijn voor uitbreidende veehouders. Daarmee is voldaan aan een essentiële randvoorwaarde voor het succesvol functioneren van de regeling. Daarnaast kan de dienst ondersteuning bieden om zowel de stopper als de ontwikkelaar te ontzorgen en te helpen zodat er een soepele afwerking kan komen rond herbestemming of uitbreiding. Staldering is echter geen Haarlemmerolie. Het is zeker geen wondermiddel waarmee álle knelpunten van de Brabantse veehouderij opgelost worden. Maar staldering is uit de dialoog over het mestbeleid en de veedichtheid tevoorschijn gekomen als het simpelste en meest effectieve middel dat beantwoordt aan de opdracht. Met staldering wordt een stevige stimulans gegeven aan het op gang brengen van de transitie van de veehouderij in Brabant. Het is een belangrijke stap op weg naar een zorgvuldige veehouderij die kringlopen weet te sluiten. Staldering en de stalderingsdienst dragen als elementen van een breder pakket bij aan de ontwikkeling van Meer naar Beter. Hierna komen de overwegingen en argumenten aan de orde die geleid hebben tot dit voorstel Feedback vanuit de digitale dialoog In de dialoog is toegezegd dat de uitkomsten van de Werkgroep veedichtheid gepubliceerd zouden worden in een besloten groep op de agrofood-website. Daar konden de leden van de binnenring van de Mestdialoog online de verdere uitwerking door de werkgroep volgen en daarop weer reageren met hun feedback en signalen. De verbetervoorstellen uit deze digitale dialoog zijn ook verwerkt in deze uitkomsten. 2. JURIDISCHE GRONDSLAG De invalshoek is van belang. Met het oog op een stevige juridische fundering en juridische houdbaarheid steken we niet in op een nee-tenzij maar op een ja, mits - aanpak. Oftewel: ontwikkeling van veehouderijbedrijven wordt gestimuleerd binnen een helder kader. Dit sluit aan bij de huidige benadering van de Verordening ruimte. Hierna volgt de mogelijke juridische basis voor de staldering. Er zijn een drietal mogelijkheden. 2.1 Aanpassing Meststoffenwet / Wet dieraantallen De simpelste optie om te sturen op verdere groei van de concentratie van dieren in Brabant was de verdeling van het grote Concentratiegebied Zuid in de landelijke Meststoffenwet tot een beperkt aantal kleinere compartimenten. Een beperking van deze optie is dat deze alleen stuurt op varkens en pluimvee. Voor melkvee is er de Wet melkvee en het aanstaande stelsel van fosfaatrechten, die verdere intensivering 5

7 remmen. Belangrijker is dat via deze optie ook andere sectoren, zoals bijvoorbeeld de geitenhouderij, die weliswaar relatief klein is, maar ook hard groeit, buiten bereik blijven. Een aanpassing van de Meststoffenwet, zodat er kleinere compartimenten in Brabant zouden komen is kansloos, dat is bij herhaling gebleken. Het Ministerie van EZ geeft aan dat het doel van de wet, het voorkomen van te grote nitraatemissies, niet toelaat dat het gebied opgedeeld wordt in kleinere compartimenten. EZ acht de kans dat dierrechten in 2018 afgeschaft zullen worden, overigens uiterst klein. Daarnaast vergt compartimentering een wijziging van de wet, dat betekent behandeling in Tweede en Eerste kamer. Een en ander vergt een behoorlijke doorlooptijd, nog afgezien van de (kleine) kans dat een dergelijke wijziging goedgekeurd wordt. Begin juli 2016 heeft staatssecretaris Van Dam een Wet dieraantallen aangekondigd. Deze wet moet het de provincie mogelijk gaan maken om te sturen in veedichte gebieden waar (de druk op) de kwaliteit van de leefomgeving dat vraagt. Het is vooralsnog onduidelijk hoe deze wet er uit komt te zien en of deze in Eerste en Tweede Kamer zal worden aangenomen. Daarmee biedt deze wet vooralsnog geen oplossing voor de actuele Brabantse problematiek. We gaan er vanuit dat staldering een oplossing biedt, die op de korte termijn functioneel is voor het verminderen van de druk op de natuur en de leefomgeving in de veedichte gebieden van Brabant. We denken dat een dergelijke aanpak, de werking van de Wet dierenaantallen hier eventueel te zijner tijd niet in de weg zal staan. 2.2 Verordening stikstof De Verordening stikstof staat naast de PAS, de Programmatische Aanpassing Stikstof, maar is wel, net als de PAS, gelieerd aan de Natuurbeschermingswet. In dit kader zijn de mogelijkheden van het voorstel van Werkgroep behoud de Peel om te werken met fictieve emissies bekeken. Dit voorstel houdt in dat bij uitbreiding binnen een gebied (minstens) evenveel gestandaardiseerde vee-eenheden moeten worden ingeruild, waarbij de gestandaardiseerde eenheden per diersoort worden berekend op basis van emissies volgens het Besluit huisvesting. Dit voorstel helpt om het weglekken van milieuwinst van moderne stallen tegen te gaan. Het zou ook effectief kunnen zijn voor het tegengaan van regionale concentratie van dieren. Maar de provincie heeft hierin geen bevoegdheid. Deze maatregel zou dan aan de milieuvergunning gekoppeld moeten worden. Problematisch is dat lang niet alle veebedrijven nog een milieuvergunning hebben. Zwaarder weegt dat bevoegdheid om een dergelijke maatregel op te leggen berust bij de individuele gemeenten. Het ligt niet binnen het bereik van de provincie om deze methode provinciebreed aan de gemeenten op te leggen. Er is een tweede spoor via de Verordening stikstof mogelijk. Het gaat om de optie om de termijn van 2028 naar voren te halen. Hierdoor moeten stallen versneld voldoen aan de hogere eisen ten aanzien van de emissies. Daarmee worden oudere stallen eerder uit de markt gehaald op basis van de Verordening stikstof. Deze variant heeft als mogelijke ongewenste bijwerking dat de kleinere (familie)bedrijven dan gedwongen worden tot (voor die bedrijven) té grote investeringen ineens. Het gevolg zou dan zijn dat die bedrijven daardoor niet meer kunnen ontwikkelen en de status quo handhaven of eerder moeten stoppen. Tegelijk en ook mede daardoor zullen de grote bedrijven naar verwachting sneller groeien. Bovendien draagt deze problematiek niet bij aan het tegengaan van verdere regionale concentratie. Wel is duidelijk dat bij oude stallen relatief het meeste voordeel voor emissie en overlast te behalen valt. We zullen proberen dit effect op een andere manier te realiseren binnen onze opdracht. 6

8 Of en in welke mate de effecten die samenhangen met het vervroegen van de 2028-termijn in Verordening stikstof zich voordoen, laat de provincie momenteel onderzoeken, in het kader van de discussie over de Verordening stikstof. 2.3 Verordening ruimte Voor Brabant geldt, in het verlengde van bepalingen in Crisis & Herstelwet, het regime van verruimde reikwijdte. Dus er kan meer in de Verordening ruimte dan voorheen. Ruimtelijke fundering blijft echter wel cruciaal. Van belang is daarnaast dat we ook de uitvoeringslasten inschatten en zwaar laten meewegen, want die bepalen voor een groot deel de kans van slagen. De volgende stap was onderzoek naar aangrijpingspunten binnen de Verordening ruimte Mogelijke aspecten binnen Verordening ruimte Aspecten waarop we mogelijk kunnen sturen in de Verordening ruimte, met daarbij de belangrijkste aandachtspunten, zijn a. vierkante meters, - feitelijk gesloopt of passend herbestemd; b. aantallen dieren, - per locatie, per cluster van locaties, per gemeente, per gebied, - soortspecifiek, dieronafhankelijk, op basis van emissies; c. bedrijven / bouwpercelen; d. ammoniak; e. dierrechten en fosfaat. Optie-b en optie-c zijn niet aan de provincie, maar aan de gemeente. In het bestemmingsplan worden deze voor individuele bedrijven geregeld. De provincie heeft wel een mogelijkheid voor optie-b, als het om gebieden gaat. Optie-d is hiervoor besproken in het kader van Verordening stikstof en is al afgevallen. Voor optie-e mag de provincie het rijk niet overrulen of aanvullende regelingen treffen. Resteren optie-a en optie-b (op gebiedsniveau) als werkbaar binnen de Verordening ruimte. Op deze fundering zijn de mogelijkheden verkend hoe het principe van stalderen het best vorm gegeven kan worden, via aantallen dieren of via vierkante meters stal. 3. AFWEGING: AANTALLEN DIEREN OF VIERKANTE METERS Een belangrijke randvoorwaarde blijft dat we bij sturing op de omvang en concentratie van de veestapel de ontwikkelaar in principe niet willen belasten met substantiële extra kosten die samenhangen met een mogelijke regeling. Ook uit de internetraadpleging tijdens de periode van de zomervakantie is gebleken is dat een regeling dan zo goed als zeker niet zal gaan werken. Er komt weer een regel, maar belangrijker, ook weer een kostenpost bij, die nog meer dan nu zal aanzetten tot zijwaarts uitbreiden. Zijwaarts uitbreiden betekent dat ontwikkelaars vrijkomende locaties opkopen om daar vervolgens met minimale investeringen vee te gaan houden. Dat is een rem op de technische innovatie en bijbehorende emissiewinst, die bij voorwaarts ontwikkelen op basis van het wettelijk kader rond uitbreiden wél in beeld komt. Aan de andere kant beseffen we even goed, dat als de kosten van sloop volledig bij de stoppende veehouder komen te liggen, het voor deze niet aantrekkelijk is om werk te maken van de sloop van zijn bedrijfsgebouwen. Ook al is het de verantwoordelijkheid van de stoppende ondernemer zijn locatie netjes achter te laten. De meeste stoppers hebben onvoldoende financiële armslag om de sloop te financieren en zullen vooralsnog de boel de 7

9 boel laten en afwachten. In publicaties rond VAB-beleid (Vrijkomende Agrarische Bebouwing) is ruimschoots aandacht besteed aan de ongewenste effecten die dit met zich mee kan brengen. Bij de afweging aantal dieren versus vierkante meters als basis voor inruil, blijkt dat we, als we zouden kiezen voor dieren, opnieuw te maken hebben met een aantal complicerende factoren. Het gaat dan bijvoorbeeld om kwesties zoals het reële aantal aanwezige dieren versus het vergunde aantal of het variabele aantal dieren dat gehouden is in de afgelopen jaren. Bovendien moeten we dan ook regels invoeren voor conversie van de ene diersoort naar de andere, omdat de vierkante meter bezetting per diersoort verschilt, waardoor de zaak weer gecompliceerder wordt. Als we vierkante meters stal kiezen als uitgangspunt, is de problematiek eenvoudiger en hebben we niet te maken met een omrekenfactor dier-dier, maar mogelijk wél met verschillen in emissiedichtheid. Conclusie: het stalderen wordt gebaseerd op vierkante meters staloppervlak. 3.1 Correctiefactor voor emissies De hoeveelheid emissies van geur, ammoniak en fijnstof per vierkante meter stal verschilt per diersoort en per type stal. Dat geldt ook voor de endotoxinen, waarvoor bovendien ook nog geen kengetallen beschikbaar zijn. Dat kan betekenen dat bij het inruilen van vierkante meters er een emissietoename optreedt. Idealiter zouden we hiervoor willen corrigeren, maar een correctiefactor is niet simpel te formuleren. De emissiefactoren voor ammoniak, fijnstof, geur en endotoxinen zijn variabel en niet zomaar bij elkaar op te tellen. Bovendien lopen ze niet samen op: in sommige situaties is de ammoniakemissie relatief hoog, in andere situaties piekt de emissie van fijnstof. En in weer andere die van geur. Zou je hiervoor willen corrigeren, dan ontstaat er een ingewikkelde matrix, waarin ook nog eens de verschillende emissies gewogen bij elkaar opgeteld zouden moeten worden. Hier staat tegenover dat bij nieuwbouw van stallen er altijd een modern systeem zal worden toegepast als gevolg van de Verordening stikstof en het Besluit emissiearme huisvesting. De bij staldering ingeleverde vierkante meters zullen voor het overgrote deel afkomstig zijn van oudere stallen met hogere emissies. Dus er treedt door staldering sowieso indirect emissiewinst op per ingeruilde vierkante meter. Hiermee wordt de kans dat in een specifiek geval via staldering toch emissietoename optreedt klein. Conclusie: een correctiefactor voor emissie is beperkt functioneel en maakt staldering onnodig complex. De huidige normen in de regelgeving rond fijnstof, geur, ammoniak en straks ook rond endotoxinen voorkomen al dat er bij staldering extra negatieve effecten zullen optreden, waardoor overlast ontstaat of groeit. We verwachten zelfs een daling. We passen derhalve bij staldering geen correctie voor de emissie toe. 4. MAATSTAF VOOR VIERKANTE METERS Er zijn drie opties als eenheid van staldering bij inruil: 1. hele bedrijven; 2. hele stallen; 3. losse vierkante meters. Optie-1 maakt deelname minder aantrekkelijk, ook voor bedrijven die gefaseerd willen afbouwen of overstappen op andere productiemethoden. Optie-3 is te ruim, lastig af te 8

10 bakenen en de relatie met veedichtheid kan daar te vaag worden. Blijft optie-2, waarmee we overigens optie-1 niet uitsluiten. Om misverstand te voorkomen: het blijft binnen deze optie uitdrukkelijk wel mogelijk voor kleine bedrijven om juist losse vierkante meters aan te vragen. Maatwerk kunnen leveren aan de vraagkant is een van de redenen om een stalderingsdienst in te stellen. We komen gaandeweg uit bij de volgende voorlopige werkdefinitie van de stal als inruileenheid: feitelijk aanwezige, rechtmatig opgerichte gebouwen, waarvan de functie direct gerelateerd is aan het houden van dieren, waarin rechtmatig bedrijfsmatig landbouwhuisdieren gehouden zijn of worden. Als we hiermee werken komen bijvoorbeeld een machineloods en een melkstal niet in aanmerking als inruilstal. Een ondernemer zal moeten aantonen dat hij bedrijfsmatig dieren heeft gehouden. De ervaring met bijvoorbeeld de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof). leert dat dit met deze definitie mogelijk is. In deze definitie van inruilstal is opgenomen dat de dieren rechtmatig legaal gehouden moeten zijn: er moet een geldige omgevingsvergunning milieu van kracht zijn of er moet een melding gedaan zijn. De definitie gaat uit van bedrijfsmatig gehouden dieren, dus geen hobbymatige veehouderij, in aansluiting op het Besluit emissiearme huisvesting. Daarmee ligt er een zekere ondergrens voor het aantal dieren dat in een stal moet hebben gestaan. Er wordt uitgezocht welke peildatum we het meest praktisch kunnen hanteren. Ook de andere begrippen zullen we op waterdichtheid moeten testen om mogelijk oneigenlijk gebruik van eventuele mazen in de regeling te voorkomen. We willen er daarbij echter voor waken dat de complexiteit zal toenemen, waardoor de kans dat regeling niet gaat werken groter wordt. Dus we nemen mogelijk enige ruis voor lief. 4.1 Correctie voor leegstand Het is niet wenselijk stallen die leeg staan in te ruilen voor uitbreiding. Dan is er immers geen rem op de uitbreiding van de veestapel. We hebben twee opties onderzocht: - een correctiefactor (generiek of gedifferentieerd naar bijv. regio en sector), of - de eis dat een stal de afgelopen drie jaar (aansluitend bij de termijn waarop niet gebruikte vergunningen kunnen worden ingetrokken) in gebruik moet zijn geweest. De optie om een correctiefactor toe te passen op basis van dierrechten, valt af omdat dat geen aangrijpingspunt biedt voor andere dieren dan varkens en pluimvee. De optie om de correctiefactor per regio per diersoort uit te laten rekenen op basis van diverse data, valt af als te complex en onwerkbaar. De mogelijkheid uit te gaan van de feitelijke situatie en die te baseren op de bewijsmiddelen zoals die nu ook voor de PAS gehanteerd worden, blijkt haalbaar. Daarvoor scherpen we de definitie zoals hierboven omschreven aan: feitelijk aanwezige, rechtmatig opgerichte gebouwen, waarvan de functie direct gerelateerd is aan het houden van dieren, die gedurende de laatste drie jaren, nagenoeg ononderbroken rechtmatig in bedrijf zijn geweest ten behoeven van het houden van landbouwhuisdieren. 9

11 Conclusie: we gaan werken met de feitelijke situatie gedurende de laatste drie jaar op basis van de set gegevens zoals ook gehanteerd voor de P.A.S. 4.2 Gebouwen en bouwwerken Naar aanleiding van de definitie inruilstal, is besproken of bedrijven die nertsen houden ook hun vaak aanzienlijke ruimte bezet met sheds in kunnen leveren als stalderingsruimte. De uitkomst is hier dat sheds, net als tuinbouwkassen, juridisch gerekend worden tot de categorie bouwwerken en niet tot de categorie gebouwen. Dus nertsen vallen erbuiten, tenzij de sheds in gebouwen staan. Bij een overstap van nertsen naar intensieve veehouderij valt een bedrijf overigens binnen het BZV-regime en moet voldaan worden aan de daarin gestelde randvoorwaarden. 4.3 Grove nuancering naar diersoort In principe stalderen we dus vierkante meters voor vierkante meters, ongeacht de diersoort. We zijn er in de dialoog op geattendeerd dat het daarbij mogelijk zou zijn vierkante meters melkvee in te ruilen voor varkens of pluimvee. Melkvee en in mindere mate vleesvee (geen vleeskalveren) wordt relatief ruim gehouden en zonder correctie is door staldering een toename van het aantal dieren mogelijk. Een factor die zijdelings van invloed kan zijn op deze verschuiving binnen de veestapel is het feit dat melkveestallen goedkoper te slopen zijn dan bijvoorbeeld varkenstallen. Als een aantal kleinere melkveebedrijven op korte termijn zou gaan stoppen, een mogelijkheid waar rekening serieus mee gehouden moet worden, en deze stalruimte vervolgens omgezet wordt naar intensieve veehouderij, zou hierdoor binnen een gebied een toename van het aantal dieren kunnen ontstaan. Om dergelijke groei van het dierenaantal door staldering te voorkomen, is het voorstel te gaan werken met twee categorieën vierkante meters stal: één categorie met hokdieren, zoals varkens, pluimvee, geiten, kalveren en konijnen; een tweede, meer grondgebonden categorie voor melkvee en vleesvee, zoals zoogkoeien, vleesstieren en schapen. Een tweede optie is om melkvee helemaal buiten de stalderingsregeling te houden. Het probleem van lokale concentratie doet zich in deze tak thans nauwelijks voor en de verwachting is dat deze zich in de toekomst ook niet zal voordoen vanwege de eis van grondgebondenheid in de Wet melkvee. Anderzijds is in de melkveehouderij een inhaalslag nodig bij de emissie van ammoniak en staldering helpt hier wel bij. Dit geldt ook voor het tegengaan van leegstand. 5. SLOPEN OF BESTEMMING WIJZIGEN Welk eis stellen we aan in te leveren vierkante meters, voordat ze mogen dienen als grondslag voor een uitbreiding? In principe zijn er twee mogelijkheden: sloop en bestemmingsplanwijziging. - Sloop. Sloop is eenvoudig en helder, zoals gebleken is bij de Regeling ruimte voor ruimte en betrekkelijk eenvoudig en snel te realiseren. Er is geen risico op weglekken : het opnieuw in gebruik nemen van ruimte van gesloopte stallen voor nieuwvestiging van veehouderij 2. 2 Het negatief effect van eventueel hergebruik van gesloopte ruimte wordt door de regeling ondervangen. Als een stal eenmaal gesloopt is en de eigenaar van een locatie wil er opnieuw een stal oprichten dan zal hij de 10

12 De nadelen zijn dat er meteen een investering nodig is en dat de stallen niet gebruikt kunnen worden voor een andere passende functie. - Bestemmingsplanwijziging 5.1 Bestemming woning Bestemmingsplanwijziging betekent een zware, mogelijk dubbele, bestuurslast: op twee plaatsen, bij stopper en bij ontwikkelaar, moet een bestemmingsplan worden gewijzigd, mogelijk ook nog verdeeld over twee gemeenten. Een vereenvoudigde regeling om veebestemming eraf te halen is er niet. Toch willen we de mogelijkheden voor herbestemming van de locatie niet uitsluiten. We streven ernaar ondersteuning bij mogelijke herbestemming te koppelen aan staldering om het inleveren van oude stallen aantrekkelijker te maken. Een aandachtspunt is de bestemming van de bedrijfswoning nadat alle stallen gesloopt zijn. Het zal niet mogelijk zijn deze altijd als burgerwoning te bestemmen, omdat door de aanwezigheid van veehouderijbedrijven in de omgeving er niet overal sprake zal zijn van een goed woon- en leefklimaat. En we willen voorkomen dat we nieuwe potentiële knelgevallen creëren, door bij staldering alle voormalige bedrijfswoningen per definitie om te zetten. En in situaties waar doorontwikkeling van andere veehouderijen goed mogelijk is, gelet op kwetsbare functies wonen en/of natuur, kan het ook onwenselijk zijn een burgerwoning toe te voegen. Onder de Omgevingswet krijgen gemeenten waarschijnlijk meer mogelijkheden voor maatwerk. We gaan na of het nodig is om tot die tijd een voorlopige voorziening (bijvoorbeeld in de Verordening ruimte) te treffen die in lijn ligt met de te verwachten regeling in de Omgevingswet. Cruciaal is de manier waarop gewaarborgd wordt dat sloop of bestemmingsplanwijziging gerealiseerd moet zijn. Net als bij de Regeling ruimte voor ruimte zal dit gebeurd moeten zijn voordat een stal kan worden opgericht of vergroot. Dit is een sterk argument voor een stalderingsdienst, die de ontwikkelende veehouder kan ontzorgen door vierkante meters op voorraad te hebben. Conclusie: Combinatie van beide heeft de meeste voordelen: sloop, tenzij er passend hergebruik geregeld is. Deze combinatie past ook binnen het VAB-beleid. Ontzorgen en ondersteuning bij herbestemming kan inleveren van oude stallen aantrekkelijker maken. Aan de andere kant kan een voorraad stallen in combinatie met bijbehorende dienstverlening de ontwikkelaar stimuleren. stalderingsdienst vierkante meters moeten aanvragen. De sloop verplaatst zich dus dan naar een andere locatie binnen hetzelfde, waar weer minstens evenveel vierkante meters gesloopt moeten worden. Bovendien zal de nieuwe stal aan alle andere eisen zoals emissie, achtergrondbelasting en BZV moeten voldoen. 11

13 6. GEBIEDSINDELING De opdracht is een aanpak uit te werken die waar nodig borgt dat de veestapel niet verder toeneemt. De afweging is in eerste instantie of er een aanpak nodig is voor héél Brabant of een deel van Brabant. Als we bijvoorbeeld alleen in het Brabantse deel van het Concentratiegebied Zuid van de Meststoffenwet iets regelen, zal er naar verwachting weinig waterbedeffect optreden in West-Brabant. Want omschakelen naar Intensieve Veehouderij is daar via bestemmingsplannen al nagenoeg is uitgesloten. Ook ruimtelijk is dit goed te onderbouwen: de problematiek speelt vooral in het deel van Brabant met een hoge veedichtheid. Melkveehouderijen zouden in West-Brabant nog wel kunnen groeien, maar de eis van grondgebondenheid in de landelijke regelgeving is daarbij een remmende factor, ook omdat de akkerbouw behoefte heeft aan grond. Stalderen is daar niet nodig vanwege dierenaantallen, maar het nadeel is dan dat bedrijven in deze regio dan ook de eventuele voordelen missen: men kan niet meedoen aan een aantrekkelijke sloopregeling en ook de kansen voor de aanpak van de VAB-problematiek en ammoniakproblematiek blijven onbenut. Conclusie: West-Brabant meenemen in de regeling is niet nodig is om eventuele nadelige effecten, het zogenaamde waterbed-effect, daar op voorhand te ondervangen. Voor de beeldvorming rond de gebieden waar concentraties van veedichtheid zich voordoen bijgaand een kaart van Brabant waarop de veedichtheid in beeld gebracht is. Hoe blauwer, hoe groter de cumulatie van vee per blok van 500 x 500 m, berekend op basis van fosfaat. Hoe blauwer, hoe groter de cumulatie van vee per blok van 500 x 500 m, berekend op basis van fosfaat. Het centrale bespreekpunt is dat we in grotere gebieden willen stalderen om de dynamiek te behouden. Tegelijk willen we van de andere kant in ieder geval verdere toename van de concentratie tegengaan en willen we naar vermindering van overlast en emissies. De uitkomst van het overleg in de werkgroep is dat bij stalderen in gebieden met een orde van grootte van zo n vijf gemeenten voldoende dynamiek mogelijk blijft. 12

14 6.1 Optie stalderen in knelgebieden Alleen stalderen in knelgebieden, en dan bedoelen we daarmee gebieden waar één of enkele veehouderijen overlast veroorzaken op een beperkt aantal burgerwoningen, zou betekenen dat je daar, afhankelijk van de grootte van het knelgebied, de zaak al gauw op slot zet. Dat zou een oneigenlijk gebruik van stalderen met zich mee brengen. Het zou ook betekenen dat daar dan ook innovatie en emissiedaling door technische vernieuwing worden verhinderd. Dat zou een ongewenst neveneffect zijn. 6.2 Optie stalderen op kleine schaal Bij stalderen op kleine schaal in gebieden met een vaste straal, wordt het gebied verkleind waarop de concentratie kan plaatsvinden. De milieuwinst blijft dan in dat gebied. Individuele knelpunten echter blijven ook, en we kunnen niet uitsluiten dat binnen dat gebied ook lokaal weer concentraties kunnen optreden bij sterke bedrijven. In kleine gebieden met een vaste straal wordt de uitvoering van de regeling echter belast met relatief veel grensgevallen. Die vragen om ingewikkelde oplossingen en beïnvloeden de werkbaarheid nadelig. 6.3 Optie stalderen met variabele straal De optie om te stalderen met een cirkel met een variabele straal, waarbij het uitgangspunt is dat in veedichte gebieden de straal kleiner zou zijn dan in veeluwe gebieden, biedt de meeste mogelijkheden voor maatwerk. Probleem daarbij is een acceptabel en stabiel criterium te vinden om de maat van veedichtheid op te baseren. Ook hier neemt het aantal grensincidenten toe, en wordt de uitvoerbaarheid van de regeling hiermee relatief zwaar belast. Evenmin kan hierbij uitgesloten worden dat sterke bedrijven zich binnen deze straal doorontwikkelen, behalve als je de veedichte gebieden helemaal op slot zet. En dan geldt ook hier dat er dan geen innovatiewinst of emissiedaling meer gerealiseerd kan worden. Een overweging daarbij is dat het maatwerk effectiever en simpeler neergelegd kan worden bij de stalderingsdienst (zie hierna), die flexibeler adequaat in kan spelen op veranderende omstandigheden dan met een wettelijke regeling mogelijk is. Maar ook die zou nog steeds last blijven houden van grensgevallen. Een extra minpuntje zou zijn dat in veedichte gebieden de animo om deel te nemen aan de stalderingsregeling af zal nemen. 6.4 Optie stalderen per gebied Als meest kansrijke optie blijft over om in het Brabantse deel van het Concentratiegebied Zuid verder op te delen in kleinere compartimenten, zoals ook bij de eerdere optie van aanpassing van de Meststoffenwet beoogd werd. Als we rekening houden met vermijden van ongewenste waterbedeffecten en de gewenste ruimte voor dynamiek komen we tot zo n 5 á 6 gebieden. We zullen bij de indeling daarvan rekening houden met - regionale verbanden - (nieuwe) gemeentegrenzen - samenwerkingsverbanden - voldoende oppervlak in relatie tot veedichtheid 13

15 6.5 Beoogd effect in de regio In de kaart van Alterra op de volgende bladzijde is de migratie van varkens in Nederland gevisualiseerd. In de groene gebieden vindt een vermindering van de varkensstapel plaats. Daar is milieuwinst. In de rodere gebieden groeit de varkensstapel. Daar wordt de veedruk navenant groter. De beweging op deze kaart geldt natuurlijk niet voor alle dieren, maar hier wordt wel een belangrijke factor in de Brabantse problematiek rond veedichtheid verbeeld. In onderstaande schetsen hebben we indicatief aangegeven wat het beoogde effect van staldering zal zijn bij het verdelen van het Brabantse deel van Concentratiegebied Zuid in kleinere compartimenten. In de huidige situatie trekken de concentraties met sterkere bedrijven steeds meer dieren naar zich toe: de plussen. Dat levert elders binnen het Brabantse deel van het Concentratiegebied Zuid, maar ook daarbuiten in Limburg verlichting: de minnen. 14

16 Als staldering gekoppeld aan kleinere compartimentering doorgevoerd wordt, wordt bij verdergaande ontwikkeling van de sterkere bedrijven de concentratiebeweging enigszins geremd en blijft de milieuwinst en de verlichting van de veedruk binnen het kleinere compartiment. We kunnen met staldering echter niet voorkomen dat op lokaal niveau de sterkere bedrijven zich verder doorontwikkelen. Maar op dat niveau is de gemeente aan zet, en die beschikt over andere middelen, zoals de Structuurvisie, Omgevingsvisie, het Bestemmingsplan, de Geurverordening en de Omgevingsvergunningen om de beweging van meer naar beter die met staldering op gebiedsniveau door de provincie ingezet wordt, lokaal te versterken en te sturen. Over deze instrumenten, zoals over de geurnormen en ook over kwesties naar aanleiding van het VGO-onderzoek (Veehouderij en Gezondheid Omwonenden), lopen overigens nog discussies. 7. SLOOPKOSTEN en STALDERINGSDIENST Wanneer staldering volgens deze opzet aan de vrije markt wordt overgelaten, komen de sloopkosten e.d. zo goed als zeker volledig bij de ontwikkelende veehouder te liggen. Dit is ongewenst omdat: 1. dit niet redelijk is: een stoppende ondernemer is immers ook verantwoordelijk voor het opruimen van zijn niet meer gebruikte bedrijfsmiddelen, 2. dit de effectiviteit en het beoogde verbetereffect vermindert: een ontwikkelende veehouder zal dan eerder vrijkomende of locaties in financiële moeilijkheden opkopen en daar met minimale investeringen vee gaan houden (in de dialoog is dit effect bekend geworden als de zogenaamde zijwaartse ontwikkeling ), 3. dit via kostprijsverhoging opnieuw een prikkel is tot verdergaande schaalvergroting Het is dus wenselijk dat er een intermediaire schakel komt: een stalderingsdienst. Deze zou zo moeten werken dat de, door grootschalige aanbesteding verkleinde, rekening van de sloop uiteindelijk grotendeels bij de stoppende veehouder komt. Naast deze dienst blijft er de mogelijkheid bestaan voor veehouders om de staldering zelf te regelen door een bewijs van sloop of herbestemming van een inruilstal te overleggen. Maar door de dienst is er geen noodzaak voor kleinere bedrijven om zelf een heel bedrijf of een hele stal op te kopen, zij kunnen voor kleinere uitbreidingen bij de stalderingsdienst vierkante meters op maat krijgen. Omgekeerd kan een bedrijf dat over wil stappen op gemengde bedrijfsvoering of om een andere reden de veehouderijtak wil verkleinen, ook een afzonderlijke stal inleveren. De hamvraag is hoe deze stalderingsdienst voldoende aantrekkelijk kan worden gepositioneerd en toegerust met een startbudget om een voldoende voorraad vierkante meters op het schap te krijgen om het vliegwiel van staldering op gang te krijgen. De stalderingsdienst kan aantrekkelijk worden door een stoppende ondernemer te ontzorgen. Het gaat dan om: Verlaging van de sloopkosten. Bijvoorbeeld door gericht, gekoppeld aan beleidsdoelen als terugdringen overlast, ammoniakemissie, saneren asbest en/of leegstand, deze voor te financieren 3 (of andere financieringsconstructies) of geheel of gedeeltelijk te vergoeden. Verder kan bijvoorbeeld grootschalig aanbesteden van de sloop en/of asbestsanering tot kostenreductie leiden. Hulp bij herbestemmen van de locatie naar andere functies. Het gaat dan om het begeleiden van de ondernemer. De stalderingsdienst treedt dan op 3 Voorbeeld: aanpak gemeente Someren, waarbij de gemeente Someren het slopen voorfinanciert. 15

17 als intermediair bij de overstap naar andere functies zoals bijvoorbeeld een zonnefarm, een niet agrarisch bedrijf, wonen, etc. Daarbij hoort ook het geregeld krijgen van de nieuwe bestemming voor bedrijvigheid en/of bewoning. Dat laatste kunnen gemeenten ook zelf oppakken door bijvoorbeeld, zoals sommige gemeenten al doen, een jaarlijkse update van het bestemmingsplan door te voeren en zo de kosten aanzienlijk te drukken. De stalderingsdienst zou daar een uitgekristalliseerd stappenplan voor kunnen opstellen. Het is nodig om na te gaan wat er extra nodig kan zijn om potentiële stoppers over de streep te trekken. Dit zal voor bedrijven die toch al van plan zijn in 2020 te stoppen (aanzienlijk) minder zijn dan voor bedrijven die van plan zijn het nog enige jaren uit te zingen, zonder nog grote investeringen te doen. Het is van belang dat de stalderingsdienst in de beginsituatie al snel vierkante meters op de plank krijgt. Het is daarom van belang dat de Stalderingsdienst in de beginjaren over een budget beschikt om het voor bedrijven aantrekkelijk te maken hun vierkante meters aan de dienst aan te bieden. Daarna is het zaak een zekere voorraad aan te kunnen houden, om het aanbod op te vangen en aan de vraag te kunnen voldoen. De stalderingsdienst zal daarom moeten kunnen beschikken over een fonds. Er wordt nog een verkenning gedaan naar een indicatie van de vierkante meters die gaan verdwijnen en de behoefte aan uitbreiding om de grootte van het fonds te kunnen begroten dat noodzakelijk is om een effectieve werking te kunnen verzekeren. Ook moet bekeken worden welke andere mogelijkheden er zijn om extra dienstverlening te kunnen bieden. Bij een fonds voor de stalderingsdienst om mee te beginnen wordt, op basis van ervaringen glastuinbouw, Ruimte voor Ruimte, gemeente Someren, vooralsnog gedacht aan een sprokkel-arrangement met een mix van middelen vanuit bijdragen van diverse betrokkenen en te putten uit andere fondsen. Voor de varkenshouderij kan de sloopregeling van de stalderingsdienst met eventueel andere activiteiten gekoppeld worden aan de Vitaliseringsmaatschappij van de POV (Producenten Organisatie Varkenshouderij) en de Rabobank, zoals opgenomen in het plan Vitale Varkenshouderij van de Commissie Rosenthal. STALDERINGSDIENST Voorbeeld van een gericht vullen van de voorraad vierkante meters : Bedrijven krijgen tot 2020 hulp bij herbestemming In gebieden beperking veehouderij en in de nabijheid van woningen (bijv. 2 of meer burgerwoningen binnen 500 meter) is er ook een tegemoetkoming in de sloopkosten. Behalve: o in het geval ruimte voor ruimte mogelijk is; o het bedrijf niet voldoet aan het besluit huisvesting (een zogenaamde stopper per ) Een andere koppeling die de stalderingsdienst een meerwaarde geeft, kan op regionale schaal gerealiseerd worden door de stalderingsdienst breder inzetbaar te maken op ruimtelijke kwaliteit (bedrijventerreinen, wonen, etc.). Dit heeft als voordeel dat gemeenten 16

18 dan - in samenwerking - een leidende rol kunnen spelen en er zo beter kan worden ingespeeld op de regionale vraagstukken en opgaven. De regionale indeling van de compartimenten voor staldering moet dan uiteraard aansluiten bij deze samenwerking. Onderzocht is of de stalderingsdienst ook dierrechten zou kunnen aankopen van bijvoorbeeld stoppende bedrijven en deze zou kunnen verkopen aan ontwikkelaars, bij de levering (om niet) van vierkante meters. Geconcludeerd is dat dit wel aantrekkelijk is, maar tevens een risico inhoudt. De prijsvorming hiervan is aan allerlei (speculatieve) factoren onderhevig. Deze liggen buiten de invloedsfeer van de stalderingsdienst, maar ook van de provincie en de gemeente. Bovendien hebben stoppende bedrijven in veel gevallen al geen dierrechten meer in eigendom, maar leasen zij deze, ze hebben de rechten in vruchtgebruik of zij opereren op voergeld. 8. FORMULE INRUIL Uitgangspunt is een simpele regeling. Die geniet de voorkeur; alles wat je extra regelt, verlaagt kans van slagen: Simpel betekent één inruilformule: bijvoorbeeld alles wat als inruil ingeleverd wordt, wordt per definitie afgeroomd (100 erin 90 eruit, leidt dus tot krimp). Een andere mogelijkheid is alles 1 op 1 stalderen, vanwege begrenzing van de groei (stand-still). In het kader van de waar nodig vraag zijn er in de loop van de dialoog vanuit diverse invalshoeken van het begin af aan voortdurend argumenten aangevoerd die de noodzaak om de veestapel in Brabant te begrenzen onderstrepen, maar er tegelijk voor pleiten ook een begin te maken met een afwaartse beweging. Niet als doel op zich, maar als middel om de verslechtering te stoppen en tegelijk de verbetering op gang te brengen. Het gaat om zaken als - soelaas voor pijnpunten op het gebied van de luchtkwaliteit, - de volksgezondheid in gebieden met concentraties van bedrijven, - het overschot aan de te verwerken hoeveelheid mest, - de buitengewone belasting van natuur en milieu - de nadelige effecten van de veehouderij op de leefbaarheid in het buitengebied. Maar een wat kleinere veestapel kan ook de economie van de sector versterken, doordat er bijvoorbeeld minder concurrentie bestaat rond de afzet- en bewerkingsmogelijkheden van mest. We stellen voor om bij staldering een klein begin te maken met een generale afroming van 5%. Dat wil zeggen dat er van iedere 100 m 2 stal die ingeleverd wordt bij de stalderingsdienst, er 95 m 2 uitgegeven wordt. De ontwikkelaar wordt hierdoor niet benadeeld, hij kan de gevraagde vierkant meters die hem vergund worden, binnen de dienst om niet krijgen. De slopende partij krijgt een tegemoetkoming van de stalderingsdienst voor álle ingeleverde vierkante meters. Daarbij moet dus rekening gehouden worden met die 5% afroming. In principe kost dit niets extra omdat de stalderingsdienst niet handelt in vierkante meters. Doordat plusminus 20% van de veehouders die werkt voor de Nederlandse markt, nog eens 20% minder dieren gaat houden, kan dit nog eens een verdere krimp in dierenaantallen opleveren die samenhangt met de eigen dynamiek van de sector. In theorie zou dit dus doorgerekend nog eens 4% kunnen zijn. In de praktijk zal deze krimp zich nog moeten realiseren, en zal deze zich meestal voltrekken buiten staldering om. Een groot deel van de 17

19 omschakeling naar concepten zal immers verlopen via interne verbouwing zonder uitbreiding. Om het werkbaar te houden en de stalderingsdienst de mogelijkheid te bieden binnen een helder beleidsmatig kader in te spelen op veranderende omstandigheden, willen we de mogelijkheid van afromen structureel in de regeling opnemen. Daarbij willen we de stalderingsdienst de ruimte geven om op basis van monitoring van de ontwikkelingen het percentage afroming met -/+ 4% neerwaarts of opwaarts aan te passen. Zo kan de dienst adequaat inspelen op veranderende omstandigheden. Dit vanuit het besef dat specifiek maatwerk moeilijk vast te leggen is in de Verordening ruimte, en beter te regelen is via de uitwerking door de dienst, die dan ook het beheer doet: - extra s voor aanbod uit overbelaste gebieden, - stimuleringsregeling voor inleveren van oude stallen, - stimulans voor koplopers, met name ook kleinschalige niches - benutten van bestaande subsidies via het fonds. 9. STIMULERING EN DEREGULERING Als de stalderingsdienst effectief gaat werken, zijn er geen extra belemmeringen door staldering voor ontwikkelaars en is er geen verdere prikkel tot schaalvergroting. Er is een aantal opties om staldering te koppelen aan stimulering en deregulering 1 Verruiming van de maximum omvang van het bouwblok (nu 1,5 ha) De Verordening ruimte bevat nu al een drietal mogelijkheden a. voor innovatieve bedrijven (inclusief dierenwelzijn) b. voor bedrijven die grondgebonden zijn (2 grootvee-eenheden/ha) c. in het kader van het opheffen van overlast (waarbij het aantal dieren per saldo niet mag toenemen) Deze opties blijken in de praktijk niet vaak benut te worden. Innovatie is in de praktijk slechts aan de orde voor een zeer beperkt aantal bedrijven. De grondgebonden veehouderijbedrijven die niet toe kunnen met 1,5 ha bouwblok (+ 0,5 ha voor voerplaten) komen weinig voor. De derde optie is tot nu toe alleen als uitzondering en dus met terughoudendheid gepresenteerd vanuit de provincie. Voorgesteld wordt de hierboven genoemde variant c. zo aan te passen dat, in het geval waarin, binnen het stalderingsgebied, een aanzienlijke bijdrage geleverd wordt aan het opheffen van een overbelaste situatie door het saneren van een knelpunt, het bouwblok uitgebreid mag worden met de oppervlakte van het bouwblok van het knelpunt, met dien verstande dat daardoor geen nieuw knelgebied mag ontstaan. Aanvullend wordt voorgesteld een extra mogelijkheid toe te voegen, door bovenop de 1,5 hectare een uitbreiding met een halve hectare toe te staan, als stimulans voor bedrijven die ontwikkelen op voldoende afstand van woning en/of natuur èn - met concepten voor dierenwelzijn werken, mits de gemeente daarbij het maximum aantal dieren in het bestemmingsplan fixeert - een hoge BZV score halen 18