De CPI geeft aan hoeveel de kosten van levensonderhoud in een jaar stijgen en is daarmee een maatstaaf voor de inflatie.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1662 woorden 22 maart ,7 30 keer beoordeeld Vak Economie Economie Inkomen H2 t/m H7 (havo-4) H2 Inkomen en Inflatie 1 Nominaal inkomen: inkomen gemeten in geld Reëel inkomen: inkomen gemeten in goederen Als je inkomen stijgt van 100 naar 120 en tegelijkertijd stijgen de drankjes van 2,50 naar 3,- dan heb je wel 20 meer maar kan je niet meer drankjes kopen. Economisch gezegd: nominaal inkomen stijgt, reeel inkomen blijft gelijk. Als de prijs van de drankjes meer gestegen zou zijn dan je inkomen dan spreek je van een daling van je koopkracht. Er is namelijk daling van je reeel inkomen. (Gebruik ook voorbeelden zoals opgave 16 blz 18) RIC=NIC : PIC De CPI geeft aan hoeveel de kosten van levensonderhoud in een jaar stijgen en is daarmee een maatstaaf voor de inflatie. 2 een onderzoel naar het bestedingsgedrag van de nederlandse gezinnen noemen we een budgetonderzoek en word uitgevoerd door het CBS. Gewogen indexcijfer= Σ (wegingsfactor x indexcijfer) : Σ wegingsfactoren Σ betekent som van Prijscompensatie: loonsverhoging die voldoende is om de stijging van de prijzen op te vangen. 3 productiecapaciteit: de hoeveelheid goederen die een land maximaal kan maken in een jaar. Overbesteding: wanneer de bestedingen zo hoog zijn dat de producenten de vraag nauwelijks nog bij Pagina 1 van 8

2 kunnen houden, is de productiecapaciteit bijna of helemaal bezet, dan spreek je van overbesteding. Bij overbesteding stijgen de prijzen Onderbesteding: wanneer de bestedingen zo laag zijn dat de productiecapaciteit bij lange na niet bezet is. De laga bestedingen zorgen dan voor een lage productie en dat zorgt op zijn beurt weer voor werkloosheid. Bij onderbesteding dalen de prijzen. Bij overbesteding ontstaat er bestedingsinflatie, bij onderbesteding daalt de infaltie of kan er zelfs deflatie ontstaan. Onderbesteding Lage productie Hoge werkloosheid Lonen dalen Inflatie laag Bezettingsgraad laag Overbesteding Hoge productie Lage werkloosheid Lonen stijgen Inflatie hoog Bezettingsgraad hoog Wanneer de prijzen omhoog gaan door loonkosten noemen we dit loonkosteninflatie. Loon-prijsspiraal: als werknemers prijscompensatie vragen, omdat de prijzen zo hoog zijn, dan verliest de producent een deel van zijn winst. Dat lost hij op d.m.v prijsvehoging. De werknemers vragen dan op hun beurt weer om prijscompensatie. Dit noemen we de loon-prijsspiraal. Ten opzichte van het buitenland kan deze spiraal ongewilde gevolgen hebben: onze producten worden duurder waardoor er minder export zal plaatsvinden. Wanneer inflatie veroorzaakt wordt door de hogere prijzen van geïmporteerde producten spreken we van geïmporteerde kosteninflatie. Nadelen INFLATIE: Geld wordt reëel minder waard; je kunt minder kopen met dezelfde hoeveelheid Infaltie beïnvloed spaar- en leengedrag; lenen van geld wordt gestimuleerd, sparen wordt afgeremd. Inflatie duwt de spaarrente omhoog. Wanneer de inflatie in NL hoger is dan die in het buitenland verslechtert de internationale concurrentiepositie van het nederlandse bedrfijsleven. Bij hyperinflatie neemt het vertrouwen in geld af en heb je meer geld nodig om iets te kunnen kopen wat normaal niet zo veel kost. Pagina 2 van 8

3 H3 Het Nationaal Inkomen 2 welvaart: de mate waarin mensen in hun behoeften kunnen voorzien. Schaarse middelen: in de economie word daarmee bedoeld dat er een tekort is. Als er schaarste heerst zullen de prijzen omhoog gaan. Je kunt ook de welvaart van landen vergelijken, hier heb je het nationaal inkomen per hoofd van de bevolking voor nodig. nationaal inkomen:aantal inwoners Reele groei betekent meer voor de economie, zodra het reële nationale inkomen groeit is er sprake van de economische groei. Nadelen bij het meten van de welvaart door reëel nationaal inkomen: Nationaal inkomen wil niks zeggen over de verdeling van het inkomen. Bij het berekenen van het nationaal inkomen worden zaken die de economie verhogen niet meegerekend. Zaken zoals vrijwilligerswerk en zwart werk. Bij vrijwilligerswerk en zwart werk spreken we van informele economie. In de formele economie vind werk plaats wat geregistreerd is bij de belastingdienst. Bij het berekenen van het nationaal inkomen word uitsluitend het formele circuit meegeteld. Bij het informele circuit gaat het om de productie van goederen en diensten die niet geregistreerd wordt. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen niet-geregistreerde activiteiten d.m.v het grijze circuit en het zwarte circuit. Bij het grijze circuit gaat het om doe-het-zelf-werk en vrijwilligerswerk. Bij het zwarte circuit gaat het om illegale productie; belastingen en premies worden ontdoken. Totale productie cricuit:1. formele circuit 2. informele circuit:*grijs circuit *zwart circuit 3 waar hangt het nationaal inkomen vanaf: Productiecapciteit van een land. Productiecapaciteit hangt af van het van de hoeveelheid en de kwalieit van de productiefactoren arbeid, natuur en kapitaal. Arbeid: bij de productiefactor arbeid gaat het om de omvang en de kwaliteit van de beroepsbevolking. Hoe meer mensen hoe meer er geproduceerd kan worden. Hoe beter geschoold de beroepsbevolking is hoe hoger de arbeidsproductiviteit. Natuur: onder de productiefactor natuur verstaan we het klimaat, de bodemgesteldheid, de delfstoffen in de grond en de ligging van een land. Het klimaat in Nederland heeft voor een goede bijdrage aan de het nationaal inkomen gezorgd omdat er bepaalde soorten landbouw goed uit te voeren zijn. Pagina 3 van 8

4 Kapitaal: bij kapitaal gaat het om de hoeveelheid kapitaalgoederen en de kwaliteit ervan. De hoeveelheid kapitaalgoederen betreft de omvang van de voorraad kapitaalgoederen. Des te meer kap.goederen des te meer productiecap. Breedte investeringen: hierbij blijft de arbeidsproductiviteit gelijk. Bij vervanging blijft de productiecap gelijk, bij uitbreiding word deze groter. Diepte investeringen: hierbij word een bedrijf kapitaalintensiever. Er worden nieuwe machines aangeschaft waardoor de arbeidsproductiviteit zal stijgen. H4 Inkomensverdeling 2 factoren die van invloed zijn op je loon: Opleiding De mate van inspanning en de verantwoordelijkheid die de job met zich meebrengt Ruimte op de arbeidsmarkt Productiviteit Ervaring Status en macht CAO-loon: dit wordt centraal vastgelegd en is dus niet afhankelijk van inspanning die je als individu levert. Wel zie je vaker dat mensen een bouns uitgekeerd krijgen bovenop het CAO-loon. Inkomensverschillen die voortvloeien uit huur, pacht, rente of dividend op aandelen. Voordat je deze vormen van inkomen kunt ontvangen heb je vermogen nodig. 3 De LORENZ-KROMME: De lorenz-kromme dient ervoor om een indruk te krijgen van de inkomensverdeling. Op de horizontale as staat het cumulatieve aantal mensen met een inkomen in procenten van het totale aantal mensen, te beginnen met de mensen met het laagste inkomen. Op de verticale as staat cumulatief hoeveel procent van het totale inkomen deze mensen verdienen. H5 Sociale Zekerheid 2 Collectieve verzekering: iedereen die tot een bepaalde groep behoord is verplicht om een collectieve verzekering af te sluiten tegen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. Particuliere verzekering: hier kan de premie per geval verschillen. Iemand die op vakantie gevaarlijke sporten gaat doen zal meer voor zijn reisverzekering moeten betalen dan iemand die alleen op het strand gaat liggen. Ook kan de verzekeringsmaatschappijen beslissen om bepaalde dingen niet voor je te Pagina 4 van 8

5 verzekeren. Collectieve verzekering particuliere verzekering Verplicht niet verplicht Solidariteit risico Niet uitsluitbaar uitsluitbaar Wettelijk geregeld niet wettelijk geregeld 3 De sociale voorzieningen worden betaald uit de algemene middelen (de belastingpot ). De meeste sociale verzekeringen worden betaald uit sociale premies. Werknemersverzekeringen Voor zelfstandige ondernemers zijn aparte regelingen. De werknemersverzekeringen gelden alleen voor werknemers. We onderscheiden: Werkloosheidwet (WW), Ziektewet (ZW), Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) en de Ziekenfondswet (ZFW). WW: deze vangt het inkomensverlies op als je werkloos bent. ZW: bij ziekte vallen bepaalde groepen onder de ZW, zoals zwangere vrouwen, ex-werknemers van failliete bedrijven en sommige zelfstandige ondernemers. Val je niet onder zo n speciale groep dan is je werkgever verplicht minimaal 70% van het loon door te betalen. Deze verplichting kan de werkgever verzekeren bij een particuliere verzekeringsmaatschappij: deze regeling valt dus niet onder de sociale zekerheid. WAO: deze voorziet in een inkomen als je niet meer kunt werken. Voor zelfstandigen is er een aparte wet: de WAZ (Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen).De WAO gaat in werking als je een jaar ziek bent geweest.na een jaar word je gekeurd en als je afgekeurd word, wordt het verlies opgevangen door de WAO. Je kunt voor 100% worden afgekeurd maar ook voor een deel. Bij de WW en de WAO hangt het van je arbeidsverleden af hoe lang je recht hebt op een uitkering. ZFW: deze vergoedt de hoge kosten van ziekte. De ZFW geldt ook voor gezinsleden en uitkeringsgerechtigden. De ZFW vergoedt medische kosten. De ZFW is een sociale verzekering en is dus wel verplicht. Volksverzekeringen AOW: Algemene OUderdoms Wet: iedereen die 65 jaar of ouder is heeft recht op een AOW. Deze wordt betaald uit premies die de mensen die op dat moment werken betalen (omslagstelsel). ANW: Algemene Nabestaanden Wet Pagina 5 van 8

6 AKW: Algemen Kiderbijslag Wet AWBZ: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten AOW en ANW vangen het inkomensverlies op. AKW en ZWBZ vergoeden de hoge kosten van kinderen en van bijzondere ziektekosten. Sociale Voorzieningen De belangrijkste sociale voorziening is de ABW (algemen bijstands wet). Wajong: Wet Arbeidsongeschiktheid Jongeren Mensen die werken worden actieven genoemd en mensen met een uitkering worden inactieven genoemd. Als de verhouding inactieven/actieven versclechtert, d.w.z dat er relatief minder werkenden zijn te opzichte van mensen met een uitkering, zal de werkende meer belasting en premie moeten betalen. 5 een klein verschil tussen uitkering en loon kan er toe leiden dat mensen niet vrijwillig op zoek gaan naar een baan. Vooral voor mensen met zorgtaken kan de drempel om te gaan werken hierdoor erg groot zijn. Door extra geld uit te trekken voor kinderopvang en verlofregelingen is getracht deze drempel kleiner te maken. H6 De Overheid 1 en 2 rijksinkomsten bestaan uit: Directe belastingen Indirecte belastingen Niet-bealstinfg ontvangsten Leningen Directe Belastingen:worden rechtstreeks afgedragen Loon en inkomstenbelasting Vennootschapsbelasting Kansspelbelasting Successierechten Indirecte belastingen:worden door de consument via bedrijven betaald (kostprijsverhogende belastingen) Omzetbelasting Accijnzen Invoerrechten Overdrachtsbelastingen Pagina 6 van 8

7 Retributies Niet-belasting ontvangsten:winst van staatsbedrijven 3 en 4 rijksbegroting: inkomsten en uitgaven voor volgend jaar miljoenennota: samenvatting en toelichting op rijksbegroting belangrijke uitgaven: onderwijs, aflossing staatsschuld, rente staatsschuld, sociale zekerheid belangrijkste inkomsten: inkomstenbelasting, niet-belasting ontvangsten (retributies) en BTW (belasting toegvoegde waarde) begrotingstekort: totale bedrag dat het Rijk het komende zal moeten lenen Gevolgen: staatsschuld groeit, uitgaven voor rente en aflossing nemen toe en de rente neemt toe Financieringstekort: laat zien met welk bedrag de staatsschuld toeneemt CPB: Centraal Plan Bureau CBS: Centraal Bureau voor Statistieken SER: Sociaal-Economische Raad H7 1 t/m 3 personele i.v.:1. primaire i.v. (nog geen herverdeling overheid) 2. secundaire i.v. (na herverdeling overheid) Overheidsbeïnvloeding d.m.v.: Wettelijk minimumloon Algemeen verbindend verklaren CAO Een loonmaatregel Belastingstelsel Sociale zekerheidssysteem Ad. 4 progressief (nivellerend), proportioneel en degressief (denivellerend) Ad. 5 verzorgingsstaat (nivellerend), vrije markt economie (denivellerend) BOX 1: inkomensheffing op wonen en werken Pagina 7 van 8

8 Kenmerk:progressief belastingstelsel Marginale tarief: hoogste bedrag dat geld voor een bepaald inkomen Box 2: winstuitkering voor personen met een aanmerkelijk belang (BV, NV) Kenmerk: proportioneel belastingstelsel (25%) Box 3: inkomen uit sparen en beleggen (grote beleggers) Kenmerk: Vermogensrendementheffing (30%) Belastbaar inkomen in Box 3 is 4% Loonheffing: loonbelasting + premies volksverzekeringen ingehouden op loon Aftrekposten: bedragen die van de inkomsten afgaan voor de berekening van de inkomstenbelasting (hypotheekrente) Belastbaar inkomen: som van inkomen in een box verminderd met aftrekposten Heffingskorting: bedrag dat in mindering wordt gebracht op de verschuldigde inkomstenbelasting Fictief rendement: geschatte toename van vermogen Feitelijk rendement: werkelijke toename van vermogen Pagina 8 van 8