Achtergrond en toelichtingen op het. Duurzaamheidsplan. Meer verdienen met duurzaamheid! 1 / 14

Transcriptie

1 Achtergrond en toelichtingen op het Duurzaamheidsplan Meer verdienen met duurzaamheid! 1 / 14

2 Inhoud Inleiding Duurzaamheidsindicatoren Top 3 samenvatting verstrekte adviezen Algemeen Kringloop Biodiversiteit Watermanagement Bodemkwaliteit Energie & Klimaat Overige duurzaamheidsinspanningen Het duurzaamheidsplan (met doorverwijzingen) / 14

3 Inleiding In het agrarische en natuurrijke Drenthe krijgen veel melkveehouders te maken met duurzaamheidsvraagstukken, zeker ook wanneer er sprake is van bedrijfsopvolging of bedrijfsuitbreiding. De Melkveehouderij staat de komende jaren voor forse uitdagingen. Daarom helpen de partners uit het Groenmanifest: LTO Noord, DAJK, Natuur en Milieufederatie Drenthe, Stichting Het Drentse Landschap, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de provincie Drenthe de sector om te verduurzamen. De provincie Drenthe wil ruimte blijven geven om te ondernemen, met oog voor de belangen van de individuele ondernemers, maar ook voor hun directe omgeving. Het streven is om het interessant te maken om veranderingen door te voeren die voor u als veehouder en voor de omgeving voordelen bieden. Temeer omdat beleid, vergunningen en beschikbare technieken eveneens voortdurend veranderen. Het maken van een duurzaamheidsplan helpt u om uw bedrijf toekomstbestendig te maken. Het doel van dit duurzaamheidsplan is met name om inzicht te krijgen in welke thema s van belang zijn voor een toekomstgericht melkveebedrijf. Hierbij wordt inzichtelijk gemaakt welke duurzaamheidsopgaven er op uw bedrijf van toepassing zijn en welke stappen u daarin kunt zetten. Daarnaast sluit het aan bij de doelen van de zuivelorganisaties (zie de Europese Unie, de Nederlandse overheid, de agrarische financiële sector en andere betrokken instanties. De ambitie van het programma Duurzame Melkveehouderij Drenthe is dat in 2020 Drentse melkveebedrijven op voorsprong staan op het gebied van toekomstgerichte en grondgebonden melkproductie. De basis is dit duurzaamheidsplan. Daarnaast wordt vanuit dit programma gestimuleerd om samen met het agrarische bedrijfsleven (studiegroepen, adviezen, projecten) te werken aan een toekomstgerichte sector. Het duurzaamheidsplan bestaat uit verdiepende thema s (modules) die met elkaar samenhangen via bovenstaande indicatoren: Sociaal- economische aspecten, Kringloop, Biodiversiteit, Watermanagement, Bodem en Energie & Klimaat. Deze sluiten aan bij beleidsthema s binnen Provincie Drenthe. Tegelijkertijd is er overlap met indicatoren die gebruikt worden door uw zuivelfabriek. Partijen trekken hierin zoveel mogelijk gelijk op. De gegevens vanuit deze modules worden gebruikt om veehouders in Drenthe te ondersteunen in het verduurzamingsproces. In de modules staan verwijzingen naar personen en projecten die u als veehouder verder kunnen helpen te verbeteren. Daarnaast helpen de duurzaamheidsplannen Provincie Drenthe om beleidsplannen op te stellen die aansluiten bij de knelpunten en mogelijkheden die uit de modules naar voren komen. PRIVACY STATEMENT Uw gegevens worden uitsluitend en alleen met de Provincie Drenthe gedeeld. De provincie verkoopt uw gegevens niet aan derden en verstrekt deze uitsluitend indien dit nodig is voor de uitvoering van onze overeenkomst met u of om te voldoen aan een wettelijke verplichting. Wij delen deze cijfers uitsluitend met de Provincie Drenthe en het projectteam. Wij gebruiken uw data uitsluitend om, samen met u, kennis te ontwikkelen en werken aan een duurzamere melkveehouderij. 3 / 14

4 1. Duurzaamheidsindicatoren Voor extra stimulans is het opstellen van een duurzaamheidsplan gekoppeld aan een beloningsregeling. Om jaarlijks verder te verduurzamen wordt u vanuit diverse organisaties beloond. Via de provincie Drenthe kunt u maximaal per jaar verdienen als u op onderstaande indicatoren (fosfaat, stikstof, ammoniak, klimaat en weidegang) scoort. Deze indicatoren zijn gekozen omdat ze op meerdere beleidsthema s invloed hebben. De indicatoren overlappen deels met de indicatoren die gehanteerd worden door uw zuivelfabriek. De provincie trekt gelijk op met de Duurzame Zuivelketen en daarom zijn deze toegevoegd. Indicator Streefwaarde Ontwikkelagend a Drenthe Duurzame Zuivelketen Broeikasgasuitstoot (g CO2 eq/kg melk) < 1350* X X Fosfaat bodemoverschot (kg P2O5/ha) < 0 X X Stikstofbodemoverschot (kg N/ha) <125 (of <75*) X X Ammoniakemissie per ha (kg NH3/ha) < 50 X X % Eiwit eigen land (% N eigen voer) > 65% X % Blijvend grasland > 80% X Weidegang (dagen en uren) > 120 dagen x 6 uur X X Energieverbruik (kwh/kg melk) Gelijk houden of verminderen Productie duurzame energie (kwh/jaar) > 16% X % Verantwoorde soja 100% X % Oppervlakte natuur- en landschapsbeheer * Op veengrond gecorrigeerd voor mineralisatie > 5% X 4 / 14

5 2. Top 3 samenvatting verstrekte adviezen TOELICHTING 5 / 14

6 3. Algemeen Door als melkveebedrijf actief aan de slag te gaan met maatschappelijke wensen en marktvragen, is er een meerwaarde te realiseren voor het bedrijf. In deze module bekijken wij welke meerwaarde u met het bedrijf kunt verzilveren en welke stappen u daarvoor kunt zetten. Met een duurzame productiewijze is het mogelijk om een hogere melkprijs te realiseren. Iedere zuivelorganisatie keert meer melkgeld uit voor weidende melkkoeien. Daarnaast zijn er bij de diverse zuivelorganisaties mogelijkheden om nog een extra plus te realiseren door deelname aan het duurzaamheidsprogramma of door bovenwettelijke prestaties. Initiatieven van zuivelorganisaties om een hogere prijs uit de markt te halen zijn de volgende: * FrieslandCampina: Topline zuivel. Zuivel van veehouders met goede prestaties op milieu- en biodiversiteitsindicatoren * A-ware: Zuivellijn met Albert Heijn. Zuivel van veehouders die aan een set met voorwaarden voldoen en daarvoor 3 cent extra melkgeld ontvangen. * Stichting Milieu Keur: certificeringslijn mogelijk voor alle melkveehouders, opgezet door Noorderland Melk. Informeer bij uw eigen zuivelorganisatie naar de mogelijkheden. Daarnaast kan gedacht worden aan meerwaarde creëren door uw agrarische land op een andere manier in te zetten: * Agrarisch natuurbeheer: AND (Agrarische Natuur Drenthe) registreert wat u aan agrarisch natuurbeheer doet buiten SNL-pakketten om. Dit kan al om een houtwal of een solitaire boom op uw land gaan. Een waardering hiervoor wordt in veel duurzaamheidsprogramma s van zuivelorganisaties gegeven en door steeds meer partijen (o.a. Rabobank, WNF) opgepakt. * Kavelruil: In het kader van natuurontwikkeling, zoekt Prolander naar hectares die in kavelruil projecten mee kunnen doen. U ontvangt hiervoor andere kavels of een vergoeding voor uw land. Als u interesse heeft, kunt u contact opnemen met Prolander via Marco Kooijinga, T: of m.kooijinga@prolander.nl * Zonne-energie of windmolens: Provincie Drenthe heeft de ambitie om meer energie op te wekken via zonne-energie en windmolens. Zie meer informatie in de module Energie & Klimaat. Mocht u over sociale of economische aspecten met een deskundige willen spreken, informeer dan bij de Consulent Duurzame Melkveehouderij, Mirjam Balkema, tel of het loket naar de mogelijkheden. In de volgende modules wordt verder ingegaan op kansen die er voor uw bedrijf liggen op de diverse beleidsthema s. 6 / 14

7 4. Kringloop U bent minder afhankelijk van externe bronnen door het beter sluiten van mineralenkringlopen op uw bedrijf. Daarnaast zorgen verliezen van mineralen ervoor dat het milieu belast wordt met overschotten aan stikstof en fosfaat. Verliezen van mineralen zijn slecht voor de waterkwaliteit, de biodiversiteit, het klimaat en ook voor uw portemonnee. Daarom stelt de provincie Drenthe een financiële beloning in het vooruitzicht voor de duurzaamheidsstappen (minder verliezen) die u weet te realiseren. Aangevoerde mineralen beter benutten Aanvoer via (kracht)voer Bron: Verliezen beperken Aanvoer via (kunst)mest Onderstaande cijfers uit de Kringloopwijzer geven u meer inzicht in de benutting en de verliezen op uw bedrijf. * % N benutting en % P benutting veestapel * % N benutting en % P benutting bodem * N-bedrijfsoverschot en P2O5-bedrijfsoverschot * Gewasopbrengsten gras- en maisland in kg ds/ha 7 / 14

8 5. Biodiversiteit Het agrarische gebied is met twee derde van het landoppervlakte van Nederland het grootste leefgebied voor planten en dieren (WNF, 2014). De diversiteit van deze planten en dieren wordt biodiversiteit genoemd en is medebepaald door de diversiteit van het landschap. Daarnaast zijn nog drie andere pijlers belangrijk op een melkveebedrijf die biodiversiteit beïnvloeden (zie tekening). Deze biodiversiteit levert op haar beurt ook belangrijke diensten voor de landbouw. Bron: biodiversiteitsmonitormelkveehouderij.nl Sectorbreed beleid De drie noordelijke provincies Groningen, Friesland en Drenthe hebben samen met LTO Noord, FrieslandCampina, BoerenNatuur en de Natuur-& Milieufederaties een Versnellingsagenda opgesteld voor de melkveehouderij ( Daarin zijn doelen geformuleerd voor biodiversiteit. Die doelen komen overeen met de doelen van de 13 grootste zuivelverwerkers verenigd in de Duurzame Zuivelketen ( Deze doelen zijn als volgt: * Behoud en ontwikkeling van biodiversiteit wordt gerelateerd aan effecten vanuit de melkveehouderij in Nederland en elders. Meetbare doelen worden vastgesteld (o.a. via de Biodiversiteitsmonitor, zie indicatoren op de volgende pagina). * De organische stofbalans op bedrijfsniveau is positief. * Het aantal melkveehouders dat deelneemt aan agrarisch natuurbeheer is stabiel ten opzichte van Provinciaal beleid In het Natuurbeheerplan Drenthe zijn de beleidsdoelen en de subsidiemogelijkheden voor de ontwikkeling en het beheer van natuurgebieden, agrarische natuur en landschapselementen in de provincie beschreven. Het geeft uitvoering aan het Europese, rijks- en provinciale beleid. Daarin zijn natuur-, water- en landschapsdoelen opgenomen. Meer informatie: 8 / 14

9 Biodiversiteitsmonitor In de Biodiversiteitsmonitor, ontwikkeld door de Rabobank, het Wereld Natuur Fonds en FrieslandCampina en vanaf 2018 verder doorontwikkeld met ondersteuning van alle zuivelorganisaties, is aangegeven wat een melkveehouder kan doen om biodiversiteit te beïnvloeden. Dat gaat aan de hand van onderstaande Kritieke Prestatie Indicatoren (KPI s). Deze KPI s worden nog verder ontwikkeld. Meer informatie: Provincie Drenthe stimuleert behoud en ontwikkeling van biodiversiteit op verschillende manieren: * Via het Natuurbeheerplan Drenthe waarin kansrijke gebieden vastgesteld worden en agrarisch natuurbeheer in die gebieden gestimuleerd wordt specifiek gericht op bescherming van specifieke (inter) nationale doelsoorten en beheer van bufferstroken langs waterlopen ten behoeve van de waterkwaliteit (zie * Via gebiedsplannen om (agrarisch) natuurbeheer als (groep) melkveehouder(s) samen op te pakken en te registreren, ook buiten de SNLpakketten, o.a. via streekbeheer met Landschapsbeheer Drenthe (LBD) * Via het belonen van een lagere stikstof en ammoniakuitstoot op melkveebedrijven (Subsidieregeling Beloning 200 Duurzame Melkveehouders Drenthe), waardoor stikstof minnende plantensoorten in natuurgebieden minder kans krijgen te woekeren en de diversiteit aan andere plantensoorten te verlagen Informeer naar de mogelijkheden voor uw bedrijf bij Agrarische Natuur Drenthe (AND) via info@andrenthe.nl of h.strockmeijer@andrenthe.nl (projectmedewerker). AND is tevens bereikbaar via het algemene telefoonnummer: Zie ook de website Daarnaast wordt vanuit diverse zuivelorganisaties beloond op de indicatoren van de Biodiversiteitsmonitor en/of voor (agrarisch) natuurbeheer. 9 / 14

10 6. Watermanagement Nu en in de toekomst spelen de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater een belangrijke rol binnen de melkveehouderij. Hierbij draait het niet alleen om nitraatuitspoeling naar het grondwater, maar ook om de kwaliteit van oppervlaktewater en drinkwater voor vee. Daarnaast is er voldoende water nodig voor gewasgroei. Het is dus belangrijk voor de melkveehouderij en de overheid dat het waterbeheer op orde is. Om inzicht te krijgen in de watersituatie op het bedrijf en de bijbehorende risico s voor bedrijf en milieu, ontwikkelt het project Koeien & Kansen de BedrijfsWaterWijzer. Dit instrument werkt via het internet en gebruikt onder andere informatie uit de KringloopWijzer. De bedrijfswaterwijzer werkt met zeven modules (zie figuur). Het betreft de modules Erf, Droogte, Wateroverlast, Uitspoeling, Afspoeling, Drinkwater en Slootbeheer. Bron: De modules Erf, Droogte, Wateroverlast, Uitspoeling, Afspoeling, Drinkwater en Slootbeheer zijn nog niet volledig ontwikkeld. Wel zijn er adviezen voor deze onderdelen beschikbaar via het project Koeien & Kansen ( Erfafspoeling: Door gras- en maïskuilen en de opslag van vaste mest op orde te hebben en het koepad goed schoon te houden, voldoe ik aan het Activiteitenbesluit en is de afspoeling van vuil water naar sloten verwaarloosbaar. Wateroverlast: Water op het land vertraagt de groei in het voorjaar en maakt berijden met machines onmogelijk. Een verzadigde bodem schaadt het gewas. Wat kan ik doen om op verantwoorde manier af te komen van overtollig water? Uitspoeling naar grondwater: Veel veehouders zijn gemotiveerd om uitspoeling van nutriënten naar grondwater te verlagen. Maar maatregelen vragen om inzicht in de oorzaken van uitspoeling. Als dat bekend is, volgen ingrepen. Afspoeling naar oppervlaktewater: Afspoeling is deels het probleem van snel transport van stoffen naar het oppervlaktewater. Zeg maar: kortsluiting tussen het perceel en de sloot. Om daaraan te kunnen werken zijn perceelkaarten met lage en hoge plekken behulpzaam. In Drenthe kunnen melkveehouders aan de slag met de Bedrijfswaterwijzer via het project DAW. De factoren staan hierboven genoemd. Na het opstellen van dit duurzaamheidsplan gaat u als veehouder dieper in op deze factoren die de waterkwaliteit beïnvloeden. Vanuit het project Grondig boeren met Water komen tips om de waterkwaliteit te verbeteren met maatregelen op het eigen bedrijf. Via de beloningsregeling van het programma Duurzame Melkveehouderij Drenthe om stikstof- en fosfaatbodemoverschot te verlagen. Daarmee behaalt u grote milieuwinst voor de waterkwaliteit. Let op: binnen het Activiteitenbesluit Milieubeheer is het noodzakelijk om als veehouder te werken aan o.a. erfafspoeling. Alle actuele informatie in boerentaal vindt u daarover op Wilt u meer informatie over het project DAW? Neem contact op met Caroline Schrandt, Projecten LTO Noord, T: en E: C.Schrandt@ltonoord.nl 10 / 14

11 7. Bodemkwaliteit De bodem is de basis van elk melkveebedrijf. De kwaliteit van de bodem kan ingedeeld worden in drie hoofdthema s: * Chemisch - bodemmineralen (o.a. stikstof, fosfaat, kalium en sporenmineralen) * Fysisch - bodemstructuur (o.a. verdichting, organische stof, grondsoort) * Biologisch - bodemleven (o.a. bacteriën, schimmels, regenwormen) Via bodem- en mestmonsters krijgt u als veehouder meer inzicht in de kwaliteit van de bodem. Daarnaast zijn de volgende bedrijfsgegevens van belang: Organische stof Organische stof speelt een hoofdrol in de vruchtbaarheid van de bodem. Het heeft een positief effect op het luchtgehalte en de bewortelbaarheid. Het vergroot het vochtleverend vermogen en bindt bodemdeeltjes aan elkaar. De grond wordt zo minder stuif-, slemp- en erosiegevoelig. Organische stof stimuleert ook het bodemleven. Een goed ontwikkeld en stabiel bodemleven vermindert de kans op bodemziekten. Organische stof is tevens de belangrijkste bron van stikstoflevering vanuit de bodem. Bij afbraak (mineralisatie) van organische stof komt stikstof vrij en deze is vervolgens beschikbaar voor het gewas. Om de vruchtbaarheid van de grond op peil te houden dient de jaarlijkse afbraak gecompenseerd te worden met de aanvoer van organische stof. Bij de aanvoer van organische stof moet rekening gehouden worden met het rendement voor de organische stofopbouw, aangeduid met de term effectieve organische stof (EOS). De effectieve organische stof is de hoeveelheid van het toegediende organisch materiaal dat na 1 jaar nog in de grond aanwezig is. Om te analyseren hoe de organische stof balans op uw bedrijf is, wordt voor het meest actuele jaar de organische stofbalans ingevuld via Bodemkwaliteit is van groot belang binnen Provincie Drenthe. Zowel op zandgrond (waterkwaliteit) als op veengrond (veenoxidatie) liggen daar grote opgaven. Bovendien wordt er veel samengewerkt tussen melkveehouders en akkerbouwers. Daarom zijn er projecten zoals Grondig boeren met mais en Samenwerking akkerbouw-melkveehouderij opgestart. Kennis en maatregelen uit deze projecten dragen bij aan een betere bodemkwaliteit. Een goede organische stof balans is nog niet ontwikkeld. De organische stofbalans van Kennisakker geeft wel een goed beeld van de aanvoer van organische stof op het bedrijf. Samen met partners zoekt Provincie Drenthe nog naar goede mogelijkheden om hier meer inzicht in te krijgen. Als u tegen knelpunten aanloopt rondom bodemkwaliteit en organische stof, dan kunt u dat in het duurzaamheidsplan aangeven. Met die kennis kan Provincie Drenthe gericht activiteiten organiseren om knelpunten aan te pakken (bijvoorbeeld demonstratieprojecten, studiegroepen, individueel advies). 11 / 14

12 8. Energie & Klimaat Op de klimaatconferentie in Parijs (COP21, eind 2015) zijn afspraken gemaakt om de opwarming van de aarde te beperken door de uitstoot van broeikasgassen te reduceren. De Nederlandse land- en tuinbouw, natuur- en houtsector, het Rijk en de ketenpartners spannen zich hiervoor al sinds 2008 samen in via het Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren. Ze formuleerden daartoe gezamenlijke doelen voor het jaar 2020, waarbij een integrale aanpak centraal staat. Deze doelen zijn als volgt: * 20% reductie van broeikasgassen in 2020 t.o.v. 1990, inclusief klimaatneutrale groei * 16% duurzame energie in 2020, inclusief een energieneutrale zuivelketen in de periode * 2% energiebesparing per jaar bij veehouders Jaarlijks wordt vanuit de Duurzame Zuivelketen gemonitord hoe de melkveesector ervoor staat. In 2017 was dat als volgt: Meer informatie: De ambities van Provincie Drenthe zijn verwoord in de Energieagenda Daarin wordt aangegeven dat de provincie streeft naar een energieneutraal Drenthe in Voor agrarische bedrijven zijn de volgende mogelijkheden: * Aansluiten bij actieve energiecoöperaties in de dorpen: gezamenlijk aanvragen van subsidie om energievoorziening te realiseren * Oprichten van een eigen energiecoöperatie met een groep * Windmolens plaatsen (tot maximaal 15 meter via een melding, hogere windmolens via vergunning) * Zonnepanelen plaatsen (op het dak of (tijdelijk) niet-productief land) Er is grote behoefte aan agrariërs die energie willen opwekken op het bedrijf. Als u daar interesse in heeft kunt u contact opnemen met de provincie op telefoonnummer Vanuit de zuivelorganisaties worden diverse initiatieven gestart om energiebesparing te realiseren, energie op te wekken en broeikasgassen te reduceren. Provincie Drenthe probeert haar initiatieven aan te sluiten op o.a. deze activiteiten. Veel melkveehouders hebben al een Energiescan vanuit de zuivelorganisatie of de klimaatmodule van de KringloopWijzer ingevuld. Onderstaande gegevens kunnen daaruit gehaald worden. Meer weten: -content/uploads/2017/12/vka-brochureresultaten-vier-jaar-vka.pdf 12 / 14

13 9. Overige duurzaamheidsinspanningen Beschrijf hier wat u nog meer doet aan duurzaamheid. 13 / 14

14 10. Het duurzaamheidsplan (met doorverwijzingen) Provincie Drenthe en haar Groenmanifestpartners willen u door middel van dit duurzaamheidsplan stimuleren maatregelen te nemen die zowel voor uzelf als voor de omgeving voordelen bieden. Een beloningsregeling zorgt ervoor dat u eventuele investeringen of tijdelijke opbrengstderving al op korte termijn terug kan verdienen. Daarnaast faciliteert Provincie Drenthe en haar Groenmanifestpartners in combinatie met het bedrijfsleven diverse activiteiten om te werken aan de thema s: Activiteiten Projecten Studiegroepen Workshops/demonstratieproeven Individueel advies Gebiedsprocessen Onderzoek/innovatie Thema s Sociaal-economisch Kringlopen Biodiversiteit Watermanagement Bodem Energie & Klimaat Een actueel overzicht van alle activiteiten op de diverse thema s kunt u vinden op Regelmatig zijn er subsidies voor het verduurzamen van de bedrijfsvoering voor MKB en/of agrarische bedrijven. Deze kunt u vinden op Samen gaan we voor een toekomstgerichte melkveehouderij in Drenthe! 14 / 14