De volgende fondsen steunden De Mussen in 2013:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De volgende fondsen steunden De Mussen in 2013:"

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013

2 De volgende fondsen steunden De Mussen in 2013: Stichting Steunfonds Den Beer Poortugael Stichting Henriëtte fonds Soroptimisten Den Haag Rotary Den Haag Noord Stichting F.S. Tijmstra Héléne de Montigny stichting

3 Inhoud Inhoud 3 Voorwoord in vogelvlucht 6 Organisatie De Mussen 8 Programmalijnen in De Mussen 10 De allerjongsten: Voorschool 12 Kinderen (4-12 jaar) 16 Kunst en Cultuur 22 Sport en Gezondheid 24 Jongeren (12-21 jaar) 26 Volwassenen / Ouders 30 Steun voor De Mussen 34 Balans 38

4 VOORZITTER STEVEN OOSTLANDER Voorwoord Geachte lezer, Met trots presenteer ik u het jaarverslag 2013 van De Mussen. Het jaarverslag weerspiegelt wat de Mussen willen zijn. Open en toegankelijk voor iedereen maar vooral voor kinderen uit de Schilderswijk. De kleurrijke foto s laten dit wat mij betreft ook zien. 4 Als u de oude jaarverslagen heeft bewaard en nog eens terugbladert, wordt duidelijk, hoe de Schilderswijk in de afgelopen decennia is veranderd. De Mussen zijn altijd blijven bestaan. We zijn met onze tijd meegegaan maar wel altijd blijven doen waarin wij geloven: blijven investeren in de kinderen uit de Schilderswijk. En dat is een goede formule gebleken. Onze bezoekersaantallen laten al jaren een groei zien. En dat is logisch. Kijkt u maar eens op onze mooie website. Iedere dag van de week, ook in de weekenden, zijn er activiteiten voor kinderen en jongeren. Altijd als je in de Mussen bent hoor je ergens het geluid van kinderstemmen! Blijven geloven in het nut en de meerwaarde van het jeugd en jongerenwerk, ook als dat niet meer zo in de mode is, is de kracht van de Mussen. Gelukkig staan we daar niet alleen in. Dankzij uw hulp, én die van sponsors, donateurs en de Gemeente Den Haag is financieel de boel op orde. Met deze steun zijn we in staat gebleken ons eigen pand aan de Hoefkade te kopen. Met de besparing in kosten die deze investering ons oplevert zijn we in staat om extra medewerkers in te zetten.

5 2013 kreeg ook een zwart randje door het overlijden van een van onze medewerkers. Op 42 jarige leeftijd overleed afgelopen zomer Coby Clement. Zij werkte bijna 20 jaar voor De Mussen, lang in het tienerwerk en de laatste jaren op de voorschool. Haar inzet mag in dit voorwoord niet ongenoemd blijven. Coby was recht door zee, eerlijk en goedlachs. Met haar rake opmerkingen wist zij vaak de vinger op de zere plek te leggen. Haar overlijden heeft velen diep geraakt. 5 Tot slot wil ik mijn dank uitspreken aan al onze medewerkers en vrijwilligers. Samen maken wij De Mussen tot wat zij zijn: Huis van de buurt, thuis in de buurt. Steven Oostlander Voorzitter Wilt u mij mailen of bellen? Dat kan, ik ben bereikbaar onder nummer of via steven@oostlander.nl

6 2013 in vogelvlucht Kansen bieden op ontwikkeling van kinderen, jongeren en hun ouders in de Schilderswijk Ook het afgelopen jaar hebben de medewerkers en vrijwilligers van De Mussen zich hiervoor met hart en ziel ingezet. We kunnen terugkijken op een heel goed jaar, met een aantal bijzondere nieuwe projecten en uitbreiding van de bezoekersaantallen. Dagelijks vonden 500 buurtbewoners hun weg naar De Mussen, wekelijks bereikt De Mussen 1300 buurtbewoners. De bezoekersgroep bestaat uit bewoners van alle leeftijden en diverse etnische achtergronden. 6 Van oudsher is De Mussen een plek waar kinderen en jongeren uit de Haagse Schilderswijk zich thuis voelen. Ook het afgelopen jaar was De Mussen zes dagen per week, na schooltijd en in de vakanties, voor hen open. In de Ramadan waren we afgelopen zomer zelfs s nachts open voor jongeren, zodat zij na een dag vasten elkaar konden ontmoeten in De Mussen. De jongeren en meiden zijn dit jaar ook op kamp gegaan. Vooral voor de meiden was dit heel bijzonder. De meesten van hen waren voor het eerst van huis en zij hebben er met volle teugen van genoten. In De Mussen kun je spelen, maar ook leren! Naast de inloopactiviteiten zijn er het afgelopen jaar ook veel gerichte activiteiten aangeboden. Na de zomer werd er een start gemaakt met huiswerkbegeleiding, waar veel vraag naar was bij ouders en kinderen. In het sport- en beweegprogramma werden verschillende sporten aan - geboden en was er speciale aandacht voor kinderen met overgewicht. s Middags opende de sportotheek haar deuren en konden kinderen speelgoed lenen om buiten te spelen. De verschillende voetbalteams van De Mussen waren weer bij verscheidene toernooien het winnende team. Heel verheugend was de subsidie van ZonMw in het kader van de Sportimpuls. Dat geeft De Mussen de komende jaren de mogelijkheid om het sportaanbod uit te breiden, nieuwe doelgroepen te bereiken en een Buurtsportvereniging op te richten.

7 In het kader van het Kunst en Cultuur programma hebben we het afgelopen jaar weer Carrousel gedraaid. In de Carrousel konden kinderen kennis maken met verschillende kunstdisciplines. Gedurende het jaar waren er een aantal exposities en uitvoeringen van wat zij hadden geleerd. Het niveau was verrassend goed, zoals de rapteksten in dit jaarverslag illustreren. Ook voor jongeren was er met het SJOET! project aanbod in het kader van Kunst en Cultuur. In een SJOET! kunnen jongeren gezamenlijk werken aan een uitvoering of expositie in een kunstdiscipline naar hun keuze. Zij worden daarin begeleid door een vakdocent van het Koorenhuis en de jongerenwerker van De Mussen. De Open Mics voor jongeren trokken ook dit jaar weer veel bezoekers. De kookworkshops voor jongeren waren ook in 2013 weer heel populair. Eén van de hoogtepunten van het jaar was de opening van Cinema De Mussen in oktober. Sinds die tijd kunnen kinderen hun ouders maandelijks meenemen naar een filmvoorstelling waar kwalitatief goede films worden vertoond. De samenwerking met de basisscholen in de omgeving werd het afgelopen jaar geïntensiveerd: de zomerschool werd dit jaar bezocht door meer dan 100 kinderen en in het najaar werd de zaterdagschool geopend. Het programma voor kinderen tijdens school - tijd in het kader van de verlengde schooldag en het leerkansen profiel werd uitgebreid. In samenwerking met de Vroegschool werd de kwaliteitsslag in de Voorschool die in 2012 was gestart, in 2013 voortgezet. Kansen van kinderen en jongeren zijn vooral gewaarborgd als kinderen een fijn thuis hebben, met ouders met wie het goed gaat en die in staat zijn om hun geborgenheid en structuur te geven. Het afgelopen jaar is in De Mussen het programma voor moeders enorm uitgebreid. Naast de cursussen ouderbetrokkenheid werden in het project Ouders doen mee moeders van kinderen van basisscholen in de omgeving geactiveerd om mee te doen aan de samenleving. Een groot succes was de ontwikkeling en start van het programma Schilderswijk Moeders. Voor dit programma werden vrouwen uit de wijk getraind en geschoold om geïsoleerde moeders te bezoeken en hen te activeren. Het programma is een groot succes: de Schilderswijk Moeders bereiken vrouwen die door reguliere instanties niet bereikt kunnen worden, en bovendien ontwikkelen zij zichzelf ook enorm. De Schilderswijk is een dynamische wijk, met soms complexe problematiek. De Mussen werkt met tal van organisaties in en buiten de wijk samen om de kansen van buurtbewoners te vergroten: met scholen, zelf organisaties, STEK, gezondheidscentra, collega- welzijnsinstellingen, het Koorenhuis, stichting Aight, de politie, woningbouwverenigingen, etc. De bijdragen van de gemeente Den Haag en van vele fondsen en donateurs maken ons werk mogelijk. Én de inzet van tientallen vrijwilligers; door hun inzet kan De Mussen een huis voor de buurt zijn. 7

8 Organisatie De Mussen Medewerkers Het team Het team van De Mussen bestond in 2013 uit 17 medewerkers. De omvang van de formatie was in FTE, waarvan 3 FTE werd ingezet voor de overhead (directeur, beheer en administratie) en 10 FTE in de uitvoering. 8 Het team van De Mussen bestaat uit medewerkers met verschillende etnische achtergronden zoals Nederlands, Marokkaans, Turks, Palestijns, Afghaans, Hindoestaans en Antilliaans. Dit multiculturele team is een mooie afspiegeling van de wijk waarin we werken. Al deze achtergronden van medewerkers versterken elkaar, zodat het team van De Mussen een goede bijdrage kan leveren aan het opgroeien van kinderen en jongeren in de Schilderswijk en een goed contact met de ouders in de wijk kan onderhouden. Vrijwilligers Ook in 2013 waren er tientallen vrijwilligers actief bij De Mussen. Zowel bij het kinderwerk, het beheer, het buffet als bij de administratie. Een aantal jong volwassenen uit de wijk is actief geworden als vrijwilliger in het jongerenwerk. Door de vele extra activiteiten voor moeders zijn veel moeders zich in gaan zetten als vrijwilliger. Veel vrijwilligers komen uit de wijk, maar sommige ook van buiten. Zo zijn er vrijwilligers actief van de Rotaryclub Den Haag Noord, maar ook de young urban professionals van Den Haag Cares boden hun hulp aan bij diverse activiteiten. Een speciale vrijwilliger het afgelopen jaar was burgemeester van Aartsen, die tijdens NL doet met zijn echtgenote een lokaal kwam schilderen in De Mussen! Zonder de inzet van al deze vrijwilligers zou De Mussen haar werkzaamheden niet kunnen uitvoeren.

9 Stagiaires Circa veertig stagiaires van verschillende Mbo- en Hbo-opleidingen liepen het afgelopen jaar stage bij De Mussen. Daarnaast bood De Mussen ook dit jaar weer maatschappelijke stageplaatsen aan. Dankzij de inzet van al deze stagiaires is De Mussen in staat om dagelijks meer dan tweehonderd kinderen en jongeren te ontvangen en een zinnige vrije tijdsbesteding te bieden. Een aantal stagiaires heeft ook een onderzoeksstage gedaan. Met de resultaten van deze stages kan De Mussen extra kwaliteit in het aanbod brengen. Vakkrachten Tientallen vakkrachten geven een keur aan cursussen in de verschillende programmalijnen. Bijvoorbeeld cursussen techniek, dans, tekenen, theater, zumba, pilates, enzovoorts. MAG IK UW AANDACHT Mag ik uw aandacht, welkom allemaal, van vrijwilligers tot aan sponsoren in de zaal. Beheerders, stagiaires, juffen en meesters, moeders en vaders niet te vergeten. We willen u bedanken voor uw inzet en dat ik hier elke dag naar me zin heb. Want zonder jullie hadden we dit niet bereikt, dus bedankt voor alles... en bedankt voor uw tijd. 9 Rap van Ismael, Kevin, Mohammed en Adam. Gezongen bij de kerstlunch voor vrijwilligers.

10 Programmalijnen in De Mussen De Mussen biedt haar activiteiten aan in drie programmalijnen: Participatie, Kunst en Cultuur en Sport en Gezondheid. 10 Participatie Het programma Participatie is gericht op actief en zelfredzaam kunnen deelnemen aan de samenleving. Te veel bewoners in de Schilderswijk staan aan de kant door werkloosheid, onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal en gezondheidsproblematiek. Sociale en communicatieve vaardigheden van ouders én kinderen dragen ertoe bij dat zij nu en in de toekomst een positieve bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. Bij alle activiteiten van kinderen en jongeren in De Mussen is er aandacht voor de ontwikkeling van sociale en communicatieve vaardigheden: leren spelen en delen met elkaar, leren omgaan met boosheid en ruzie, je eigen grens en die van een ander respecteren. Voor de toekomst van de kinderen is het bovendien van belang om voldoende zelfvertrouwen en een goed zelfbeeld te ontwikkelen. In de pedagogische aanpak van de kinder- en jongerenwerkers wordt hier veel aandacht aan besteed. De Mussen daagt kinderen, jongeren en volwassenen uit om te participeren in het programma: bezoekers hebben een stem in het aanbod. De Mussen biedt buurtgroepen en zelforganisaties ruimtefaciliteiten en indien gewenst ondersteuning. Kunst en Cultuur

11 Kunst en Cultuur Kinderen in de Schilderswijk hebben van huis uit meestal weinig kansen om hun creatieve talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Dit terwijl creativiteit een belangrijke onderscheidende kwaliteit is. Wie creatieve vaardigheden heeft ontwikkeld, beschikt over het vermogen nieuwe mogelijkheden te zien in een veranderende omgeving. Door middel van een aanbod op het gebied van Kunst en Cultuur streeft De Mussen ernaar om kinderen en jongeren te leren om zich te uiten in de verschillende kunstdisciplines. Hierdoor worden creatieve denkprocessen bevorderd. Kunst en cultuur helpt kinderen en jongeren de eigen identiteit te ontwikkelen, zichzelf goed uit te drukken en leren open te staan voor anderen. Bovendien bieden kunst- en cultuurdisciplines de mogelijkheid tot het spelenderwijs bewust worden van de zintuiglijke waarneming en beleving. In deze programmalijn komen ook algemene vaardigheden aan bod zoals de ontwikkeling van de (fijne) motoriek, (zelf)reflectie en het belang van oefening, doorzettingsvermogen en discipline. Ze leren wat ervoor nodig is om samen iets moois te maken en hoeveel plezier is te beleven aan het maken van kunst. Sport en Gezondheid Tweeënveertig procent van de bewoners van de Schilderswijk ervaart een slechte gezondheid, vijfenzestig procent heeft één of meer chronische ziektes en meer dan een kwart van de kinderen kampt met overgewicht. Om je te kunnen ontwikkelen tot een zelfstandig en gelukkig mens is een goede gezondheid van cruciaal belang. Met de programmalijn Sport en Gezondheid wil De Mussen door een ruim sportaanbod een bijdrage leveren aan de verbetering van het lichamelijk welzijn van de buurtbewoners. Kinderen en jongeren ontwikkelen in sport bovendien belangrijke sociale vaardigheden. Zij leren onderdeel te zijn van een team, om te gaan met regels en met winnen en verliezen alsook grenzen te respecteren. Naast het sportaanbod wordt in deze programmalijn ook voorlichting gegeven over zaken die van belang zijn voor een gezonde levensstijl. 11

12 De allerjongsten Voorschool Voorkomen van achterstand Bij De Mussen kun je je dromen waar maken. Maar om je dromen waar te kunnen maken is het van belang dat je als peuter voldoende taal- en cognitieve vaardigheden ontwikkelt. Op deze jonge leeftijd wordt de basis gelegd voor de cognitieve, de emotionele en de taalontwikkeling, die van grote invloed zijn op de verdere levensloop van kinderen. 12 Helaas komt het in de Schilderswijk nog steeds voor dat kleuters bij aanvang van de basisschool een dermate grote achterstand hebben, dat deze niet meer kan worden ingehaald. Hierdoor stromen nog steeds meer kinderen uit de wijk door naar lagere vormen van middelbaar onderwijs, dan nodig is. Met de Voorschool en verschillende cursussen opvoedingsondersteuning streeft De Mussen ernaar om een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van jonge kinderen. Aandacht voor ontwikkeling Peuters maken met kleine stapjes grote sprongen in hun ontwikkeling. Daar hoor je als professioneel opvoeder regelmatig bij stil te staan. Op Voorschool de Mussen hechten we veel waarde aan die onverdeelde aandacht voor de ontwikkeling van de peuter. Er wordt gewerkt vanuit een grote betrokkenheid, met gerichte focus op de ontwikkeling van ieder kind. We bieden een educatief programma dat aansluit bij de belevingswereld van peuters en dat hen uitdaagt om nieuwe kennis en vaardigheden op te doen. Hierdoor groeit zowel de zelfredzaamheid als het zelfvertrouwen van het kind. Deskundige leidsters en een uitdagende leeromgeving In 2013 is door middel van opleiding en deskundigheidsbevordering geïnvesteerd in het optimaliseren van het opbrengstgericht werken binnen het team. De groepslokalen zijn herverdeeld in verschillende activiteitenhoeken met passend spelmateriaal. Het werken vanuit deze hoeken verhoogt de concentratie en spelbetrokkenheid. Op de groepen heerst daardoor een ontspannen sfeer, waarin de kinderen individueel en in kleine groepjes ongestoord kunnen spelen, ontdekken en leren.

13 In samenwerking met de basisschool De Mussen werkt in de Voorschool nauw samen met basisschool de Triangel. De programma s op de Voorschool en de kleuterklassen van de basisschool zijn nauw op elkaar afgestemd en er wordt gebruik gemaakt van hetzelfde leerlingvolgsysteem. Er vindt regelmatig overleg plaats met de Intern Begeleider van de school over de kinderen en er is sprake van een warme overdracht naar de basisschool op vierjarige leeftijd. Ter versterking van de doorgaande lijn tussen de voorschool en de basisschool is een visietraject ingezet. Vanuit dit traject is een gezamenlijke kijkwijzer opgesteld en is een eerste aanzet gemaakt voor intercollegiale consultatie Kwaliteitsslag In 2013 heeft de Voorschool, dankzij extra subsidie van de gemeente, het inhoudelijk kwaliteitsbeleid verder kunnen ontwikkelen en implementeren. Naast het opbrengstgericht werken en het versterken van de doorgaande lijn is er een plan opgesteld voor het verhogen van de actieve deelname van ouders binnen de voorschoolse educatie. Werving, bezetting en opkomst Door een actief wervingsbeleid zijn meer ouders en kinderen bereikt dan de jaren er voor. Vanuit de wachtlijst konden vrijkomende plaatsen meteen opgevuld worden, waardoor de bezetting optimaal bleef. Het afgelopen jaar was de gemiddelde bezetting van de VVE plaatsen 100%. Door middel van heldere afspraken en goede voorlichting over het belang van deelname aan het programma, worden ouders gestimuleerd om hun kind iedere voorschooldag te brengen. 13

14 14 Participatie Ouderparticipatie bij de Voorschool In 2013 is er gericht gewerkt aan het verhogen van de kwaliteit van de voorlichting en informatievoorziening aan ouders. De intakeprocedure is herzien en de frequentie van de nieuwsbrieven is verhoogd en de inhoud ervan is aangepast. Daarnaast is het pedagogisch documenteren geïntroduceerd. Door middel van foto s en korte teksten krijgen ouders inzicht in de ontwikkelingsgerichte activiteiten op de groep. Het gebruik van beeldend materiaal heeft een positief effect op de communicatie met ouders die de Nederlandse taal minder goed beheersen. Om ouders te betrekken bij de ontwikkeling van hun jonge kinderen zijn er in 2013 ouderbijeenkomsten georganiseerd waarin verschillende thema s met ouders zijn besproken. Tijdens de bijeenkomsten gaven gastdocenten voorlichting en konden de ouders ervaringen uitwisselen. De ouders werden daarnaast ook betrokken bij de thema s die op de Voorschool behandeld werden. Zij kregen informatie over het thema en de manier waarop zij daar thuis met hun kind mee aan de slag konden gaan. Daarnaast werden ouders uitgenodigd voor een gesprek als er bijzonderheden waren met betrekking tot het gedrag en/of de ontwikkeling van hun kind. De belangen van ouders worden vertegenwoordigd door de Oudercommissie. De Mussen acht een goed werkende oudercommissie van groot belang. De oudercommissie denkt mee en geeft advies over zaken die voor ouders van belang zijn zoals bijvoorbeeld het pedagogisch beleidsplan, veiligheid, hygiëne, uitstapjes, activiteiten en de invulling van informatie en ouderbijeenkomsten. Daarnaast helpen ouders van de oudercommissie mee bij activiteiten en betrekken zij andere ouders bij de gang van zaken in de Voorschool. De oudercommissie bespreekt ook eventuele klachten van ouders en zij wijst andere ouders op de klachtenregeling. Helaas hebben slechts weinige ouders interesse in deelname aan de oudercommissie, daarom worden ouders ook bij ouderbijeenkomsten en overdracht van kinderen gevraagd naar hun mening over de gang van zaken op de voorschool. Kunst En Cultuur Met de peuters werden in 2013 bezoekjes gebracht aan een theatervoorstelling en de bibliotheek. Op de Voorschool wordt veel aandacht besteedt aan (interactief) voor lezen, zingen, knutselen en tekenen. In 2013 is er meer ruimte gegeven voor vrije expressie. Zo worden er bijv. nauwelijks nog kleurplaten aangereikt, zodat kinderen gestimuleerd worden om zelf te tekenen. Sport en Gezondheid Op de Voorschool werd ruime aandacht gegeven aan de motorische ontwikkeling van kinderen. Het buitenspelen is een vast onderdeel in het dagprogramma, wat alleen komt te vervallen als het slecht weer is. Er is geïnvesteerd in nieuw buitenspelmateriaal, om een impuls te geven aan het buitenspel. Medewerkers spelen actief mee en geven zo een goed voorbeeld.

15 Bereik De Voorschool heeft in kinderen bereikt. 15

16 Kinderen (4-12 jaar) Ruimte voor ontwikkeling De Schilderswijk is dichtbebouwd, de huizen zijn veelal klein en de gezinnen groot. 16 Veel bewoners zijn werkloos en er is (verborgen) armoede. De kinderen ervaren de openbare ruimte niet als veilig genoeg om te spelen. Dit, tezamen met soms onvoldoende kennis bij ouders over het belang van speelgoed en spelen, maakt dat kinderen te weinig mogelijkheid hebben om te spelen en hun talenten te ontwikkelen. De Mussen wil een veilige en vertrouwde plek zijn waar kinderen na school met elkaar kunnen spelen en hun talenten en sociale vaardigheden kunnen ontwikkelen. Daarnaast is het voor de taalontwikkeling van de kinderen van belang dat zij niet alleen op school, maar ook na school in een Nederlandstalige omgeving worden opgevangen. Elke dag na school, op zaterdag én in alle schoolvakanties opent De Mussen haar deuren voor kinderen uit de wijk. In samenwerking met scholen Het afgelopen jaar heeft De Mussen intensief samengewerkt met basisscholen de Triangel, Jan Ligthart en Prinses Irene. Aan deze scholen heeft De Mussen verscheidene cursussen in het kader van het Leer Kansen profiel en de Verlengde School Dag aangeboden. Participatie / Meedoen! Ontwikkelen sociale vaardigheden De rode draad bij alle activiteiten voor kinderen en jongeren in De Mussen is de ontwikkeling van sociale en communicatieve vaardigheden. We streven ernaar dat kinderen De Mussen als een veilige plek ervaren waar zij zichzelf kunnen zijn, zich op verschillende gebieden kunnen ontwikkelen en vriendelijk met elkaar omgaan. Naschoolse- en vakantieactiviteiten

17 Elke middag na school zijn er activiteiten voor kinderen van 4 tot en met 12 jaar. De kinderen hebben dan de gelegenheid om vrij te spelen, te lezen, voorgelezen te worden, te knutselen, zich te verkleden etc. Naast de inloop kunnen kinderen hun talenten ontwikkelen bij diverse cursussen in De Talenten Tent! Ook maken kinderen gebruik van de mogelijkheid om na school huiswerk te kunnen maken in De Mussen. In de vakanties zijn er elke dag activiteiten en gaan we er vaak op uit met de kinderen: naar de verschillende parken in Den Haag of naar Scheveningen. In 2013 hebben we ook met de kinderen en hun ouders een bezoek gebracht aan Blijdorp. Speelotheek De Speelotheek in De Mussen heeft een uitgebreid assortiment educatief speelgoed voor kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar. Twee keer per week is er een speelmiddag in de Speelotheek waar kinderen en hun ouders kunnen komen spelen. Ouders kunnen dan voorlichting krijgen over het aanwezige materiaal en het belang van spelen en goed speelgoed voor de ontwikkeling van hun kind. Cinema De Mussen Het afgelopen jaar werd Cinema De Mussen feestelijk geopend. Elke maand kunnen kinderen en hun ouders op zondag een filmvoorstelling bezoeken. Er worden kwaliteitsfilms op groot doek vertoond, zodat de kinderen een echt bioscoopgevoel hebben. De Cinema werd mogelijk gemaakt door bijdragen van de donateurs van de Vereniging De Mussen, Stichting Sint Nicolaas Gasthuis, het Henriëtte Fonds en de Rabobank Foundation, afdeling Den Haag. Meidenclub Circa 50 meisjes bezoeken wekelijks de meidengroep in De Mussen. Tijdens de meidenclub kunnen meisjes elkaar ontmoeten, gezamenlijk activiteiten ondernemen, informatie krijgen en met elkaar praten over onderwerpen die voor hen van belang zijn. In De Mussen bieden we de meiden een veilige plek om zich te uiten. Naast zinvol besteden van vrije tijd is het aanbod, op speelse wijze, gericht op de persoonlijke ontwikkeling van de meiden. Hiervoor wordt de zogenaamde Superwoman methodiek gebruikt. Dit jaar is er voor het eerst een meidenkamp georganiseerd. Dertig meiden hadden de tijd van hun leven en werden fysiek en mentaal uitgedaagd bij verschillende activiteiten zoals de GPS speurtocht, een dropping en een challenge run. Voor de meiden was het een onvergetelijke ervaring. Voor de meesten van hen was het de eerste keer dat zij buiten de familiekring een paar dagen zonder ouders weg waren. 17

18 18 Kinderresto VanHarte Wekelijks bezoeken zestig kinderen en hun ouders het Kinderresto. Tijdens het Kinderresto kunnen ouders elkaar ontmoeten en wordt er een gezond 3-gangen menu geserveerd op mooi gedekte tafels. Ouders van verschillende culturele achtergronden kunnen elkaar aan tafel ontmoeten. Tijdens het eten krijgen ouders en kinderen informatie over zaken die voor hen van belang zijn. Zo was er het afgelopen jaar voorlichting over een gezonde leefstijl en werden er verschillende uitstapjes georganiseerd, o.a. naar het Museon. In samenwerking met de bibliotheek wordt er regelmatig voorgelezen en was er aandacht voor de Kinderboekenweek. Tussen de gangen door treden kinderen op en laten zij de gasten zien wat zij in het kunst- en cultuurprogramma in De Mussen hebben geleerd. Ook werden er feesten van verschillende wereldreligies gevierd in het Resto. Na een jaar zijn er bij het Kinderresto verschillende buurtbewoners als vrijwilliger betrokken, ook de kinderen participeren in het Resto door mee te helpen in de keuken, de tafels te dekken, eten op te dienen en af te ruimen. Zomerschool Tijdens de vakantieperiode was er weer een Zomerschool in De Mussen. Uit onderzoek blijkt dat deelname aan een Zomerschool de onderwijskansen van kinderen vergroot. Tevens draagt deelname aan de Zomerschool bij aan meer kennis over de wereld, een bredere talentontwikkeling en sociale competenties. De tweede Zomerschool in De Mussen is opnieuw een groot succes geworden. 123 Kinderen van 8 verschillende scholen in de wijk kwamen in de zomervakantie 3 weken lang dagelijks naar de Zomerschool in De Mussen. In de ochtend werd er vooral gewerkt aan taal en woordenschat, maar ook rekenvaardigheden kwamen aan bod. Regelmatig werden de kinderen getoetst om te zien of ze daadwerkelijk iets leerden. De toetsen werden steeds beter gemaakt, wat enorm motiverend was voor de kinderen. In de middag konden de kinderen hun talenten ontwikkelen bij de programma s op het gebied van Kunst en Cultuur en Sport. De kern van het programma voor de Zomerschool is gebaseerd op het succesvolle Word Generation, ontwikkeld door Harvard University. Dit Amerikaanse programma werkt aan verschillende doelen: diepe en actieve kennis van schooltaalwoorden, leesbegrip, mondelinge taalvaardigheid, schrijfvaardigheid en algemene kennis. Er waren diverse thema s zoals vegetarisch eten, dunne modellen, culturen, reclame en genetische manipulatie. Vooral moeilijke woorden die bij deze thema s horen worden geoefend. Ook hun eigen mening over het onderwerp werd besproken.

19 Zo waren er workshops turnen, balspelen, koken, rap, songwriting, mode en styling, techniek en creatie. De Zomerschool werd afgesloten met een happening in het Vaillant theater en een uitstapje naar Duinrell. De zaterdagschool Na de zomervakantie heeft de zaterdagschool haar deuren geopend. Op de zaterdagschool volgen 30 leerlingen van de Jan Ligthart school die het nodig hebben én gemotiveerd zijn extra lessen in taal en rekenen. Ouderparticipatie Het is van belang dat ouders betrokken zijn bij de invulling van de vrije tijd van hun kinderen en bij de activiteiten van De Mussen. Door het succes van een tweetal programma s voor moeders is de participatie van ouders in het afgelopen jaar sterk toegenomen. Steeds meer ouders kwamen kijken bij uitvoeringen en exposities van hun kinderen. Ouders helpen bij de kinderactiviteiten na school en in de vakantie. Zeer regelmatig verzorgden de moeders lunches bij bijzondere gelegenheden of speciaal bezoek. Ouders nemen met hun kinderen deel aan de sportactiviteiten op zaterdag en helpen bij het opbouwen en afbreken van de familiebioscoop op zondag. Voor sommige ouders was de eigen bijdrage, die bij sommige activiteiten wordt gevraagd, een probleem. Ouders die niet kunnen betalen, kunnen in natura een bijdrage leveren, bijvoorbeeld door in de Sportotheek te helpen. 19

20 20 De Mussen in beeld

21 21

22 Kunst en Cultuur De Carrousel Bijdragen van het VSB fonds, Stichting Levi Lassen, het Fiep Westerdorp Fonds en het Madurodam fonds hebben mogelijk gemaakt dat de Carrousel in 2013 door heeft kunnen draaien. De Carrousel is een onderdeel van Kooren voor De Mussen, het samenwerkingsverband van De Mussen en het Koorenhuis. 22 Wat gebeurt er in een Carrousel? Kinderen kunnen 2 maal per week na school naar De Mussen komen en in de Carrousel stappen. In de Carrousel kun je leren zingen, theater maken, strip tekenen, dansen, djembe spelen, mode maken, tekenen en schilderen, sing- en songwriting, rappen en beeldend werken. De eerste weken kunnen kinderen kijken wat ze leuk vinden, daarna gaan ze zich verdiepen in één discipline. Behalve vaardigheden op dit gebied leren kinderen in de Carrousel dat het tijd kost om mooie dingen te maken, dat je daar uithoudingsvermogen voor nodig hebt en soms goed moet kunnen samenwerken. Aan het eind van een Carrouselperiode waren er prachtige exposities en uitvoeringen voor de ouders, familie, vrienden en buren. De kinderen waren heel trots om te laten zien wat zij hebben geleerd! De kinderen van styling hadden nagedacht over het inrichten van hun eigen huis, hoe zag dat er uit? Ze hadden maquettes gemaakt, behang ontworpen, tekeningen en ontwerpen gemaakt en zelfs mooie 3D objecten. Daarnaast hebben ze ook een prachtige serie portretten gemaakt in houtskool. De jongens en meiden van Rap wisten de zaal op gang te brengen met hun leuke en ontroerende raps. In de Carrousel na de zomervakantie hebben de kinderen gewerkt aan een echte musical. Na de zomer zijn er nog 2 Carrousels aangeboden, waarin de kinderen hun talenten konden verdiepen. Vooral de dans- zang- en rapgroepen hebben een hoog niveau weten te bereiken. De TalentenTent! In de TalentenTent! Van De Mussen kunnen kinderen hun talenten ontwikkelen. Vaak mogelijk gemaakt door bijdragen van serviceclubs, bedrijven en sponsoren. Het afgelopen jaar namen de kinderen in het kader van de TalentenTent! deel aan diverse cursussen, onder ander manga tekenen, dans, de lego club, het kinderkoor en de schaakklas.

23 MEIDEN RAP Ik ben Hanane, Ik hou van heel veel Sueda: Ik ga je nu vertellen waar ik dingen, zoals zingen en meiden veel van hou. Van warme zonnestralen dingen. Ik kan wel brutaal zijn maar en niet van deze kou. Zomer mag van ik heb een hart van goud. Mijn mij het hele jaar wel duren. Op het familie is belangrijk, mijn nichtje is strand naar de mooie golven zitten een schattebout. turen. Met een turkse pizza in m n hand. Loop ik door het hele land. Ik ben Zeynep ik hou van zingen Ook van shoppen en dat soort Ik ben Eman, ik hou van zingen meiden dingen. Van rijmen word Soms staat mijn beltoon hard te ik blij jij en ik zij aan zij. ringen. Ik ga heel vaak shoppen Buiten is het fijn, nu ben ik nog wat Maar hou niet van hard schoppen klein. Maar zoals bloemen bloeien Met vriendinnen sta ik te praten ga ik opgroeien. Ik ga graag naar de Zij zijn mijn echte maten. buren. Laat mij maar lekker gluren Ik zit op school om te leren. Door mijn zonnebril zie ik wat ik wil Daarvoor dragen we mooie kleren zien. Waar ik ook ben ik scoor een tien Dit is weer het einde van de zinnen Ik doe gewoon m n ding en chill met Terwijl ik nog sta te zingen. m n zonnebril Doe maar mee en zwaai met je handen. Dit is liefde voor alle landen. Ik ben Sharaysha, Ik hou van zingen Op straat of in de badkamer, sta ik Klap in je handen want ik ben Ilhaam dan te springen. Met volleybal en Ik hou van zingen met mijn vriendinnen. Ik hou van de zon en de zee ga je dansen voel ik me heel erg vrij Ook voetballen als spits of keeper mee? Ik hou van mijn moeder ze maakt me heel erg blij. Met mijn staat op nummer 1. Winkelen dat doe nichtje kan ik lachen ze is mijn ik graag in het weekend. Luister maar hartendief. Als mijn ma en ik gaan goed want wij hebben veel talent shoppen vind ik haar heel erg lief. En zoals ik al zei ik hou van mijn vriendinnen. Dit is het einde van onze mooie zinnen. 23

24 Sport en Gezondheid Sportzaal en fitnessruimte Door bijdragen van Fonds 1818, Stichting het Vaillant fonds en het Haagse Groen Kruis fonds konden er extra sport- en spelmateriaal worden aangeschaft voor de sportzaal. De gemeente Den Haag bekostigde in het kader van het buurthuis van de Toekomst een nieuwe vloer in de gymzaal. Daarnaast werd in het kader van de campagne gezond = vet door de gemeente de fitnessruimte opnieuw ingericht. 24 Sportactiviteiten voor kinderen De sportactiviteiten werden ook in het afgelopen jaar weer druk bezocht door de kinderen uit de buurt. Mede door de inzet van stagiaires had De Mussen in 2013 weer een uitgebreid sportaanbod, waar 150 kinderen aan hebben deel genomen. Dit jaar is er extra aandacht gegeven aan een sportaanbod voor kleuters en voor meiden. Wekelijks was er een sport- en spelmiddag voor kleuters. Voor meiden was er een apart meidensportuur. Door een bijdrage van de Soroptimisten in Wassenaar kon er na de zomer een danscursus aangeboden worden voor de meiden. Naast het aanbod van verschillende sporten, waaronder o.a. voetbal, hockey, turnen en handbal, hebben de kinderen van De Mussen met verschillende teams deelgenomen aan diverse lokale, provinciale en landelijke toernooien. Als vanouds was het Mussenteam succesvol en werden er veel bekers mee terug genomen; zo werd het Mussen voetbalteam winnaar van Zuid-Holland en werd de beker binnengehaald van het KNVB toernooi in de leeftijd onder de 13. In de zomer werden diverse fietstochten georganiseerd en werd er een wedstrijd van ADO bezocht.

25 Bereik In 2013 hebben 450 kinderen deelgenomen aan de verschillende kinderactiviteiten. Sportotheek De Sportotheek werd ook het afgelopen jaar druk bezocht: in 2013 zijn er 75 nieuwe leden bijgekomen, wat het ledenbestand op 290 brengt. In de zomermaanden was de Sportotheek dagelijks open. Dat kon door de inzet van vrijwilligers en stagiaires. Met name jongeren waren actief bij het uitlenen van speelgoed voor hun kleinere broertjes en zusjes. Zo werd de Sportotheek een verzamelplaats van oudere kinderen en jongeren die meehielpen met de uitleen en fietsen repareerden. Tijdens de Nationale Buitenspeeldag was er een groot buitenspeelfeest rondom de Sportotheek. Kanjers! Ter bestrijding van overgewicht van kinderen werd in 2013 het project Kanjers! voortgezet. Twee maal per week konden kinderen deel nemen aan de activiteiten van het project Kanjers!. Kanjers! beoogt dat kinderen en ouders zich bewust worden van de gevolgen van overgewicht bij kinderen. Verandering in leefstijl in de zin van gezonder gaan eten, meer bewegen en ontwikkelen van plezier in bewegen is het belangrijkste aandachtspunt geweest bij de uitvoering van het programma. Haagse Aanpak Gezond Gewicht (HAGG) De Mussen neemt deel aan HAGG (Haagse Aanpak Gezond Gewicht). Via deze aanpak kon er het afgelopen jaar kleuterdans worden aangeboden. Omdat deze lessen werd gecombineerd met taal en rekenen was het ook heel leerzaam! Daarnaast heeft HAGG de inzet van de kinderwerkster bij Resto vanharte gefinancierd. 25

26 Jongeren (12-21 jaar) Participatie / Meedoen Jongerenwerkers stimuleren en ondersteunen jongeren om zich op een positieve manier te ontwikkelen. Indien nodig kunnen jongeren bij hen terecht met vragen omtrent school, werk en andere belangrijke zaken in hun leven. Inloopactiviteiten voor jongeren Vijf dagen per week is de soos geopend voor de tieners en één avond per week voor de jongeren vanaf 16 jaar. De soos is een plek waar jongeren elkaar kunnen ontmoeten en verschillende activiteiten kunnen ondernemen, zoals dammen, tafelvoetbal, tafeltennis, films kijken, gamen, enz. De inloop is voor jongerenwerkers een manier om jongeren te bereiken en te activeren. 26 Vakantieactiviteiten Het afgelopen jaar zijn er in alle vakanties activiteiten voor jongeren georganiseerd. Deze activiteiten vonden plaats in De Mussen (verschillende toernooien, filmavonden) of daarbuiten (paintballen, bowlen, schaatsen, Duinrell). De jongeren zijn ook weer op kamp gegaan, dit jaar naar het Mussennest in Otterlo. Het veelzijdige programma en de mooie plek hebben het voor de jongeren tot een onvergetelijke vakantie gemaakt. De zomervakantie stond ook in 2013 in het teken van de Ramadan. De Mussen, Samson en Next Projecten hadden gezamenlijk een veelzijdig aanbod gecreëerd voor alle jongeren in de wijk. De activiteiten vonden plaats na zonsondergang en waren weer een groot succes. De jongeren én de ouders vonden het fantastisch dat we na zonsondergang open waren. We hopen dat we door deze gewijzigde openingstijden een bijdrage hebben kunnen leveren aan het beperken van de overlast die de aanwezigheid van jongeren s nachts op straat geeft, tijdens de Ramadan. Oud en Nieuw is dit jaar succesvol verlopen. 150 Bezoekers vierden oud op nieuw bij De Mussen, onder wie buurtbewoners, ouders en jongeren. Jongerenwerkgroep

27 Het is belangrijk dat jongeren meedenken over het aanbod en verantwoordelijkheid nemen over de gang van zaken in het jongerenwerk. Ook dit jaar was de jongerenwerkgroep actief in De Mussen. Zij kwamen met suggesties om het aanbod te verbeteren en namen verantwoordelijkheid voor een goede gang van zaken en een goede sfeer. Meidenactiviteiten In 2013 is er een aanvang gemaakt met het aanbieden van meidenwerk in De Mussen. Meiden in de Schilderwijk leven vaak in twee verschillende werelden: thuis en buitenshuis. De verwachtingen en eisen zijn voor hen in die twee werelden anders en soms conflicterend. Het is voor meiden soms moeilijk om daar hun weg in te vinden. Aan de ene kant willen zij voldoen aan de verwachtingen van hun ouders, maar aan de andere kant willen zij ook voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij waarin zij leven. Het is belangrijk dat De Mussen met de meiden bekijkt wat we voor hen kunnen betekenen en waar zij behoefte aan hebben. Middels een prettige en stimulerende omgeving en een nieuwe methodische aanpak biedt De Mussen de meiden de gelegenheid om erachter te komen wat zij willen bereiken in hun leven. Daarnaast ontmoeten de meiden anderen die in dezelfde situatie verkeren waardoor zij van elkaar kunnen leren. In het meidenwerk wordt gewerkt met de methode Superwoman. De meiden komen wekelijks bij elkaar, zij ondernemen verschillende activiteiten samen en bespreken verschillende thema s. Af en toe zijn er uitstapjes en gaan de meiden naar een theatervoorstelling of de bioscoop. Kunst en Cultuur SJOET! SJOET! is een programma voor talent - ontwikkeling voor jongeren in de leeftijd van 12 tot 16 jaar. SJOET! is ontstaan uit de samenwerking tussen De Mussen en het Koorenhuis en heeft haar naam te danken aan een vrolijke sessie naam verzinnen met enkele jongeren van De Mussen. Ze kozen voor SJOET! omdat het klinkt als iets wat heel leuk is om te doen, te maken of om bij te zijn. SJOET! is tevens de afkorting van Schilderswijk JOngeren En Talent! De achterliggende gedachte van SJOET! is dat bij jongeren de behoefte groot is om bij een groep aan te sluiten. Bekend is ook dat de invloed en betekenis van de peergroep op deze leeftijd in grote mate van invloed is op en bijdraagt aan de vorming, het wereldbeeld en het zelfbeeld van jongeren. De peergroep kan van invloed zijn op asociaal, maar ook op pro sociaal gedrag. Vanuit de behoefte van jongeren om bij een groep aan te sluiten enerzijds en de wetenschap dat de invloed van diezelfde groep bepalend is in zowel positieve als negatieve zin in de ontwikkeling van jongeren anderzijds is SJOET! ontstaan en ontwikkeld. SJOET! legt de verbinding tussen talentontwikkeling op het gebied van kunst en nieuwe media én het ontwikkelen van sociaal maatschappelijke vaardigheden. SJOET! is zowel procesals resultaatgericht. Het programma wil een doelgerichte bijdrage leveren aan het 27

28 28 persoonlijk en maatschappelijk perspectief van jongeren. Tijdens een SJOET! krijgen de jongens en meiden les van een vakdocent in een bepaalde kunstdiscipline. Gezamenlijk werken zij aan een resultaat (een opvoering, expositie). De jongerenwerker begeleidt het proces daar naar toe. Door de bijdragen van SNS Reaal fonds, Stichting Boschuysen, Stichting Theodora Boasson, Fonds 1818 en Fonds Schiefbaan Hovius zijn we na de zomer gestart met SJOET! SJOET! Dag Om jongeren in de wijk te motiveren voor SJOET! is er een SJOET! dag georganiseerd. Jongens en meiden konden die dag kennis maken met theater, (stopmotion) film maken, fotografie, capoeira en rap. Na deze kennismaking zijn we gestart met een SJOET! fotografie voor meiden en Rap Sing & Songwriting voor jongens. Vooral deze laatste SJOET! was heel succesvol. Er zijn prachtige raps gemaakt, de jongens hebben opgetreden tijdens de Open Mic en hun raps opgenomen in de studio. Studio M.U.S. (Music Unlimited Schilderswijk) In studio M.U.S. kunnen jongeren op een zinnige manier hun vrije tijd besteden. Zij kunnen hun talent ontwikkelen en leren om zich creatief te uiten. Ook in het afgelopen jaar hebben jongeren uit de buurt eigen nummers op kunnen nemen in de studio. PAPA EN MAMA Papa, mama, soms ben ik vervelend, het spijt me ik meen het, begrijp me ik weet het. Jullie geven me alles en daarom ben ik blij. En trots dat jullie me ouders zijn. En mama veeg die tranen van u af want jij zit in me hart en jij bent zo apart.. en papa u bent echt een lieve man, en als ik met u ben dan ben ik nooit bang. En later wil ik net als u zijn, ik zal altijd in uw buurt zijn. Want ik heb de beste ouders, echt de beste ouders. Jullie moeten weten dat, ik van jullie hou dus. Mama moet weten zij is de beste vrouw plus. Papa moet weten, hij is me leven. Hij is een superheld, hij maakt me blij. Papa en mama dit is voor jullie allebei! Rap van Ismael, Kevin, Mohammed en Adam

29 Open Mics Het afgelopen jaar zijn er, in samenwerking met stichting Aight, 2 Open Mics geweest, die werden bezocht door 200 jongeren. Tijdens de Open Mics was er aandacht voor breakdance, dj s en graffiti. De jongeren van SJOET! gaven een spetterend optreden en er waren spannende battles, die volgens de jury werden gewonnen door de meiden. De rapper die de Open Mic had gewonnen kreeg een optreden bij Radio Den Haag FM. Kookworkshops Het afgelopen jaar waren er wekelijks kookworkshops voor jongeren. Jongeren worden op deze manier gestimuleerd om gezond én lekker te koken. Elke week worden er gerechten bereid uit verschillende culturen. Bij het eten was er aandacht voor tafeletiquette. De belangstelling voor de kookworkshops was overweldigend: meer dan 55 jongeren hebben afwisselend deelgenomen aan de workshops. Sport en Gezondheid Diverse sportactiviteiten Vijf dagen per week kunnen jongeren in De Mussen komen sporten. Mede door de inzet van de Teamplayers hebben we de jongeren het afgelopen jaar weer een veelzijdig sportprogramma aan kunnen bieden aan jongeren. Voor de meiden was er een speciaal programma. De Mussen heeft ook in 2013 deel genomen aan diverse toernooien. Met voetbal zijn veelvuldig successen geboekt bij de verschillende toernooien in Den Haag en in het land: 22 van de 28 voetbaltoernooien die gespeeld werden heeft het Mussenteam gewonnen. Maar ook het Beach volley toernooi in Scheveningen werd gewonnen door het Mussenteam. In 2013 hebben 150 jongens en 30 meiden deel genomen aan de verschillende activiteiten in het jongeren- en meidenwerk. 29

30 Volwassenen / Ouders PARTICIPATIE Voor het welzijn van kinderen en jongeren in de wijk is het van belang dat hun ouders in de samenleving kunnen participeren en zelfredzaam zijn. De Mussen streeft ernaar om in haar activiteitenaanbod hier een bijdrage aan te leveren. Door nieuwe projecten als de Schilderswijk Moeders en Ouders Doen Mee heeft de participatie van moeders in De Mussen een enorme vlucht genomen. Tientallen moeders zijn door deze projecten actief geworden, in en buiten De Mussen. Moeders ontwikkelen zich, zijn actief, doen mee. En dit doet hen zichtbaar goed: 30 Mijn man zegt dat ik veel blijer ben geworden sinds ik actief ben geworden in De Mussen Opvoedingsondersteuning De leidsters van de Voorschool ondersteunen de ouders bij opvoedingsvragen. Daarnaast zijn ouders welkom bij de verschillende opvoedingsondersteunende cursussen, zoals Samenspel, de Supermama s, de koffieochtenden en de cursussen ouderbetrokkenheid. Ouderbetrokkenheid Voor een optimaal verloop van de schoolcarrière van kinderen is het van belang dat ouders betrokken zijn bij de school van hun kinderen en kennis hebben over de ontwikkeling van kinderen. Ouders hebben daarnaast veel opvoedvragen en voelen zich soms opvoedingsonmachtig. Tijdens de cursussen ouderbetrokkenheid komen onderwerpen aan bod die ouders bezighouden en die van belang zijn voor een voorspoedige schoolcarrière van kinderen. Ouders worden geïnformeerd en zaken rondom de verschillende leefgebieden van kinderen worden besproken. Hierdoor worden de opvoedvaardigheden van ouders vergroot. ers

31 Een van de grote succesvolle projecten van het afgelopen jaar betreft het project Schilderswijk Moeders. In het kader van de Deal Schilderswijk is dit project door De Mussen ontwikkeld en uitgevoerd, in samenwerking met de Stichting Moeder en Dochter, Stichting Multi Culturele Vrouwen Schilderswijk, STEK, YFC the Mall en Stichting Goed Hart. Het project Schilderswijk Moeders heeft als doel om geïsoleerde vrouwen in de wijk te bereiken en obstakels weg te nemen die participatie van deze vrouwen in de samenleving belemmeren. Dit doel wordt bereikt door de inzet van getrainde en gecoachte contactvrouwen; vrouwen uit de wijk die bekend zijn met de problematiek en de wijk en haar inwoners goed kennen. Zij zijn vaak beter toegerust dan professionele hulpverleners om contacten te leggen achter de voordeur en complexe problematiek te signaleren. Zij kunnen vanuit deze positie als intermediair functioneren naar de reguliere hulpverlenende instanties. De belangstelling van vrouwen om als contactvrouw te fungeren was overweldigend en al gauw ontstond er een wachtlijst. De eerste groep Schilderswijk Moeders is inmiddels getraind en gecoacht en aan de slag gegaan. De samenstelling van deze groep is zeer divers en bestaat uit vrouwen met een Marokkaanse, Somalische, Turkse, Dominicaanse, Nigeriaanse, Antilliaanse en Roemeense achtergrond. Tezamen zijn zij een enthousiaste en betrokken groep vrouwen die zeer gemotiveerd is om met elkaar een bijdrage te leveren aan het welzijn en welbevinden van moeders in de wijk. Om dit zo goed mogelijk te kunnen doen, hebben de vrouwen een training gevolgd waar kennis werd overgedragen en vaardigheden werden getraind. Bijvoorbeeld: signaleren en doorverwijzen, de sociale kaart, privacy, communiceren, luisteren, grenzen stellen, etc. Om een goede verwijzing naar de reguliere hulpverlening goed te kunnen borgen is er een klankbordgroep verbonden aan het project. 31

32 32 In de Gezondheidscentra De Koning en Rubenshoek, Wijkverpleegkundigen, Zichtbare Schakel, Politiebureau Hoefkade, Basisschool Triangel, CJG, Stichting Wende, Taal aan Zee, Stichting Mara, Haag Wonen, Buurt en Lukaskerk / STEK voor stad en kerk. Vanaf september hebben de Schilderswijk Moeders 35 geïsoleerde vrouwen in de wijk weten te bereiken. Ouders Doen Mee Het is voor kinderen van belang dat hun ouders participeren in de samenleving: het is een goed voorbeeld als zij zien dat hun ouders werken, vrijwilligerswerk doen of een cursus volgen; kortom dat hun ouders onderdeel zijn van de samenleving waar zij in opgroeien. Ter stimulering hiervan is het project Ouders doen mee gestart. Dit project wordt gesubsidieerd door de gemeente Den Haag en vindt plaats in de Brede Buurtzones van de Schilderswijk en Transvaal. Sommige gezinnen in de Schilderswijk kampen met problemen op velerlei gebied. Dan kan het voor ouders lastig zijn om te participeren. De participatiemedewerkster van De Mussen kijkt op welke manier de problemen (deels) opgelost kunnen worden. Ook kan zij advies geven over het volgen van een opleiding, het zoeken van werk of vrijwilligerswerk. Ouders met financiële problemen worden daarnaast geholpen bij het aanvragen van middelen bij het jeugdsportfonds of het jeugdcultuurfonds, zodat kinderen zich kunnen blijven ontwikkelen en geldgebrek hierbij geen hindernis meer is. Activiteiten en Cursussen De eerste stap naar participatie in de samenleving wordt gezet door je huis uit te komen en anderen te ontmoeten. Wekelijks wordt de Bingo bezocht door 60 ouderen. Om zelfredzaam te zijn is het belangrijk dat je de taal spreekt en je verstaanbaar kan maken. In De Mussen waren het afgelopen jaar twee Taal in de Buurt-groepen actief, waar veertig vrouwen Nederlandse les hebben gekregen. Daarnaast gaf een vrijwilliger van de Rotary één maal per week Nederlandse conversatielessen. Het afgelopen jaar hebben 40 buurtbewoners computerlessen gevolgd. Faciliteren van Buurtgroepen In het kader van participatie kunnen buurtgroepen en zelforganisaties gebruik maken van ruimtes in De Mussen. De Mussen faciliteerde aldus de Stichting Moeders en Dochters, een Turkse vrouwengroep, Werkgroep de Groene Mus en een Klaverjasclub. SPORT EN GEZONDHEID Sportimpuls Zeer verheugd waren we het afgelopen jaar met de toekenning van subsidie door ZonMw om een sportimpuls uit te voeren in de Schilderswijk-Oost. Door deze middelen zijn we de komende twee jaar in staat om een meer divers sportprogramma aan te bieden voor meer buurtbewoners. Het doel is om in 2015 een bloeiende Buurtsportvereniging De Mussen opgericht te hebben met 500 actieve leden en een gevarieerd sportaanbod. In 2013 lag het

33 zwaartepunt op het maken van een Plan van Aanpak en de oprichting van een BSV. Met ondersteuning van de Teamplayers willen we het project verder gaan uitvoeren in Dames Sport Tweehonderd vrouwen namen deel aan het sportprogramma van De Mussen. Deze vrouwen van verschillende nationaliteiten, leeftijden en achtergronden hebben naast samen sporten ook sociale activiteiten ondernomen. Naast het al bestaande aerobics, Taalbom, yoga en fitness, hebben we nieuwe elementen in de bestaande lessen geïntegreerd: tai chi, houdingsoefeningen, medische oefeningen voor rug-schouder-knie en circuittraining. Ook in 2013 werd Taalbom aangeboden: een cursus waarbij bewegen en taal worden gecombineerd. Deelnemende vrouwen worden begeleid bij het afvallen en krijgen informatie over een gezonde levensstijl en gezondheidsgerelateerde onderwerpen die voor hen van belang zijn. Bereik De Mussen heeft het afgelopen jaar 550 ouders bereikt. 33 Sporten bij de Mussen is veel meer dan slechts een les bezoeken; het is Sporten +; het is letterlijk en figuurlijk in beweging komen, contacten maken, je buren en buurt leren kennen. Om die reden zijn er, naast het sporten, ook andere activiteiten aangeboden. We zijn het jaar begonnen met een puzzelwandeltocht door de eigen buurt. En we zijn op bezoek geweest in het Gemeentemuseum en hebben Prinsjesdag bezocht. Voor velen was dit een eerste kennismaking met hun eigen buurt, stad en Koning. Ik woon hier al veertig jaar, maar dit heb ik nog nooit gezien.

I. De Mussen Buurtcentrum De Mussen heeft als missie het bieden van kansen aan kinderen, jongeren en hun ouders in de Haagse Schilderswijk.

I. De Mussen Buurtcentrum De Mussen heeft als missie het bieden van kansen aan kinderen, jongeren en hun ouders in de Haagse Schilderswijk. WELZIJNSPROGRAMMA 2014 I. De Mussen Buurtcentrum De Mussen heeft als missie het bieden van kansen aan kinderen, jongeren en hun ouders in de Haagse Schilderswijk. De Mussen is een kleinschalige organisatie

Nadere informatie

De volgende fondsen steunden De Mussen in 2014:

De volgende fondsen steunden De Mussen in 2014: Jaarverslag 2014 De volgende fondsen steunden De Mussen in 2014: Stichting Steunfonds Den Beer Poortugael Stichting F.S. Tijmstra Fonds Schiefbaan Hovius Stichting Theodora Boasson Snickers-de Bruijn Stichting

Nadere informatie

Moeder- en kindcentrum

Moeder- en kindcentrum Moeder- en kindcentrum Jaarverslag 2012 'Een Duurzame Toekomst 2011-2014' Februari 2013 Moeder- en Kindcentrum Bij-1 Schimmelweg 1 2524 VT Den Haag 070 785 58 20 06 19 45 43 47 info@bij-1.nl Stichting

Nadere informatie

Kids2b. Een koffer vol bagage. Kleine kinderen worden groot. REIS vormt de kern van ons handelen; RES PEC VOOR. Het pedagogisch beleid

Kids2b. Een koffer vol bagage. Kleine kinderen worden groot. REIS vormt de kern van ons handelen; RES PEC VOOR. Het pedagogisch beleid Op REIS met Kids2b Kids2b Kids2b is zeer verheugd dat u uw kind aan ons toevertrouwd. Wij begrijpen dat het voor S I E R u als ouder een grote stap is om een deel van de zorg en opvoeding van uw kind te

Nadere informatie

Activiteitenoverzicht en Jaarrekening Vereniging voor de Haagse Jeugd Clubhuizen de Mussen. Den Haag

Activiteitenoverzicht en Jaarrekening Vereniging voor de Haagse Jeugd Clubhuizen de Mussen. Den Haag Activiteitenoverzicht en Jaarrekening 2014 Vereniging voor de Haagse Jeugd Clubhuizen de Mussen te Den Haag Den Haag, 4 mei 2015 Inhoudsopgave A Activiteitenoverzicht 2 1. Doelstelling Vereniging 3 2.

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Moeder- en kindcentrum Bij-1 Jaarverslag 2013 'Een Duurzame Toekomst 2011-2014'

Moeder- en kindcentrum Bij-1 Jaarverslag 2013 'Een Duurzame Toekomst 2011-2014' Moeder- en kindcentrum Bij-1 Jaarverslag 2013 'Een Duurzame Toekomst 2011-2014' Juni 2014 Moeder- en Kindcentrum Bij-1 Schimmelweg 1 2524 VT Den Haag 070 785 58 20 06 19 45 43 47 Stichting Bij-1 info@bij-1.nl

Nadere informatie

De Mussen Hoefkade 602 2526 CM Den Haag Tel: 070-3888700 www.demussen.nl

De Mussen Hoefkade 602 2526 CM Den Haag Tel: 070-3888700 www.demussen.nl De Mussen Hoefkade 602 2526 CM Den Haag Tel: 070-3888700 www.demussen.nl Geachte lezer, De Mussen, Huis van de buurt. Thuis in de buurt. Dankzij hulp en steun van velen kunnen wij ons al vele jaren inzetten

Nadere informatie

MOEDER- EN KINDCENTRUM BIJ-1 DE ARMOEDE VOORBIJ

MOEDER- EN KINDCENTRUM BIJ-1 DE ARMOEDE VOORBIJ MOEDER- EN KINDCENTRUM BIJ-1 DE ARMOEDE VOORBIJ 2015-2017 Jaarverslag 2015 Maart 2016 Plan A Bij-1 Schimmelweg 1 2524 VT Den Haag 070 785 5820 06 1945 4347 Stichting Bij-1 KvK 53959965 Bankrekening NL92

Nadere informatie

MOEDER- EN KINDCENTRUM BIJ-1 DE ARMOEDE VOORBIJ

MOEDER- EN KINDCENTRUM BIJ-1 DE ARMOEDE VOORBIJ MOEDER- EN KINDCENTRUM BIJ-1 DE ARMOEDE VOORBIJ 2015-2017 Jaarverslag 2015 Maart 2016 Plan B Bij-1 Schimmelweg 1 2524 VT Den Haag 070 785 5820 06 1945 4347 Stichting Bij-1 KvK 53959965 Bankrekening NL92

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan buitenschoolse opvang het Zwammeke

Pedagogisch beleidsplan buitenschoolse opvang het Zwammeke Pedagogisch beleidsplan buitenschoolse opvang het Zwammeke Inhoud 1. Inleiding 2. Onze visie 3. Doelstellingen 4. Pedagogische uitgangspunten voor het kind 5. Pedagogische uitgangspunten voor de groepsleiding

Nadere informatie

Het ontmoetingspunt voor groot en klein. Locatie Zwijsenstraat

Het ontmoetingspunt voor groot en klein. Locatie Zwijsenstraat Het ontmoetingspunt voor groot en klein Locatie Zwijsenstraat Kindcentrum De Kiezel, Mgr Zwijsenstraat 85, 5683 HB Best 0499-714214, www.kindcentrumdekiezel.nl Welkom op de kindcentrum De Kiezel. Samen

Nadere informatie

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN

Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN Training - Begeleiding - Coaching BALANS DE BAAS VOOR VROUWEN DIE MAMA ZIJN OF WORDEN HERKEN JE DIT? Heb je steeds het gevoel het net niet goed genoeg te doen voor iedereen? Zijn de dagen te kort voor

Nadere informatie

Peuteropvang Uithuizen

Peuteropvang Uithuizen Peuteropvang Uithuizen Ontdek, leer, groei en geniet! SPELEN, ONTMOETEN EN BELEVEN! Goed voorbereid naar de basisschool Samen met andere kinderen ravotten, dansen, zingen, rennen, knutselen, puzzelen en

Nadere informatie

Alle bestuursleden zijn gezamenlijk bevoegd om besluiten te nemen namens stichting Meridiaan.

Alle bestuursleden zijn gezamenlijk bevoegd om besluiten te nemen namens stichting Meridiaan. Algemene gegevens Stichting Meridiaan Meridiaan 40 3813 AW Amersfoort www.stichtingmeridiaan.nl RSIN 816179281 KvK Inschrijvingsnummer 32116451 Doel Het doel van Stichting Meridiaan kan samengevat worden

Nadere informatie

Activiteitenbeleid 2013

Activiteitenbeleid 2013 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6: Pedagogisch beleid TintelTuin De 6 competenties Visie Activiteitenbeleid binnen het (dag)programma Laat zien

Nadere informatie

Nieuwsbrief SWW Peuteropvang Nr. 5, maart 2016. Beste ouder(s), verzorger(s),

Nieuwsbrief SWW Peuteropvang Nr. 5, maart 2016. Beste ouder(s), verzorger(s), Nieuwsbrief SWW Peuteropvang Nr. 5, maart 2016 Beste ouder(s), verzorger(s), De lente is begonnen!!! Op de peuteropvang is de lente 1 van de favoriete thema s van de peuters en pedagogisch medewerkers.

Nadere informatie

Samen de Wereld Kleuren. Pedagogische visie

Samen de Wereld Kleuren. Pedagogische visie Samen de Wereld Kleuren Pedagogische visie 2 SWK-Kinderopvang Samen de Wereld Kleuren Samen de Wereld Kleuren SWK-Kinderopvang: Samen de Wereld Kleuren Onze kinderopvangorganisaties hebben aandacht voor

Nadere informatie

Bestedingsprogramma. Onderwijsbeleid Diverse acties zijn ondernomen om een volledige bezetting van de Samenspelgroep(en) te realiseren.

Bestedingsprogramma. Onderwijsbeleid Diverse acties zijn ondernomen om een volledige bezetting van de Samenspelgroep(en) te realiseren. Bestedingsprogramma Onderwijsbeleid 2018 ABBA/VOS/1515 1) Samenspel (Toeleiding voorschool) Diverse acties zijn ondernomen om een volledige bezetting van de Samenspelgroep(en) te realiseren. Werven in

Nadere informatie

De Winckelsteegh. voor mensen met een ernstig verstandelijke handicap

De Winckelsteegh. voor mensen met een ernstig verstandelijke handicap De Winckelsteegh voor mensen met een ernstig verstandelijke handicap Maak kennis met De Winckelsteegh Wil je deze brochure lezen in eenvoudige taal? Zoek de plaatjes van het vergrootglas. Daaronder staan

Nadere informatie

Nieuwsbrief nr.4-2014 Voorschool Thusanong

Nieuwsbrief nr.4-2014 Voorschool Thusanong Nieuwsbrief nr.4-2014 Voorschool Thusanong Beste ouders De afgelopen maanden hebben er heel wat leuke en leerzame activiteiten plaatsgevonden op de Voorschool. In het kader van Koningsdag hebben de kinderen

Nadere informatie

Samen op ontdekkingsreis

Samen op ontdekkingsreis Samen op ontdekkingsreis Dagopvang & Buitenschoolse opvang Ga je mee op REIS? Stichting Kids2b, de leukste kinderopvang in Noord-Groningen. Kinderen in de leeftijd van 0 tot 13 jaar ontwikkelen zich bij

Nadere informatie

Januari 2016 nr 7 IN DIT NUMMER: In deze nieuwsbrief een overzicht van activiteiten die binnen kort naschools en in de buurt georganiseerd worden.

Januari 2016 nr 7 IN DIT NUMMER: In deze nieuwsbrief een overzicht van activiteiten die binnen kort naschools en in de buurt georganiseerd worden. IN DIT NUMMER: In deze nieuwsbrief een overzicht van activiteiten die binnen kort naschools en in de buurt georganiseerd worden. Januari 2016 nr 7 OPROEP In deze nieuwsbrief wil ik ook graag een oproep

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze op de locatie (

Pedagogische werkwijze op de locatie ( Locatie: Voorschool De Vijf Sterren opgemaakt d.d.: april 2014 door: Ineke van der Haak, locatiemanager Omvang van de voorschool en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 64 kinderen per dag

Nadere informatie

Zomerschool van Brede Buurtschool De Krullevaar 22 juli t/m 8 augustus 2013

Zomerschool van Brede Buurtschool De Krullevaar 22 juli t/m 8 augustus 2013 Zomerschool van Brede Buurtschool De Krullevaar 22 juli t/m 8 augustus 2013 Voorwoord. U hebt gekozen voor de Zomerschool en daarmee voor een extra kans voor uw kind. Ik ben blij dat u die kans met beide

Nadere informatie

Ouders over kindcentra

Ouders over kindcentra Ouders over kindcentra Oberon, september 2015 Wat vinden ouders eigenlijk van kindcentra? Kennen zij de gedachte achter Kindcentra2020? We besloten om het maar eens aan ze te vragen. Onderzoeksbureau Oberon

Nadere informatie

Inhoudelijk jaarverslag 2013

Inhoudelijk jaarverslag 2013 Inhoudelijk jaarverslag 2013 Datum: maart 2014 Naam: Stichting Regenboog Zaandam Adres: Sparrestraat 68 A Postcode en plaats: 1505 AM Zaandam Kvk Nummer: 34389380 1 INHOUDSOPGAVE Inhoud Inleiding... 3

Nadere informatie

Pedagogische Visie en Beleid

Pedagogische Visie en Beleid Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF JEUGD & JONGEREN December 2015. Column van Puck. Hallo Allemaal,

NIEUWSBRIEF JEUGD & JONGEREN December 2015. Column van Puck. Hallo Allemaal, NIEUWSBRIEF JEUGD & JONGEREN December 2015 Agenda Column van Puck 4 December Auti Soos 11 december Soep- en spellenavond 12 december Auti Actie Dag 29 december AutiJongerenCafé Vanaf Januari 2016 Auti

Nadere informatie

Jaarverslag 'Een Duurzame Toekomst ' April 2015

Jaarverslag 'Een Duurzame Toekomst ' April 2015 Moeder- en kindcentrum Bij-1 Jaarverslag 2014 'Een Duurzame Toekomst 2011-2014' April 2015 Moeder- en Kindcentrum Bij-1 Schimmelweg 1 2524 VT Den Haag 070 785 58 20 06 19 45 43 47 Stichting Bij-1 info@bij-1.nl

Nadere informatie

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf

Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan BSO De Toermalijin het Rooster

Pedagogisch werkplan BSO De Toermalijin het Rooster Pedagogisch werkplan BSO De Toermalijin het Rooster 1. De locatie BSO De Toermalijn het Rooster bevindt zich in de wijk Zuidbroek in Apeldoorn. De locatie heeft 2 basisgroepen waar kinderen in de leeftijd

Nadere informatie

Uw kind in vertrouwde handen. Kinderopvang van 0 t/m 12 jaar

Uw kind in vertrouwde handen. Kinderopvang van 0 t/m 12 jaar Uw kind in vertrouwde handen Kinderopvang van 0 t/m 12 jaar SKSG verzorgt alle vormen van professionele kinderopvang op kindercentra en bij gastouders. Voor kinderen van nul tot en met twaalf jaar. Onze

Nadere informatie

kinderdagopvang peutergroep basisschool bso alles in huis voor kinderen van 0 tot 13 jaar

kinderdagopvang peutergroep basisschool bso alles in huis voor kinderen van 0 tot 13 jaar kinderdagopvang peutergroep basisschool bso alles in huis voor kinderen van 0 tot 13 jaar educatief centrum Educatief centrum de Bongerd is een plek waar kinderen van 0 tot 13 jaar de hele dag kunnen leren,

Nadere informatie

1 e rapport mee. Vanaf 14.30 uur start de voorjaarsvakantie Start 1 e schooldag na de vakantie

1 e rapport mee. Vanaf 14.30 uur start de voorjaarsvakantie Start 1 e schooldag na de vakantie NIEUWSBRIEF nummer 4, Januari-februari 2015 Kalender December Ma 2 & di 3 feb Activiteiten De kinderen uit groep 1 t/m 8 zijn vrij. De leerkrachten hebben twee studiedagen. De kinderen uit de Cobogroepen

Nadere informatie

NASCHOOLSE DAGBEHANDELING. Figaro. Welkom! Waarom kom jij naar de groep? Informatieboekje voor kinderen die komen kennismaken. Dit boekje is van:

NASCHOOLSE DAGBEHANDELING. Figaro. Welkom! Waarom kom jij naar de groep? Informatieboekje voor kinderen die komen kennismaken. Dit boekje is van: NASCHOOLSE DAGBEHANDELING Figaro Welkom! Binnenkort kom je kennismaken op Figaro. In dit boekje leggen we je alvast wat dingen uit. Het boekje is gemaakt voor kinderen die hier voor de eerste keer komen,

Nadere informatie

VERANTWOORDING ACTIVITEITENPLAN

VERANTWOORDING ACTIVITEITENPLAN VERANTWOORDING ACTIVITEITENPLAN 201 Edam met geïntegreerde programma s voor tieners en jongeren 1 Hoofdstuk I Jeugd 5 23 jaar: doelstellingen 3 Hoofdstuk II Jeugd 5 12 jaar Hoofdstuk III Jongeren 13-23

Nadere informatie

Rapportage. Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen

Rapportage. Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen Rapportage Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen In opdracht van: Mediawijzer.net Datum: 22 november 2013 Auteurs: Marieke Gaus & Marvin Brandon Index Achtergrond van het onderzoek 3 Conclusies

Nadere informatie

Jaarverslag 2014. Tilburg. Stichting Prisma Tilburg

Jaarverslag 2014. Tilburg. Stichting Prisma Tilburg 2014 Jaarverslag 2014 Tilburg Stichting Prisma Tilburg Voorwoord Sinds 2008 zetten wij ons als stichting in voor een harmonieuze samenleving. We streven naar een samenleving waarin iedereen meedoet, waar

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

dichterbij jongeren in Zwolle

dichterbij jongeren in Zwolle dichterbij jongeren in Zwolle teamleider ronald welmers in oktober 2009 stonden we met vijf vrijwilligers, een pannakooi en een voetbal in Park de hogenkamp. geen tiener die kwam de eerste drie maanden,

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

4. Ondersteuning vrijwilligersorganisaties voor jongerenwerk en -centra

4. Ondersteuning vrijwilligersorganisaties voor jongerenwerk en -centra 4. Ondersteuning vrijwilligersorganisaties voor jongerenwerk en -centra Beleidsmatige kenmerken Beschrijving geplande activiteiten: Ondersteuning en begeleiding op aanvraag 1. Organisaties algemeen Beleid,

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan BSO Bussloo

Pedagogisch werkplan BSO Bussloo Pedagogisch werkplan BSO Bussloo 1. De locatie Onze buitenschoolse opvang biedt opvang aan kinderen in de leeftijd van 4 tot 13 jaar. BSO Bussloo is gelegen in het gelijknamige dorp Bussloo(gemeente Voorst).

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

Wist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief:

Wist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief: Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015 In deze nieuwsbrief: Wist je dat... Thema's en cursussen in maart Lezersvraag: "Moet ik mijn zoon verplichten met andere kinderen te spelen?" Mamatijd Moeders

Nadere informatie

Gewoon opvoeden in Groningen

Gewoon opvoeden in Groningen Gewoon opvoeden in Groningen Voorbeeld : gewoon opvoeden, alledaags opvoeden, alledaagse opvoedvragen Wat is dit? Start: Eigen voorbeeld geven. Voor iedereen verschillend, afhankelijk van de situatie van

Nadere informatie

De volgende fondsen steunden De Mussen in 2015:

De volgende fondsen steunden De Mussen in 2015: Jaarverslag 2015 De volgende fondsen steunden De Mussen in 2015: Stichting Steunfonds Den Beer Poortugael Héléne de Montigny stichting Fonds Schiefbaan Hovius Stichting Theodora Boasson M.A.O.C. Gravin

Nadere informatie

Welkom bij Op Stoom. Pedagogische visie. Lieve actieve medewerkers

Welkom bij Op Stoom. Pedagogische visie. Lieve actieve medewerkers Welkom bij Op Stoom Kwaliteit en service zijn belangrijke kenmerken van Op Stoom zodat ouders hun kinderen met een gerust hart achterlaten bij de medewerkers. We bieden liefdevolle zorg en inspiratie aan

Nadere informatie

Weeknieuws 13 cursus 2015 2016 20 november 2015

Weeknieuws 13 cursus 2015 2016 20 november 2015 Basisschool/Kindcentrum Stadskwartier Catharinastraat 7, 9 en 13 7941 JD Meppel 0522 251076 Pluskinderopvang 0615267632 directie@kcstadskwartier.nl www.pcbs-stadskwartier.nl Weeknieuws 13 cursus 2015 2016

Nadere informatie

Taal verbindt mensen Wij verbinden mensen met taal Want Taal doet meer dan schrijven, spreken en lezen Het is de sleutel naar een nieuwe toekomst!

Taal verbindt mensen Wij verbinden mensen met taal Want Taal doet meer dan schrijven, spreken en lezen Het is de sleutel naar een nieuwe toekomst! Taal verbindt mensen Wij verbinden mensen met taal Want Taal doet meer dan schrijven, spreken en lezen Het is de sleutel naar een nieuwe toekomst! Taal doet meer In Utrecht wonen meer dan 15.000 volwassenen

Nadere informatie

EVEN VOORSTELLEN...!

EVEN VOORSTELLEN...! EVEN VOORSTELLEN...! 2018 10forKIDS Beste ouders, 10forKIDS biedt dagopvang en peuteropvang aan kinderen van drie maanden tot vier jaar oud. Uw kind een liefdevolle, persoonlijke en een uitdagende opvang

Nadere informatie

November 2015. Welkom op onze school. Nieuwe leerlingen in de maand november zijn: Lisa Vahlkamp Krijn Zweers

November 2015. Welkom op onze school. Nieuwe leerlingen in de maand november zijn: Lisa Vahlkamp Krijn Zweers November 2015 Welkom op onze school. Nieuwe leerlingen in de maand november zijn: Lisa Vahlkamp Krijn Zweers We wensen jullie allebei een fijne tijd op onze school. Afsluiting Kinderboekenweek Op vrijdag

Nadere informatie

BASISSCHOOL DE ZEVENSPRONG

BASISSCHOOL DE ZEVENSPRONG T KLEPPERTJE BASISSCHOOL DE ZEVENSPRONG Nummer 3 jaargang 15 verschijnt iedere twee schoolweken op de website www.zevensprong.nl pag. 1 t/m 6 Directiepraatje Kennismakingskamp: Afgelopen week hebben alle

Nadere informatie

Vrijetijdsbesteding voor jongeren Sterker in de samenleving.

Vrijetijdsbesteding voor jongeren Sterker in de samenleving. Vrijetijdsbesteding voor jongeren Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Eén ding is zeker: voor verveling heb je geen tijd bij Pluryn. Of je nu lekker wil sporten, hobbyen, muziek maken of uitgaan

Nadere informatie

Kids United Inhoudsopgave. Kids United Voorwoord Henk Sijtsma. Inhoudsopgave 02 Voorwoord 03 Terugblik 04 Samenwerking 08 Hoofdsponsor 10

Kids United Inhoudsopgave. Kids United Voorwoord Henk Sijtsma. Inhoudsopgave 02 Voorwoord 03 Terugblik 04 Samenwerking 08 Hoofdsponsor 10 Kids United Inhoudsopgave Kids United Voorwoord Henk Sijtsma Inhoudsopgave 02 Voorwoord 03 Terugblik 04 Samenwerking 08 Hoofdsponsor 10 Enthousiast, gedreven, betrokken, respect: dat waren de woorden die

Nadere informatie

BROEK POLDER. Jaarverslag Broekpolder

BROEK POLDER. Jaarverslag Broekpolder BROEK POLDER Jaarverslag 2017 Broekpolder INHOUDSOPGAVE INLEIDING JEUGD- EN JONGEREN Knutsel de frutsel middag Spel op Straat Kids ART Kids FUN Spelinloop Jongerencentrum Inside5 Bouwstad Ambulant jongerenwerk

Nadere informatie

EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS

EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS EEN SCHOOL MET TALENTUITDAGEND ONDERWIJS Een school met talentuitdagend onderwijs Een basisschool kiezen is moeilijk. Er is zoveel om op te letten. Is de school wat zij lijkt? Van buiten kan een schoolgebouw

Nadere informatie

2013-2017. Actief burgerschap en sociale integratie

2013-2017. Actief burgerschap en sociale integratie 201-2017 Actief burgerschap en sociale integratie Inhoudsopgave: Kwaliteitszorg actief burgerschap en sociale integratie Visie en planmatigheid Visie Doelen Invulling Verantwoording Resultaten Risico s

Nadere informatie

Informatie voor ouders/verzorgers en professionals. Het Kinderwerk. Helpt kinderen zich te ontwikkelen!

Informatie voor ouders/verzorgers en professionals. Het Kinderwerk. Helpt kinderen zich te ontwikkelen! Informatie voor ouders/verzorgers en professionals Het Kinderwerk Helpt kinderen zich te ontwikkelen! Kinderen moeten zorgeloos kunnen opgroeien in een omgeving waarin aandacht is voor hun ontwikkeling.

Nadere informatie

Tekst en Beeld Fotoverhaal En heel veel foto s! Even voorstellen... De redactie van HVT Nieuws Vakantieplannen

Tekst en Beeld Fotoverhaal En heel veel foto s! Even voorstellen... De redactie van HVT Nieuws Vakantieplannen Hoedje van Papier in de Wijk - Kindermagazine HVT Nieuws - Editie 1 - Juni 2009 Even voorstellen... De redactie van HVT Nieuws Vakantieplannen Tekst en Beeld Fotoverhaal En heel veel foto s! Van de redactie

Nadere informatie

facebook.com/fritsphilips voor brugklassers twitter.com/fritsphilips

facebook.com/fritsphilips voor brugklassers twitter.com/fritsphilips Frits! facebook.com/fritsphilips voor brugklassers twitter.com/fritsphilips over meneer Frits! Meneer Frits, ofwel Frits Philips, werd geboren in 1905 en studeerde af aan de TU van Delft als werktuigbouwkundig

Nadere informatie

lelystad dichterbij jongeren in Lelystad samen met stichting Meeting Point

lelystad dichterbij jongeren in Lelystad samen met stichting Meeting Point lelystad dichterbij jongeren in Lelystad samen met stichting Meeting Point Jongerenwerker rick van der Molen rick werkt als jongerenwerker voor Youth for Christ en Meeting Point in de Zuiderzeewijk van

Nadere informatie

Pedagogische visie. Welkom bij Op Stoom. Zin in taart? Altijd wat te doen

Pedagogische visie. Welkom bij Op Stoom. Zin in taart? Altijd wat te doen Welkom bij Op Stoom Kwaliteit en service zijn belangrijke kenmerken van Op Stoom zodat ouders hun kinderen met een gerust hart achterlaten bij de medewerkers. We bieden liefdevolle zorg en inspiratie aan

Nadere informatie

VERANTWOORDING ACTIVITEITENPLAN

VERANTWOORDING ACTIVITEITENPLAN VERANTWOORDING ACTIVITEITENPLAN 2014 Volendam met geïntegreerde programma s voor tieners en jongeren 1 Hoofdstuk I Jeugd 5 23 jaar: doelstellingen 3 Hoofdstuk II Jeugd 5 12 jaar 4 Hoofdstuk III Jongeren

Nadere informatie

Belangrijke data komende periode:

Belangrijke data komende periode: Vrijdag 4 juli 2014 Belangrijke data komende periode: Datum Vrijdag 4 juli 2014 Zaterdag 5 juli t/m zondag 17 augustus 2014 Vrijdag 15 augustus 2014 Maandag 18 augustus 2014 Dinsdag 19 augustus 2014 Woensdag

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling MEE is een organisatie voor iedereen met een beperking of chronische ziekte. MEE biedt

Nadere informatie

TEVREDENHEIDSONDERZOEK

TEVREDENHEIDSONDERZOEK verslag van het TEVREDENHEIDSONDERZOEK afgenomen in NOVEMBER 2014 Inleiding Eén keer in de twee jaar wordt er een tevredenheidsonderzoek gehouden. Ouders, leerlingen van groep 5, 6, 7 en 8 en personeelsleden

Nadere informatie

Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool

Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool De vakantieschool is een bijzonder moment, waarbij de sfeer op school anders is dan anders. Er is extra aandacht voor de leerlingen en de

Nadere informatie

WIJ DOEN VEEL VOOR DE SCHOOL EN DE SCHOOL DOET VEEL VOOR ONS Het ouderbeleid op de Van Ostadeschool in Den Haag

WIJ DOEN VEEL VOOR DE SCHOOL EN DE SCHOOL DOET VEEL VOOR ONS Het ouderbeleid op de Van Ostadeschool in Den Haag WIJ DOEN VEEL VOOR DE SCHOOL EN DE SCHOOL DOET VEEL VOOR ONS Het ouderbeleid op de Van Ostadeschool in Den Haag In opdracht van de gemeente Den Haag onderzocht Sardes het ouderbeleid van zestig scholen

Nadere informatie

Informatiefolder voor ouders 2012 Activiteiten voor kinderen van 0 tot 12 jaar en hun ouders

Informatiefolder voor ouders 2012 Activiteiten voor kinderen van 0 tot 12 jaar en hun ouders Informatiefolder voor ouders 2012 Activiteiten voor kinderen van 0 tot 12 jaar en hun ouders Jeugd Toeleidingsactiviteiten Mijn kind is groep 3 Naschoolse activiteiten Weerbaarheid Opvoeden doe je niet

Nadere informatie

Schooljaar 2015-2016 Telefoon: 040-2016092. 26 februari Weeksluiting groep 3a en 7a

Schooljaar 2015-2016 Telefoon: 040-2016092. 26 februari Weeksluiting groep 3a en 7a t Letterken Mededelingenblad van OBS t Smelleken Emmalaan 5, 5554 JM Valkenswaard Schooljaar 2015-2016 Telefoon: 040-2016092 Uitgave: 2 februari 2016 info@obstsmelleken.nl www.obstsmelleken.nl Belangrijke

Nadere informatie

2 Algemene doelstelling en visie

2 Algemene doelstelling en visie 2 Algemene doelstelling en visie 2.1 Algemene doelstelling De groene kikker heeft als doel huiselijke en persoonlijke kinderopvang te bieden, die optimaal tegemoet komt aan de behoeften van de kinderen.

Nadere informatie

Deze activiteiten lopen van 14 september tot de herfstvakantie.(eerste blok)

Deze activiteiten lopen van 14 september tot de herfstvakantie.(eerste blok) Beste ouders en kinderen, Na de succesvolle start Bron van Activiteiten presenteren we u hierbij het eerste exemplaar van nieuwste arrangementen schooljaar 2015-2016. Bron van Activiteiten van Kindcentrum

Nadere informatie

Hartelijk welkom bij Kids2b

Hartelijk welkom bij Kids2b Hartelijk welkom bij Kids2b Stichting Kids2b! Al 25 jaar een begrip in Noord Groningen. Kinderen in de leeftijd van 0 tot 13 jaar krijgen bij ons alle gelegenheid om zich spelenderwijs te ontwikkelen.

Nadere informatie

Beste ouders, Agenda:

Beste ouders, Agenda: Beste ouders, Op 3 december krijgen we bezoek van een inspecteur. We hebben vorig jaar voor de derde keer onder de eindnorm gescoord bij de Cito-toets en dan krijg je als school een inspectiebezoek. Oorzaken

Nadere informatie

Pedagogische werkwijze Voorschool De Vijf Sterren, april 2016 Ineke van der Haak, locatiemanager

Pedagogische werkwijze Voorschool De Vijf Sterren, april 2016 Ineke van der Haak, locatiemanager Omvang van de voorschool en de samenstelling van de groepen Er kunnen maximaal 64 kinderen per dag worden opgevangen op voorschool De Vijf Sterren. De samenstelling van de groepen Naam van de groep Paarse

Nadere informatie

Wij doen veel voor de school en de school doet veel voor ons

Wij doen veel voor de school en de school doet veel voor ons 12 Sardes Speciale Editie nummer 13 juni 2012 Karin Hoogeveen (Sardes) Ouders en de Van Ostadeschool in Den Haag Wij doen veel voor de school en de school doet veel voor ons In opdracht van de gemeente

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Het Piraatje

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Het Piraatje Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Het Piraatje Juli 2017 1 Inhoud 1. informatie over peuterspeelzaal t Piraatje p. 3 2. groepsomvang, en leeftijdsopbouw en personeel p. 4 3. kennismaking en wennen p.

Nadere informatie

Stichting Kinderopvang Alkmaar. Pedagogisch Beleid. Peuterspeelzalen

Stichting Kinderopvang Alkmaar. Pedagogisch Beleid. Peuterspeelzalen Stichting Kinderopvang Alkmaar Pedagogisch Beleid Peuterspeelzalen Inhoudsopgave 1. INLEIDING...3 2. DOEL VAN HET BELEID...3 2.1 ALGEMEEN...3 2.2 BIJDRAGE AAN ORGANISATIEDOELEN...3 2.3 ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN...4

Nadere informatie

Veel gestelde vragen over peuterschool t Koggeschip

Veel gestelde vragen over peuterschool t Koggeschip Veel gestelde vragen over peuterschool t Koggeschip Juni 2014 Wat is een peuterschool? De peuterschool is een combinatie van kinderdagverblijf en voorschool. Hier komen alle kinderen in de wijk van 2,5

Nadere informatie

1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving

1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat

Nadere informatie

September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek

September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders. Oktober 2015 Woensdag 7 oktober Start kinderboekenweek Schoolnieuws schooljaar 2015-2016 Vrijdag 18 September 2015 September 2015 Woensdag 23 September Sportdag Start gesprek ouders Donderdag 24 September Start gesprek ouders Maandag 28 September Algemene

Nadere informatie

Mind & Motion, Centrum voor BewustZijn

Mind & Motion, Centrum voor BewustZijn NIEUWSBRIEF Follow your it knows the way Mind & Motion, Centrum voor BewustZijn Nieuwsbrief 1 9 januari 2015 Lieve mensen, Een mooi en bijzonder nieuw jaar. Ik wens jullie allen een liefdevol, gezond,

Nadere informatie

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren. Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent

Nadere informatie

VoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips

VoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips VoorleesExpress Samen met ouders aan de slag Praktische tips Samen met ouders aan de slag Ouders betrekken bij het voorlezen Je gaat straks via de VoorleesExpress twintig weken voorlezen bij een of meerdere

Nadere informatie

Samen groeien. Maak kennis met onze pedagogische visie

Samen groeien. Maak kennis met onze pedagogische visie Samen groeien Maak kennis met onze pedagogische visie Best spannend, de zorg voor je kind overdragen op een ander. Hoe prettig is het als je weet dat het in goede handen is. Kober kinderopvang biedt je

Nadere informatie

Opvoeden en opgroeien doen we samen

Opvoeden en opgroeien doen we samen s a m e n met ouders Opvoeden en opgroeien doen we samen Dé brede taalschool Het Kompas Het Kompas vindt het belangrijk dat de kinderen zich welkom, veilig, gesteund en gewaardeerd voelen. Op iedere basisschool

Nadere informatie

SKS Alles Kids. Ieder kind is uniek. Onze visie. De 5 speerpunten

SKS Alles Kids. Ieder kind is uniek. Onze visie. De 5 speerpunten GEEF ZE DE VIJF! SKS Alles Kids De wereld om ons heen verandert. Ook in de kinderopvang zijn nieuwe ontwikkelingen aan de orde van de dag. SKS Alles Kids biedt al jaren kinderopvang en loopt voorop als

Nadere informatie

De komende periode. Dinsdag 1 september: Vergadering Ouderraad Om 20.00 uur komt de Ouderraad voor de eerste keer dit schooljaar in vergadering

De komende periode. Dinsdag 1 september: Vergadering Ouderraad Om 20.00 uur komt de Ouderraad voor de eerste keer dit schooljaar in vergadering Marsstraat 2, 1716 WH Opmeer Postbus 53, 1715 ZH Spanbroek Nummer 3, 28 augustus 2015 Tel: 0226 352552 directie.ruimteschip@skowestfriesland.nl www.bsruimteschip.nl R.K. Basisschool t Ruimteschip Dit jaar

Nadere informatie

Jaargang 21, Maand: juli INFO

Jaargang 21, Maand: juli INFO Jaargang 21, Maand: juli Basisschool De Schare INFO De laatste maandinfo van schooljaar 2014-2015. De maand juli staat voor de deur en ook de start van de zomervakantie. Omdat de laatste schooldag op 17

Nadere informatie

Pedagogisch beleid. kinderdagverblijf

Pedagogisch beleid. kinderdagverblijf Pedagogisch beleid kinderdagverblijf maatwerk kinderopvang voor elk gezin Voorwoord Dit pedagogisch beleid is met het doel geschreven om duidelijkheid te geven aan de inhoud van een pedagogisch beleidsplan.

Nadere informatie

Taal: de sleutel naar echt meedoen

Taal: de sleutel naar echt meedoen Taal: de sleutel naar echt meedoen Leren en participeren, hoe doe je dat? www.wmoradar.nl Bewoners die moeite hebben met de Nederlandse taal, kunnen bij Radar Wmo diensten een taalcursus volgen in hun

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Knuffel

Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Knuffel Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Knuffel Juli 2018 1 Inhoud 1. Informatie over peuterspeelzaal Knuffel... 2 2. Groepsomvang, en leeftijdsopbouw en personeel... 2 3. Kennismaking,wennen en mentorschap...

Nadere informatie

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Knuffel

Pedagogisch werkplan. Peuterspeelzaal Knuffel Pedagogisch werkplan Peuterspeelzaal Knuffel December 2017 1 Inhoud 1. informatie over peuterspeelzaal Knuffel p. 3 2. groepsomvang, en leeftijdsopbouw en personeel p. 3 3. kennismaking en wennen p. 3

Nadere informatie

amersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort?

amersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort? amersfoort Folder voor ouders van 0-8 jarigen Bezoekadres Heiligenbergerweg 36, 3816 AK Amersfoort T 033 47 94 000, E info@cjgamersfoort.nl I www.cjgamersfoort.nl carta U kunt binnenlopen bij CJG Amersfoort.

Nadere informatie

20 november 2014. Beste ouders/verzorgers,

20 november 2014. Beste ouders/verzorgers, 20 november 2014 LET OP: Dinsdag 2 december Vergadering Medezeggenschapsraad Donderdag 4 december Sinterklaasfeest op school Dinsdag 9 december Vergadering Ouderraad Donderdag 18 december Kerstviering

Nadere informatie

Als je meer wilt dan een goede dorpsschool..."

Als je meer wilt dan een goede dorpsschool... Burgemeester Westerbeek van Eertenschool Als je meer wilt dan een goede dorpsschool..." Nieuwsbrief 13 september 2013 In dit nummer: Schoolgids 2013-2014 De schoolgids geeft in vogelvlucht inzicht in de

Nadere informatie

14 medewerkers? 12 Hoe vindt u de persoonlijke aandacht voor uw kind? Hoe vindt u de betrokkenheid van de pedagogische medewerkers bij uw

14 medewerkers? 12 Hoe vindt u de persoonlijke aandacht voor uw kind? Hoe vindt u de betrokkenheid van de pedagogische medewerkers bij uw 1 Waarom heeft u gekozen voor deze BSO? 2 Wat vindt u van de schriftelijke communicatie van de BSO? 3 Wat vindt u van de mondelinge communicatie van de BSO? 4 Wat vindt u van de praktische zaken rondom

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan

Pedagogisch beleidsplan Pedagogisch beleidsplan Auteur: Ingeborg van der Zanden Bartels Datum: 05 januari 2015 Plaats: Kerkdriel Versie: 0.1 Pedagogisch beleidsplan BSO VillaDriel 12 april 2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding...

Nadere informatie