5.4. Samenvatting door een scholier 1709 woorden 21 juli keer beoordeeld. Literatuurkunde

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1709 woorden 21 juli keer beoordeeld Vak Literatuurkunde Hoofdstuk 4: 29. In poëzie zegt men alles veel indringender en beknopter waardoor het beter blijft hangen. Verschillende soorten: traditionele en moderne poëzie. Traditionele: strofebouw enrijm. Moderne: weinig regels. Bij het bespreken van gedichten worden drie niveaus onderscheiden: Parafrase: het in eigen woorden weergeven van de inhoud. Versleer: het bestuderen van de bijzondere taalkenmerken. Interpretatie: het bepalen van de betekenis. 30. Versregels: alle woorden op één regel, gegroepeerd in strofen (soort alinea s) Regelmatige strofen: distichon (2 rgl.), terzet (3 rgl), kwatrijn (4 rgl). Sonnet (zie blz 52) Regelmatige strofen hebben vaak rijm. Maar dit is geen noodzakelijk kenmerk van poëzie. Rijm = de herhaling van een of meer beklemtoonde klanken die niet te ver van elkaar afstaan. Volrijm: bv. kinderen hinderen. Vanaf bepaalde klank zijn beklemtoonde en onbeklemtoonde klanken gelijk. Klinkerrijm / assonantie: alleen de beklemtoonde klinkers zijn gelijk: gaan staat. Beginrijm / alliteratie = beginmedeklinkers van twee beklemtoonde lettergrepen gelijk: kant en klaar. Rijmschema = volgorde van rijmklanken aan slot versregels. Bv: o Gekruist rijm: abab o Omarmend rijm: abba o Gepaard rijm: aabbcc Bij sommige gedichten is einde gedicht eind v/d zin of een natuurlijke pauze in de zin om zo de rijm te benadrukken. Dit kan ook vermeden worden door een enjambement. 31. Metrum: regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen. Antimetrie: als het laatste woord van bv 2 reeksen afwijkt. Versvoet = 1 combinatie van zwak sterk. scanderen = verdelen v/d versvoeten. Elisie = het weglaten van klinkers ter wille van het metrum. Epenthesis = inlassing van een klinker voor het metrum. Bv. volluk. Verschillende metri: o Jambe = v - / v - / v - / o Trochee = - v / v / - v / v / Pagina 1 van 5

2 o Anapest = v v - / v v - / v v - / o Dactylus = - v v / - v v / - v v / o amfibrachys = v v / v v / v v / Door de regelmaat van het metrum kan een gedicht op muziek worden gezet. Het gedicht krijgt zo echter wel een bepaalde dreun om dit te voorkomen antimetrieën als enjambementen etc. 32. Schrijvers proberen inhoud te brengen door de taal waarmee ze dit vertellen in een bepaalde vorm te gieten. Retorica = catslogiseren van alle bijzondere wijzen van uitdrukken. Stijlleer = inventarisatie en beschrijving van stijlmiddelen: beeldspraaktypen enstijlfiguren. Stijlfiguren geven een bepaald effect bv. ironie, nadruk, variatie. Bekende stijlfiguren zijn: antithese, eufemisme, hyperbool, paradox, retorische vraag, woordspeling. Beeldpraken: figuurlijke uitspraken. Bv. vergelijking met of zonder als, metafoor, personificatie, synesthesie ( voorwerpen met zintuigen bv. schreeuwende kleuren). Clichés: totaal versleten beeldspraken. Paragraaf 61: Verscheidene veranderingen traden op in de tweede helft van de 19e eeuw: Charles Darwin met: on the origin of species (diersoorten ontstaan door de struggle for life) en the descent of man ( ook mens in evolutieleer, hier was veel verzet op). Sigmund Freud: theorieën over het onderbewuste. Het onderbewuste deel hebben we niet in handelen en bepaalt een groot deel van ons denken en handelen. Boek: die Traumdeutung ( dromen komen voort uit onderbewuste, vroege kinderjaren zijn beslissend voor latere persoonlijkheid). Socialisme bedreigde de rust in de maatschappij ook. Aantasting van de heersende klassen. Zelfvoldaanheid: men was ervan overtuigd dat men alles wel had uitgevonden. Bv. in de natuurkunde: Mendelejev had het periodiek systeem ontdekt en Maxwell het elektromagnetisme. Studenten moesten maar wat anders zoeken natuurkunde hoefde je niet meer te doen. Zo kwam Planck toch aan de slag: hij storte zich op de nog kleine ontbrekingen die nog niet ontdekt waren zoals de kwantummechanica. Becquerel ontdekte de radioactiviteit en Einstein ontdekte de relativiteitstheorie. In de kunst: Er was sprake van angst voor het nieuwe en een zelfvoldaanheid over het bereikte Fin de siècle. (ookwel la belle éqoque). Het idee dat men aan het eind van een grote cultuurperiode stond en op de drempel van een nieuwe onbekende eeuw stond die met angst en verwachting tegemoet werd gezien. Dit leidde tot vlucht uit de realiteit van kunstmatigheid, overbeschaving, luxe. Dit ontsnappingsgedrag kwam tot uiting in het estheticisme: de opvatting dat kunst iets moois moet zijn en geen andere functie moet hebben. l art pour l art. Het gaat om de vorm niet om inhoud. Paragraaf 62: Het impressionisme: Beeldende kunst: - Het impressionisme is een reactie op het realisme daarvoor. Dat ging uit van objectieve waarneming. Men kwam erachter dat dat niet gold voor de mens, iedereen zag iets en gaf hier zijn eigen interpretatie en mening over. Het impressionisme ging dan ook over het weergeven van je zintuigelijke indrukken in kleur, Pagina 2 van 5

3 licht en vorm. De werkelijkheid weergeven zoals de kunstenaar deze ervaart. - Verwant met het estheticisme: onderwerp, ideeën en sociale relevantie zijn van secundair belang, primair gaat het om de sfeer van het uitgebeelde. - Het hoofddoel was het vastleggen van wisselende effecten van licht en kleur nieuwe schilderstechnieken: vaag, kleurvlakken met korte penseelstreken bestaande uit allerlei tinten. - Deze kunst bloeide vooral in Frankrijk: o Edouard Manet o Auguste Renoir o Claude Monet ; Impression: sooleil levant ( afstamming naam stroming.) o Vincent van Gogh (Nederland met later meer expressionistische werken) o Auguste Rodin (beeldhouwer van het fin de siècle enerzijds zeer realistisch werk, anderzijds ook erg impressionistisch: oneffenheden voor beweging creëren. Muziek: - Er wordt een bepaalde sfeer opgeroepen met allerlei klankcombinaties, melodie en vorm worden bijzaken. Waardoor symfonie en sonate niet meer gebruikt worden. - Er werd geëxpmerimenteerd met allerlei verschillende majeur en mineur ladders. - Belangrijke componisten: o Claude Debussy o Maurice Ravel; boléro Literatuur: - Met behulp vans tijlmiddelen werd in de literatuur een nauwkeurige weergave van indrukken nuances en gevoelens gegeven. - Dit gebeurde ook met gebruik van bijvoegelijke naamwoorden en bijwoorden, een nieuwe methode waren neologismen en archaïsmen. Nieuwe en oude woorden. - Veelgebruikte stijlfiguren: synesthesie (schreeuwende kleuren), enjambement, alliteratie. - Veelbeoefend genre: sonnet van Willem Kloos bijvoorbeeld: avond. - Het literaire impressionisme is vooral een poëziestroming. Proza met impressionistische kenmerken: woordkunst / lyrisch proza. Was toen het hoogste wat je kon bereiken nu vinden we het zeer amateuristisch. Paragraaf 64 De beweging van 80 De tachtigers => schreven in trant van impressionisme en naturalisme en debuteerden in 1880 => zetten zich af tegen literatuur van hun voorgangers: ouderwetse taal en moraliserende inhoud. Belangrijke critici: Willem Kloos en Lodewijk van Deyssel. Kloos => op argumenten beoordelen. Deyssel: beoordelen op gevoel. De tachtigers kregen hun teksten niet in de bestaande bladen als de Gids. Daarom in 1885 nieuw tijdschrift: de nieuwe gids. Door onderlinge ruzies viel de groep uiteen. Kloos bleef over en maakte er een privé tijdschrift van dat in 1943 afgeschreven werd. In hun werken probeerden ze uit tegan van principes die ze misten in hun voorgangers werken. - Vorm en inhoud dienen één te zijn, een bepaalde inhoud neemt een bepaalde vorm met zich mee. - Kunst diende een persoonlijke uiting te zijn. De allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie. Het individualisme kam vooral tot uiting in de eis van oorspronkelijke beeldspraak: metaforen, Pagina 3 van 5

4 vergelijkingen die zo precies mogelijk de gevoelens van de dichter weergaven. Paragraaf 105: De experimentele poëzie: - Golfbeweging: traditionele verzen tijdens impressionisme, vrije verzen van expressionisten, traditionele poésie parlante van zakelijke nieuwheid, vrije poëzie van de vijftigers/ experimentelen. - De vijftigers gebruikten geen rijm, metrum, regelmatige strofebouw, interpunctie, hoofdletters. Experimenteel => exmperiment, experience (ervaring) - Met taal probeerden ze nieuwe uitdrukkingsvormen: klassieke vers deformeren + persoolijke taal, vele beeldspraken met menselijk lichaam. => in de experimentele poëzie is de beeldspraak autonoom geworden: de inhoud bestaat uit weinig anders dan beelden, terwijl deze normaal juist beschreven zou moeten worden met beelden. - De beelden roepen een sfeer op, het verband tussen de beelden is associatief: een gedachtesprong: iets doet om een of andere reden denken aan iets anders. Deze zijn persoonlijk. Deze associaties en autonome beeldspraken maken de gedichten zeer persoonlijk en moeilijk. De poëzie van de vijftigers heeft ook sterkt betrekking op de omstandigheden waarin de mens leefde: koude oorlog. => verwantschap expressionisme en dadaïsme ( wo I). Het dadaïsme was vaak spottend en sarcastisch. De poëzie van de vijftigers is irionisch en baldadig met vele beeldspelletjes. - In de samenleving accepteerde men de poëzie niet, men begreep het niet en was er niet over te spreken. Bv. Lucebert die zich te buiten ging aan dadaïstische activiteiten. - Net als de expressionisten en dadaïsten hadden de experimentelen nauwe banden met de beeldende kunst. - Experimentele groep holland: de Cobra-groep: Karel Appel, Corneille en Constant. Tijdschrift: reflex, hierin werd ook geschreven door Elburg, Kouwenaar, Lucebert. Parageraaf 106: Lucebert ( L.J. Swaanswijk) - Pseudoniem Luce (licht) bert (brecht = bricht = licht). Echte naam is Lubertus. - Zijn werken zijn lastig te lezen, gaan over kunst, mythologie en oosterse filosofie, ze zijn gevuld met vele associaties, neologismen, woordspelingen, en andere stijlfiguren. Om zo de lezer wakker te schudden en deze zich te laten verzetten. Vaak zit er ook spot en ironie in. - Hij heeft 7 bundels gedichten gepubliceerd daarna focuste hij zich op schilderskunst. In 80 verschenen weer dichtbundels: sombere en pessimistische. Paragraaf 107: Andere experimentele dichters: - Hans Lodeizen. Thema: romantische verlangen naar een andere wereld. Dit kwam vooral doordat hij aan leukemie leed. - Gerrit Kouwenaar. Zijn poëzie is vaak ook moeilijk maar wel bedachtzamer, beredeneerder en verstandelijker dan de emotionele poëzie. Hij schreef ook essays met theorie over de nieuwe poëzie. - Jan G. Elburg. Debuteerde tijdens de oorlog met traditionele gedichten maar sloot zich aan bij de experimentelen. Sterk geëngageerd en emotioneel. Later zakelijker. - Hans Andreus (J.W. van der Zant), zijn gedichten waren regelmatig en soms schreef hij sonnetten. Hierdoor hoorde hij niet echt bij de groep. Zijn poëzie was eerst licht en speels, ze lijken op de poésie pure van de expressionisten. Later zwaarmoediger en zakelijkere werken. Soms Pagina 4 van 5

5 begrippen uit de moderne fysica. Pagina 5 van 5