Bijlage 4: Samenvatting aanvraag Master Ontwerpen, Innoveren en Valoriseren HKU

Transcriptie

1 Bijlage 4: Samenvatting aanvraag Master Ontwerpen, Innoveren en Valoriseren HKU Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Nieuwe opleiding x Nieuwe opleiding hbo master Nieuwe opleiding Joint Degree Verplaatsing bestaande opleiding Nevenvestiging bestaande opleiding Samenvoeging/herordening bestaande opleidingen Naam instelling Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) Contactpersoon/contactpersonen Désirée Majoor (vice-voorzitter College van Bestuur, HKU) Contactgegevens Hanke Leeuw (projectleider Master Ontwerpen, Innoveren en Valoriseren, HKU) HKU Lange Viestraat 2b Postbus BM Utrecht Desiree.Majoor@central.hku.nl Hanke.Leeuw@kmt.hku.nl Naam (Nederlands en evt. Engels) Graad Inhoud (korte beschrijving programma) Ontwerpen, Innoveren, Valoriseren - hierna ook aangeduid als [OIV] Master of Science n de ambitie van de Topsector Creatieve Industrie om in 2020 van Nederland de meest creatieve economie van Europa te hebben gemaakt, speelt onderwijs een cruciale rol. De nieuwe HBO Master-opleiding Ontwerpen, Innoveren, Valoriseren van HKU stelt zich dan ook ten doel om vanaf het schooljaar 2015/2016 dé opleiding te zijn voor die creatieve talenten die vanuit hun intrinsieke en bewezen passie voor creatieve techniek, toegepaste vormgeving en/ of sociaal ondernemerschap een verbindende en zelfs leidende bijdrage willen leveren aan het realiseren van deze ambitie. Met andere woorden, de eerste HBO opleiding in Nederland te zijn die vanuit een discipline overstijgend curriculum ondernemende designers en ontwerpende entrepreneurs opleidt voor zogeheten Crossover Innovatie in de meest brede zin van het woord. Producten, diensten en systemen zijn inmiddels dermate met elkaar verbonden door technologie, dat alleen een focus op de som van het geheel uiteindelijk de gewenste culturele, sociale en economische meerwaarde oplevert. In steeds meer sectoren (bijvoorbeeld zorg en welzijn, erfgoed, energie of mobiliteit) is immers een groeiende behoefte aan nieuwe creatieve toepassingen die een bijdrage leveren aan maatschappelijke vernieuwing, als mogelijke oplossing voor complexe socio-economische problemen. In het kader van het Europese programma Horizon 2020 spreken we niet zelden over de Grand Challenges.Hiervoor is een nieuw type ontwerper nodig die sturing kan geven en verbindingen kan leggen tussen informatie, inspiratie en innovatie. Een ontwerper die bekend is met nieuwe, soms disruptieve technologieën, die kennis heeft gemaakt met de mogelijkheden en en kansen in andere sectoren en die niet schrikt van termen als gebruikersgroepen, strategie en beleid. Die een idee van concept naar product of dienst en van implementatie naar opschaling wil brengen om een verschil te kunnen maken en impact te genereren met zijn of haar talent. 75

2 De opleiding rust dan ook op de twee pijlers die specifiek worden genoemd in de strategische onderzoeks- en innovatie agenda van het Top Kennis Instituut van de Creatieve Industrie, CLICKNL, te weten: - Creatie van Waarde: via een inter-disciplinaire benadering van ontwerp-vraagstukken en vanuit de context van de creatieve industrie als geheel en in samenspraak met de maatschappelijke omgeving komen tot nieuwe oplossingen (creation of value) - Concretisering van Waarde: via het toepassen van creatieve technnieken, methodes en businessmodellen en in samenwerking met profit of non-profit netwerkpartners zien te bewerkstelligen dat die nieuwe oplossingen ook worden gevaloriseerd, realiteit worden en impact hebben (capture of value) Daarnaast zal de opleiding ook ruim aandacht besteden aan Communicatie van Waarde : via bestaande en nieuwe media, via regionale, nationale en internationale netwerken en podia uitdragen van het belang van creatie en innovatie en de specifieke Nederlandse aanpak. Het onderwijsprogramma Op basis van een eigen gekozen (maatschappelijk) ontwerp-vraagstuk of door aan te sluiten bij de ontwerp- en onderzoeksactiviteiten van de lectoraten van HKU, de strategische onderzoeks- en innovatie agenda van de creative sector en de nationale en Europese innovatieprogramma s, stelt de hbo master-student het curriculum op maat samen uit een aantal onderdelen. Studenten leren regisserend te ontwerpen, ontwerpend te onderzoeken, interdisciplinair te innoveren, te valoriseren en te verbinden. Naast het flexibele programma richt de opleiding zich in een gedeeld en dynamisch programma op het ontwikkelen van een specifieker bewustzijn, houding en kennis over de maatschappelijke en zakelijke context van het ontwerpproces. Studenten worden in contact gebracht met representanten van verschillende topsectoren, met relevante politieke ontwikkelingen, met technologische innovaties en met inspirerende ondernemers. Studenten krijgen - naast de opleiding - ook collectief een verantwoordelijkheid in het realiseren van dit programma en netwerk. HKU biedt daarbij een ecosysteem van onderzoeksgroepen met kennis en ervaring met deze processen in verschillende sectoren. De student krijgt toegang tot netwerken, kennis en kunde, om zijn/haar idee te onderzoeken, te realiseren, te implementeren en sociaal, cultureel en economisch te valoriseren. In dit ecosysteem functioneert de student in een netwerk met andere studenten die instromen uit verschillendee disciplines en contexten en leert zo te komen tot co-creatie en samenwerking in implementatie. De opleiding is als voltijdse opleiding geprogrammeerd met een studieduur van een jaar. De afgestudeerde De afgestudeerde van de professionele masteropleiding OIV is in staat het gehele ontwerpproces te regisseren en de vaak latentee innovatiebehoeftes van externe partijen te vertalen in creatieve oplossingen. Het is derhalve iemand die waarde kan en wil toevoegen en deze waarde kan (helpen) oogsten. In het ontwerpproces staan de gebruikers en de maatschappelijke omgeving altijd centraal en worden alle stakeholders actief en op maat betrokken. De afgestudeerde master OIV werkt interdisciplinair en leert tijdens de opleiding de taal en codes van alle betrokkenen spreken en begrijpen. In een verbindende rol doet de afgestudeerde recht aan de belangen van alle stakeholders en wordt het ontwerpproces pro-actief gestuurd. De opleiding beoogt in die zin ook de nieuwe leiders en verbinders van de creatieve industrie op te leiden. Creatieve oplossingen zijn gebaseerd op zinvolle toepassingen van state-of-the-art technologie. Als zelfstandige ondernemer of als werknemer kunnen afgestudeerden werk vinden in een groot aantal sectoren, in het algemeen kan hierbij overigens worden vastgesteld dat de behoefte aan dit type afgestudeerden groeit. De afgestudeerden van de OIV beschikken na afronding over een viertal competenties, nader uitgewerkt in vier clusters (een gedetailleerde uitwerking is bijgevoegd in de beschrijving van het onderwijsprogramma: 76

3 Inrichting van de opleiding (indicatie curriculum per jaar) 1. Regisserend ontwerpen De student is in staat om een situatie of probleem in een toegepaste context te analyseren, te articuleren en te inspireren en op een creatieve, ondernemende en regisserende wijze concepten, prototypes en/of andere oplossingenn op de grenzen van het technisch en/of creatief haalbare iteratief te ontwerpen voor de snel veranderende (maatschappelijke) omgeving en creëert daardoor sociale, culture en economische waarde. 2. Ontwerpend onderzoeken De student toont een diepgaand begrip van ontwerponderzoek (onderzoek voor, door en naar ontwerpen) en is in staat onderzoeksactiviteitenn te plannen en uit te voeren, te reflecteren en op deze wijze de creatieve processen en projecten te ondersteunen en onderbouwen. 3. Interdisciplinair innoveren De student heeft kennis van het interdisciplinairee innovatieprocessen, -strategieën en - modellen en toont strategisch en praktisch leiderschap in het creëren van vitale samenwerkingsverbanden met gebruikers, ontwerpers en strategische (maatschappelijke) partners. 4. Valoriseren en verbinden De student is zich bewust van de sociale, culturele en economische waarde van ontwerpen en is in staat om dit perspectief toe te passen in de verschillende fases van het ontwerpproces (vraagarticulatie, ontwerp, onderzoek, realisatie, implementatie, disseminatie en opschaling) en creëert daarmee een duurzame waarde-keten voor de concepten, prototype en/of andere oplossingen in een toegepaste context met gebruikers, ontwerpers en strategische (maatschappelijke) partners. Het betreft een flexibel en dynamisch curriculum dat is geprogrammeerd als één-jarig voltijds programma. Het curriculum bestaat uit een vijftal modules, die gerelateerd zijn aan het competentieprofiel van de hbo-masteropleiding OIV. De module Profileren geeft de student - door een persoonlijke invulling op basis van gestelde leerdoelen - de mogelijkheid zich te onderscheiden. De student geeft naast het geprogrammeerde aanbod, flexibel invulling aan het programma en alle modules. Module ECTS Regisserend Ontwerpen 15 Ontwerpend Onderzoeken 15 Interdisciplnair Innoveren 7 Valoriseren en verbinden 8 Profileren 15 Totaal 60 Studielast 60 ECTS Vorm van de Voltijd opleiding (voltijd, deeltijd, duaal) Gemeente waar Utrecht (hoofdvestiging), Hilversum (nevenvestiging). de opleiding wordt gevestigd HKU heeft locaties in Utrecht, Hilversum en Amersfoort. De leeromgeving van de opleiding OIV verspreidt zich over de verschillende locaties in Utrecht en Hilversum. De nevenvestiging heeft tot doel de flexibele inzet van studievoorzieningen als huisvesting, technische apparatuur en studio s/ labs mogelijk te maken, aangezien een aantal van deze voorzieningen (vooralsnog) enkel ofwel in Utrecht, ofwel in Hilversum aanwezig is. Studenten van de nieuwe opleiding zullen, afhankelijk van hun exacte individuele studiepad, in meer of mindere mate gebruik maken van de voorzieningen op de onderscheiden locaties. Indien Hilversum naast hoofdvestiging Utrecht als nevenvestiging wordt aangewezen, hoeft HKU bij de onderwijsprogrammering geen rekening te houden met de grenzen zoals aangegeven in artikel 3 lid 1 sub d van de Beleidsregel doelmatigheid hoger onderwijs 2012 ( Gedeelte van een opleiding ). Derhalve is er voor gekozen om deze opleiding formeel op zowel de vestigingsplaats Utrecht (hoofdvestiging) als Hilversum (nevenvestiging) aan te vragen. 77

4 Doelgroep van de opleiding De master-opleiding OIV wordt gepositioneerd in het sectoroverstijgende domein en richt zich op een brede instroom, maar meer specifiek op instroom van bacheloropleidingen in het technische domein (in het bijzonder de opleidingen in het subdomein Creative Technologies), op media en design-opleidingen en op doorstroom vanuit bachelor-opleidingen in het economische domein. Voor een compleet overzicht van bachelor-opleidingen van waaruit instroom wordt verwacht of mogelijk is, wordt verwezen naar de inventarisatie uit het Croho- wordt een selectie van de meest register 2 (2013) zoals bijgevoegd in bijlage 2. Onderstaand relevante vooropleidingen gepresenteerd. Gestreefd wordt naar een goede mix tussen instroom vanuit bacheloropleidingen (doorstroom) en professionals uit het werkveld (in het bijzonder uit de creatieve industrie). Instromende studenten beschikken in beginsel over een competentieset bestaande uit ontwerpende, technische en/of economische kennis en vaardigheden. De opleiding richt zich vooralsnog op instroom vanuit de Nederlandse markt (zie ook een nadere toelichting in paragraaf 6.5 van de aanvraag). De nieuwe master-opleiding OIV sluit nauw aan bij drie hbo bachelor-opleidingen van HKU te weten: Kunst en Techniek (vanaf 1 september 2015: Creative Media and Game Technologies) [Isat 34713], Vormgeving [Isat 39111] en Kunst en Economie [Isat 34951]. De opleiding verwacht technische instroom vanuit landelijke hbo en wo bachelor-opleidingen. Het betreft bijvoorbeeld: - Kunst en Techniek (Cognitief Ergonomisch Ontwerpen /Interaction design) [Isat 34713]. - Mediatechnologie [Isat 34060]. - Communication & Multimedia Design [Isat 34092]. - Game Architecture and Design [Isat 39279]. - Engineering, Design and Innovation [Isat ]. De master-opleiding OIV richt zich daarnaast op creatieve instroom vanuit media en design opleidingen: - Vormgeving [Isat 39111]. - Audiovisuele Vormgeving [Isat 39124]. Vanuit het economisch domein wordt tenslotte instroom verwacht uit bachelor-opleidingen, zoals: - Bedrijfskunde [Isat 50645]. - Marketing / marketing communicatie / marketing management {Isat 34478/34510/34049]. - Media, informatie en communicatie [Isat 34105]. - Ondernemerschap [Isat 34646]. Voor de master-opleiding OIV worden toelatingseisen gesteld. Kandidaten krijgen het noodzakelijke bewijs van toelichting na een positief oordeel op een portfolio en een assessment (bestaande uit een studieplan, portfolio, cv en toelatingsgesprek). De opleiding verkent het inzetten van schakelprogramma s om tegemoet te komen aan mogelijke deficiënties in het beoogde instroomprofiel. Croho Croho onderdeel Sectoroverstijgend, subonderdeel Onderwijs/Landbouw en Natuurlijke (sub)onderdeel en omgeving/natuur/techniek/gezondheid. motivering Met de hbo-masteropleiding Ontwerpen, Innoveren en Valoriseren neemt HKU opnieuw het voortouw in het ontwikkelen van een brede toekomstgerichte snijvlak-opleiding over de domeinen techniek, kunst en economie, een opleiding die zich kenschetst door een focus op, innovatie, en de maatschappelijke en economische bijdrage daarvan. De opleiding richt zich op zowel de creatieve industrie als de grotere maatschappelijke omgeving. Wij geven u een drietal gronden voor deze positionering: 1. De aansluiting van de opleiding op de sectorplannen Kunst en Techniek. Het sectorplan Techniek en het subdomein Creative Technologies richten zich bij uitstek op het vormen van cross-overs tussen disciplines bij het werken aan sociale, culturele en maatschappelijke vraagstukken dat sluit aan bij de nieuwe, multidisciplinaire samenwerkingsvormen in de beroepspraktijk van ontwerp, product- en dienstontwikkeling. Binnen het sector-plan is bovendien toenemende aandacht voor de ondernemende houding. In haar rapport HBO-techniek in bedrijf stelt de Commissie Van Pernis: Het beroepsprofiel van de ingenieur in den brede is aan een herijking toe. Technologische ontwikkelingen gaan steeds sneller. Ingenieurs krijgen hierdoor steeds vaker met veranderingen te maken, bijvoorbeeld met veranderingen van functie, sector of land. De toekomst vraagt om ingenieurs die zich hier comfortabel bij voelen en er hun uitdaging uit halen. Om ingenieurs met een ondernemende houding, die behalve lokaal ook nationaal en wereldwijd kunnen opereren. 78

5 De maatschappelijke vraagstukken die ingenieurs oplossen vergen steeds vaker een integrale benadering. De ingenieur van de toekomst brengt expertises vanuit verschillende disciplines met elkaar in samenhang. Hij legt verbindingen met andere sectoren en brengt mensen met verschillende belangen bij elkaar om samen een evident gemeenschappelijk doel te stellen. De sleutel voor de nieuwe integrale benadering is een gerichtheid op menselijke interactie en op de maatschappelijke context. Dat veronderstelt een grote nieuwsgierigheid, een open blik, de mind set van een interdisciplinair onderzoeker die door dwarsverbanden meerwaarde creëert. Dit zijn de voornaamste ingrediënten van het nieuwe beroepsprofiel van ingenieurs. Voor de hogescholen dient dat nieuwe profiel als leidraad bij het inhoudelijk inrichten van hun onderwijs en onderzoek. Het is aan de hogescholen om dat profiel samen verde uit te werken. Dat moet in nauwe samenspraak met het bedrijfsleven gebeuren. Het is overigens zaak dat techniek hierbij niet te eng wordt gedefinieerd. Techniek raakt namelijk (gelukkig) steeds meer embedded in andere sectoren, zoals de zorg, logistiek en de creatieve industrie ( techniek is overal ). Ook in het sectorplan hbo kunstonderwijs wordt ruimte gecreëerd voor de ontschotting van de kunsten en het aangaan van cross-sectorale verbindingen: Kunst en cultuur vormen het hart van de creatieve industrie. In onze hoogontwikkelde kenniseconomie vindt concurrentie steeds meer plaats via het realiseren van toegevoegde waarde aan producten en diensten. Door toepassing van kunst, en door het aangaan van nieuwe verbindingen tussen kunst en bijvoorbeeld techniek, economie of gezondheidszorg, kan zo n meerwaarde worden gerealiseerd. Het huidige opleidingenaanbod stamt nog uit een tijd waarin meer vanuit een scheiding tussen kunst en andere economische en maatschappelijke sectoren (technologisch, economisch, sociaalmaatschappelijk) werd gedacht. Die benadering is nu niet meer houdbaar De opleiding sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de Topsector Creatieve Industrie. Deze topsector is in belangrijke mate gepositioneerd in het creatieve (kunsten) en technische domein. Doelstelling is nieuw toptalent in te zetten voor maatschappelijke (cross-over) vraagstukken, met kennis van creatieve processen en kennis en ervaring met het valoriseren van ideeën en ontwerpen, zo wordt ook geformuleerd in de Human Capital Agenda van de Topsector Creatieve Industrie: De grote maatschappelijke uitdagingen vragen om cross-sectorale samenwerking. Het is hard nodig dat creatieve disciplines onderling - en vooral ook met andere topsectoren - in interdisciplinair verband samenwerken en elkaar versterken. Dat vraagt om nieuwee vormen van opdrachtgeverschap en strategische verbindingen. Dit alles heeft ook effect op de vraag naar menselijk kapitaal. De creatieve industrie heeft behoefte aan talent dat vanuit de creatieve sector in staat is verbinding te maken met relevante toepassingssectoren. Onderwijsinstellingen kunnen hierop inspelen door deze verbinding in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven te faciliteren. Uitwisseling van kennis, kunde en creativiteit mag dan gemeengoed en van alle tijden zijn; de huidige samenwerking en uitwisseling van creatieve concepten gericht op brede maatschappelijke problematiek schetst op zijn minst een nieuw domein (en nieuwe rollen) voor de ontwerper. Geplande startdatum opleiding 3. Reeds in de strategische agenda (2011) is aangegeven dat het aanbod hbo- Voorwaarde hierbij is dat de opleidingen masteropleidingen gefaseerd wordt uitgebreid. tegemoet komen aan de vraag naar hoogopgeleide professionals op de arbeidsmarkt en dat deze gericht moeten zijn op prioritaire gebieden, zoals de Topsector Creative industrie. De onderhavige opleiding biedt studenten kansen om vanuit hun creatieve, technische en/of economische vaardigheden een vervolgstap te zetten naar innovatie en valorisatie van ideeën. Daarmee vult deze opleiding ontegenzeggelijk een behoefte die thans nog niet door een opleiding wordt ingevuld. 1 september

6 Indien nadere Voor deze masteropleiding gelden geen nadere vooropleidingseisen zoals bedoeld in artikel vooropleidingseis 7.25 WHW. en worden gesteld; voorstel daartoe; Indien een Voor deze opleiding is geen capaciteitsbeperking ex artikel 7.53 e.v. WHW ingesteld. capaciteitsbeperki ng wordt ingesteld; hoogte en motivering. Beschrijving Hobeon heeft in een arbeidsmarktonderzoek geconstateerd dat er in ieder geval een arbeidsmarktmogelijkheden afgezien van het vraagpotentieel in andere sectoren. (beroepen en vraagpotentieel binnen de creatieve industrie is van afgestudeerden per jaar, nog branches) De opleiding richt zich op innovatieve beroepsprofielen en functies binnen de creatieve industrie, maar nadrukkelijk ook daarbuiten zoals op functies in andere topsectoren en maatschappelijke sectoren. In het arbeidsmarktonderzoek is gezocht naar passende termen voor de rollen en functies die de afgestudeerden kunnen vervullen. Afgestudeerdenkunnen terechtkomen in functies waarin innovatie en research de boventoon voeren. Daar zijn ze de experts in het inzetten van andere experts op de juiste tijd en juiste manier, om samenwerking te versnellen en het proces goed te laten verlopen. Studenten moeten worden opgeleid voor nieuwe functies en rollen, zoals de rol van connector en aanjager. Deze rol gaat verder dan alleen het maken. Studenten moeten zich bewust zijn dat ze een wezenlijke asset hebben, namelijk die verbeeldingskracht, waardoor ze in staat zijn anderen achter ze aan te krijgen. Die asset biedt een uitgelezen kans om dingen met elkaar te combineren en te verbinden, waardoor nieuwe mogelijkheden ontstaan. Het gaat om zaken als zelfvertrouwen, wereldburgerschap, uit je comfort zone treden en interdisciplinair samenwerken, maar ook de implementatie van ideeën. Op basis van het arbeidsmarktonderzoek en de diverse instroom in de opleiding OIV, heeft HKU drie profielen van de afgestudeerden van de master OIV nader geoperationaliseerd: 1. Creative Engineers: De creative engineers werken sterk vanuit de technologische ontwikkelingen en innovaties en kenmerken zich door een hoogwaardig conceptueel en technische vermogen. Zij zijn in staat nieuwee technologische mogelijkheden in te zetten in trans-disciplinaire contexten en samenwerkingsverbanden en zien kansen in het het oplossen van maatschappelijke uitdagingen door het gebruik van technologie. Zij hebben een ondernemende houding en zijn zich bewust van de economische valorisatie van hun idee. Zij zijn in staat hun oplossingen te verbinden aan relevante stakeholders door middel van een iteratief ontwerpproces en vertonenn praktisch en strategisch leiderschap. Mogelijke functies zijn interaction designers, game-designers, interface designers, media technologen en CMD-ers. 2. Applied Designers: De applied designers kenmerken zich door een hoogwaardig conceptueel en verhalend vermogen en werken aan toegepaste ontwerpvraagstukken voor maatschappelijke uitdagingen. Zij zijn in staat oplossingen te conceptualiseren, visualiseren en te verbinden aan grote groepen stakeholders. De applied designer is in staat in transdisciplinaire contexten samen te werken aan maatschappelijke vraagstukken. Zij hebben een ondernemende houding en zijn zich bewust van de economische valorisatie van hun idee. De applied designer vertoont praktisch en strategisch leiderschap. Mogelijke functies zijn (product/service) ontwerpers, cross-media ontwerpers en regisseurs. 3. Social Entrepreneurs: De social entrepreneur kenmerkt zich door economische kennis en vaardigheden en richt zich met name op valorisatie- en opschalingsvraagstukken, daarmee creëert de social entrepreneur zowel sociale, culture als economische impact. De social entrepeneur verbindt zich in trans-diciplinaire samenwerkingsprocessen aan ontwerpers (zoals de creative engineers en applied designers) in het creëren van deze waarde, maar is ook zelf in staat bij te dragen aan het ontwerpen van diensten of producten. De social entrepreneur vertoont praktisch en strategisch leiderschap door het op- en uitbouwen van een relevant netwerk. De social entrepreneur draagt bij aan het ontwikkelen van nieuwe business- en organisatiemodellen voor de creatieve economie. De social entrepreneur draagt tenslotte bij aan de onderbouwing van de waarde van creativiteit en de topsector Creatieve Industrie. 80