Effectiviteit van een interventie ter bevordering van de mondgezondheid bij jonge kinderen

Transcriptie

1 Effectiviteit van een interventie ter bevordering van de mondgezondheid bij jonge kinderen Manama JGZ Gezondheidspromotie in de jeugdgezondheidszorg Sigrid Van den Branden Karel Hoppenbrouwers

2 Overzicht 1. Tandje de Voorste 2. Precede-proceed model 3. Analyse 1. Caries 2. Gedrag en omgevingsfactoren 3. Determinanten 4. Interventie-ontwikkeling 5. Implementatie 6. Evaluatie 1. Proces 2. Effect

3 Tandje De Voorste Interventieprogramma Promotie van mondgezondheid Jonge kinderen + ouders Samenwerking met K&G In consultatiebureau Preventieve gezondheidszorg Gratis Onafhankelijk van sociale status Hoog bereik: 97% 14 preventieve contacten Geboorte 1j 2j 3j EUSUHM 2011 MOSCOW

5 Precede-Proceed model Green & Kreuter, 2005

7 Analyse van het gezondheidsprobleem Caries bij jonge kinderen Tandcaries = tandbederf = caviteit = gaatje in tand Bacteriële infectie Kan voorkomen worden door gezond gedrag te stellen

8 Analyse van het gezondheidsprobleem Early childhood caries (ECC) = elke vorm van tandbederf bij kind < 6 jaar Nieuwe tanden, bacteriële flora en immuunsysteem in ontwikkeling kwetsbaar Snelle ontwikkeling van ECC Vele tanden aangetast Ernstige vorm van caries

9 Analyse van het gezondheidsprobleem Prevalentie in Vlaanderen 1 : Tabel. Caries op d 3 niveau Jaar 3 j 5 j % % % 31% % % Daling in prevalentie 1 Vanobbergen J. The Deinze pilot project for caries prevention, Rev Belge Med Dent 1989;44(1): Declerck D, Vanobbergen J, Martens L, Lesaffre E, Bottenberg P, Hoppenbrouwers K. Oral health of children in Flanders (Belgium). Final project report of the Signal Tandmobiel Project, Declerck D, Leroy R, Martens L, Lesaffre E, Garcia-Zattera MJ, Vanden BS, et al. Factors associated with prevalence and severity of caries experience in preschool children. Community Dent Oral Epidemiol 2008 Apr;36(2): Van den Branden S, Van den Broucke S, Leroy R, Declerck D, Bogaerts K, Hoppenbrouwers K (2013). Effect evaluation of an oral health promotion intervention in preschool children. Submitted to European Journal of Public health

10 Analyse van het gezondheidsprobleem Gevolgen: verminderde levenskwaliteit Voor het kind 1 : Pijn, ongemak Ontsteking, infectie Ziekenhuisopname Moeilijkheden met eten, vertraagde groei Schoolverlet Psychologische problemen: laag zelfbeeld, weinig sociaal contact Voorspeller voor latere problemen mondgezondheid 1 Gussy M, Waters E, Walsh O, Kilpatrick N. Early childhood caries: current evidence for aetiology and prevention. Journal of Paediatrics and Child Health 2006, 42:

11 Analyse van het gezondheidsprobleem Gevolgen: verminderde levenskwaliteit In de familie 1 : Impact op gezinsfunctioneren: 49% Kind vraagt meer aandacht, financiële moeilijkheden, werkverlet bij ouder Impact op ouderlijke emoties: 35% Ouders voelen zich schuldig, verward, beschaamd Aanleiding tot conflicten in gezin: 26% Moeilijk gedrag van kind 1 Locker D, Jokovic A, Stephens M, Kenny D, Tompson B, Guyatt G. Family impact of child oral and oro-facial conditions. Community Dent Oral Epidemiol 2002; 30:

14 Analyse van gedrag en omgevingsfactoren Child, family and community influences on oral health outcomes of children (From Fisher-Owens et al., 2007)

15 Analyse van gedrag en omgevingsfactoren Invloeden op kind-niveau 1 : Biologie en genetica Microflora, cariogene bacteriën Ontvankelijke tand Immuunsysteem Deze systemen zijn in ontwikkeling bij kinderen extra kwetsbaar 1 Fisher-Owens S, Gansky S, Platt L, Weintraub J, Soobader M, Bramlett M, Newacheck P. Influences on children s oral health: a conceptual model. Pediatrics 2007; 120: e510-e520

16 Analyse van gedrag en omgevingsfactoren Invloeden op gezinsniveau 1 Socio-economische status van de ouders 2 Lage sociale klassen Laag gezinsinkomen Éénoudergezin Laagopgeleide ouders Immigranten Achtergestelde buurten 1 Fisher-Owens S, Gansky S, Platt L, Weintraub J, Soobader M, Bramlett M, Newacheck P. Influences on children s oral health: a conceptual model. Pediatrics 2007; 120: e510-e520 2 Hooley M, Skouteris H, Boganin C, Satur J, Kilpatrick N. Parental influence and the development of dental caries in children aged 0-6 years: A systematic review of the literature. Journal of Dentistry 2012; 40:

17 Analyse van gedrag en omgevingsfactoren Invloeden op gezinsniveau 1 Ouderlijk gedrag 2 Voeding van het kind Te lang borst- of flesvoeding geven Consumptie van zoete tussendoortjes, zoete dranken, snoep Nachtelijke voeding Snacks en zoete flessen mee naar bed 1 Fisher-Owens S, Gansky S, Platt L, Weintraub J, Soobader M, Bramlett M, Newacheck P. Influences on children s oral health: a conceptual model. Pediatrics 2007; 120: e510-e520 2 Hooley M, Skouteris H, Boganin C, Satur J, Kilpatrick N. Parental influence and the development of dental caries in children aged 0-6 years: A systematic review of the literature. Journal of Dentistry 2012; 40:

18 Analyse van gedrag en omgevingsfactoren Invloeden op gezinsniveau 1 Ouderlijk gedrag tov. kind 2 Tanden poetsen Te laat starten met poetsen Frequentie van poetsen Helpen met poetsen Tandartsbezoek Geen preventieve bezoeken Ouders gaan vaak zelf niet 1 Fisher-Owens S, Gansky S, Platt L, Weintraub J, Soobader M, Bramlett M, Newacheck P. Influences on children s oral health: a conceptual model. Pediatrics 2007; 120: e510-e520 2 Hooley M, Skouteris H, Boganin C, Satur J, Kilpatrick N. Parental influence and the development of dental caries in children aged 0-6 years: A systematic review of the literature. Journal of Dentistry 2012; 40:

19 Analyse van gedrag en omgevingsfactoren Omgevingsinvloeden 1,2 Systeem van tandzorg Gezondheidszorgsysteem Verzekeringsysteem Cultuur Wijkinitiatieven Programma s op school 1 Fisher-Owens S, Gansky S, Platt L, Weintraub J, Soobader M, Bramlett M, Newacheck P. Influences on children s oral health: a conceptual model. Pediatrics 2007; 120: e510-e520 2 Hooley M, Skouteris H, Boganin C, Satur J, Kilpatrick N. Parental influence and the development of dental caries in children aged 0-6 years: A systematic review of the literature. Journal of Dentistry 2012; 40:

22 Analyse van determinanten Gebaseerd op Theorie van gepland gedrag Determinanten Gedrag Mondgezondheid Ajzen, I. (1991). The theory of planned behaviour.

23

26 Interventie-ontwikkeling 14 preventieve contactmomenten RECRUTERING INTERVENTIED ATAVERZAMELING EVALUATIE Geboorte 1j 2j 3j 5j Baseline data verzameling - 3j (N=1291) - 5j (N=1325)

27 Interventie-ontwikkeling Controle groep 1057 kinderen Interventie groep 1080 kinderen Standard zorgaanbod = 2x informatie over mondgezondheid Educatie (55 topics) Voedingsadvie s Gebruik van fopspeen Tandenpoetsen Tandartsbezoe k Uitgebreid aanbod Communicatie materialen Placemat Tandenborstel Beker Gezondheidsboekje

28 Cup Placemat

29

30 Interventie-ontwikkeling Draaiboek aangemaakt Acties per contactmoment Samenwerking met K&G team regio Waregem Specifieke training verpleegkundigen Feedbacksessies Informatiesessie gezondheidswerkers uit de interventieregio s

33 Implementatie Gedurende 3 jaar Registratie gegevens in databank Datum contactmoment Aanwezigheid Geven van informatie Uitdelen materialen Vragenlijst voor verpleegkundigen/artsen K&G 2006 en 2007 Tevredenheid, moeilijkheden, verloop, tijdsduur,

36 Procesevaluatie Doel Implementatie = Draaiboek? Methode Kwalitatief: document analyses/focus interview Kwantitatief: statistische analyses Resultaat Hoog bereik: 77% van kinderen aanwezig op contacten Goede trouw aan draaiboek 52% ontving alle materialen, 72% ontving alle educatie

37 Procesevaluatie Communicatie materiaal Leeftijd % ontvangen Gezondheidsboekje Geboorte 100 Tandenborstel, - pasta en beker 6 maand oud 73 Placemat 1 jaar oud 81,5 Tandenborstel en tandpasta 2 jaar oud 82,6 Registratie ontbreekt bij131 kinderen

38 Procesevaluatie Mean: 35 topics 80%: > 25 topics

39 Procesevaluatie Conclusie Programma werd over het algemeen goed geïmplementeerd Bedreigingen: Tijdsgebrek in consultaties Vooral bij gezinnen waar veel problemen zijn Wegvallen van consultaties Vervanging van verpleegkundigen die. geen opleiding ontvingen

42 Effectevaluatie Mondgezondheid Gedrag Determinanten Cariës Tandplak Voeding Mondhygiëne Tandartsbezoek Attitudes Normen Gedragscontrole Intentie

43 Caries op 3 jaar (d 3 ) 10 8 Proportion of children with caries experience at d3 level 9 p<0.05 Interaction p= p< Int Cont Baseline (2003) Study (2007) p=0.1 p=0.2

44 Tandartsbezoek op 3 jaar Visited the dentist less than a year ago p= Interaction p< p<0.001* Int Cont Baseline (2003) Study (2007) p<0.001 p=0.05

45 Tanden poetsen op 3 jaar Brushing at least once a day p< Interaction p= p<0.001 Int Cont Baseline (2003) Study (2007) p<0.001 p<0.001

46 Consumptie van zoete tussendoortjes op 3 jaar 100 Consumption of sugared in-between snack less than daily Interaction p= p<0.001 p= Int Cont 0 Baseline (2003) Study (2007) p=0.7 p=0.1

47 Caries op 5 jaar (d 3 ) Proportion of children with caries experience at d3 level p=0.6 p<0.001 Baseline (2003) Study (2007) Interaction p=0.01 Int Cont p<0.001 p=0.9

48 Tandartsbezoek op 5 jaar Visited the dentist less than a year ago p<0.01 p= Interaction p=0.37 Int Cont Baseline (2003) Study (2009) p<0.001 p<0.001

49 Helpen met poetsen op 5 jaar Helping with tooth brushing (once a day or more) p<0.001 p<0.001* Interaction p<0.05 Int Cont Baseline (2003) Study (2009) p<0.001 p=0.05

50 Effectevaluatie Interventie Controle BEPERKT EFFECT Mondgezondheid Gedrag Determinanten Caries Tandplak Voeding Mondhygiëne Tandartsbezoek?

51 Determinanten Attitudes about snacks / drinks Significant rise S co r e 3.5 No significant difference between groups 3 yr 0 yr 3 yr 5 Age Intervention Control

52 No differences for dietary habits except PBC: better in control group Oral hygiene: ATT, PBC, INT better in control group Dental attendance: ATT, PBC, INT better in control group

53 Tandje de voorste - conclusie Beperkt effect op gedrag Geen verschillen in determinanten tussen interventie en controlegroep die kunnen toegeschreven worden aan de interventie Ondanks Interventie bestaande uit meerdere componenten Gebaseerd op modellen van gedragsverandering Aan de hand van planningsmodel Correcte meting van effect met controlegroep

54 Tandje de voorste Mogelijke verklaringen? Moeilijke interpretatie van resultaten: Algemene verbetering van mondgezondheid in de hele bevolking Ten gevolge van toegenomen aandacht door gezondheidswerkers, scholen, opvoedingsbrochures, media, Hawthorne effect: deelname in controlegroep Tekort aan tijd tijdens consultaties Meer problemen bij kinderen van laagopgeleide moeder Ander theoretisch model (TPB: geen impulsiviteit, gewoonte, emotie, ) Meer gebruik maken van methoden voor gedragsverandering (bv. probleem oplossing, doelen zetten, motivationeel interviewen, )

55 Wat leren we hieruit? Voordelen van theoretische onderbouw Voor ontwikkeling 1 Geeft inzicht in waarom de interventie zou werken Helpt bij het bepalen van programmacomponenten: inhoud, frequentie, duur, intensiteit Voor evaluatie 2 Vereenvoudigt de interpretatie van de resultaten op basis van de onderliggende technieken voor gedragsverandering Mogelijk om na te gaan waarom en hoe de componenten tot een effect leiden Helpt het programma te verbeteren Eenvoudiger aanpasbaar aan nieuwe contexten 1 Durlak, J. A. (1998). Why Program Implementation is Important. Journal of Prevention & Intervention in the Community, 17(2), Cane, J., O'Connor, D., & Michie, S. (2012). Validation of the theoretical domains framework for use in behaviour change and implementation research. Implement.Sci., 7, 37.

56 Dank u voor de aandacht! Vragen?