Overgewicht en obesitas bij kinderen: oorzaken en preventie. Joana Kist-van Holthe Amika Singh Marianne van der Velde

Transcriptie

1 Overgewicht en obesitas bij kinderen: oorzaken en preventie Joana Kist-van Holthe Amika Singh Marianne van der Velde

2 Prevalentie overgewicht Nederland Jongens Prevalentie overgewicht bij jongens (NL) 25 Overgewicht 2010 Overgewicht Overgewicht 1980 Percentage overgewicht (%) Leeftijd (jaren) Schönbeck, 2011

3 Prevalentie overgewicht Europa ENERGY studie (%) 15 Defintie van overgewicht Brug, PLoS One

4 Prevalentie overgewicht Nederland Jongens Nederlands Turks Marokaans TNO, 2010

5 Prevalentie overgewicht Nederland Jongens Nederlands Turks Marokaans TNO, 2010

6 Gewicht schoolkinderen Amsterdam Amsterdam Franssen, NTVG 2015

7 Onnodig leed

8 Gevolgen van obesitas bij kinderen

9 Obesitas, ontsteking, verhoogd risico hart- en vaatziekten en diabetes De Boer, Nutrition, 2013

10 Polikliniek kinderen met obesitas > 90% heeft een of meer cardiovasculaire risicofactoren Langens F et al. Family Practice 2008;25:i75-i78

11 Risicofactoren Socio- demografisch Perinatale Genetische Overgewicht Biologische Omgeving en gedrag

12 Beschermende factoren Socio- demografisch Perinatale Genetische Overgewicht Biologische Omgeving en gedrag

13 Tracking 50% kinderen overgewicht volwassene obees Fuentes 2003; Janssen 2005; Johannsson 2006; Juonala 2006; Magarey 2003; Singh 2008; Wang 2000; Whitlock 2005; Wright 2010;

14 Vroeg signaleren is belangrijk Systematische review gewicht > P97 op leeftijd 5-6 maanden en 2-4 jaar snelle (> 0,67 SDS) gewichtstoename 0-2 jaar hoog lichaamsgewicht 5-13 jaar Stocks, 2011 Obes Rev

15 Dikke baby's zijn niet schattig

16 Jeugdgezondheidszorg Richtlijn Overgewicht Preventie voor kinderen 0-1 jaar borstvoeding ( 6 maanden) naast borstvoeding, geen extra kunstvoeding indien kunstvoeding, geen extra schepjes melkpoeder geen vaste voeding voor 4 maanden geen zoete bijvoeding of papjes bewegen in buikligging onder supervisie (slapen in rugligging!) kinderen niet te lang ( 15 min.) in wipstoel

17 Jeugdgezondheidszorg Richtlijn Overgewicht Preventie voor alle leeftijden van jongs af aan stimuleren voldoende bewegen en buiten te spelen zo min mogelijk gezoete dranken fastfood en tussendoortjes beperken niet belonen of straffen met voeding eten op vaste tijden en elke dag ontbijten beperken van televisie kijken / computer gebruik (- slaapkamer)

18

19 Waar gaat het mis en waar gaat het naar toe?

20 Wat moeten we doen om overgewicht/obesitas succesvol te lijf te gaan? Regering die structureel beleid aangaande preventie van overgewicht ondersteunt Beleid en initiatieven moeten gericht zijn op de hele bevolking (population-based) Community-based interventies WHO Report: Ending Childhood Obesity, 2016

21 Preventie van overgewicht: Belasting over ongezonde voeding, veel geld voor onderzoek bv JOGG, AAGG, EPODE bv DOiT, Beweegkriebels, JUMPin

22 Verschillende settings voor community-based interventies

23 In jaren 90 in de VS begonnen; veelal gericht op educatie Inmiddels is er (ook in NL) aandacht voor gezonde leefstijl; de gezonde school/onderdeel van school beleid Interventies meer kans op succes als ze zich richten op veranderen van meerdere gedragingen het sociale omgeving betrekken (ouders/vrienden) rekening houden met de omgevingsfactoren ( obesogenic environment ) Evans et al 2015

24 DOiT [Dutch Obesity Intervention in Teenagers] Interventie voor VMBO scholieren (12-14 jaar) Planmatig ontwikkeld middels Intervention Mapping Bestaande individuele componenten, in acht nemend: omgevingselementen om individuele gedragsverandering te faciliteren Effectonderzoek en Implementatieonderzoek

25 Gedragsverandering Met als doel buitensporige gewichtstoename te voorkomen Duur: 1 of 2 jaar/doit vervangt de reguliere lessen over voeding/beweging/leeftstijl Docenten of mentoren kunnen lessen geven zonder training

26 Effectonderzoek Implementatieonderzoek Doelgroep VMBO, jaar VMBO, jaar Duur interventie 1 schooljaar ( ) 2 schooljaar ( ) Gedragingen Bewegen, zitten, frisdrank/vruchtensap consumptie, snoepen en snacken Bewegen, zitten, frisdrank/vruchtensap consumptie, snoepen en snacken, ontbijten Meetmomenten 0, 8, 12 en 20 maanden 0 en 20 maanden Ouderbetrokkenheid nee ja Aantaal deelnemers > 1000 leerlingen > 2000 leerlingen Omgevingscomponent Advies gezonde schoolkantine Geen

27 70,0 60,0 50,0 DOiT regulier curriculum 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Baseline 8 maanden 12 maanden 20 maanden Effectonderzoek, duur interventie: 1 jaar Som van de 4 huidpooien (mm) in jongens en meisjes significant minder toegenomen in de groep die DOiT heeft gevolgd

28 1200,0 1000,0 800,0 600,0 DOiT regulier curriculum 400,0 200,0 0,0 Baseline 8 maanden 12 maanden 20 maanden Effectonderzoek, duur interventie: 1 jaar Aantal ml frisdrank bij jongens en meisjes 8 en 12 maanden na volgen van DOiT interventie significant verminderd [ongeveer 250 ml per dag].

29 Implementatieonderzoek Geen effecten op lichaamssamenstelling na 20 maanden Effecten op ontbijtgedrag bij jongens (gingen iets vaker ontbijten) en frisdrankconsumptie bij meisjes (gemiddeld 190 ml frisdrank/vruchtensap minder) Docenten en jongeren vinden het programma goed te doen en passend in het onderwijs

30 Welke conclusies zou u trekken nav de daarnet gepresenteerde resultaten? DOiT heeft een positief effect op gedrag (frisdrank) en lichaamssamenstelling DOiT is haalbaar Effecten doven uit [programma zou onderdeel moeten zijn van integrale aanpak]

31 Wanneer besluit u om een interventie/programma te implementeren? Op basis van welke informatie doet u dat? Welke programma s worden door u of door organisatie die u kent gebruikt? Hoe zijn deze geselecteerd? Wat zijn de ervaringen hiermee? Wanneer is een programma geslaagd?

32 Interventies

33 Nieuwste wetenschappenlijke inzichten op basis van reviews Overzichtsstudie van van der Aa et al (unpublished) over succes van programma s die zich richten op jongeren met lage SES (sociaal-economische status): geen uitsluitsel welk gedrag meer succesvol is voor preventie of behandeling van overgewicht Ward et al (Preventive Medicine, 2016): interventies op jonge leeftijd. Hoe goed de interventie was is geassocieerd met positieve uitkomsten mbt lichaamssamenstelling, lichamelijke activiteit en voeding. Ouderbetrokkenheid en en interventies die beide kanten van de energiebalans meenemen hebben meer effect. Geen relatie gevonden met de kwaliteit van het onderzoeksdesign en uitkomsten.

34 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht Marianne van der Velde / Karen den Hertog

35 Amsterdamse aanpak Gezond Gewicht

36 Visie: onderhoudende factoren

37 Landelijk basismodel ketenaanpak kinderen met overgewicht & obesitas

38 Meer informatie? Amsterdam.nl/aanpakgezondgewicht Facebook: amsterdamseaanpakgezondgewicht Meld je aan voor onze nieuwsbrief!

39 Bedankt!

40