Beperkingen bij het uitvoeren van ADL: een multifactoriële benadering

Transcriptie

1 Beperkingen bij het uitvoeren van ADL: een multifactoriële benadering dr. Marjolein den Ouden Docent/onderzoeker Saxion Lectoraat AGZ: ouderenzorg en palliatieve zorg

2 Opbouw presentatie 1. Introductie Veroudering ICF-model Doel onderzoek 2. Methode PROFIEL onderzoek 3. Resultaten Bijdrage domeinen aan ADL beperkingen Identificeren van hoog-risico individuen 4. Discussie 5. Conclusie

3 Levensverwachting (jaren) Verandering in levensverwachting sinds Jaartal

4 Veroudering Lichamelijk en psychosociaal functioneren belangrijk 1 of meerdere chronische ziekten 2/3 van de ouderen Lichamelijke achteruitgang met ouder worden Uithoudingsvermogen Spierkracht Longfunctie Balans en loopsnelheid Verlies van vitaliteit: draagkracht draaglast Afhankelijkheid van anderen en eventuele institutionalisering

5 Fried et al, 2004 Activiteiten van het dagelijks leven (ADL) Prevalentie: 20-30% (stijgt met leeftijd) ADL onderscheid in: 1. BADL: basis ADL Essentieel voor om te kunnen functioneren (fundamenteel) Baden/douchen, aankleden, toiletgebruik 2. IADL: instrumentele ADL Belangrijk om zelfstandig te kunnen functioneren in maatschappij Medicijnen innemen, huishouding, reizen

6 ADL: dynamisch proces Kalache and Kickbusch, 1997 Kalache and Kickbusch, 1997

7 Van der Lucht en Polder, 2010; Fried et al, 1997 Veroudering zichtbaar op middelbare leeftijd? Aantal mensen met 1 of meerdere chronische ziekten stijgt Vroege diagnose Betere overleving Gevolg:

8 Den Ouden et al, Maturitas, 2013 Interventie starten middelbare leeftijd? Fysieke beperkingen Vroeg stadium van ADL beperkingen Veranderingen in sensorisch-motorisch functioneren Short Physical Performance Battery Fysieke beperking n=60 (29.4%) Beide n=88 (43.1%) ADL beperking n=60 (29.4%)

9 International Classification of Functioning, Disability and Health model Health condition Body function & structure Activity Participation Environmental factors Personal factors World Health Organization, 2001

10 PROFIEL studie Studiepopulatie: 10 jaar follow-up 400 mannen (HAMLET studie) 402 vrouwen (FRAILTY studie) n=802 Uit de studie n=625 Overleden (n=99) Woonachtig in buitenland (n=3) Fysiek/mentaal niet mogelijk (n=14) Niet geïnteresseerd (n=33) Loss to follow-up (n=28)

11 Metingen: dagdeel 1 Duur: ongeveer 3 uur Bloedafname Anamnese Bloeddruk Lengte, gewicht, taille- en heupomvang Gezichtsvermogen DEXA-scan: Buikvet Botdichtheid en lichaamssamenstelling Intra-abdominaal en perifeer Vasculaire status: Stijfheid grote lichaamsslagader Vaatwanddikte van de halsslagader

12 Metingen: dagdeel 2 Duur: ongeveer 2,5 uur Herhaalde bloeddruk meting Cognitie testen Gehoor Longfunctie Knijpkracht Short Physical Performance Battery Balans Loopsnelheid Opstaan van een stoel Uithoudingsvermogen Lichamelijke activiteit

13 Deelonderzoek 1: Bijdrage domeinen aan ADL problemen Health condition Body function & structure Activity Participation Environmental factors Personal factors Den Ouden et al, JAMDA, 2013

14 Health condition Number of chronic diseases Body function & structure 1. MMSE 2. Z-score processing speed 3. Z-score memory 4. Handgrip strength 5. SPPB 6. Z-score physical activity 7. Sensory problems 8. Body mass index 9. Intra abdominal fat 10. Ratio Cholesterol/HDL 11. Z-score atherosclerosis 12. Bone mineral density Environmental factors Activity Activities of daily living Personal factors Participation Not measured in the present study Degree of urbanization 1. Age 2. Gender 3. Education 4. Smoking 5. Self-management abilities 6. Z-score quality of life 7. Anxiety and panic disorders 8. Z-score depressive symptoms Den Ouden et al, JAMDA, 2013

15 Kenmerken onderzoekspopulatie Afhankelijk in het uitvoeren van ADL (n=149) Mean ± sd Onafhankelijk (n=388) Mean ± sd Age 78.0 ± ± 9.7 Gender (men) (n (%)) 45 (30.4) 240 (62.2) Body Mass Index 27.3 ± ± 3.8 Education (n (%)) Low 15 (10.1) 18 (4.7) Middle 30 (20.3) 81 (21.0) High 75 (50.7) 184 (47.7) University 28 (18.9) 103 (26.7) Mini Mental-State Examination 27.6 ± ± 1.6 Number of chronic diseases 2.3 ± ± 1.1 Isometric hand grip strength 28.4 ± ± 13.3 Short Physical Performance Score 5.8 ± ± 6.2

16 Data analyse Beperken aantal variabelen in het model: z-score Processing speed and executive function Memory Physical activity Measures of atherosclerosis Depressive symptoms Quality of Life Missende waarden geïmputeerd via multiple imputation 10,8%: één of meerdere variabelen mist Multivariable logistic regression analysis Odds ratios en 95% betrouwbaarheidsinterval Verklaarde variantie: Nagelkerke R 2

17 Resultaten: individuele predictoren (deel 1) OR 95% CI for OR p-value Health condition Number of chronic diseases ; Body function Mini Mental-State Examination ; Z-score processing speed ; Z-score memory ; Grip strength ; Short Physical Performance Battery ; Z-score physical activity ; Sensory problems ; Body mass index ; 1.32 >0.01 Intra-abdominal fat ; Ratio cholesterol/hdl ; Significantie: ɑ =0,15

18 Resultaten: individuele predictoren (deel 2) OR 95% CI for OR p-value Body structure Z-score atherosclerosis ; Bone mineral density ; Environmental factors Degree of urbanization ; Personal factors Age ; Gender (women) ; Education ; 1.82 > 0.01 Smoking ; Self-management abilities ; Z-score quality of life ; Anxiety and panic disorders ; Z-score depressive symptoms ;

19 Resultaten: significante predictoren Health condition Body function Body structure Personal factors 1. Aantal chronische ziekten 1. MMSE 2. SPPB 3. Body Mass Index 4. Fysieke activiteit 5. Intra-abdominaal vet 1. Slagaderverkalking 1. Leeftijd 2. Geslacht 3. Opleiding 4. Roken 5. Depressieve symptomen 6. Kwaliteit van leven

20 Resultaten: ICF domeinen Model Verklaarde variantie (Nagelkerke R 2 [range]) Full model: including all significant predictors 0.57 [0.56 to 0.57] excluding health condition 0.56 [0.55 to 0.57] excluding body function 0.49 [0.48 to 0;49] excluding body structure 0.56 [0.56 to 0.57] excluding environmental factors not applicable * excluding personal factors 0.47 [0.46 to 0.48] * Degree of urbanization was not a significant predictor of ADL disability

21 Conclusie Health condition Number of chronic diseases Body function & structure 1. MMSE 2. SPPB 3. Z-score physical activity 4. Body mass index 5. Intra abdominal fat 6. Z-score atherosclerosis Activity Activities of daily living Participation Not measured in the present study Environmental factors Personal factors 1. Age 2. Gender 3. Education 4. Smoking 5. Z-score quality of life 6. Z-score depressive symptoms Den Ouden et al, Experimental Gerontology, 2013

22 Deelonderzoek 2: Identificeren van hoog-risico individuen voor het ontwikkelen van ADL beperkingen Health condition Body function & structure Activity Participation Environmental factors Personal factors Den Ouden et al, JAMDA, 2013

23 Health condition Number of chronic diseases Body function & structure 1. MMSE 2. SPPB 3. Muscle strength 4. Physical activity 5. Ratio Cholesterol/HDL 6. Body Mass Index 7. Pulse Wave Velocity Activity Activities of daily living Participation Not measured in the present study Environmental factors Personal factors Degree of urbanization 1. Age 2. Gender 3. Socioeconomic status Den Ouden et al, Experimental Gerontology, 2013

24 Data analyse Beperken aantal variabelen in het model: z-score Muscle strength Missende waarden geïmputeerd via multiple imputation 5,4%: één of meerder variabelen mist Per predictor 0% tot 3,5% Poisson regression (hoge prevalentie ADL beperkingen) Backward selection Akaike s information criterion (p=0,157) Relatieve Risico s en 95% betrouwbaarheidsinterval Finale model: shrinkage factor Receiver Operating Curve: Onderscheid mensen die wel of geen ADL beperkingen ontwikkelen

25 Resultaten: univariabele associaties (deel 1) Afhankelijk in Onafhankelijk RR 95% CI for ADL N=117 N= 361 RR Mean ± sd Mean ± sd Health condition Number of chronic diseases 1.2 ± ± [1.38; 1.71] Body function MMSE (score) 27.3 ± ± [0.83; 0.99] SPPB(score) 9.0 ± ± [0.81; 0.95] Z-score muscle strength * ± ± [0.37; 0.56] Physical activity (score) 14.7 ± ± [0.94; 0.98] Cholesterol/HDL ratio 4.8 ± ± [0.83; 1.05] Waist hip ratio 0.85 ± ± [0.01; 0.30] Body structure Pulse wave velocity (m/s) 4.8 ± ± [0.84; 0.95]

26 Resultaten: univariabele associaties (deel 2) Afhankelijk in Onafhankelijk RR 95% CI for ADL N=117 N= 361 RR Mean ± sd Mean ± sd Environmental factors Degree of urbanization (no. of addresses/km 2 ) (n (%)) Very high (> 2500) 46 (39.3) 178 (49.2) 1.04 [0.92; 1.18] High ( ) 34 (29.1) 65 (18.0) Moderate ( ) 14 (12.0) 46 (12.7) Low ( ) 21 (17.9) 66 (18.2) Rural (< 500) 2 (1.7) 7 (1.9) Personal factors Age (years) 67.5 ± ± [1.09; 1.15] Males (n (%)) 30 (25.6) 216 (59.7) 3.06 [2.11; 4.45] Socioeconomic status (n (%)) Low 43 (36.8) 113 (31.2) 0.96 [0.82; 1.11] Middle 14 (12.0) 76 (21.0) High 51 (43.6) 129 (35.6) Scientific 9 (7.7) 44 (12.2)

27 Resultaten: geselecteerde predictoren Predictors Beta RR 95% CI for RR Beta # RR # 95% CI for RR # Intercept Number of chronic diseases [1.07; 1.34] [1.06; 1.31] Z-score muscle strength * [0.35; 1.01] [0.37; 1.01] Age [1.07; 1.14] [1.06; 1.13] Gender [0.46; 2.28] [0.48; 2.17] Socioeconomic status [1.02; 1.34] [1.01; 1.31] c-statistic * Shrunken: shrinkage factor 0,94

28 Conclusie: Identificeren hoog-risico individuen chronische ziekte leeftijd spierkracht geslacht Sociaaleconomische status

29 Discussiepunten Meten van ADL beperkingen Discrepanties: perceptie vs. werkelijkheid Afhankelijk van cognitie en depressieve symptomen Minder sensitief voor verandering Meten van fysieke beperkingen Afhankelijk van motivatie Afkappunten niet gedefinieerd ICF-model Niet alle domeinen meegenomen in de huidige studie

30 Algemene conclusie/aanbevelingen Screening volgende stap? Voorkomen van ADL beperkingen Ontwikkelde predictiemodel lijkt bruikbaar: Validatie in externe populatie Drempelwaarde vaststellen Ontwikkeling interventiestudies Multifactoriële aanpak Belangrijke aandachtspunt: spierkracht Interventies vanaf 65 jaar, kennis ontbreek over middelbare leeftijd

31 Toekomst?

32 Vragen? Questions? Contactgegevens dr. Marjolein den Ouden