Jaarverslag Bestuur. Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV. Datum rapport 21 mei 2010 Nummer/versie Vastgesteld Auteur

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV Datum rapport 21 mei 2010 Nummer/versie Vastgesteld Auteur Bestuur

2 Profielschets Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV (het pensioenfonds) is een ondernemingspensioenfonds en voert de pensioenovereenkomsten uit die van toepassing zijn op de werknemers van De Nederlandsche Bank NV (DNB). De doelstelling van het pensioenfonds is het verstrekken van de nominale pensioenaanspraken en pensioenrechten, alsmede het streven (voorwaardelijk: voor zover de middelen van het fonds het toelaten en afhankelijk van de dekkingsgraad) naar het waardevast houden van de pensioenrechten. Het fonds kent uitsluitend middelloonregelingen. De opbouw voor actieve deelnemers is onvoorwaardelijk geïndexeerd. Het beleid van het pensioenfonds wordt bepaald door het bestuur. De uitvoering van de pensioenregeling en de bestuursondersteuning heeft het bestuur uitbesteed aan TKP Pensioen BV (TKP) en het vermogensbeheer heeft het bestuur uitbesteed aan BlackRock Netherlands BV (BlackRock). Daarnaast maakt het bestuur gebruik van de werkzaamheden van een actuaris, accountant en compliance officer. Het bestuur bestaat uit acht leden. De bestuursleden werken onafhankelijk van de benoemende partijen en zijn collectief verantwoordelijk. Het bestuur heeft een onafhankelijke voorzitter. 1

3 Inhoudsopgave 1. Kerncijfers 3 2. Personalia 5 3. Verslag Verantwoordingsorgaan 7 4. Bevindingenrapport Raad van Toezicht Bestuursverslag Voorwoord bestuur Pensioenbestuur: organisatie en governance Financiële opzet en positie Pensioenbeheer Vermogensbeheer Jaarrekening Balans (na bestemming van het saldo van baten en lasten) Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de jaarrekening Verbonden partijen Actuariële analyse Overige gegevens Resultaatbestemming Actuariële verklaring Accountantsverklaring 95 Bijlagen 97 Bijlage 1 Deelnemersbestand 98 Bijlage 2 Begrippenlijst 99 2

4 1. Kerncijfers Bedragen x 1,0 miljoen 2009 * 2008 * 2007 * 2006 * 2005 */** Balanswaarde van de beleggingen*** Aandelen Obligaties Overige beleggingen Totaal Percentages van totaal beleggingen Aandelen 21% 20% 34% 38% 38% Obligaties 73% 66% 65% 60% 60% Overige beleggingen 6% 14% 1% 2% 2% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Rendement 5,1% -2,7% 0,6% 4,7% 12,5% Saldo van baten en lasten Eigen vermogen Voorziening Pensioenverplichtingen Voorziening WAO-hiaat Overig Totaal Dekkingsgraad op basis van 4%**** ,5% 124,3% Dekkingsgraad op basis van FTK 109,1% 105,3% 135,5% 129,0% - Toeslagverlening Actieven DNB 1,0% 3,0% 1,5% 1,75% 1,0% Inactieven ex-pvk (voor 1 jan 2005) 1,0% 3,0% 1,5% 1,75% 1,0% Inactieven DNB (voor 1 jan 2003) 0,0% 3,0% 1,5% 1,75% 1,0% Inactieven DNB (na 1 jan 2003) en premievrije aanspraken 0,0% 3,1% 2,3% 1,3% 1,6% Pensioenpremie van DNB

5 Onderverdeling van de Voorziening Pensioenverplichtingen voor deelnemers 54,3% 55,4% 55,6% 48,0% 46,7% voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden 45,7% 44,6% 44,4% 52,0% 53,3% Totaal 100% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Aantal deelnemers Aantal pensioengerechtigden Aantal gewezen deelnemers Totaal Standen zijn per het einde van het genoemde jaar; stromen betreffen de gehele verslagperiode * Cijfers 2007, 2008 en 2009 op basis van FTK, cijfers 2005 en 2006 op basis van Actuariële Principes Pensioenfondsen. ** De cijfers over 2005 betreffen de samengestelde cijfers van Pensioenfonds DNB en Pensioenfonds PVK met uitzondering van de kengetallen 'rendement' en 'weerstandsvermogen'. Deze laatste zijn cijfers 2005 Pensioenfonds DNB. *** De samenstelling van de beleggingsportefeuille in dit overzicht wijkt af van de samenstelling zoals deze wordt gepresenteerd in de jaarrekening, omdat hier de economische samenstelling wordt getoond waarin de derivaten zijn toegerekend aan de verschillende beleggingscategorieën terwijl in de jaarrekening op grond van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ610) de derivaten als aparte beleggingscategorie worden getoond. *** * Formule dekkingsgraad: ((eigen vermogen + Totaal Technische voorzieningen) / Totaal Technische voorzieningen) * 100% 4

6 2. Personalia Benoemd door de werkgever (DNB) Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf W.H. Bovenschen Lid 4 oktober 2008 E.W. Lindeijer Lid 1 oktober 2004 P.D. van Loo Lid 1 januari 2008 Mw. G.F.T. Secretaris 1 januari Tiellemans 2008 Bestuurslid tot 1 januari januari januari januari 2012 Lid van commissie Auditcommissie Beleggingscommissie (voorzitter) Beleggingscommissie Auditcommissie Functie/in dienst van Jurist divisie Juridische Zaken Divisiedirecteur Financiële Markten Gepensioneerd Hoofd Interne Accountantsdienst Benoemd namens de deelnemers Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf Bestuurslid tot Lid van commissie Functie/in dienst van G. van Ankeren Plaatsvervangend 1 juli juli 2011 Auditcommissie Gepensioneerd secretaris (lid namens pensioengerechtigden) P.A.A.M. Cornet Lid (namens 12 november 1 januari Beleggingscommissie Gewezen deelnemer gewezen deelnemers) D. Hendriks Plaatsvervangend voorzitter 1 januari januari 2013 Beleggingscommissie Toezichthouder banken E. Hondius Lid 30 juni januari 2011 Auditcommissie Toezichthouder banken Mw. M.E.J. Schuit Voorzitter Plaatsvervangend voorzitter 1 januari april 2009 Beleggingscommissie Beleidsmedewerker Naam Functie Voorzitter vanaf H.J.P. Penders Onafhankelijk Benoemd voorzitter sinds 20 september 2006, voorzitter per 1 april 2007 Voorzitter tot 1 januari 2012 Lid van commissie Auditcommissie (voorzitter) 5

7 Adviseurs Beleggingscommissie Mw. I.T. van den Doel, directeur VBA Beroepsvereniging van Beleggingsprofessionals (vanaf april 2010) Mw. C.P.M. van Oorschot, werkzaam bij de Divisie Financiële Markten van DNB Raad van Toezicht B.F. Dessing (plaatsvervangend voorzitter) H.M. Geukers J.Th. van Niekerk (voorzitter) Verantwoordingsorgaan Namens de werkgever: Mw. M.L.F.J. Banning (voorzitter) J.E. Berndsen Mw. S. Butzke Namens de deelnemers: J.J. van Buggenum (plaatsvervangend voorzitter) R.A. Vink F.C. Zwart Namens de pensioengerechtigden en/of gewezen deelnemers: F.A. von Dewall (tot 1 januari 2010) A. van Dorssen M.A. Santema Compliance officer B.M. Peters, Nederlands Compliance Instituut Pensioenbeheer TKP Pensioen BV Vermogensbeheer BlackRock Netherlands BV Externe accountant PricewaterhouseCoopers Accountants NV Certificerend actuaris Towers Watson 6

8 3. Verslag Verantwoordingsorgaan Het Verantwoordingsorgaan (VO) maakt sinds 1 januari 2008 deel uit van de governancestructuur van het pensioenfonds. Voor het VO is een reglement vastgesteld op basis van de uitgangspunten voor Goed Pensioenfondsbestuur, zoals die zijn vastgelegd door de Stichting van de Arbeid. Hierin zijn de samenstelling van het VO, de benoemingsprocedure van de leden, de taken en bevoegdheden en de werkwijze van het VO beschreven. Het VO heeft onder andere als taak om te beoordelen of het bestuur van het fonds op evenwichtige wijze rekening houdt met de belangen van alle belanghebbenden bij het fonds. Dit zijn de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. Het VO benoemt, en ontslaat zonodig, de leden van de Raad van Toezicht (RvT) en heeft het recht advies uit te brengen over: het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling van de bestuursleden; het wijzigen van het beleid ten aanzien van het VO; de vorm, inrichting en samenstelling van het intern toezicht; het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure; het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid. Ook dient het bestuur het VO op de hoogte te stellen van de beleidsvoornemens voor de toekomst. Om zijn taken te kunnen uitvoeren heeft het VO recht op alle informatie die het nodig acht en ook recht op overleg met het bestuur, de RvT, de externe accountant en de externe actuaris. Het VO geeft zijn oordeel over het handelen van het bestuur, over het gevoerde en te voeren beleid alsook over het naleven van de zogenoemde Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur, zoals vastgelegd door de Stichting van de Arbeid. Het oordeel van het VO alsmede de reactie hierop van het bestuur worden opgenomen in het jaarverslag van het fonds. Onderstaand geeft het VO zijn bevindingen weer. Verantwoording en werkwijze Het VO heeft zich een oordeel gevormd over het in 2009 gevoerde beleid door het bestuur. Het orgaan heeft vier maal vergaderd en daarnaast twee maal overleg gevoerd met het bestuur. Ook heeft het VO overleg gevoerd met de externe accountant en actuaris. Verder is een opleidingsdag georganiseerd, waarbij inzichten zijn verkregen en ervaringen zijn uitgewisseld over onder meer evenwichtige belangenbehartiging en het herstelplan. Voorts heeft het VO kennis genomen van formele verantwoordingsdocumenten, zoals het jaarverslag, de bevindingen van de externe accountant en actuaris, fondsdocumenten, en de kwartaalverslagen van de uitvoeringsorganisaties. Verder heeft het VO zich uitgebreid laten informeren over het door het fonds ingediende herstelplan en de daaraan ten grondslag liggende continuïteitsanalyse en gewijzigde premie- en beleidstaffel. 7

9 Met betrekking tot zijn manier van werken heeft het VO gekozen voor een thematische benadering. Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder andere: Wordt er voldoende rekening gehouden met een evenwichtige belangenbehartiging? Houdt de RvT adequaat toezicht op het functioneren van het bestuur? Adviestaken op het gebied van communicatie, de inrichting van het interne toezicht en het beleid ten aanzien van het VO. Gedurende de verslagperiode heeft het VO adviezen uitgebracht aan het bestuur op het terrein van de communicatie aan deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden, de inrichting van het interne toezicht en de zittingstermijn van leden van het VO. Bevindingen en aandachtspunten Het VO heeft kennis genomen van het jaarverslag en de jaarrekening van het pensioenfonds en de overige door het bestuur verstrekte informatie, alsmede van de door het bestuur verstrekte toelichtingen daarbij. Tevens heeft het VO kennis genomen van de bevindingen van de externe accountant en de externe actuaris. Evenwichtige belangenbehartiging Dit thema is in de verslagperiode frequent aan de orde gekomen. Zo stond de vormgeving centraal op de opleidingsdag, en is nadere invulling gegeven aan dit begrip alsook de toepasbaarheid binnen de bestaande governance. Het bestuur heeft parallel hieraan dezelfde exercitie uitgevoerd. Daarna zijn beider bevindingen over de vormgeving besproken in een gezamenlijk overleg. Het vaststellen van een pensioenregeling is de primaire verantwoordelijkheid van de sociale partners. Kortweg stelt het VO dat zij vooral de invulling van de discretionaire bevoegdheden van het Bestuur beoordeelt op evenwichtigheid. Bij de bespreking van de indexatie per ultimo 2008 alsook van het herstelplan is dit in concreto aan de orde gekomen. Het Bestuur is gevraagd om uitleg te geven over de gemaakte keuzen en de verwachte resultaten hiervan voor de toekomst om zodoende inzicht te hebben of het Bestuur op evenwichtige wijze rekening houdt met de belangen van de diverse belanghebbenden bij het fonds. Daarbij is onder meer ingegaan op aspecten als onder welke scenario s het fonds weer indexaties kan toekennen. Communicatie- en voorlichtingsbeleid In december is kennisgenomen van het Communicatieplan 2010 van het Bestuur alsook van de uitkomsten van een onder de actieve deelnemers uitgevoerde enquête. Het VO heeft onder meer geadviseerd om het plan meer toe te spitsen op de positie van jongere deelnemers. Zo kwam uit de nulmeting naar voren dat deze groep geen interesse heeft voor het onderwerp pensioen, terwijl zij wel nog voldoende mogelijkheden heeft om aanvullend te sparen. 8

10 Intern toezicht Naast het VO maakt de RvT deel uit van de zogenoemde 'governancestructuur' van het pensioenfonds (zie par voor een grafische weergave). Belangrijkste verschil tussen beide organen is dat RvT doorlopend het functioneren van het bestuur en de algemene gang van zaken in het fonds toetst en beoordeelt, en dat het VO (achteraf) beoordeelt of op evenwichtige wijze rekening is gehouden met de belangen van alle belanghebbenden. Het VO heeft in dat kader kennis genomen van de bevindingen van de RvT over het functioneren van het bestuur en de gang van zaken in het fonds, zoals opgenomen in paragraaf 4. In juni heeft het VO de heer Van Niekerk (aftredend per 1 augustus en herkiesbaar) herbenoemd als lid van de RvT voor een periode van 4 jaren. In het najaar heeft het Bestuur het VO om advies gevraagd over een voorgenomen statutenwijziging van het pensioenfonds over de inrichting van het interne toezicht. Het VO heeft in december positief geadviseerd over de voorgestelde wijziging met betrekking tot de maximale zittingstermijn van Bestuursleden, de leden van het VO en de leden van de RvT, en heeft daarnaast suggesties gedaan voor aanpassingen in het huishoudelijke reglement. Het bestuur heeft ingestemd met de door het VO voorgestelde statutenwijziging om het VO de bevoegdheid te geven om zonodig leden van de RvT te ontslaan. Om elkaar ook tussentijds op de hoogte te houden, en eventuele doublures in activiteiten te voorkomen, heeft in het verslagjaar incidenteel overleg plaats gevonden. In het licht van bovenstaande statutenwijziging reikt de verantwoordelijkheid van het VO verder dan voor de herziening. Tegen deze achtergrond is het voornemen van het VO om in de toekomst meer reguliere contactmomenten met de RvT te hebben. Zodoende kan het VO zich een beter oordeel vormen van belangrijke punten waar de RvT mee bezig is geweest en hoe zij hier invulling aan heeft gegeven. Overige onderwerpen Voorts zijn in de verslagperiode de volgende onderwerpen in het overleg met het Bestuur ter sprake gekomen: Hoe het Bestuur omgaat met de 'lessons learned' uit het afgelopen jaar en hoe dit richting het VO wordt vormgegeven; De evaluatie van de ontwikkelingen in de afgelopen periode en welke invloed dat zou kunnen hebben op de opzet en werking van de beleidstaffel; Diverse externe ontwikkelingen en actualiteiten, zoals de ontwikkelingen omtrent de bedrijfstak banken-cao, de nieuwe ALM-studie en diverse toekomstscenario's met betrekking tot de zelfstandigheid van het fonds; De strategische planning, het meerjarenplan en het activiteitenoverzicht van het Bestuur; De follow-up van beleidsvoornemens van voorgaand jaar; en Het proces van verantwoording afleggen, resulterend in procedure-afspraken. 9

11 Oordeel Op basis van de beschreven werkzaamheden komt het VO tot het oordeel dat het bestuur met inachtneming van een voldoende mate van zorgvuldigheid en evenwichtige afweging van de belangen van de bij het pensioenfonds betrokken deelnemers, gewezen deelnemers, pensioengerechtigden en de werkgever, tot verantwoorde besluitvorming en beleidskeuzes is gekomen. Voorts zijn alle door het VO aangedragen punten naar volle tevredenheid door het Bestuur opgepakt en overgenomen. Tot slot stelt het VO het op prijs te vermelden dat het de communicatie met het bestuur, de informatieverschaffing en de administratieve ondersteuning als zeer positief heeft ervaren. Amsterdam, 21 mei 2010 M.L.F.J. Banning (voorzitter) J.E. Berndsen J.J. van Buggenum (plv voorzitter) S. Butzke F.A. von Dewall (tot 1 januari 2010) A. van Dorssen M.A. Santema R.A. Vink F.C. Zwart 10

12 Reactie bestuur op verslag Verantwoordingsorgaan Het bestuur heeft met genoegen kennis genomen van het verslag van het Verantwoordingsorgaan. Het Verantwoordingsorgaan geeft daarin blijk van een professionele taakopvatting. Het bestuur is verheugd te constateren, dat het Verantwoordingsorgaan van mening is dat het bestuur op zorgvuldige en evenwichtige wijze tot verantwoorde besluitvorming en beleidskeuzes is gekomen. Net als het verantwoordingsorgaan is het bestuur van mening dat er in het verslagjaar sprake is geweest van een goede samenwerking tussen het Verantwoordingsorgaan en het bestuur. Het bestuur stelt deze samenwerking zeer op prijs. Het bestuur dankt het Verantwoordingsorgaan voor het uitgebrachte verslag en de getoonde inzet. Ook in de toekomst stelt het bestuur zich graag beschikbaar om in overleg met het Verantwoordingsorgaan te treden en bij te dragen aan een goed verlopend proces van verantwoording afleggen. 11

13 4. Bevindingenrapport Raad van Toezicht Werkwijze De Raad van Toezicht heeft in 2009 vijf maal vergaderd. Daarbij is drie maal overleg gevoerd met (een delegatie van) het bestuur. Tevens heeft de raad overleg gevoerd met de externe accountant en certificerend actuaris. Naast de gezamenlijke vergaderingen hebben de voorzitters van het bestuur, het Verantwoordingsorgaan en de Raad van Toezicht regelmatig overleg. De Raad van Toezicht heeft door kennisneming van de notulen van de vergaderingen van de Auditcommissie, de Beleggingscommissie en het bestuur, kunnen volgen welke onderwerpen door het bestuur besproken zijn, welke besluiten zijn genomen en welke overwegingen aan de besluiten ten grondslag hebben gelegen. Om nog beter inzicht in het bestuurlijke proces te krijgen, hebben de leden van de raad ieder een commissie- of bestuursvergadering bijgewoond. Zoals verwacht had dit een grote toegevoegde waarde; voor 2010 zal deze werkwijze gecontinueerd worden. Ook heeft de Raad van Toezicht zich aan de hand van diverse documenten van het fonds en door uitdieping van bepaalde thema's een beeld kunnen vormen van de ontwikkelingen binnen het fonds. De aandachtspunten die hieruit naar voren kwamen, zijn met het bestuur besproken. Waar nodig zal hier follow-up aan gegeven worden. Ook vindt overleg hierover met het Verantwoordingsorgaan plaats. De volgende thema's zijn volgens planning door de raad besproken en beoordeeld. Governance De governancestructuur is geëvalueerd door het bestuur. De raad is het eens met het bestuur dat de huidige structuur goed functioneert en er geen directe aanleiding is tot wijzigingen. Externe ontwikkelingen en evaluaties vanuit de politiek dienen niettemin gevolgd te worden. Er heeft overleg van de raad met het Verantwoordingsorgaan en het bestuur plaatsgevonden over het belang van een goede procedure voor de evaluatie van het verantwoordingsproces. De nadere invulling hiervan zal in 2010 gebeuren. De Beleggingscommissie heeft de evaluatie van haar functioneren goed opgepakt. De raad onderschrijft het belang van uitbreiding van de Beleggingscommissie om de kwetsbaarheid te verminderen. De procedures voor het actueel houden van fondsdocumenten functioneren. De raad heeft met genoegen kennisgenomen van de zeer gedegen compliance scan die uitgevoerd is door een externe partij en de acties die het bestuur hierop onderneemt. Met name het integriteitbeleid is hierdoor op de agenda gekomen en is door het bestuur nader vorm gegeven. Een aandachtspunt is de compliance bij de uitvoeringsorganisaties en hoe het bestuur hierover geïnformeerd wordt. Dit zal nader vorm moeten krijgen. 12

14 De raad heeft geconstateerd dat de compliance officer verslag heeft gedaan van de naleving van de gedragscode en daarbij geen overtredingen heeft geconstateerd. De raad heeft al eerder aandacht gevraagd voor de continuïteit en deskundigheid binnen het bestuur. De raad heeft kennis genomen van de goede acties die het bestuur hierop genomen heeft. Het bestuur lijkt zich terdege bewust van de kwetsbaarheid van het bestuur/de commissies door onvoldoende spreiding van deskundigheid en de tijdinvestering die het bestuurslidmaatschap vraagt. Dit probleem is geadresseerd en de raad volgt de ontwikkelingen met interesse. Hoewel de deskundigheid van de bestuursleden goed is volgens de uitkomsten van de SPOkennisreflector, blijft het actueel houden van kennis belangrijk, mede gezien de snelle ontwikkelingen rond het onderwerp pensioenen. Beleid De evaluatie van de fiduciair manager is opgepakt met behulp van een externe, onafhankelijke adviseur. Vastgesteld is dat BlackRock naar tevredenheid functioneert en er geen reden is van vermogensbeheerder te veranderen. Wel is er een aantal verbeterpunten naar voren gekomen. Ook de pensioenadministrateur TKP is geëvalueerd, leidend tot de beslissing om de uitbestedingovereenkomst per 2011 te verlengen. Tijdens de financiële crisis heeft het bestuur actief en alert gehandeld. Extra vergaderingen werden belegd. Een van de conclusies bij de evaluatie van deze crisis is dat er meer vrijheid in het beleidskader nodig is, teneinde de nog aanwezige risico's beter te kunnen mitigeren. Het bestuur is hierover in overleg met de werkgever getreden. De risicobeheersing op korte termijn heeft voldoende aandacht. Het bestuur volgt een uitsluitingenlijst in het kader van Socially Responsible Investment. Het bestuur zou naar mening van de raad echter eigen beleid moeten vormgeven waarbij aandacht is voor de aspecten milieu, sociaal en corporate governance. De fiduciair beheerder zal vervolgens moeten zorgen dat de beleggingen in lijn met dat beleid blijven. Met genoegen heeft de raad kennis genomen van de uitgevoerde nulmeting onder de actieve deelnemers. Dit geeft meer inzicht in de pensioenbeleving bij de deelnemers. De uit deze nulmeting naar voren gekomen verbeterpunten, zijn duidelijk vertaald in het communicatieplan Gezien de rol van de HR-afdeling van de werkgever in de communicatie met de deelnemers, is het goed dat overleg met werkgever gevoerd gaat worden over diens rolinvulling. Met interesse volgt de raad de uitkomsten van het communicatiebeleid en te zijner tijd de uitkomsten van de éénmeting. Aansturing van het fonds Het bestuur is goed in control met betrekking tot de aansturing van de uitvoeringsorganisaties. Ieder kwartaal leveren beiden een kwartaalverslag op en de ondersteuning voor en in de vergaderingen is van hoge kwaliteit. Wat de uitvoering betreft is er zeer regelmatig contact met TKP en BlackRock. 13

15 De raad heeft geconstateerd dat de procedures rond uitvoering en aanpassing van de pensioenreglementen goed zijn vastgelegd en worden nageleefd. Volgens de rapportering van de uitvoeringsorganisaties verloopt de uitvoering van de pensioenregeling goed. Het bestuur heeft een auditplan opgesteld, waarin alle cyclische en ad hoc activiteiten van het fonds vermeld staan. Er zal gevolgd worden of dit plan functioneert en of er volgens het plan wordt gewerkt. Daarbij zal ook de werkwijze van de Auditcommissie geëvalueerd moeten worden. De raad heeft geconstateerd dat het meerjarenbeleid door het bestuur is opgepakt. De raad volgt de verdere ontwikkelingen hierin. Risicobeheersing op de lange termijn De procedures over de premievaststelling liggen vast in de ABTN. Het bestuur is met de werkgever een hogere premie overeengekomen via de beleidstaffel in de uitvoeringsovereenkomst. De procedure voor de opstelling van de korte en lange termijn herstelplannen is goed verlopen en inmiddels vastgelegd in de ABTN. De realisatie van de herstelplannen wordt goed gevolgd; vooralsnog lijkt het herstel haalbaar. De dekkingsgraad is boven verwachting gestegen. Het bestuur dient echter bedacht te zijn op een terugval. Het bestuur heeft ruimschoots aandacht gegeven aan de lessons learned uit de crisis op de financiële markten. Hierdoor is meer inzicht gekomen in de risico's op korte termijn. Het blijft een uitdaging om het beleid actueel te houden om ook andere (lange termijn) risico s te onderkennen en te beheersen, mede door het steeds veranderende karakter van de relevante risico s. Evaluatie functioneren Raad van Toezicht De raad heeft zijn jaarlijkse evaluatie uitgevoerd, waarbij ook de input van het bestuur is gevraagd. De conclusies in het kort zijn dat de raad goed functioneert en goed binnen de governance van het fonds past. Met name de toezichthoudende rol is van belang. De raad en het bestuur zullen in 2010 samen bekijken of de huidige werkvorm de meest optimale is of dat er verbeteringen aangebracht kunnen worden. Conclusies Al met al functioneert het bestuur goed, waarbij hij zich in zijn besluitvorming baseert op goede en volledige informatie. De besluiten komen weloverwogen tot stand. Procedures zijn vastgelegd, inclusief evaluaties hiervan. De processen lijken goed te verlopen. Op detailniveau zijn bovenstaand wel enige aandachtspunten aangegeven. De dienstverlening van de uitvoeringsorganisaties is geëvalueerd, waaruit de conclusies zijn getrokken dat de dienstverlening in grote lijnen naar tevredenheid verloopt en dat er niet van uitvoerders hoeft te worden gewisseld. 14

16 Er zijn geen grote zorgpunten; wel benadrukt de Raad van Toezicht het belang van risicomanagement op lange termijn en de (continuïteit van) deskundigheid binnen het bestuur. Het bestuur is zich van beide issues bewust; de raad volgt de ontwikkelingen in dezen met interesse. De Raad van Toezicht stelt het goede en open overleg met het bestuur en het Verantwoordingsorgaan zeer op prijs. Amsterdam, 21 mei 2010 B.F. Dessing (plv voorzitter) H.M. Geukers J.Th. van Niekerk (voorzitter) 15

17 Reactie bestuur op bevindingenrapport Raad van Toezicht Het bestuur heeft met genoegen kennis genomen van het bevindingenrapport van de Raad van Toezicht. Hieruit blijkt de gedegen en constructieve werkwijze van de Raad van Toezicht. Het bestuur dankt de Raad van Toezicht voor het uitgebrachte rapport en de getoonde inzet. Ook het bestuur stelt het goede en open overleg met de Raad van Toezicht zeer op prijs en vertrouwt op een voortzetting daarvan. Het bestuur geeft hieronder zijn reactie op de genoemde aandachtspunten. De raad constateert dat de compliance bij de uitvoeringsorganisaties en de informering daarover aan het bestuur nog nader vorm zal moeten krijgen. Dit proces zal in 2010 nader vorm gegeven worden. De raad is van mening dat het bestuur eigen Socially Responsible Investment-beleid zou moeten vormgeven, waarbij aandacht is voor de aspecten milieu, sociaal en corporate governance. De Beleggingscommissie bereidt dit onderwerp voor. In een aparte themadag beleggingen, die in het najaar van 2010 zal worden gehouden, zal het bestuur dit nader uitwerken. De raad benadrukt het belang van risicomanagement op lange termijn. Het bestuur onderschrijft dit belang. Bij zijn beleidsvorming zal het telkens een afweging maken tussen de korte termijnrisico's (welke kunnen leiden tot terugval van de dekkingsgraad) en de lange termijnrisico's. De continuïteit van deskundigheid binnen het bestuur is ook voor het bestuur een doorlopend punt van aandacht. Het bestuur onderkent de kwetsbaarheid van het bestuur en de commissies, mede gezien de tijdinvestering die het lidmaatschap vergt. Daarom is de Beleggingscommissie uitgebreid met een tweede adviseur. Het bestuur heeft zijn functioneren geëvalueerd (op individueel en collectief niveau). De uitkomsten hiervan worden besproken in de themadag van het bestuur in het najaar Een van de actiepunten dat reeds geadresseerd is, is het opstellen van een inwerkprogramma voor nieuwe bestuursleden. Het actueel houden van kennis en het volgen van externe ontwikkelingen is een doorlopend aandachtspunt van de bestuursleden. De raad wijst op de evaluatie van de werkwijze van de Auditcommissie. Deze evaluatie staat gepland voor het vierde kwartaal

18 5. Bestuursverslag 5.1 Voorwoord bestuur In dit jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid in 2009, de achterliggende overwegingen bij de vaststelling van het beleid en de uitkomsten hiervan voor Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV. Waar mogelijk wordt aangegeven wat de ontwikkelingen in 2010 zullen zijn was een hectisch jaar voor het pensioenfonds. Het fonds werd in 2008 geconfronteerd met een reservetekort en begin 2009 met een dekkingstekort. Er is daarom een korte- en langetermijnherstelplan ingediend. De wijziging van de premie- en beleidstaffel, welke per 1 januari 2009 met de werkgever is overeengekomen, leidt naar verwachting tot voldoende herstel binnen de wettelijke termijnen. Door een herstel op de financiële markten in de loop van het jaar, alsmede door de renteontwikkeling die een positief effect op de verplichtingen van het pensioenfonds had, is de dekkingsgraad gestegen. Daar met name het herstel op de financiële markten nog fragiel is, blijft het bestuur bedacht op terugval. Het bestuur heeft uitgebreid stil gestaan bij de lessen die getrokken kunnen worden uit de omstandigheden die tot de tekortsituatie hebben geleid. Deze zijn meegewogen bij het beleggingsbeleid. Ook andere aspecten kunnen leiden tot een terugval van de dekkingsgraad. Zo is recent bekend geworden dat de levensverwachting gestegen is, wat leidt tot een verlaging van de dekkingsgraad met ruim 4%-punt. Het bestuur heeft veel aandacht besteed aan de financiële positie van het fonds. Het beleggingsbeleid wordt vormgegeven op zowel strategisch als tactisch niveau. Periodiek is bezien of de risicograad van de beleggingen nog in goede verhouding tot de dekkingsgraad staat. Hiermee wordt de kans en omvang van een mogelijke onderdekking bij zwaar weer op de financiële markten beperkt. In de strategische normporteuille is vastgelegd in welke beleggingscategorieën het pensioenvermogen wordt belegd en welke weging daarbij is toegepast. Deze strategische portefeuille vormt het ijkpunt voor het dagelijkse beheer van de beleggingen (tactisch niveau). Ter beperking van de transactiekosten is door het pensioenfonds beoogd (gedwongen) aan- en verkopen als gevolg van grote koersbewegingen zo veel mogelijk te vermijden. Dit uitgangspunt geldt zowel in een dalende als stijgende markt. Zie voor een nadere toelichting op de strategische normportefeuille paragraaf Een van de gevolgen van de financiële positie is dat er voor een grote groep inactieve deelnemers geen toeslagen zijn toegekend. In de communicatie met de deelnemers is geprobeerd dit zo goed mogelijk toe te lichten. Het bestuur heeft in 2009 een compliancescan uit laten voeren door een externe partij. Hierin is getoetst of het fonds voldoet aan alle wet- en regelgeving. De resultaten van de scan waren dat het fonds aan alle regels voldoet. Een aandachtspunt was echter het ontbreken van op schrift gesteld integriteitsbeleid. Inmiddels heeft het bestuur dit vastgesteld. 17

19 Ook in 2009 heeft het bestuur veel aandacht besteed aan de deskundigheid en de continuïteit binnen het bestuur. Zo hebben de bestuursleden die dat nog niet gedaan hadden, met goed resultaat de SPO-kennisreflector gedaan waarbij per kennisgebied wordt getoetst of het bestuurslid voldoende kennis van dat onderwerp heeft. Om voortijdig wegvloeien van deskundigheid uit het bestuur te voorkomen, is de maximale zittingstermijn van bestuursleden statutair aangepast. Een deel van de themadag 2010 zal aan het functioneren van het bestuur besteed worden, waarbij ook de uitkomsten van de in 2010 te voeren functioneringsgesprekken en een zelfevaluatie van het collectieve functioneren worden betrokken. Communicatie met de deelnemers is voor het bestuur een belangrijk onderwerp. Om meer inzicht te krijgen in de effecten van het communicatiebeleid is in 2009 een zogenaamde nulmeting uitgevoerd onder de actieve deelnemers. De uitkomsten hiervan zijn meegenomen in het communicatieplan In 2010 zal er ook een nulmeting onder de inactieve deelnemers uitgevoerd worden. Te zijner tijd zal met een zogeheten éénmeting getoetst worden of het communicatiebeleid zijn vruchten heeft afgeworpen en of bijstelling nodig is. Het bestuur heeft, nu de pensioenadministratie en het vermogensbeheer twee jaar zijn uitbesteed aan TKP respectievelijk BlackRock, geëvalueerd of de keuzes van destijds nog steeds valide zijn. Geconcludeerd is dat het uitbestedingmodel, waarbij twee uitvoeringsorganisaties het bestuur ondersteunen, goed functioneert. Ook de governancestructuur met twee bestuurscommissies, een Verantwoordingsorgaan en een Raad van Toezicht voldoet aan de verwachtingen. De dienstverlening van de uitvoeringsorganisaties is ook geëvalueerd. Hierbij zijn enkele verbeterpunten benoemd, maar de eindconclusie is dat het fonds met beide uitvoerders blijft samenwerken. Het bestuur heeft zijn meerjarenbeleid nader vormgegeven. Ook is gekeken naar een aantal externe ontwikkelingen, waar het fonds in de toekomst mee te maken krijgt of kan krijgen. Geconcludeerd is dat het fonds voldoende is toegerust om zijn taak (uitvoering van de pensioenregeling van De Nederlandsche Bank NV) adequaat te vervullen. Het bestuur heeft de heer Penders per 1 januari 2009 voor een nieuwe periode benoemd als onafhankelijk voorzitter. De heer Cornet is per 1 januari 2009 herbenoemd. Mevrouw Schuit heeft haar bestuurslidmaatschap neer moeten leggen doordat dit niet meer verenigbaar was met haar werkzaamheden. Het bestuur is haar zeer erkentelijk voor haar deskundige inbreng. Zij is opgevolgd door de heer Hondius, die van harte welkom wordt geheten. Per 1 januari 2010 zijn de heren Bovenschen en Lindeijer herbenoemd. Graag nodigen we u uit tot het lezen van dit jaarverslag. 18

20 5.2 Pensioenbestuur: organisatie en governance Governancestructuur advies Externe adviseurs advies advies Externe Toezichthouders extern toezicht door AFM en DNB Werkgroepen Auditcommissie advies advies advies Beleggingscommissie Bestuur Raad van Toezicht intern toezicht advies controle advies controle verantwoording adviesrecht Verantwoordingsorgaan controle Adviserende actuaris Certificerende actuaris Compliance officer Externe accountant Bestuur Op grond van de statuten bestaat het bestuur uit minimaal acht leden, waarvan de helft wordt benoemd door de werkgever (bestuurslid A) en de andere helft wordt gekozen door en uit de (gewezen) deelnemers (bestuurslid B). De verdeling van de bestuurszetels namens de (gewezen) deelnemers weerspiegelt de aantallen van de actieve deelnemers, pensioengerechtigden en gewezen deelnemers. Het bestuur kiest statutair de plaatsvervangend voorzitter en (plaatsvervangend) secretaris en benoemt een onafhankelijk voorzitter. De bestuursleden hebben ten hoogste vier jaren zitting in het bestuur, waarna zij vervolgens het lidmaatschap éénmalig kunnen verlengen. In verband met de (continuering van) deskundigheid binnen het bestuur is er een rooster van aftreden opgesteld, waarin elk jaar twee bestuursleden aftreden, en wel zodanig dat er telkens twee bestuursleden namens de werkgever dan wel twee bestuursleden namens de (gewezen) deelnemers aftreden. 19

21 Leden van het bestuur kunnen geen lid zijn van de directie van de toezichthouder of de werkgever en kunnen niet werkzaam zijn in het toezicht, voorzover daardoor een belangentegenstelling zou kunnen ontstaan. Het bestuur heeft een onafhankelijke voorzitter benoemd die geen deel uitmaakt van het bestuur. Beleggingscommissie Het bestuur heeft een Beleggingscommissie ingesteld, die uit vier bestuursleden bestaat. Daarnaast maken twee adviseurs deel uit van de Beleggingscommissie. De Beleggingscommissie staat het bestuur bij terzake van de voorbereiding van besluiten betreffende beleggingen. Daarnaast ziet de Beleggingscommissie toe op de uitvoering van dergelijke besluiten. Auditcommissie Het bestuur heeft een Auditcommissie ingesteld, welke uit vier bestuursleden en de onafhankelijk voorzitter bestaat. De Auditcommissie houdt toezicht op de algemene financiële gang van zaken binnen het fonds en toetst de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen, de financiële verslaglegging van het fonds, de naleving van wet- en regelgeving, de werking van de gedragscode en de naleving van de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur. De Auditcommissie adviseert het bestuur. Werkgroepen Het bestuur kan ad hoc werkgroepen instellen als er een onderwerp nader uitgewerkt moet worden, waarbij de deskundigheid uit verschillende disciplines benodigd is. Veelal zal dit betekenen dat de werkgroep bestaat uit leden van de Auditcommissie en leden van de Beleggingscommissie, eventueel aangevuld met medewerkers van de uitvoeringsorganisaties en/of externe adviseurs. Raad van Toezicht Ten behoeve van het interne toezicht is er een Raad van Toezicht ingesteld. De Raad bestaat uit drie onafhankelijke externe deskundigen. De leden van de Raad worden benoemd door het Verantwoordingsorgaan, op voordracht van de Raad van Toezicht. De Raad wijst uit zijn midden een (plaatsvervangend) voorzitter aan. De Raad van Toezicht toetst en beoordeelt het functioneren van het bestuur en de algemene gang van zaken in het fonds. Verantwoordingsorgaan Het bestuur legt verantwoording af aan de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. Daarvoor is een Verantwoordingsorgaan ingesteld, bestaande uit leden afkomstig uit de drie geledingen: werkgever, deelnemers en gewezen deelnemers/pensioengerechtigden. Uit iedere geleding zijn drie leden benoemd/gekozen. 20

22 Het Verantwoordingsorgaan wijst uit zijn midden een (plaatsvervangend) voorzitter aan. Het Verantwoordingsorgaan heeft als doelstelling het vaststellen in hoeverre het bestuur bij de genomen besluiten op evenwichtige wijze rekening heeft gehouden met de belangen van alle belanghebbenden bij het pensioenfonds. Het Verantwoordingsorgaan heeft adviesrechten op het gebied van vergoedingsregelingen van bestuursleden, wijziging van beleid ten aanzien van het Verantwoordingsorgaan zelf, de vorm, inrichting en samenstelling van het interne toezicht, de interne klachten- en geschillenprocedures en het communicatie- en voorlichtingbeleid van het fonds. Deelnemersraad Er is geen deelnemersraad. De pensioengerechtigden hebben in 2008 in een enquête hun voorkeur voor rechtstreekse vertegenwoordiging in het bestuur uitgesproken. Compliance officer Het bestuur heeft een externe compliance officer aangewezen die toeziet op de naleving van de gedragscode en relevante wet- en regelgeving. De compliance officer adviseert en informeert, gevraagd en ongevraagd, verbonden personen over de uitleg en toepassing van de gedragscode. De compliance officer doet minimaal eenmaal per jaar verslag van zijn bevindingen aan het bestuur. Uitvoering / uitbesteding De uitvoering van de pensioenregeling van Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV is uitbesteed aan TKP Pensioen BV. Het vermogensbeheer is uitbesteed aan BlackRock Netherlands BV Bestuursaangelegenheden Per 1 januari 2009 is de heer Penders herbenoemd tot onafhankelijk voorzitter. De heer Cornet is, op voordracht van de Belangenvereniging Pensioengerechtigden, per 1 januari 2009 herbenoemd tot bestuurslid namens de gewezen deelnemers. Mevrouw Schuit heeft haar bestuurslidmaatschap per 1 april 2009 neergelegd. De heer Hondius heeft haar opgevolgd en heeft zitting in het bestuur namens de actieve deelnemers, op voordracht van de bonden die betrokken zijn bij het CAO-overleg. De door het vertrek van mevrouw Schuit vacant geworden functie van plaatsvervangend voorzitter is per 19 juni 2009 ingevuld door de heer Hendriks. De heer Hondius is toegetreden tot de Auditcommissie; de heer Hendriks heeft een overstap gemaakt naar de Beleggingscommissie. De heren Bovenschen en Lindeijer zijn door werkgever herbenoemd per 1 januari 2010 voor een periode van vier jaren. Het bestuur vergadert minimaal één maal per kwartaal; voorafgaand aan de bestuursvergaderingen vergaderen de Auditcommissie en de Beleggingscommissie. Er hebben begin 2009 extra vergaderingen plaatsgevonden naar aanleiding van de kredietcrisis; ook heeft de Beleggingscommissie regelmatig extra overleg gehad via conference calls. Bij vrijwel alle vergaderingen waren alle bestuurs- c.q. commissieleden aanwezig. 21

23 Vanuit het bestuur worden veel contacten met TKP en BlackRock onderhouden. De uitvoeringsorganisaties ondersteunen de commissies en het bestuur met beleidsadvisering en bestuurlijke ondersteuning. Tussen beide uitvoeringsorganisaties vindt regelmatig, minimaal één maal per kwartaal, overleg plaats. De werkgroep die in 2008 opgericht is voor het uitwerken van de continuïteitsanalyse en de daarop volgende ALM-studie, heeft in 2009 het korte- en langetermijnherstelplan opgesteld. Zie voor nadere uitleg over het herstelplan paragraaf De statuten zijn aangepast aan het bestuursbesluit om de zittingsperiode die een bestuurslid invult als opvolger van een afgetreden bestuurslid, niet mee te tellen bij het bepalen van de maximale zittingsduur. Hiermee wordt voorkomen dat de maximale zittingsperiode van acht jaar (flink) ingekort wordt en deskundigheid snel weer uit het bestuur verdwijnt. Het bestuur heeft bovendien een discretionaire bevoegdheid gekregen om in uitzonderlijke situaties een derde zittingstermijn toe te staan. Voor het Verantwoordingsorgaan en de Raad van Toezicht is de regeling eveneens aangepast. Ook zijn de ontslagprocedures van de Raad van Toezicht en het Verantwoordingsorgaan opgenomen in de statuten. Naar aanleiding van de publicatie van de Principes voor beheerst beloningsbeleid heeft het bestuur de vergoedingsregeling binnen het fonds en het beloningsbeleid van de uitvoeringsorganisaties getoetst aan deze principes. Deze toetsing wordt in 2010 afgerond. Het Verantwoordingsorgaan heeft in 2009 vier keer vergaderd. Ook heeft er overleg met de externe actuaris en accountant plaatsgevonden. Daarnaast is er twee maal overlegd met het bestuur. Per januari 2010 zijn de heren Zwart en Berndsen herbenoemd. De heer Zwart is als kandidaat voorgedragen door de vakbonden die bij het CAO-overleg zijn betrokken. De heer Berndsen is door de werkgever herbenoemd. De heer Von Dewall, die namens de gewezen deelnemers in het VO zitting heeft is afgetreden en niet hernoembaar omdat hij door pensionering niet meer tot de groep gewezen deelnemers behoort. Voor invulling van deze vacature zijn verkiezingen uitgeschreven. De Raad van Toezicht heeft vijf keer vergaderd, waarbij drie keer overleg is gevoerd met het bestuur. Ook heeft de Raad overleg gehad met de externe accountant en actuaris. De heer Van Niekerk is, op voordracht van de Raad van Toezicht, door het Verantwoordingsorgaan herbenoemd voor een periode van vier jaren. Hij zal de functie van voorzitter blijven vervullen Aanwijzingen, dwangsommen en/of boetes Het afgelopen jaar zijn aan het pensioenfonds door de toezichthouder geen dwangsommen of boetes opgelegd. Evenmin zijn door de toezichthouder aanwijzingen aan het fonds gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheiduitoefening van organen van het fonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder. 22

24 Extern toezicht Naast het reguliere toezicht dat de externe toezichthouders, De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), uitoefenen, is de toezichthouder DNB specifiek geïnformeerd over de besluiten tot toeslagverlening per 31 december 2008 en per 1 maart De toezichthouder DNB heeft op 1 juli 2009 per brief laten weten het ingediende herstelplan goed te keuren. De toezichthouder AFM heeft een 'self assessment' uit laten voeren om te toetsen of het pensioenfonds voldoet aan de normen van de pensioenwetgeving. Voor het onderdeel informatieverstrekking heeft het fonds een score behaald van 86% (de gemiddelde score van alle pensioenfondsen was 78%) Deskundigheid Alle bestuursleden dienen als zij ongeveer één jaar in functie zijn, de SPO-kennisreflector te doen. Hiermee kan worden getoetst of het bestuurslid voldoet aan het basisniveau van kennis en inzicht danwel het verdiepingsniveau op verschillende deelgebieden van de pensioenmaterie. Een deel van het bestuur heeft in 2007 de SPO-kennisreflector gedaan. Het andere deel heeft in het derde kwartaal van 2009 deze reflector gedaan. Aan de hand van deze uitkomsten is de deskundigheidsmatrix herzien, waarbij een nuancering naar vier niveaus is aangebracht. Deze niveaus zijn: 1. onvoldoende basiskennis 2. voldoende basiskennis 3. voldoende inzicht 4. in staat tot oordeelsvorming Bij de kennisreflector kan men maximaal 100% scoren. Bij een score van 75% of meer is men in staat tot oordeelsvorming, dus niveau 4. Bij een score tussen 64 en 74% heeft men voldoende inzicht (niveau 3), 63% is de norm voor voldoende basiskennis (niveau 2) en daaronder heeft men onvoldoende basiskennis (niveau 1). De matrix is opgenomen in het geactualiseerde deskundigheidsplan. Het niveau en de verdeling van de deskundigheid over de bestuursleden is goed. Op individueel niveau beschikt ieder bestuurslid over voldoende kennis. Binnen het bestuur als collectief is op alle kennisgebieden voldoende deskundigheid aanwezig. Zo zijn er op alle kennisgebieden minimaal drie bestuursleden die op niveau 4 zitten. Het bestuur besteedt veel aandacht aan deskundigheidsbevordering door bijvoorbeeld cursussen, seminars en themabijeenkomsten te bezoeken. Ook in eigen themadagen verdiept het bestuur zich in onderwerpen die extra aandacht behoeven. Zo heeft het bestuur een themadag gewijd aan het toetsen van de robuustheid van het beleidskader op de lange termijn. Hierbij is uitgebreid stilgestaan bij de lessen die getrokken 23

25 kunnen worden uit de situatie die geleid heeft tot een dekkingstekort. Er zijn verschillende scenario's voor de toekomst doorgerekend. Ook is de positie van het fonds in het licht van externe ontwikkelingen besproken. Het bestuur heeft voorts een themadag gewijd aan de inrichting van de beleggingen van het fonds. Hierbij is aandacht besteed aan factoren die invloed hebben op de verplichtingen en de relatie van de verplichtingen met de beleggingen. Ook het risicobudget en de verdeling daarvan is behandeld. Het bestuur zal in de eerste helft van 2010 zijn functioneren nader evalueren aan de hand van functioneringsgesprekken (individueel) en een zelfevaluatie van het collectieve functioneren. Een deel van de themadag in 2010 zal besteed worden aan de deskundigheid en het functioneren van het bestuur. Het bestuur onderkent dat het bestuur en de commissies kwetsbaar zijn voor mogelijke discontinuïteit van deskundigheid door het vertrek van bestuursleden. Zoals in paragraaf beschreven heeft het bestuur hiervoor de statuten aangepast. Er is gezocht naar versterking van de Beleggingscommissie; mevrouw Van den Doel is in 2010 benoemd als adviseur. Het Verantwoordingsorgaan heeft in zijn opleidingsdag aandacht besteed aan de invulling van 'evenwichtige belangenbehartiging'. Dit wordt in 2010 nader uitgewerkt. Daarnaast heeft het bestuur een uitgebreide toelichting op de beleidstaffel en het herstelplan verzorgd. De leden van het Verantwoordingsorgaan bezoeken seminars en themabijeenkomsten om hun kennis actueel te houden Klachten en geschillen Het pensioenfonds heeft een klachten- en geschillenregeling, welke neergelegd is in de statuten en het huishoudelijk reglement. In het verslagjaar is er één klacht binnengekomen. Deze klacht speelde in het eerste kwartaal van 2009 en had betrekking op de voortgang bij een waardeoverdracht. De overdragende partijen stelden zich op het standpunt dat betrokkene het verzoek te laat had ingediend, echter dit bleek niet juist te zijn. De partijen zijn daarop verzocht om aan het verzoek om waardeoverdracht medewerking te verlenen en daaraan is gevolg gegeven Compliance Het fonds beschikt over een gedragscode. Het doel van de gedragscode is het bijdragen aan het transparant en integer handelen van de bestuurders ten behoeve van al diegenen die bij het pensioenfonds belang hebben en tot het waarborgen van de goede naam en reputatie van het pensioenfonds. De gedragscode bevat onder meer regels over hoe een bestuurslid moet omgaan met vertrouwelijke informatie, voorwetenschap, relatiegeschenken en het vervullen van nevenfuncties bij andere ondernemingen en instellingen. 24

26 Alle leden van de fondsorganen en voor het fonds werkzame personen zijn aangewezen als 'verbonden persoon'; er zijn geen insiders aangewezen, aangezien het pensioen- en vermogensbeheer uitbesteed zijn aan TKP respectievelijk BlackRock en de verbonden personen direct noch indirect bij de financiële transacties zijn betrokken. Voor medewerkers van zowel TKP als BlackRock gelden gedragscodes met een vergelijkbaar niveau. De voormalige compliance officer, de heer A. Bruijnis, heeft in 2009 verslag uitgebracht aan het bestuur over 2008 over de naleving van de gedragscode. Hierbij zijn geen bijzonderheden geconstateerd. Vanaf 1 januari 2009 is de heer B.M. Peters van het Nederlands Compliance Instituut (NCI) de compliance officer van het fonds. Hij heeft in 2010 verslag uitgebracht aan het bestuur over Hieruit blijkt dat de gedragscode ook in 2009 is nageleefd. Het NCI heeft een compliance scan voor het fonds uitgevoerd. Hieruit bleek dat het integriteitbeleid door het fonds geconcretiseerd dient te worden. Het bestuur heeft hier in december 2009 beleid voor vastgesteld, waarin de integriteitrisico's die het fonds loopt, zijn benoemd samen met de hiervoor getroffen maatregelen. De integriteitrisico's zullen jaarlijks worden besproken en het beleid zo nodig aangepast. Verder heeft het NCI een aantal aanbevelingen gedaan, die - waar nodig - zijn geadresseerd. 25

27 5.3 Financiële opzet en positie Inleiding Een belangrijk risico voor het pensioenfonds is dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogen om de pensioenverplichtingen na te kunnen komen, ook wel het solvabiliteitsrisico genoemd. Als de solvabiliteit zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het pensioenfonds de premie moet verhogen en dat er geen ruimte is voor (volledige) toeslagverlening. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het fonds de verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen (afstempelen). De solvabiliteit van een pensioenfonds wordt gemeten op basis van de hoogte van de dekkingsgraad van het fonds. De dekkingsgraad is een maatstaf voor de financiële positie van een pensioenfonds. De dekkingsgraad betreft het pensioenvermogen als percentage van de contante waarde van de pensioenverplichtingen. De dekkingsgraad kan wijzigen door talrijke invloeden, zoals de ontwikkeling van het beleggingsresultaat, ontwikkeling van de marktrente of demografische ontwikkelingen. Naast het solvabiliteitsrisico loopt het pensioenfonds nog diverse andere risico's, die in paragraaf en in de risicoparagraaf van de jaarrekening worden behandeld. Het bestuur heeft beleid ontwikkeld op het gebied van financiering, beleggingen en toeslagen om de risico's en de financiële positie van het pensioenfonds te beheersen. Bij het maken van beleidskeuzes worden de belangen van alle belanghebbenden afgewogen. Het beleid moet worden uitgevoerd binnen de kaders van de pensioenregeling zoals die overeengekomen is door de CAO-partijen. Ook gelden de afspraken met de werkgever, neergelegd in de uitvoeringsovereenkomst als kaders voor de beleidsvrijheid van het bestuur. Dit wordt visueel toegelicht aan de hand van onderstaande figuur: 26