Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV

Transcriptie

1 Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV Datum rapport 19 juni 2009 Nummer/versie definitief Auteur Bestuur

2 Profielschets Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV (het pensioenfonds) is een ondernemingspensioenfonds en voert de pensioenovereenkomsten uit die van toepassing zijn op de werknemers van De Nederlandsche Bank NV (DNB). De doelstelling van het pensioenfonds is het verstrekken van de nominale pensioenaanspraken en pensioenrechten, alsmede het streven (voorwaardelijk: voor zover de middelen van het fonds het toelaten en afhankelijk van de dekkingsgraad) naar het waardevast houden van de pensioenrechten. Het fonds kent uitsluitend middelloonregelingen. De opbouw voor actieve deelnemers is onvoorwaardelijk geïndexeerd Het beleid van het pensioenfonds wordt bepaald door het bestuur. De uitvoering van de pensioenregeling en de bestuursondersteuning heeft het bestuur uitbesteed aan TKP Pensioen BV (TKP) en het vermogensbeheer heeft het bestuur uitbesteed aan BlackRock Netherlands BV (BlackRock). Daarnaast maakt het bestuur gebruik van de werkzaamheden van een actuaris en accountant. Het bestuur bestaat uit acht leden. De bestuursleden werken onafhankelijk van de benoemende partijen en zijn collectief verantwoordelijk. Het bestuur heeft een onafhankelijke voorzitter. 1

3 Inhoudsopgave 1. Kerncijfers 3 2. Personalia 5 3. Verslag Verantwoordingsorgaan 7 4. Verslag van bevindingen Raad van Toezicht Bestuursverslag Voorwoord bestuur Pensioenbestuur: organisatie en governance Financiële opzet en positie Pensioenbeheer Vermogensbeheer: beleid en uitvoering Vooruitzichten Het herstelplan in het kort Jaarrekening Balans (na bestemming van het saldo van baten en lasten) Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de jaarrekening Actuariële analyse Overige gegevens Resultaatbestemming Actuariële verklaring Accountantsverklaring 86 Bijlagen 88 Bijlage 1 Deelnemersbestand 89 Bijlage 2 Begrippenlijst 90 2

4 1. Kerncijfers Bedragen x 1,0 miljoen 2008 * 2007 * 2006 * 2005 */** Balanswaarde van de beleggingen*** Aandelen Obligaties Overige beleggingen Totaal Percentages van totaal beleggingen Aandelen 20% 34% 38% 38% Obligaties 66% 65% 60% 60% Overige beleggingen 14% 1% 2% 2% Totaal 100% 100% 100% 100% Rendement -2,7% 0,6% 4,7% 12,5% Saldo van baten en lasten Eigen vermogen Voorziening Pensioenverplichtingen Voorziening WAO-hiaat Overig Totaal Dekkingsgraad op basis van 4%**** ,5% 124,3% Dekkingsgraad op basis van FTK 105,3% 135,5% 129,0% - Toeslagverlening Actieven DNB 3,0% 1,5% 1,75% 1,0% Inactieven DNB (voor 1 jan 2003) en inactieven ex-pvk (voor 1 jan 2005) 3,0% 1,5% 1,75% 1,0% Inactieven DNB (na 1 jan 2003) en premievrije aanspraken 3,1% 2,3% 1,3% 1,6% Pensioenbijdrage van de Bank

5 Onderverdeling van de Voorziening Pensioenverplichtingen voor deelnemers 55,4% 55,6% 48,0% 46,7% voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden 44,6% 44,4% 52,0% 53,3% Totaal 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Aantal deelnemers Aantal pensioengerechtigden Aantal slapers Totaal Standen zijn per het einde van het genoemde jaar; stromen betreffen de gehele verslagperiode * Cijfers 2007 en 2008 op basis van FTK, cijfers 2005 en 2006 op basis van APP. ** De cijfers over 2005 betreffen de samengestelde cijfers van Pensioenfonds DNB en Pensioenfonds PVK met uitzondering van de kengetallen rendement en weerstandsvermogen. Deze laatste zijn cijfers 2005 Pensioenfonds DNB. De cijfers over 2004 (voor de fusie met PVK) zijn niet herrekenbaar en daarom weggelaten. *** De samenstelling van de beleggingsportefeuille in dit overzicht wijkt af van de samenstelling zoals deze wordt gepresenteerd in de jaarrekening, omdat hier de economische samenstelling wordt getoond waarin de derivaten zijn toegerekend aan de verschillende beleggingscategorieën terwijl in de jaarrekening op grond van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ610) de derivaten als aparte beleggingscategorie worden getoond. *** * Formule dekkingsgraad: ((eigen vermogen + Totaal Technische voorzieningen) / Totaal Technische voorzieningen) * 100% 4

6 2. Personalia Benoemd door de werkgever (DNB) Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf W.H. Bovenschen Lid 4 oktober 2008 E.W. Lindeijer Lid 1 oktober 2004 P.D. van Loo Lid 1 januari 2008 Mw. G.F.T. Secretaris (vanaf 4 1 januari Tiellemans oktober 2008) 2008 J.G. van der Veer Secretaris (tot 4 1 januari oktober 2008) 2003 Bestuurslid tot* 1 januari januari januari januari oktober 2008 Lid van commissie Auditcommissie Beleggingscommissie (voorzitter) Beleggingscommissie Auditcommissie Auditcommissie Functie/in dienst van Jurist divisie Juridische Zaken Divisiedirecteur Financiële Markten Gepensioneerd Hoofd Interne Accountantsdienst Plv. Directiesecretaris en compliance officer Benoemd namens de deelnemers Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf Bestuurslid tot* Lid van commissie Functie/in dienst van G. van Ankeren Plaatsvervangend 1 juli juli 2011 Auditcommissie Gepensioneerd secretaris (lid namens pensioengerechtigden) P.A.A.M. Cornet Lid (namens 12 november 1 januari Beleggingscommissie Gewezen deelnemer gewezen deelnemers) D. Hendriks Lid 1 januari januari 2013 Auditcommissie Toezichthouder banken H.A. Nieuwenhuis Mw. M.E.J. Schuit Voorzitter Plaatsvervangend secretaris Plaatsvervangend voorzitter 19 april januari januari 2007 Auditcommissie 1 april 2009 Beleggingscommissie Toezichthouder verzekeringsmaatschappijen Beleidsmedewerker Naam Functie Voorzitter vanaf H.J.P. Penders Onafhankelijk Benoemd voorzitter sinds 20 september 2006, voorzitter per 1 april 2007 Voorzitter tot 1 januari 2012 Lid van commissie Auditcommissie (voorzitter) * In 2007 is een rooster van aftreden vastgesteld. Hierdoor kunnen de zittingstermijnen afwijken van de vierjaarscyclus, zoals statutair vastgesteld. 5

7 Adviseur Beleggingscommissie Mw. C.P.M. van Oorschot, werkzaam bij de Divisie Financiële Markten van DNB. Raad van Toezicht B.F. Dessing (plaatsvervangend voorzitter) H.M. Geukers J.Th. van Niekerk (voorzitter) Verantwoordingsorgaan Namens de werkgever: Mw. M.L.F.J. Banning (voorzitter) J.E. Berndsen Mw. S. Butzke Namens de deelnemers: J.J. van Buggenum (plaatsvervangend voorzitter) R.A. Vink F.C. Zwart Namens de pensioengerechtigden en/of gewezen deelnemers: F.A. von Dewall A. van Dorssen M.A. Santema Compliance officer A. Bruijnis (tot 1 januari 2009) B.M. Peters, Nederlands Compliance Instituut (vanaf 1 januari 2009) Pensioenbeheer TKP Pensioen BV Vermogensbeheer Blackrock Netherlands BV Externe accountant PricewaterhouseCoopers Accountants NV Certificerend actuaris Towers Perrin Netherlands BV. 6

8 3. Verslag Verantwoordingsorgaan Het Verantwoordingsorgaan maakt sinds 1 januari 2008 deel uit van de governancestructuur van het pensioenfonds. Voor het Verantwoordingsorgaan is een reglement vastgesteld op basis van de uitgangspunten voor Goed Pensioenfondsbestuur, zoals die zijn vastgelegd door de Stichting van de Arbeid. Hierin zijn de samenstelling van het Verantwoordingsorgaan, de benoemingsprocedure van de leden, de taken en bevoegdheden en de werkwijze van het Verantwoordingsorgaan beschreven. Het Verantwoordingsorgaan heeft onder andere als taak om te beoordelen of het bestuur van het fonds op evenwichtige wijze rekening houdt met de belangen van alle belanghebbenden bij het fonds. Dit zijn de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. Het Verantwoordingsorgaan benoemt, en ontslaat zo nodig, de leden van de Raad van Toezicht en heeft het recht advies uit te brengen over: het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling van de bestuursleden; het wijzigen van het beleid ten aanzien van het Verantwoordingsorgaan; de vorm, inrichting en samenstelling van het intern toezicht; het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure; het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid. Ook dient het bestuur het Verantwoordingsorgaan op de hoogte te stellen van de beleidsvoornemens voor de toekomst. Om zijn taken te kunnen uitvoeren heeft het Verantwoordingsorgaan recht op alle informatie die het nodig acht en ook recht op overleg met het bestuur, de Raad van Toezicht, de externe accountant en de externe actuaris. Het Verantwoordingsorgaan geeft zijn oordeel over het handelen van het bestuur, over het gevoerde en te voeren beleid alsook over het naleven van de zogenoemde Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur, zoals vastgelegd door de Stichting van de Arbeid. Het oordeel van het Verantwoordingsorgaan alsmede de reactie hierop van het bestuur worden opgenomen in het jaarverslag van het fonds. Onderstaand geeft het Verantwoordingsorgaan zijn bevindingen weer. Verantwoording en werkwijze Het Verantwoordingsorgaan heeft zich een oordeel gevormd over het in 2008 gevoerde beleid door het bestuur. Het orgaan heeft drie maal vergaderd en daarnaast twee maal overleg gevoerd met het bestuur en één maal met de Raad van Toezicht. Daarnaast heeft het een opleidingsdag georganiseerd. Voorts heeft het Verantwoordingsorgaan kennis genomen van formele verantwoordingsdocumenten, zoals het jaarverslag, de bevindingen van de externe accountant en actuaris, fondsdocumenten, en de kwartaalverslagen van de uitvoeringsorganisaties. Verder heeft het Verantwoordingsorgaan zich uitgebreid laten informeren over de door het pensioenfonds uitgevoerde continuïteitsanalyse en een verrichte 7

9 studie naar de samenhang tussen pensioenverplichtingen, premiebeleid en beleggingsportefeuille (ALM-studie) die in het verslagjaar hebben plaatsvonden. Daarnaast is het Verantwoordingsorgaan a tempo op de hoogte gehouden van onder meer de financiële gesteldheid van het fonds en is het geïnformeerd over de uitkomst van de dialoog die met de werkgever/sponsor is gehouden over de financiële positie van het fonds. Tijdens de bijeenkomsten is gesproken over de taken en de verantwoordelijkheden van het Verantwoordingsorgaan in relatie tot die van het bestuur en de Raad van Toezicht. Voorts is onder meer de werkwijze vastgesteld, een jaarplanning voor 2009 bepaald, een rooster van aftreden opgesteld, en zijn drie sub-groepen gevormd die zich respectievelijk richten op financiële rapportages, compliance en governance, en communicatie en opleidingen. Tevens zijn aan bod gekomen de informatie- en opleidingsbehoefte van het Verantwoordingsorgaan en de concrete invulling daarvan. Met betrekking tot zijn manier van werken heeft het Verantwoordingsorgaan gekozen voor een thematische benadering. Onderwerpen die in aan de orde komen zijn onder andere: - Wordt er voldoende rekening gehouden met een evenwichtige belangenbehartiging? - Houdt de Raad van Toezicht adequaat toezicht op het functioneren van het bestuur? - Adviestaken op het gebied van klachten-/ geschillenprocedures en communicatie. Gedurende de verslagperiode heeft het Verantwoordingsorgaan diverse adviezen uitgebracht aan het bestuur op het terrein van de klachten- en geschillenregeling, de communicatie aan deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden en de vergoedingsregeling van het bestuur. Bevindingen en aandachtspunten Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het jaarverslag en de jaarrekening van het pensioenfonds en de overige door het bestuur verstrekte informatie, alsmede van de door het bestuur verstrekte toelichtingen daarbij. Tevens heeft het Verantwoordingsorgaan kennis genomen van de bevindingen van de externe accountant en de externe actuaris. Evenwichtige belangenbehartiging In het pensioenreglement is vastgelegd dat de opbouw van de pensioenaanspraken van de (actieve) deelnemers onvoorwaardelijk is geïndexeerd, maar dat de indexatie van de pensioenrechten van gewezen deelnemers en gepensioneerden afhankelijk is van de financiële positie van het pensioenfonds. Bij het pensioenreglement hoort een uitvoeringsovereenkomst tussen het pensioenfonds en De Nederlandsche Bank als werkgever, met daarin een premie-, toeslag- en beleggingstaffel (de beleidstaffel). Deze staffel wordt onder meer gebruikt om de hoogte van de pensioenpremie vast te stellen en om een besluit te nemen over het al dan niet indexeren van de aanspraken van gepensioneerden en gewezen deelnemers. Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het feit dat het bestuur overeenkomstig de geldende richtlijnen op basis van de financiële positie van het fonds ultimo 2007, in het verslagjaar is overgegaan tot het indexeren van de aanspraken van de gepensioneerden en 8

10 gewezen deelnemers en is van mening dat het daarmee heeft bijgedragen aan een evenwichtige belangenbehartiging. Zoals elders in dit jaarverslag is toegelicht hebben de marktontwikkelingen in het verslagjaar een grote negatieve invloed gehad op de dekkingsgraad van het pensioenfonds. Via de uitkomsten en implicaties van de continuïteitsanalyse en de ALM-studie heeft het Verantwoordingsorgaan een goed beeld gekregen over de omgang van het bestuur met de beleidstaffel gedurende de kredietcrisis, resulterend onder meer in een dialoog met de werkgever. Het spreekt zijn waardering uit voor de actieve wijze waarop het bestuur de problematiek aldaar aanhangig heeft gemaakt, hetgeen heeft geleid tot een hogere financiële bijdrage van de werkgever aan het pensioenfonds. Zowel het Verantwoordingsorgaan als het bestuur dienen zich te bezinnen hoe ook in de toekomst aan de evenwichtige belangenbehartiging kan worden vorm gegeven. Voor wat de toekomst betreft heeft het Verantwoordingsorgaan het bestuur gevraagd na te gaan welke lessen er te trekken zijn uit de ontwikkelingen in het afgelopen jaar, en welke invloed dat zou kunnen hebben op de opzet en werking van de beleidstaffel. Klachtenregeling In het voorjaar heeft het bestuur een voorgenomen wijziging van de klachtenregeling in het huishoudelijke reglement van het fonds voor advies voorgelegd aan het Verantwoordingsorgaan. De door het Verantwoordingsorgaan voorgestelde wijzigingen zijn door het bestuur overgenomen in de definitieve tekst. Communicatie- en voorlichtingsbeleid In december heeft het bestuur het Verantwoordingsorgaan advies gevraagd over het communicatieplan van het pensioenfonds. Het Verantwoordingsorgaan heeft positief op dit plan gereageerd, en aangeboden mee te denken over de uitwerking van enkele onderdelen. Het is van mening dat het juist in de huidige onzekere tijden gewenst is de deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden tijdig te informeren over de stand van zaken. De initiatieven van het bestuur om het zogenoemde herstelplan en de maandelijkse ontwikkeling van de dekkingsgraad op de website van het fonds te plaatsen worden door het Verantwoordingsorgaan van harte onderschreven. Vergoedingsregeling bestuur In december is door het bestuur de voorgenomen vergoedingsregeling voor de bestuursleden van het pensioenfonds voor advies voorgelegd aan het Verantwoordingsorgaan. Tegen de achtergrond dat de voorgestelde vergoedingsregeling is gebaseerd op een SER-benchmark heeft het Verantwoordingsorgaan een positief advies uitgebracht. Het Verantwoordingsorgaan heeft daarbij aandacht gevraagd voor een evenwichtige vergoeding voor de leden van de verschillende organen. Intern toezicht Naast het Verantwoordingsorgaan maakt de Raad van Toezicht (RvT) deel uit van de zogenoemde governancestructuur van het pensioenfonds (zie par voor een grafische 9

11 weergave). Belangrijkste verschil tussen beide organen is dat RvT doorlopend het functioneren van het bestuur en de algemene gang van zaken in het fonds toetst en beoordeelt, en dat het Verantwoordingsorgaan (achteraf) beoordeelt of op evenwichtige wijze rekening is gehouden met de belangen van alle belanghebbenden. Het Verantwoordingsorgaan heeft in dat kader kennis genomen van de bevindingen van de RvT over het functioneren van het bestuur en de gang van zaken in het fonds, zoals opgenomen in hoofdstuk 4. Om elkaar ook tussentijds op de hoogte te houden, en eventuele doublures in activiteiten te voorkomen, is in het verslagjaar één keer gezamenlijk vergaderd en heeft verder op ad-hoc basis overleg plaats gevonden. Oordeel Op basis van de beschreven werkzaamheden komt het Verantwoordingsorgaan tot het oordeel dat het bestuur met inachtneming van een voldoende mate van zorgvuldigheid en evenwichtige afweging van de belangen van de bij het pensioenfonds betrokken deelnemers, gewezen deelnemers, pensioengerechtigden en de werkgever, tot verantwoorde besluitvorming en beleidskeuzes is gekomen. Tot slot stelt het Verantwoordingsorgaan het op prijs te vermelden dat het de communicatie met het bestuur, de informatieverschaffing en de administratieve ondersteuning als zeer positief heeft ervaren. Amsterdam, 19 juni 2009 M.L.F.J. Banning (voorzitter) J.E. Berndsen J.J. van Buggenum (plv. voorzitter) S. Butzke F.A. von Dewall A. van Dorssen M.A. Santema R.A. Vink F.C. Zwart 10

12 Reactie Bestuur op Verslag Verantwoordingsorgaan Het bestuur spreekt haar waardering uit voor het uitgebrachte verslag en getoonde inzet. Het bestuur ervaart de samenwerking met het Verantwoordingsorgaan als prettig en rekent op een voortzetting daarvan. Het bestuur heeft met instemming kennis genomen van de bevindingen en oordeel van het Verantwoordingsorgaan. Hieronder geeft het bestuur haar reactie op de gedane aanbevelingen. Het Verantwoordingsorgaan beveelt het bestuur aan samen met het Verantwoordingsorgaan zich te bezinnen hoe ook in de toekomst aan de evenwichtige belangenbehartiging vorm kan worden gegeven. Het bestuur onderkent het nut van het opstellen van een kader waarin helder wordt wat verstaan moet worden onder wie zijn de belanghebbenden, wat zijn hun belangen en wat zijn criteria voor evenwichtigheid en is bereid hieraan mee te werken. Daarnaast vraagt het Verantwoordingsorgaan na te gaan welke lessen te trekken zijn uit de ontwikkelingen in het afgelopen jaar en welke invloed dat zou kunnen hebben op de opzet en werking van de beleidstaffel. Ook het bestuur heeft deze noodzaak onderkend en een start gemaakt met bedoelde evaluaties. Het bestuur volgt gaarne deze aanbeveling. 11

13 4. Verslag van bevindingen Raad van Toezicht De Raad van Toezicht, ingesteld op 1 augustus 2007, is in 2008 voor het eerst een heel verslagjaar in functie geweest. De Raad is daardoor in de gelegenheid geweest gedurende het gehele jaar het bestuur en de ontwikkelingen binnen het pensioenfonds goed te volgen. Werkwijze De Raad van Toezicht heeft in 2008 acht maal vergaderd. Daarbij is twee maal overleg gevoerd met een delegatie van het bestuur. Eén maal heeft de Raad vergaderd met het voltallige bestuur. Ook heeft de Raad overleg gevoerd met het Verantwoordingsorgaan. Naast de gezamenlijke vergaderingen hebben de voorzitters van het bestuur, het Verantwoordingsorgaan en de Raad van Toezicht regelmatig overleg. De Raad van Toezicht heeft door kennisneming van de notulen van de vergaderingen van de Auditcommissie, de Beleggingscommissie en het Bestuur, kunnen volgen welke onderwerpen door het bestuur besproken zijn, welke besluiten zijn genomen en welke overwegingen aan de besluiten ten grondslag hebben gelegen. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht zich aan de hand van diverse documenten van het fonds, waaronder de kwartaalverslagen van de uitvoeringsorganisaties TKP en BlackRock, een beeld kunnen vormen van de ontwikkelingen. De aandachtspunten die hieruit naar voren kwamen, zijn met het bestuur besproken. Waar nodig zal hier follow up aan gegeven worden. Governance De Raad van Toezicht is van mening dat de governance goed georganiseerd is. De structuur is neergezet in 2007, in 2008 is er gewerkt conform het model. Sinds 1 januari 2008 is het Verantwoordingsorgaan actief, waarmee invulling is gegeven aan de procedure van verantwoording. De fondsdocumenten zijn waar nodig aangepast aan wet- en regelgeving en sluiten aan op de governancestructuur en situatie van uitbesteding. De verhouding tussen de verschillende organen is goed. De Audit- en Beleggingscommissie leveren een goede bijdrage aan het functioneren van het bestuur. De werkvelden van de Auditrespectievelijk de Beleggingscommissie zijn in 2008 verder uitgekristalliseerd. De Auditcommissie heeft een belangrijke taak bij de risicobeheersing en de monitoring van de pensioenuitvoering. Een auditplan, dat nog ontbrak, wordt opgesteld in Ook zal de Auditcommissie meer aandacht aan kostenbeheersing besteden. De Beleggingscommissie heeft nauw overleg met de vermogensbeheerder en heeft een belangrijke rol in de advisering aan het bestuur inzake het vermogensbeheer. Het bestuur heeft de onafhankelijke positie van het fonds verstevigd door een eigen premiebeleid te ontwikkelen, dat is vastgelegd in de uitvoeringsovereenkomst met de werkgever. Hoewel de Raad heeft geconstateerd dat het bestuur oog heeft voor de deskundigheid en continuïteit binnen het bestuur, wil de Raad toch enige zorg uiten. Een bestuursfunctie vraagt 12

14 de nodige tijd en aandacht van de bestuursleden, wat mogelijk voor een aantal leden niet altijd verenigbaar is met hun reguliere functie bij DNB. De continuïteit van het bestuur komt in gevaar als er veel bestuurswisselingen zijn. Know how vloeit hierdoor weg. Naast vacatures die conform het rooster van aftreden ontstaan, kunnen er vacatures ontstaan doordat het bestuurslidmaatschap niet meer verenigbaar is met de reguliere functie bij DNB. Voor invulling van vacatures is een relatief kleine populatie beschikbaar. De Raad adviseert het bestuur hier tezamen met de benoemende / voordragende partijen de nodige aandacht aan te blijven schenken. Risicomanagement Het bestuur heeft veelvuldig contact met en wordt goed geïnformeerd door de uitvoeringsorganisaties. De verslagen van zowel BlackRock als TKP bieden inzicht in de (financiële) positie van het fonds en het verloop van de pensioenuitvoering. De Raad van Toezicht heeft middels de verslaglegging door de compliance officer en na overleg met de compliance officer geen knelpunten in de naleving van de gedragscode gesignaleerd. De Raad heeft geconstateerd dat het bestuur de compliance in bredere zin goed opgepakt heeft; in 2009 zullen de uitkomsten van een compliancescan inzicht geven in hoeverre het fonds voldoet aan alle wet- en regelgeving. De Raad onderschrijft de keuze (per 1 januari 2009) voor een externe partij om de functie van compliance officer uit te oefenen. De Raad heeft inzage in de SAS70-rapportages van zowel TKP als BlackRock. De Raad constateert daarbij geen significante hiaten in de risicobeheersing bij de uitvoerders en meent dat het bestuur het verloop van de geconstateerde bevindingen (met classificaties laag en midden) voldoende volgt. Hoewel het bestuur een uitgebreide risicoanalyse gedaan heeft en de beheersmaatregelen heeft vastgelegd in de ABTN, blijken de maatregelen onvoldoende te hebben gefunctioneerd. Het fonds is eerst in een reservetekort en daarna in een dekkingstekort terechtgekomen. De Raad heeft geconstateerd dat het bestuur pro-actief gehandeld heeft met betrekking tot de financiële positie van het fonds. Toen de uitkomsten van een continuïteitsanalyse lieten zien dat de herstelkracht van het fonds onvoldoende was, is er een ALM-studie gedaan, waarvan de uitkomsten ertoe hebben geleid dat de premie verhoogd is. Het bestuur heeft dit met werkgever in een aangepaste premie- en beleidstaffel neergelegd (afspraken gelden per 1 januari 2009). Hiermee heeft het bestuur er voor gezorgd dat het fonds aan de consistentietoets voldoet. Deze aangepaste premie- en beleidstaffel dient ook als basis voor het in 2009 ingediende herstelplan. Hoewel de Raad er vertrouwen in heeft dat het fonds conform het scenario in het herstelplan tijdig herstelt, wil de Raad benadrukken dat de risicobeheersing nadere aandacht vraagt, gezien het feit dat deze onvoldoende heeft gewerkt. Verdere achteruitgang van de dekkingsgraad c.q. het terugvallen na herstel, dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. Het bestuur kan daarbij zijn voordeel doen met de 'lessons learned' uit de afgelopen roerige periode. Het bestuur heeft naar mening van de Raad voldoende geacteerd met betrekking tot de turbulentie in de financiële markten. Uit de verslaglegging blijkt dat er veelvuldig contact is 13

15 met de uitvoeringsorganisaties. Er zijn extra vergaderingen ingelast en waar nodig trekt het bestuur consequenties uit de situatie. De Raad heeft niet de indruk dat er te veel ad hoc geacteerd is, maar dat het bestuur weloverwogen zijn besluiten heeft genomen. De Raad heeft aandacht besteed aan zijn eigen rol met betrekking tot de financiële situatie van het fonds. De Raad meent dat hij tijdig geïnformeerd moet worden over mogelijke tekortsituaties en toezicht moet houden of een procedure rond een tekortsituatie aanwezig is en functioneert. Aangezien het bestuur de Raad steeds pro-actief heeft geïnformeerd over de ontstane situatie en haar plannen, heeft de Raad conform zijn doelstellingen kunnen volstaan met het achteraf controleren of er accuraat is gehandeld en kunnen vaststellen dat dit het geval was. Uitbesteding, aansturing uitvoeringsorganisaties De situatie van uitbesteding heeft in 2008 een heel verslagjaar gefunctioneerd. De Raad constateert dat het bestuur zijn rol als beleidsbepaler en aanstuurder van de uitvoeringsorganisaties goed heeft ingevuld. Beide uitvoeringsorganisaties leveren uitgebreide en inzichtelijke rapportages op. Procedures en afspraken zijn duidelijk vastgelegd; de uitvoeringsorganisaties worden continu gemonitord en periodiek geëvalueerd. De Raad meent dat het bestuur de verantwoordelijkheid duidelijk in eigen hand houdt, waarbij deskundigheid ingekocht wordt. Functioneren van het bestuur Het bestuur heeft er naar mening van de Raad blijk van gegeven voortvarend te werk te gaan en bij zijn besluitvorming weloverwogen en op basis van correcte en volledige informatie tot zijn besluiten te komen. De Raad heeft niet de indruk dat het bestuur zaken laat liggen. De werkwijze via Commissies en werkgroepen lijkt, zoals gemeld, een toegevoegde waarde te hebben. Voor wat betreft het communicatiebeleid meent de Raad dat de doelstellingen van dit beleid iets concreter geformuleerd zouden kunnen worden, onder andere door er in op te nemen de mate waarin deelnemers belangrijke elementen van de regelingen ook kennen en inzicht hebben in hun eigen pensioensituatie. Het bestuur heeft er blijk van gegeven dit een belangrijk onderwerp te vinden (hij heeft een groot deel van de themadag hieraan gewijd), waar hij ook in 2009 de nodige aandacht aan zal schenken. Naar mening van de Raad zou het bestuur iets planmatiger te werk kunnen gaan. Het door het bestuur opgestelde meerjarenplan is hiertoe een goede aanzet. Functioneren van de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht heeft zijn eigen functioneren geëvalueerd in het derde kwartaal 2008, toen de Raad één jaar in functie was. Voor deze evaluatie is input van het bestuur gevraagd. De belangrijkste conclusies uit deze evaluatie zijn: - de Raad heeft zich voldoende in kunnen werken in het fonds; - binnen de Raad is voldoende kennis en expertise aanwezig op de verschillende terreinen; - de thematische aanpak voldoet, alle onderwerpen zijn besproken; 14

16 - de Raad heeft een toegevoegde waarde voor het fonds en zal zijn rol als sparringpartner nadere invulling kunnen geven. Deze conclusies zijn gedeeld met het bestuur en het Verantwoordingsorgaan. Vooruitblik 2009 In 2008 is relatief vaak vergaderd door de Raad van Toezicht. De verwachting is voor 2009, nu de Raad goed ingewerkt is in het fonds, dat er één keer per kwartaal vergaderd wordt. De overleggen met bestuur en Verantwoordingsorgaan zullen naar behoefte worden gepland. De vergaderplanning en de te behandelen thema's van de Raad zijn afgestemd op de vergaderplanning van het bestuur en diens vergaderonderwerpen. De Raad zal in 2009, naast de reguliere vergaderonderwerpen, de procedures rond het interne toezicht en het verantwoordingsproces nader beschouwen. Ook zal de compliance van het fonds geagendeerd worden. Hoewel de Raad middels de notulen al goed kennis heeft kunnen nemen van de werkwijze van de commissies en het bestuur, heeft de Raad voorgesteld incidenteel een vergadering van de Audit- of Beleggingscommissie of het bestuur als toehoorder bij te wonen. Het doel hiervan is de beleidprocedures niet alleen via papier te ondervinden. Het bestuur heeft met dit verzoek ingestemd; in 2009 wordt hier invulling aan gegeven. Conclusies De Raad van Toezicht is van mening dat het bestuur zijn taak consciëntieus, zorgvuldig en proactief uitvoert. De Raad heeft geen grote zorgpunten, maar vestigt wel de aandacht op de continuïteit en deskundigheid binnen het bestuur, de behoefte het risico voor het fonds en daarmee voor de belanghebbenden beter te beheersen en goed te communiceren over de resterende risico's, het aanscherpen van de doelstellingen van het communicatiebeleid en een meer planmatige aanpak. Het bestuur geeft actief invulling aan zijn taak als beleidsbepaler en aanstuurder van de uitvoeringsorganisaties. De Raad van Toezicht stelt het goede en open overleg met het bestuur en het Verantwoordingsorgaan zeer op prijs. Amsterdam, 19 juni 2009 B.F. Dessing H.M. Geukers J.Th. van Niekerk 15

17 Reactie Bestuur op Verslag van bevindingen Raad van Toezicht Het bestuur spreekt haar waardering uit voor het uitgebrachte verslag van bevindingen en gedegen wijze waarop de Raad van Toezicht haar werkplan heeft uitgevoerd. Het bestuur ervaart het overleg met de Raad van Toezicht eveneens als open en stimulerend en rekent op een voortzetting daarvan. Het bestuur heeft met instemming kennis genomen van de bevindingen en conclusies van de Raad van Toezicht. Hieronder geeft het bestuur haar reactie op de door de Raad van Toezicht genoemde zorgpunten. De Raad van Toezicht constateert dat er veel bestuurswisselingen zijn die de continuïteit en deskundigheid van het bestuur niet ten goede komen en beveelt het bestuur aan hieraan aandacht te blijven schenken. Het bestuur deelt deze zorg van de Raad van Toezicht en zal in 2009 bezien ook in overleg met de partijen die bestuursleden voordragen of benoemen wat de mogelijkheden zijn om bestuurswisselingen te verminderen. De Raad van Toezicht vraagt aandacht voor het beter beheersen van het risico voor het fonds en voor de belanghebbenden. Deze aanbeveling sluit aan de 2e aanbeveling van het Verantwoordingsorgaan en zal worden meegenomen in de evaluatie. Het bestuur zal de gevraagde aandacht geven aan het goed communiceren over de resterende risico s van fonds en belanghebbenden, zowel in het jaar 2009 als in de komende jaren. Het bestuur heeft een opdracht verleend om te onderzoeken hoe deelnemers de pensioencommunicatie ervaren. Dit is voor het eerst dat een dergelijk onderzoek wordt uitgevoerd en het bestuur beschouwt dit als een nulmeting. De uitkomsten van dit onderzoek wil het bestuur benutten om ook de communicatiedoelstellingen zoals door de Raad van Toezicht gevraagd aan te scherpen en op te nemen in het communicatieplan Tenslotte vraagt de Raad van Toezicht aandacht voor een meer planmatige aanpak. Het bestuur heeft meerjarige thema s geïdentificeerd en zal hier planmatig follow-up aan geven in de vorm van een strategische kalender. 16

18 5. Bestuursverslag 5.1 Voorwoord bestuur In dit jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid in 2008, de achterliggende overwegingen bij de vaststelling van het beleid en de uitkomsten hiervan voor Stichting Pensioenfonds van De Nederlandsche Bank NV. Waar mogelijk wordt aangegeven wat de ontwikkelingen in 2009 zullen zijn. Het jaar 2008 stond in het teken van de financiële crisis en was voor pensioenfondsen daarmee een roerig jaar. Negatieve berichten over de economie en de financiële sector volgden elkaar in hoog tempo op. Pensioenfondsen kregen te maken met lagere aandelenkoersen, grondstofprijzen en waarderingen voor bedrijfsobligaties, maar ook met een lagere kapitaalmarktrente. Omdat de verplichtingen van pensioenfondsen op marktwaarde worden berekend, zorgt een lagere rente voor een stijging van de verplichtingen. De waardeontwikkeling van de beleggingen en de daling van de rente hadden grote impact op de dekkingsgraad van het pensioenfonds. De dekkingsgraad van het fonds daalde tot onder de vereiste dekkingsgraad en uiteindelijk in 2009 tot onder de minimaal vereiste dekkingsgraad van 105%. Hiermee kwam het fonds eerst in een reservetekort en later in een dekkingstekort. Het fonds heeft een herstelplan ingediend bij de toezichthouder, waarin berekend wordt hoe de dekkingsgraad van het fonds naar verwachting binnen een paar jaar herstelt tot boven de 105% en hoe in vijftien jaar het vermogen weer op het vereist eigen vermogen komt. Oorspronkelijk gold voor het kortetermijnherstelplan een termijn van drie jaar, maar de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft pensioenfondsen de mogelijkheid gegeven deze termijn te verlengen tot vijf jaar. Het fonds maakt hier gebruik van. In de loop van 2008 is een overleg met de werkgever gestart over de financiële opzet van het fonds. De aanleiding daarvoor was in eerste instantie een continuïteitsanalyse, waaruit bleek dat het fonds onvoldoende herstelkracht had. Daarom is in 2008 ook een Asset Liability Management (ALM) studie uitgevoerd. Tijdens deze ALM studie werd door de wetgever de consistentietoets gepubliceerd. Het fonds bleek daaraan niet te voldoen. In overleg met de werkgever is gezocht naar een mogelijke oplossing en deze is gevonden in een aangepaste premie- en beleidstaffel. Per 1 januari 2009 is de nieuwe premie- en beleidstaffel in werking getreden. De nieuw overeengekomen premie- en beleidstaffel is tegelijkertijd voldoende om zowel aan de termijnen van het korte- als het langetermijnherstel te voldoen. Het was niet noodzakelijk daarenboven aanvullende premiestortingen te vragen. Dit is vormgegeven in het korte- en langetermijnherstelplan. 17

19 Hoewel de financiële situatie van het fonds in 2008 door de situatie op de financiële markten en de renteontwikkeling verslechterd is, heeft het fonds toch toeslagen kunnen verlenen over de aanspraken en uitkeringen van de (gewezen) deelnemers (zie paragraaf ). Het bestuur heeft bij zijn afweging een evenwichtige belangenbehartiging, het formele beleidskader en de actuele situatie betrokken. In het jaar 2008 zijn er twee momenten geweest waarop het bestuur een beslissing over het verlenen van toeslagen heeft moeten nemen, waarbij de peildatum in beide gevallen 1 januari 2008 was. De verwachting voor 2009 is dat er geen voorwaardelijke toeslagen kunnen worden verleend. Hoewel het onderwerp 'pensioen' een complexe materie is, tracht het bestuur de communicatie helder en begrijpelijk voor alle belanghebbenden te laten verlopen. In dit jaarverslag is in bijlage 2 een begrippenlijst opgenomen, die hopelijk behulpzaam is bij het lezen van dit jaarverslag. Er is begin 2008 een website voor het pensioenfonds ontwikkeld, waarop voor iedere doelgroep (actieve deelnemers, inactieve deelnemers en pensioengerechtigden) toegespitste informatie staat. Ook een pensioenplanner maakt deel uit van de website. In 2008 heeft de situatie waarin het vermogensbeheer en het pensioenbeheer uitbesteed zijn nadere invulling gekregen. Bij de uitvoeringsorganisaties zijn de processen rondom de pensioenadministratie en het vermogensbeheer geïmplementeerd, er zijn procedures over de informatievoorziening over en weer opgesteld en het bestuur heeft zich aangepast aan zijn veranderende rol waarbij meer de nadruk is komen te liggen op beleidsbepaling en minder op uitvoering. Zo is er een strategische kalender opgesteld en is het dagelijks bestuur ingesteld door een driemanschap bestaande uit de voorzitter, de plaatsvervangend voorzitter en de secretaris. Het dagelijks bestuur voert regelmatig overleg met de pensioenuitvoerder TKP. De Beleggingscommissie heeft frequent overleg met de vermogensbeheerder. Het bestuur heeft een meerjarenplan opgesteld, waarin mogelijke ontwikkelingen in de pensioenwereld en de gevolgen hiervan voor het fonds opgenomen zijn. Deze onderwerpen zullen de komende jaren nader uitgewerkt worden door het bestuur. Hiermee verwacht het bestuur pro-actief in te kunnen spelen op toekomstige ontwikkelingen rondom pensioenen en het pensioenfonds. Het Verantwoordingsorgaan en de Raad van Toezicht hebben in 2008 voor het eerst een volledig jaar gefunctioneerd. Het bestuur heeft regelmatig overleg met deze organen en hun voorzitters. Het verslag van het Verantwoordingsorgaan vindt u in hoofdstuk 3, de bevindingen van de Raad van Toezicht in hoofdstuk 4 inclusief de reactie van het bestuur op deze verslagen. Het bestuur waardeert de wijze van communiceren van beide organen en de constructieve wijze waarop zij hun taken uitvoeren. Er heeft zich in de loop van het jaar een aantal wisselingen in het bestuur voorgedaan. De heren Van der Veer en Nieuwenhuis hebben afscheid genomen. Het bestuur bedankt beiden voor hun jarenlange inzet voor het pensioenfonds. Zij hebben veel ontwikkelingen binnen het 18

20 fonds meegemaakt en daar op deskundige en collegiale wijze hun bijdrage aan geleverd. Het bestuur heet de nieuwe bestuursleden, de heren Bovenschen en Hendriks, van harte welkom. Het bestuur is verheugd dat de heer Cornet zijn werkzaamheden voor het fonds na zijn herbenoeming voor een periode van vier jaar voortzet. De heer Penders is per 1 januari 2009 voor nog een periode van drie jaar benoemd tot onafhankelijk voorzitter. Graag nodigen we u uit tot het lezen van dit jaarverslag. 19

21 5.2 Pensioenbestuur: organisatie en governance Governancestructuur advies Externe adviseurs advies advies Externe Toezichthouders extern toezicht door AFM en DNB Werkgroepen Auditcommissie advies advies advies Beleggingscommissie Bestuur Raad van Toezicht intern toezicht advies controle advies controle verantwoording adviesrecht Verantwoordingsorgaan controle Adviserende actuaris Certificerende actuaris Compliance officer Externe accountant Bestuur Op grond van de statuten bestaat het bestuur uit minimaal acht leden, waarvan de helft wordt benoemd door de werkgever (bestuurslid A) en de andere helft wordt gekozen door en uit de (gewezen) deelnemers (bestuurslid B). De verdeling van de bestuurszetels namens de (gewezen) deelnemers weerspiegelt de aantallen van de actieve deelnemers, pensioengerechtigden en gewezen deelnemers. Het bestuur kiest statutair de plaatsvervangend voorzitter en (plaatsvervangend) secretaris en benoemt een onafhankelijk voorzitter. De bestuursleden hebben ten hoogste vier jaren zitting in het bestuur, waarna zij vervolgens het lidmaatschap éénmalig kunnen verlengen. In verband met de (continuering van) deskundigheid binnen het bestuur is er een rooster van aftreden opgesteld, waarin elke twee jaren twee 20

22 bestuursleden aftreden, en wel zodanig dat er telkens twee bestuursleden namens de werkgever dan wel twee bestuursleden namens de (gewezen) deelnemers aftreden. Leden van het bestuur kunnen geen lid zijn van de directie van de toezichthouder of de werkgever en kunnen niet werkzaam zijn in het toezicht, voorzover daardoor een belangentegenstelling zou kunnen ontstaan. Het bestuur heeft een onafhankelijke voorzitter benoemd die geen deel uitmaakt van het bestuur. Beleggingscommissie Het bestuur heeft een Beleggingscommissie ingesteld, die uit tenminste twee bestuursleden namens werkgever en twee bestuursleden namens de (gewezen) deelnemers bestaat. Daarnaast kunnen adviseurs deel uitmaken van de Beleggingscommissie. De Beleggingscommissie staat het bestuur bij terzake van de voorbereiding van besluiten betreffende beleggingen. Daarnaast ziet de Beleggingscommissie toe op de uitvoering van dergelijke besluiten. Auditcommissie Het bestuur heeft een Auditcommissie ingesteld, welke uit tenminste drie (bestuurs)leden bestaat, waaronder de onafhankelijk voorzitter, een bestuurslid namens werkgever en een bestuurslid namens de (gewezen) deelnemers. Daarnaast kunnen adviseurs deel uitmaken van de Auditcommissie. De Auditcommissie houdt toezicht op de algemene financiële gang van zaken binnen het fonds en toetst de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen, de financiële verslaglegging van het fonds, de naleving van wet- en regelgeving, de werking van de gedragscode en de naleving van de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur. De Auditcommissie adviseert aan het bestuur. Werkgroepen Het bestuur kan ad hoc werkgroepen instellen als er een onderwerp nader uitgewerkt moet worden, waarbij de deskundigheid uit verschillende disciplines benodigd is. Veelal zal dit betekenen dat de werkgroep bestaat uit leden van de Auditcommissie en leden van de Beleggingscommissie, eventueel aangevuld met medewerkers van de uitvoeringsorganisaties en/of externe adviseurs. In 2008 is er een werkgroep ingesteld voor het uitwerken van de continuïteitsanalyse, het uitvoeren van de ALM-studie en in aansluiting daarop het uitwerken van het korte- en langetermijnherstelplan. Raad van Toezicht Ten behoeve van het interne toezicht is er een Raad van Toezicht ingesteld. De Raad bestaat uit drie onafhankelijke externe deskundigen. De leden van de Raad worden benoemd door het Verantwoordingsorgaan, op voordracht van de Raad van Toezicht. De Raad wijst uit zijn midden een (plaatsvervangend) voorzitter aan. De Raad van Toezicht toetst en beoordeelt het functioneren van het bestuur en de algemene gang van zaken in het fonds. 21

23 Verantwoordingsorgaan Het bestuur legt verantwoording af aan de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. Daarvoor is een Verantwoordingsorgaan ingesteld, bestaande uit leden afkomstig uit de drie geledingen: werkgever, deelnemers en gewezen deelnemers/pensioengerechtigden. Uit iedere geleding zijn drie leden benoemd/gekozen. Het Verantwoordingsorgaan wijst uit zijn midden een (plaatsvervangend) voorzitter aan. Het Verantwoordingsorgaan heeft als doelstelling het vaststellen in hoeverre het bestuur bij de genomen besluiten op evenwichtige wijze rekening heeft gehouden met de belangen van alle belanghebbenden bij het pensioenfonds. Het Verantwoordingsorgaan heeft adviesrechten op het gebied van vergoedingsregelingen van bestuursleden, wijziging van beleid ten aanzien van het Verantwoordingsorgaan zelf, de vorm, inrichting en samenstelling van de Raad van Toezicht, de interne klachten- en geschillenprocedures en het communicatie- en voorlichtingbeleid van het fonds. Deelnemersraad Onder de pensioengerechtigden heeft begin 2008 een enquête plaatsgevonden omtrent hun vertegenwoordiging in het pensioenfonds. Zij konden hun voorkeur uitspreken voor directe vertegenwoordiging in het bestuur dan wel vertegenwoordiging door middel van een Deelnemersraad. Een meerderheid heeft zijn voorkeur uitgesproken voor directe vertegenwoordiging in het bestuur. Het bestuur heeft daarom besloten vooralsnog geen Deelnemersraad in te stellen. De huidige situatie waarbij een bestuurszetel bezet wordt door een lid namens de pensioengerechtigden blijft gehandhaafd. Compliance officer Het bestuur heeft een compliance officer aangewezen die toeziet op de naleving van de gedragscode en relevante wet- en regelgeving. De compliance officer adviseert en informeert, gevraagd en ongevraagd, verbonden personen over de uitleg en toepassing van de gedragscode. De compliance officer doet minimaal éénmaal per jaar verslag van zijn bevindingen aan het bestuur Bestuursaangelegenheden De heer Van der Veer (secretaris) heeft zijn bestuursfunctie neergelegd per 4 oktober 2008 en is opgevolgd door de heer Bovenschen. De zittingstermijn van de heer Nieuwenhuis (plaatsvervangend secretaris) liep per 1 januari 2009 af. Namens de deelnemers is thans de heer Hendriks, op voordracht van de vakbonden die bij het CAO-overleg betrokken zijn, toegetreden tot het bestuur. De zittingstermijn van de heer Cornet liep af per 1 januari 2009; hij is namens de gewezen deelnemers, op voordracht van de Belangenvereniging Pensioengerechtigden DNB, herbenoemd voor een periode van vier jaren. De heer Penders is per 1 januari 2009 opnieuw benoemd tot onafhankelijk voorzitter, en wel voor een periode van drie jaren. 22

24 Naar aanleiding van deze bestuurswisselingen is mevrouw Tiellemans aangewezen als secretaris en de heer Van Ankeren als plaatsvervangend secretaris. Mevrouw Schuit is tot 1 april 2009 plaatsvervangend voorzitter geweest. Per 1 april 2009 is deze functie vacant. Het bestuur vergadert minimaal één maal per kwartaal. In verband met de situatie op de financiële markten heeft het bestuur een extra vergadering ingelast in oktober Bij alle vijf vergaderingen in 2008 was vrijwel het voltallige bestuur aanwezig. Minimaal éénmaal per jaar zal het bestuur zich tijdens een themadag in een aantal onderwerpen verdiepen. Het bestuur heeft tijdens de themadag 2008 aandacht besteed aan Maatschappelijk Verantwoord Beleggen (Socially Responsible Investment, hierna SRI), communicatie en de uitbesteding. Op het gebied van SRI is het beleid dat er gewerkt wordt met een uitsluitingenlijst voor vennootschappen. Tijdens de themadag is een eerste inventarisatie gedaan hoe dit beleid nader ingevuld kan worden. In 2009 wordt dit nader uitgewerkt, zodat het beleid in 2010 geïmplementeerd kan worden. Op het gebied van communicatie zijn de strategische doelstellingen benoemd, waaraan nadere invulling is gegeven via het communicatieplan. Zie paragraaf Ter voorbereiding op de bestuursvergaderingen vergaderen de Auditcommissie en de Beleggingscommissie ieder minstens één maal per kwartaal. Zowel de Auditcommissie als de Beleggingscommissie hebben in 2008 veel voorbereidend werk voor de bestuursvergaderingen verricht. De leden van de beide commissies hebben intensief contact onderhouden met de uitvoeringsorganisaties. Daarnaast heeft het bestuur voor het maken van de continuïteitsanalyse een werkgroep ingesteld, die zich ook specifiek met het vervolgtraject, de ALM studie, heeft beziggehouden. De leden van deze werkgroep waren afkomstig uit de Auditcommissie en de Beleggingscommissie, aangevuld met externe adviseurs. Het bestuur is van oordeel dat dit goed heeft gewerkt. De werkgroep heeft daarom ook de opdracht gekregen het herstelplan te maken, waarbij ook weer de deskundigen van de uitvoeringsorganisaties en de adviserend actuaris betrokken zijn geweest. Het Verantwoordingsorgaan heeft drie maal vergaderd. Daarnaast heeft het Verantwoordingsorgaan twee maal overleg gevoerd met het bestuur en één maal met de Raad van Toezicht. Het Verantwoordingsorgaan heeft zich tijdens een opleidingsdag verdiept in de materie rond het pensioenfonds en de taken en werkwijze van het Verantwoordingsorgaan. De Raad van Toezicht heeft acht maal vergaderd, waarvan tijdens drie vergaderingen overleg met het bestuur heeft plaatsgevonden. Ook heeft de Raad van Toezicht overleg gevoerd met het Verantwoordingsorgaan. Het bestuur heeft, na een positief advies van het Verantwoordingsorgaan, met ingang van 1 januari 2008 een vergoedingsregeling vastgesteld waarin is bepaald dat, naast een reiskostenvergoeding voor alle bestuursleden, aan de bestuursleden die niet in dienst zijn van 23

25 DNB een vergoeding voor het bijwonen van vergaderingen wordt verstrekt. De hoogte van de vergoeding is conform het advies van de Sociaal Economische Raad (SER). De reiskostenvergoeding is conform de regeling die geldt voor medewerkers van de werkgever. Een soortgelijke vergoedingsregeling geldt voor de leden van het Verantwoordingsorgaan Aanwijzingen, dwangsommen en/of boetes Het afgelopen jaar zijn aan het pensioenfonds door de toezichthouder wederom geen dwangsommen of boetes opgelegd. Evenmin zijn door de toezichthouder aanwijzingen aan het fonds gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheiduitoefening van organen van het fonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder. De verslechtering van de financiële situatie van het fonds heeft er toe geleid dat er in november 2008 een reservetekort (dekkingsgraad ligt onder het vereist eigen vermogen) is ontstaan en in januari 2009 een dekkingstekort is gerapporteerd aan de toezichthouder (dekkingsgraad ligt onder 105%). Daardoor zijn er zowel een korte- als een langetermijnherstelplan van toepassing. Meer informatie hierover vindt u in paragraaf Extern toezicht Naast het reguliere toezicht dat de externe toezichthouders, De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten, uitoefenen, heeft de toezichthouder DNB medio 2008 informatie ingewonnen over de financiële opzet en de wijze waarop de governance bij het fonds is ingericht. De opmerkingen en vragen van de toezichthouder zijn beantwoord. Hij is geïnformeerd over de uitkomsten van de continuïteitsanalyse Deskundigheid Het bestuur heeft in 2008 uitgebreid stilgestaan bij zijn deskundigheid en het functioneren van het bestuur (zowel van de individuele bestuursleden als van het bestuur als collectief). De voorzitter heeft met de individuele leden het functioneren geëvalueerd. De toenmalige secretaris heeft een gesprek gevoerd met de voorzitter. Van deze gesprekken is verslag gedaan aan het bestuur. Het deskundigheidsplan van het bestuur is in 2008 aangepast aan de aanbevelingen van de pensioenkoepels. In het plan zijn de verschillende niveaus van deskundigheid beschreven. Aan de hand van de eindtermen kan bepaald worden in hoeverre men beschikt over kennis, inzicht en oordeelsvormend vermogen op de gebieden: managementvaardigheden; relevante wet- en regelgeving; pensioenregelingen en pensioensoorten; financieel technische en actuariële aspecten en beleggingen; administratieve organisatie en interne controle; externe uitvoering / uitbesteding; communicatie met toezichthouders; communicatie met (gewezen) deelnemers. 24