WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN

Transcriptie

1 WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN

2 Eerste hulp aan kinderen Een kwart van de Spoedeisende Hulp-patiënten is jonger dan veertien jaar, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau van Statistiek (CBS). Baby s en peuters vormen de kwetsbaarste groep; ze belanden vaak bij de huisarts of Spoedeisende Hulp. Ook nam het aantal zeer jonge kinderen met brandwonden de afgelopen vijf jaar toe. Sinds 1 januari 2018 is wettelijk vastgelegd dat er in de kinderopvang en in peuterspeelzalen altijd minimaal één volwassene aanwezig moet zijn met een geldig en geregistreerd certificaat voor het verlenen van eerste hulp aan kinderen. In deze whitepaper krijg je informatie over over de meest voorkomende letsels bij kinderen. Ook lees je meer over de NIBHV-certificering en de NIBHV-leerstof. 2 NIBHV WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN

3 Een ongeluk zit in een klein hoekje; jaarlijks vinden er naar schatting twee miljoen bezoeken aan de Spoedeisende Hulp (SEH) plaats. In gevallen gaat het om letsel door een ongeval, blijkt uit het Letsel Informatie Systeem van VeiligheidNL (Kerncijfers Letsels, 2017). Kinderen, onderzoekend en impulsief als ze zijn, vormen een extra kwetsbare groep; een kwart van de bezoekers van de Spoedeisende Eerste Hulp is tussen de nul en veertien. Letsels in 2015; Aantal SEH-bezoeken (per inwoners) 0-18 jaar, naar type oorzaak en leeftijd Aantal SEH-bezoeken Prive Sport Verkeer Arbeid Geweld Zelfbeschadiging Prive Aantal SEH-bezoeken per inwoners Sport Verkeer Arbeid Geweld Zelfbeschadiging 0-3 jaar 4-12 jaar jaar Bron: Letsel Informatie Systeem 2015, VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek (meest recente data) De meeste SEH-bezoeken tussen de 0 en 12 jaar komen voort uit ongevallen in de privésfeer. Naarmate kinderen ouder worden, is er vaker sprake van sportblessures en verkeersongevallen. 3

4 Letsels in 2015; sportblessures; Aantal SEH-bezoeken 0-18 jaar, naar top 5 meest voorkomende sporttypen en leeftijd Aantal % Aantal % Overall 1. Veldvoetbal Schoolsport Hockey Paard- of ponyrijden Zwemmen jaar 1. Zwemmen jaar 1. Veldvoetbal Schoolsport Paard- of ponyrijden Zwemmen Gymnastiek jaar 1. Veldvoetbal Schoolsport Hockey Paard- of ponyrijden Basketbal Bron: Letsel Informatie Systeem 2015, VeiligheidNL (meest recente data) Sport is een belangrijke bron van blessures. Vooral bij voetbal en de gymles op school gaat het vaak mis; bij de allerjongsten is het vooral zwemmen dat leidt tot risico s. Letsels in 2015 privé-ongevallen; Aantal SEH-bezoeken 0-18 jaar, naar ongevalscenario 0-18 jaar 0-3 jaar 20% 25% 21% 60% 13% 62% 4-12 jaar jaar Val Contact met object Overig scenario 20% 14% 66% 28% 30% 43% Vallen blijkt in alle leeftijdscategorieën de belangrijkste oorzaak van letsel; vooral kinderen tot en met 12 jaar lopen gevaar. Bron: Letsel Informatie Systeem 2015, VeiligheidNL (meest recente data) 4 NIBHV WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN

5 Meest voorkomende ongevallen Valongevallen, brandwonden, vergiftiging, verstikking en verdrinking: dat zijn de ongevallen die het vaakst voorkomen bij kinderen tot en met veertien jaar. VALLEN Vallen van de trap, een stoel, een commode, een fiets of een speeltoestel: ruim de helft van alle ongevallen met kinderen heeft te maken met vallen, waarbij vooral een val van de trap vaak voorkomt. Een val kan leiden tot een botbreuk of kneuzing, maar ook tot een hersenschudding of zelfs hersenletsel. BRANDWONDEN Ook brandwonden komen vaak voor; elk jaar belanden kinderen van nul tot en met veertien jaar na een verbrandingsongeval op een SEH-afdeling. Driekwart van de verbrandingsongevallen wordt veroorzaakt door een hete vloeistof of damp; bijna een kwart wordt veroorzaakt door verbranding aan een heet voorwerp. Het aantal zeer jonge kinderen met brandwonden is de afgelopen vijf jaar toegenomen. Per duizend patiënten die ingeschreven staan bij de huisarts, steeg het aantal van 5,3% naar 11,7% kinderen tussen nul en vier jaar. In totaal nemen elk jaar zo n mensen contact op met de huisarts in verband met een brandwond. Naar verhouding hebben jonge kinderen een drie keer grotere kans om met een brandwond bij de huisarts te komen. Bij een huisartsenpost (in de avonduren of het weekend) is de kans zelfs vier keer groter. Bron: Brandwonden bij de huisarts (NIVEL, juni 2018; in opdracht van Nederlandse Brandwonden Stichting) VERGIFTIGING Een andere veelvoorkomende oorzaak van letsel is vergiftiging; het is de oorzaak van 20 procent van alle ongevallen met kinderen. Jaarlijks komen gemiddeld kinderen tussen de nul en vier jaar in een ziekenhuis terecht als gevolg van een vergiftiging. Ruim vier op de tien vergiftigingen die leiden tot een ziekenhuisopname, worden veroorzaakt door geneesmiddelen en narcotica; ruim een kwart komt door vergiftiging door voedingsmiddelen en giftige planten. Een op de tien SEH-behandelingen ten slotte komt door een vergiftiging door schoonmaakmiddelen. VERSTIKKING Verstikking treedt op wanneer kleine objecten vast komen te zitten in de keel of de luchtwegen blokkeren. Verstikking (inclusief verslikking, verhanging en beknelling) is in Nederland de belangrijkste doodsoorzaak bij kinderen tot vijf jaar als gevolg van een ongeval (zie kader). 5

6 De juiste handelingen bij verstikking kunnen vaak iemands leven redden. Daarom is het van belang dat ouders en werknemers in de kinderopvang leren wat ze moeten doen bij een verstikking. VERDRINKING Na verkeersongevallen staat verdrinking in Europa op de tweede plaats bij ongevallen met kinderen tot negentien jaar, met meer dan vijfduizend sterfgevallen per jaar. Vooral kinderen tot vijf jaar vormen een groot risico; een kind kan al in een laag water van enkele centimeters het bewustzijn verliezen. Na vier tot zes minuten kan een kind al onomkeerbare hersenbeschadiging oplopen. In ongeveer negen op de tien verdrinkingsgevallen was er een ouder of verzorger aanwezig die moest opletten, maar die net even was afgeleid. Overlijden: vooral verdrinking en verstikking Jaarlijks overlijden gemiddeld 24 kinderen van nul tot en met vier jaar als gevolg van een ongeval in of om het huis. Verdrinking en verstikking zijn in die groep de meest voorkomende doodsoorzaken. In de andere leeftijdscategorieën vallen de meeste doden als gevolg van vallen. In de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder bijvoorbeeld is ruim negentig procent van de dodelijke privé-ongevallen het gevolg van een val. Uiteraard lopen ook kinderen het risico te vallen: bijvoorbeeld van de trap, van de commode, buiten op de stoep, of vanaf een speeltoestel of de fiets. ANDERE OORZAKEN VAN LETSEL Elektrocutie Kinderen zijn nieuwsgierig, zien geen gevaar en onderzoeken hun omgeving ook stopcontacten en elektrische apparaten. Als ze hiermee op een verkeerde manier in aanraking komen, kan dat leiden tot een elektrische schok. Dieren- en insectenbeten Dieren en insecten zijn voor kinderen uiterst onberekenbaar, wat een nare beet of steek tot gevolg kan hebben. Dierenbeten en insectensteken moeten direct worden behandeld om ontstekingen te voorkomen en om ongemak te verminderen. Zeker bij een beet of steek in mond, hals, keel of bij het oog óf bij een allergische reactie is het belangrijk om snel in te grijpen. Gereedschap en bestrijdingsmiddelen Een zaag, hamer of schroevendraaier kan in de verkeerde handen leiden tot letsel. Ook chemische producten en pesticiden kunnen een gevaar opleveren voor kinderen. Eerste hulp aan kinderen: certificaat verplicht De cijfers tonen het overtuigend aan; het is belangrijk dat ouders, maar ook mensen die met kinderen werken goed voorbereid zijn op ongelukken en ongevallen. Niet voor niets zijn werkgevers in de kinderopvang sinds 1 januari 2018 wettelijk verplicht om er in het kader van de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) voor te zorgen dat er in de kinderopvang en peuterspeelzalen altijd minimaal één volwassene aanwezig is met een geldig en geregistreerd certificaat voor het verlenen van eerste hulp aan kinderen. Ook moeten instellingen voor kinderopvang en peuterspeelzalen hun veiligheids- en gezondheidsbeleid vastleggen, met daarin een beschrijving van de voornaamste risico s met grote gevolgen voor de (brand)veiligheid en gezondheid van de kinderen, hoe de risico s ingeperkt kunnen worden, en hoe te handelen zodra er sprake is van letsel of brand. NIBHV: certificerende instantie Brancheorganisaties in de kinderopvang sporen hun leden aan om hun medewerkers een cursus Eerste hulp bij werken met kinderen te laten volgen. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft NIBHV aangewezen als een van de certificerende instanties. Het NIBHV-certificaat staat in de lijst van geregistreerde certificaten in de Regeling Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen. Het NIBHV-certificaat is één van de geldige EHBO-certificaten voor de gastouderopvang. 6 NIBHV WHITEPAPER EERSTE HULP AAN KINDEREN

7 Ontruiming: ander belangrijk risico Een van de grootste risico s in de kinderopvang is uiteraard het ontstaan van letsel bij kinderen. Vanwege de verminderde zelfredzaamheid van de doelgroep moeten medewerkers in de kinderopvang of bij peuterspeelzalen óók voorbereid zijn op situaties waarin ontruimd moet worden: door brand of een ander incident zoals een gaslek. Met een goede cursus Brandbestrijding en Ontruiming leren medewerkers veilig op te treden in zo n situatie. Ze leren een beginnende brand te blussen en kinderen snel naar een veilige omgeving te begeleiden. In combinatie met het certificaat Brandbestrijding en Ontruiming geeft het NIBHVcertificaat voor Eerste hulp bij werken met kinderen recht op het diploma Bedrijfshulpverlener. Beide certificaten moeten dan wel binnen drie maanden na elkaar zijn behaald. Certificering Om te voldoen aan de eisen zoals gesteld in het certificeringsreglement van de cursus Eerste hulp bij werken met kinderen, moet een cursist het theorie- en praktijkexamen halen. Dan krijgt hij het certificaat Eerste hulp bij werken met kinderen. NIBHV heeft daarvoor in het certificeringsreglement opgenomen dat de opleider verantwoordelijk is voor het toetsen van de vereiste kennis en het competent verklaren van de cursisten. Met dit certificaat geeft NIBHV aan dat de cursist een jaar lang over het vereiste competentieniveau beschikt en dat binnen die termijn de herhalingscursus moet worden gevolgd. MEER WETEN? Neem dan contact met ons op. Je kan een sturen naar advies@nibhv.nl of bellen naar Leerstof eerste hulp aan kinderen NIBHV verzorgt zelf géén opleidingen. Wel ontwikkelen we, samen met deskundigen uit het veld, leerstof waarmee bhv ers leren om eerste hulp te geven aan kinderen. De leerstof in de uitgave Eerste hulp bij werken met kinderen gaat, waar nodig leeftijdsspecifiek, in op situaties waar veel wordt gewerkt met kinderen, zoals crèches, peuterspeelzalen, basisscholen, buiten- en binnenschoolse opvang, en sportaccommodaties. Inhoud boek: de algemene hulpverleningsregels en de regels voor alarmeren van de bhv de voor de eerste hulp relevante verschillen in lichamelijke en psychologische ontwikkeling uitwendige wonden bloedingen botbreuken ontwrichtingen en wervelletsels verstuikingen en kneuzingen vreemde voorwerpen in neus, oor, mond en huid insecten- en dierenbeten en krabwonden brandwonden vergiftiging oogletsels problemen met het bewustzijn (hersenletsel, flauwte, koortsstuipen, bewusteloosheid, onderkoeling en bevriezing, oververhitting, uitdroging) ademhalingsproblemen (controle ademhaling, stabiele zijligging, allergische reacties, verstikking/verslikking, verdrinking, kortademigheid, paniekaanval, bewusteloosheid) circulatiestilstand preventieve maatregelen kindermishandeling Het boek is te koop in de NIBHV-webshop (nibhv.nl/winkel) en is goedgekeurd door de Stichting Spoedeisende Hulp bij Kinderen (SSHK). De SSHK geldt als hét expertisecentrum in Nederland op het gebied van de hulpverlening bij een levensbedreigende aandoening of trauma bij kinderen. 7

8 Foto cover: Rope Access Group BV nibhv.nl Hoofdweg GJ Rotterdam Postbus AS Rotterdam Telefoon NIBHV werd in 1999 opgericht door het Instituut Fysieke Veiligheid en Het Oranje Kruis. Sindsdien is NIBHV hét kennisinstituut voor bedrijfshulpverlening, brand- en arbeidsveiligheid en bedrijfsnoodorganisaties in Nederland. Wij helpen bij het bewust veilig werken binnen iedere organisatie. Met 25 collega s ontwikkelen wij leermodellen, lesplannen en materialen, en kwalitatieve leerstof voor bedrijfsveiligheidsopleidingen. Van bhv tot aan het niveau van de wettelijk aangewezen bedrijfsbrandweer. Wij bieden een onafhankelijk registratie-, certificerings- en borgings systeem en delen onze expertise. Ruim cursisten ontvangen jaarlijks een NIBHV-certificering van erkende opleiders. Ons Keurmerkregister verbindt erkende opleiders en instructeurs voor langere tijd aan ons en aan onze hoge kwaliteitseisen.