rapport Letsels 2015 Kerncijfers LIS

Transcriptie

1 rapport Letsels 2015 Kerncijfers LIS

2 Disclaimer Bij de samenstelling van deze publicatie is de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. VeiligheidNL aanvaardt echter geen verantwoordelijkheid voor eventuele, in deze uitgave voorkomende, onjuistheden of onvolkomenheden. Overname van tekst of gedeelten van tekst is toegestaan, mits met de juiste bronvermelding. Indien tekst gebruikt wordt voor commerciële doelstellingen dient altijd vooraf schriftelijke toestemming verkregen te zijn.

3 Letsels 2015 Kerncijfers LIS rapport Rapport: 653 Projectnummer: / Christine Stam Birgitte Blatter Uitgegeven door VeiligheidNL Postbus AD Amsterdam januari 2017

4 Letsels Kerncijfers LIS 4 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1 SEH-bezoek totaal SEH-bezoek Letsels Oorzaken van letsel Ziekenhuisopnamen via SEH-afdeling Type letsel 9 2 SEH-bezoek letsel door een ongeval Oorzaak letsel Stand van zaken Trends naar oorzaak Leeftijd en geslacht Stand van zaken Trends naar leeftijd Toedracht Ongevalsscenario Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Letsels Locatie en type letsel Ernst van de letsels Kosten 15 3 SEH-bezoek opzettelijk toegebracht letsel Oorzaak letsel Leeftijd en geslacht Toedracht Letsels Locatie en type letsel Ernst van de letsels Kosten 20 4 Ziekenhuisopnamen letsel door een ongeval Oorzaak letsel Stand van zaken Trends naar oorzaak Leeftijd en geslacht Toedracht Ongevalsscenario Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Letsel 25 5 Ziekenhuisopnamen opzettelijk toegebracht letsel Oorzaak letsel 27

5 Letsels Kerncijfers LIS Leeftijd en geslacht Toedracht Letsel 29 6 Overige (letsel)gegevens: Overledenen, ziekenhuisopnamen en verloren levensjaren Overledenen Ziekenhuisopnamen Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg Verloren levensjaren 31 7 Verantwoording Algemeen Spoedeisende Hulp (SEH) bezoeken Ziekenhuisopnamen Overledenen Directe medische kosten en verzuimkosten Afronding 33 Referenties 34 Bijlage 35

6 Letsels Kerncijfers LIS 6 Voorwoord Dit rapport geeft een overzicht van de belangrijkste kerncijfers met betrekking tot letsel in Hierbij wordt uitgebreid aandacht besteed aan letsels die zijn behandeld op Spoedeisende Hulpafdelingen van ziekenhuizen in Nederland. Gegevens hierover zijn verzameld via het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL. Cijfers over letsel uit andere databronnen worden kort aangestipt. Aan de orde komen letsels door een ongeval (privé, sport, arbeid en verkeer) en opzettelijk toegebracht letsel (geweld en zelf toegebracht letsel). Er wordt ingegaan op persoonsgegevens van de slachtoffers, toedrachtsgegevens (hoe is het letsel ontstaan) en de locatie en aard van de letsels. Er wordt een vergelijking gemaakt met gegevens over eerdere jaren en de kerncijfers over letsels worden vergeleken met kerncijfers over ziekten en aandoeningen.

7 Letsels Kerncijfers LIS 7 1 SEH-bezoek totaal 1.1 SEH-bezoek In 2015 vonden in Nederland ruim 2 miljoen SEH-bezoeken plaats. In ruim de helft van de gevallen kwam de patiënt naar de SEH-afdeling in verband met een ziekte of aandoening ( SEH-bezoeken). Eén op de drie patiënten had letsel door een ongeval, geweld of zelfbeschadiging ( SEH-bezoeken) (figuur 1). Figuur 1 laat zien dat het aantal SEH-bezoeken in verband met letsel de afgelopen tien jaar geleidelijk is gedaald en het aantal SEH-bezoeken in verband met ziekte of aandoening geleidelijk is gestegen. Een correctie voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling (met name de vergrijzing) heeft slechts een klein effect op het verloop in de tijd zoals weergegeven in figuur 1 en verandert de bovenstaande conclusie niet. De manier waarop patiënten naar de SEH-afdeling worden verwezen heeft grote invloed op het jaarlijks aantal SEH-bezoeken van letsel. Patiënten die zonder verwijzing van de huisarts op de SEH-afdeling terecht komen, behoren steeds meer tot het verleden. Deze zogenaamde zelfverwijzers worden meestal terugverwezen naar hun huisarts of behandeld op de bij de SEH-afdeling inpandige huisartsenpost (HAP). Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat veel patiënten met lichte verwondingen door deze ontwikkeling de SEH-afdeling niet meer bereiken (Thijssen, 2013). Figuur 1 SEH-bezoeken naar reden bezoek en jaar Ziekte of aandoening Letsel Overig Ziekte of aandoening - gecorrigeerd* Letsel - gecorrigeerd* Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd naar 2015 voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht 1.2 Letsels Oorzaken van letsel Twee typen oorzaken van letsel kunnen worden onderscheiden. Ten eerste letsel door een ongeval, onder te verdelen in privé-ongevallen, sportblessures, verkeersongevallen

8 Letsels Kerncijfers LIS 8 en arbeidsongevallen. Ten tweede zijn er de opzettelijk toegebrachte letsels oftewel letsels door geweld en letsel door zelfbeschadiging. In 2015 vonden SEHbezoeken plaats in verband met letsel door een ongeval, in verband met opzettelijk toegebracht letsel (bijlage tabel 1). Deze groepen oorzaken worden in aparte hoofdstukken beschreven Ziekenhuisopnamen via SEH-afdeling Het aantal ziekenhuisopnamen via de SEH-afdeling is gestaag gestegen in de afgelopen 20 jaar. In 2015 kregen bijna 120 duizend van de ruim 700 duizend SEHbezoeken in verband met letsel een vervolg in de vorm van een ziekenhuisopname van het betreffende slachtoffer (figuur 2a). In 1997 waren er minder dan 90 duizend ziekenhuisopnamen via de SEH-afdeling. Dit duidt erop dat er in de loop der jaren meer ernstige letsels gepresenteerd worden op de SEH-afdeling. Een deel van de stijging is een gevolg van de vergrijzing (figuur 2a). Verder is de beperktere toegankelijkheid van zorginstellingen zoals verzorg- en verpleeghuizen van invloed. Sommige oudere patiënten met letsel kunnen na behandeling op de SEH-afdeling niet naar huis maar kunnen (nog) niet terecht in een verzorg- of verpleeghuis. Het betreffende slachtoffer moet dan worden opgenomen in het ziekenhuis (Knoop 2016). Gaakeer et al. (2016) melden in een artikel in het NTvG dat de functie van de SEH-afdeling als opnameafdeling lijkt toe te nemen. Aangezien het aantal SEH-bezoeken gedaald is in de afgelopen tien jaar, betekent de stijging van het aantal ziekenhuisopnamen via de SEH-afdeling dat er een forse stijging is van het aandeel patiënten dat na behandeling op de SEH-afdeling vervolgens moet worden opgenomen in het ziekenhuis. In 1997 ging het om één op de twaalf patiënten (8%) (figuur 2b). In 2015 is het aandeel verdubbeld naar één op de zes (17%). De stijging van het opnamepercentage wordt vooral veroorzaakt door de daling van het totaal aantal SEH-bezoeken (zie 1.1). Figuur 2 Letsel: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar jaar a. Aantal Opname na SEH-bezoek Opname na SEH-bezoek - gecorrigeerd* 20% 2b. Percentage 15% 10% 5% % opnamen na SEH-bezoek 0% Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd naar 2015 voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht

9 Letsels Kerncijfers LIS Type letsel In 2015 vonden de meeste SEH-bezoeken vanwege letsel plaats in verband met een fractuur, te weten bezoeken wat overeenkomt met 38 procent van het totaal (figuur 3). Op de tweede plaats kwam oppervlakkige letsel (22%, ). In 1997 was dit omgekeerd en bedroeg het aandeel oppervlakkige letsels ongeveer een derde van het totaal. Zowel het aantal als het aandeel SEH-bezoeken in verband met oppervlakkig letsel is dus flink gedaald. Ook het aantal patiënten met open wonden is sterk afgenomen. Beide ontwikkelingen ondersteunen de hypothese dat het aantal bezoeken aan de SEH-afdeling afneemt doordat de huisartsenpost slachtoffers met relatief licht letsel behandelt en een bezoek aan de SEH-afdeling daardoor niet meer nodig is. Figuur 3 Letsel: SEH-bezoeken naar type letsel en jaar Fractuur Oppervlakkig letsel Open wond Distorsie Hersenletsel Overig/ onbekend Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL

10 Letsels Kerncijfers LIS 10 2 SEH-bezoek letsel door een ongeval 2.1 Oorzaak letsel Stand van zaken 2015 In 2015 vonden SEH-bezoeken plaats in verband met letsel door een ongeval. In veruit in de meeste gevallen was sprake van een SEH-bezoek in verband met letsel opgelopen door een privé-ongeval (56%), te weten SEH-bezoeken (bijlage tabel 1). Op afstand volgt SEH-bezoek in verband met een sportblessure ( ) op de voet gevolgd door SEH-bezoek in verband met letsel door een verkeersongeval ( ). SEH-bezoeken in verband met een arbeidsongeval kwamen het minste voor (48.600). Deze aantallen komen overeen met 290 (arbeid) tot (privé) SEHbezoeken per inwoners. Dus gemiddeld gesproken en bezien over de gehele bevolking was de kans om slachtoffer worden van een privé-ongeval (SEH-bezoek) bijna tien keer zo groot als de kans om slachtoffer te worden van een arbeidsongeval. Voor letsels door privé-ongevallen en sportblessure samen vonden in totaal SEH-bezoeken plaats. Het jaarlijks aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door een privé-ongeval of een sportblessure is de prestatie-indicator letselpreventie die het ministerie van VWS hanteert Trends naar oorzaak Bij alle typen ongevallen is in de afgelopen 20 jaar een daling van het aantal SEHbezoeken te zien (figuur 4). Absoluut gezien is de daling het grootst bij de privéongevallen, relatief bij de arbeidsongevallen. Figuur 4 Letsel door een ongeval: SEH-bezoeken naar type ongeval en jaar Privé-ongevallen Sportblessures Verkeersongevallen Arbeidsongevallen Sportblessures Verkeersongevallen Arbeidsongevallen Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL

11 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 90j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS 11 Als er rekening wordt gehouden met veranderingen in de samenstelling van de bevolking, verandert het verloop van de trends niet substantieel. In bovenstaande trends is geen rekening gehouden met verandering in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijk onderwerpen. 2.2 Leeftijd en geslacht Stand van zaken 2015 Kinderen/jongeren in de leeftijd van 10 tot en met 19 jaar (20%) kwamen in 2015 het vaakst naar de SEH-afdeling in verband met behandeling van letsel door een ongeval en overall mannen/jongens (52%) vaker dan vrouwen/meisjes (48%) (bijlage tabel 2). De verdeling naar leeftijd en geslacht is echter zeer verschillend per type oorzaak. Zo laat figuur 5a zien dat (jonge) kinderen (0-14 jaar) het vaakst slachtoffer zijn van een privé-ongeval terwijl kinderen/jongeren van 10 tot en met 19 jaar vaak op de SEHafdeling komen in verband met een sportblessure. Bij de SEH-bezoeken in verband met sportblessures, arbeidsongevallen en verkeersongevallen zijn mannen in de meerderheid, bij de privé-ongevallen vrouwen. Wordt er gekeken naar de kans op letsel dat moet worden behandeld op een SEHafdeling, uitgedrukt als aantal SEH-bezoeken per inwoners in de betreffende leeftijdsgroep of geslacht, dan valt direct op dat ouderen een relatief groot risico lopen om slachtoffer te worden van een privé-ongeval leidend tot letsel dat op een SEHafdeling moet worden behandeld (figuur 5b, bijlage tabel 2). De jonge kinderen vallen bij de privé-ongevallen nu minder op. Bij de sportblessures komen, net als bij de absolute aantallen (zie hierboven), kinderen/jongeren van 10 tot en met 19 jaar naar voren. De verschillen tussen mannen en vrouwen laten een zelfde patroon zien bij de kans op letsel als bij de absolute aantallen zoals hierboven besproken. In bovenstaande vergelijkingen tussen leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen is nog geen rekening gehouden met verschillen in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces tussen de verschillende leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijke onderwerpen. Dit geldt ook voor uitwerkingen van leeftijd x geslacht. Figuur 5 Letsel door een ongeval in 2015: SEH-bezoeken naar type ongeval, leeftijd en geslacht a. Aantal Prive Sport Arbeid Verkeer

12 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 90j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS b. Aantal per inwoners ; Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Aantal=nul betekent aantal <100, aantal te klein voor betrouwbare schatting 2 Aantal per inwoners van de betreffende leeftijdsgroep of geslacht Trends naar leeftijd In vrijwel alle leeftijdsgroepen is in de afgelopen decennia sprake van een daling van het aantal SEH-bezoeken. Uitzondering vormen de ouderen. Figuur 6 laat het verloop in de tijd zien van twee, uit het oogpunt van preventie van ongevallen belangrijke, leeftijdsgroepen, namelijk jonge kinderen (0-4 jaar) en ouderen (65 jaar en ouder). Bij de jonge kinderen is een daling te zien analoog aan het overall beeld. De ontwikkeling bij ouderen ziet er heel anders uit, namelijk een forse stijging van het aantal SEHbezoeken van rond de in 1997 naar ongeveer in Tevens laat figuur 6 zien dat de vergrijzing een grote rol speelt bij de stijging. Daarnaast is te zien dat de daling van het aantal jonge kinderen in Nederland maar een kleine rol speelt in de afname van het aantal SEH-bezoeken bij jonge kinderen. Figuur 6 Letsel door een ongeval: SEH-bezoeken naar leeftijd (0-4 jaar, 65 jaar en ouder) en jaar 0-4 jaar 0-4 jaar - gecorrigeerd* 65j en ouder 65j en ouder - gecorrigeerd* Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL; Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht. Bij sport en arbeid is effect verwaarloosbaar en daarom ook niet in de grafiek opgenomen 2.3 Toedracht Ongevalsscenario Overall komen letsels door valongevallen het meeste voor. Dit wordt veroorzaakt door het grote aandeel en aantal letsels door een val binnen de privé-ongevallen en tijdens sportbeoefening (figuur 7, bijlage tabel 3). Binnen de verkeersongevallen betreft het vaak een val van fiets (één van de categorieën binnen eenzijdige ongevallen).

13 Letsels Kerncijfers LIS 13 Arbeidsongevallen vertonen een andere verdeling. Daar zijn letsels door contact met een object veruit in de meerderheid. Eén niveau dieper komen er (meer) verschillen tussen de categorieën oorzaken naar voren (figuur 7, bijlage tabel 3). Zo is te zien dat, alhoewel valongevallen als totale groep het grootste is bij sportblessures, contact met een bewegend object (vaak een bal) en lichamelijk contact op plaats één en twee komen voor zwikken op plaats drie Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Veldvoetbal leidt veruit tot de meeste blessures die op een SEH-afdeling moeten worden behandeld (figuur 7, bijlage tabel 4). Bij de arbeidsongevallen is de bouw verantwoordelijk voor de meeste SEH-bezoeken. In het verkeer raken fietsers het vaakst gewond. Overigens betekent dit nog niet dat bijvoorbeeld veldvoetbal, werken in de bouw en fietsen dus ook de meest risicovolle bezigheden zijn en dus gevaarlijker zijn dan de activiteiten lager in de rangschikking. Om daarover een uitspraak te doen moet het aantal SEH-bezoeken afgezet worden tegen het aantal uren dat de sporten beoefend worden, het aantal werkenden per bedrijfstak en het aantal reizigerskilometers per type verkeersdeelname per jaar. Dit wordt uitgewerkt in cijferrapportages over de afzonderlijke onderwerpen. Figuur 7 Ongevalsscenrio: Letsel door een ongeval in 2015: SEH-bezoeken naar type ongeval en (meest voorkomende) toedracht 17% 22% 18% 26% 10% 18% Privé Val Contact met object Overige scenario's 64% 20% Sport Val Contact met object Overige scenario's 58% Arbeid 56% Val Contact met object Overige scenario's 32% Verkeer 8% 50% Eenzijdig ongeval Botsing met obstakel Botsing met voertuig of voetganger Overig, onbekend Vallen (64%): -Struikelen 10% -Val van trap of ladder 10% -Val van hoogte, val uit/van 9% -Zwikken 5% Contact met object (18%): -Stoten tegen stilstaand object 5% Overige scenario s (17%) Vallen (58%): -Zwikken 11% -Val van tweewieler 7% -Val van dier 5% Contact met object (20%): -Geraakt door bewegend object 15% Overige scenario s (22%): -Lichamelijk contact 12% Vallen (26%): -Val van hoogte, val uit/van 6% -Val van trap of ladder 5% Contact met object (56%): -Snijden aan object 21% -Geraakt door bewegend object 18% -Beknelling 12% Overige scenario s 18% Eenzijdig ongeval (50%): -Val van fiets 33% -Bekneld tussen fietsspaken/wiel 3% Botsing met obstakel (8%) Botsing met voertuig of voetganger (32%): -Botsing auto-auto 7% -Botsing fiets-auto 6% -Botsing fiets-fiets 5% Overig, onbekend (10%) Sporttak 1.Veldvoetbal 2.Bewegingsonderwijs 3.Paardensport 4.Hockey 5.Wielrennen Bedrijfstak 1.Bouw 2.Handel 3.Vervoer, post, communicatie 4.Horeca 5.Gezondheid-/ welzijnszorg Verkeersdeelname 1.Fiets 2.Personenauto 3.Brommer, snorfiets, scooter* 4.Motorfiets, motorscooter 5.Lopen *Brommer, snorfiets, fiets met hulpmotor, scooter

14 Letsels Kerncijfers LIS Letsels Locatie en type letsel Slachtoffers van een ongeval komen het vaakst in verband met een fractuur naar de SEH-afdeling (39%, ) (bijlage tabel 5). Het aandeel fracturen varieerde in 2015 van 23 procent bij de letsels door een arbeidsongeval tot 44 procent bij de sportblessures (figuur 8, bijlage tabel 5). Daarnaast is het relatief grote aandeel open wonden bij de slachtoffers van arbeidsongevallen (26%, overall% 10) opvallend, evenals het relatief grote aandeel distorsies bij de sporters die met een blessure naar de SEH-afdeling komen (11%, overall 6%) en het relatief grote aandeel verkeersslachtoffers met hersenletsel (11%, overall 6%). Wat betreft de locatie van het letsel, komen in alle vier de categorieën oorzaken van letsel de bovenste extremiteiten naar voren als lichaamsregio met de meeste letsels (figuur 8, bijlage tabel 6). Bij de arbeidsongevallen (53%) en sportblessures (50%) bevond in 2015 zelfs (ruim) de helft van de letsels zich aan de bovenste extremiteiten. Dit bleken vaak letsels aan handen of vingers te zijn. In alle vier de categorieën komen na de bovenste extremiteiten de onderste extremiteiten, de regio hoofd/hals/nek en tot de slot de romp/wervelkolom. In figuur 8 is te zien dat bij de verkeersongevallen de verdeling van de letsels over de verschillende lichaamsregio s enigszins afwijkend is: het aandeel letsels aan de romp/wervelkolom en aan de hoofd/hals/nek-regio is bij de verkeersongevallen relatief groot. Figuur 8 Letsel door een ongeval in 2015: SEH-bezoeken, naar type ongeval en type en locatie letsel Privé 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Open wond Sport 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Distorsie Arbeid 1. Oppervl. letsel/kneuzing 2. Open wond 3. Fractuur Verkeer 1. Fractuur 2. Oppervl. letsel/kneuzing 3. Hersenletsel Privé Sport Arbeid Verkeer 9% 30% 15% 6% 39% 4% 34% 8% 5% 50% Hoofd* Romp* Arm* Been* Overig 6% 22% 14% 5% 53% 11% 25% 21% 33% 11% Privé 1. Polsfractuur 2. Fractuur hand/vinger 3. Trauma capitis/licht hersenletsel 4. Fractuur voet/teen 5. Heupfractuur Sport 1. Fractuur hand/vinger 2. Polsfractuur 3. Enkeldistorsie 4. Fractuur voet/teen 5. Oppervlakkig letsel/kneuzing hand/vinger Arbeid 1. Open wond hand/vinger 2. Oppervlakkig letsel/kneuzing hand/vinger 3. Fractuur hand/vinger 4. Open wond hoofd 5. Fractuur voet/teen Verkeer 1. Trauma capitis/licht hersenletsel 2. Fractuur sleutelbeen/schouder 3. Polsfractuur 4. Oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd 5. Fractuur hand/vinger *Hoofd/hals/nek; Romp/wervelkolom; Schouder/arm/hand; Heup/been/voet

15 Letsels Kerncijfers LIS 15 De combinatie van letsellocatie en letseltype leidt tot vier verschillende rankings (figuur 8, bijlage tabel 6). Meest opvallend is dat bij de arbeidsongevallen open wonden aan hand of vinger op plaats één staan met maar liefst 17 procent van alle SEH-bezoeken. Bij de andere typen oorzaken zijn er geen letsels die er wat betreft aandeel/aantal zo bovenuit steken Ernst van de letsels Nemen we het aandeel slachtoffers dat na behandeling op de SEH-afdeling moet worden opgenomen in het ziekenhuis als maat voor de ernst van de letsels, dan blijken verkeers- en privé-ongevallen tot de ernstigste letsels te leiden. In deze categorieën moest 21 respectievelijk 19 procent van de slachtoffers na behandeling op de SEHafdeling worden opgenomen in het ziekenhuis (figuur 9, bijlage tabel 7). Door het grote aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door een privé-ongeval, leidde dit tot veruit het grootste aantal ziekenhuisopnamen bij de slachtoffers van een privé-ongeval. Zie voor nadere gegevens over de ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek hoofdstuk 4. Figuur 9 Letsel door een ongeval in 2015: Aandeel en aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval 0% 10% 20% 30% Verkeer 21% Privé Privé 19% Verkeer Arbeid 8% Sport Sport 6% Arbeid Kosten De directe medische kosten van slachtoffers van een ongeval die op een SEH-afdeling van een ziekenhuis zijn behandeld en/of opgenomen zijn geweest bedroegen naar schatting 1,9 miljard euro in 2015 (bijlage tabel 8). Verreweg het grootste aandeel hierin hadden de kosten van privé-ongevallen (1,4 miljard euro) (figuur 10). De hoge directe medische kosten van privé-ongevallen worden gedeeltelijk verklaard doordat privéongevallen nu eenmaal relatief veel voorkomen. Daarnaast speelt de leeftijdsverdeling een rol. Het relatief grote aandeel oudere slachtoffers bij de privé-ongevallen leidt tot hogere medische kosten dan bij de andere typen ongevallen. Figuur 10 Letsel door ongevallen in 2015: Totale directe medische kosten en verzuimkosten (in miljoen euro) Verzuimkosten Directe medische kosten 0 Prive Sport Arbeid Verkeer ; Letsellastmodel 2015, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum 1 Directe medische kosten van slachtoffers die zijn behandeld op een SEH-afdeling van een ziekenhuis en/of zijn opgenomen / Verzuimkosten door medisch en niet-medisch behandelde letsels

16 Letsels Kerncijfers LIS 16 Privé-ongevallen (450 miljoen euro) zijn samen met verkeersongevallen (400 miljoen euro) verantwoordelijk voor een groot deel van de totale verzuimkosten in verband met een ongeval die in 2015 in totaal 1,2 miljard euro bedroegen voor alle slachtoffers met letsel dat op een SEH-afdeling moest worden behandeld en/of waarvoor het slachtoffer werd opgenomen in het ziekenhuis (figuur 10, bijlage tabel 8). Het grote aantal privéongevallen en de ernst van verkeersongevallen speelt hierbij een belangrijke rol. Bij de arbeidsongevallen zijn de verzuimkosten in relatieve zin (dus ten opzichte van het aantal ongevallen in deze categorie) groot. Dit is te verklaren door het feit dat alle slachtoffers van een arbeidsongeval per definitie tot de werkzame bevolking behoren en er dus sprake zou kunnen zijn van arbeidsverzuim. Bij jonge kinderen of ouderen, die als slachtoffers deel uitmaken van de andere categorieën ongevallen, is dat niet het geval.

17 Letsels Kerncijfers LIS 17 3 SEH-bezoek opzettelijk toegebracht letsel 3.1 Oorzaak letsel In 2015 vond ruim de helft van de SEH-bezoeken in verband met opzettelijk toegebracht letsel (32.700) plaats in verband met letsel door geweld (54%, ). In de overige gevallen was er sprake van letsel door zelfbeschadiging (46%, ) (bijlage tabel 1). Dit komt overeen met 100 respectievelijk 89 SEH-bezoeken per inwoners (bijlage tabel 9). Het aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door geweld is de afgelopen 20 jaar meer dan gehalveerd (figuur 11). De ontwikkeling van het aantal SEH-bezoeken in verband met zelfbeschadiging is ongunstiger: er lijkt sprake van een lichte stijging. Als rekening wordt gehouden met veranderingen in de bevolkingssamenstelling in de afgelopen decennia is er nog steeds een daling te zien bij de SEH-bezoeken in verband met letsel door geweld en een lichte stijging bij de SEH-bezoeken na zelfbeschadiging. Figuur 11 Opzettelijk toegebracht letsel: SEH-bezoeken naar oorzaak en jaar Geweldpleging Zelfbeschadiging Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL 3.2 Leeftijd en geslacht Slachtoffers van geweld zijn vooral mannen, de slachtoffers die met letsel door zelfbeschadiging op de SEH-afdeling komen zijn vooral vrouwen (figuur 12a, bijlage tabel 9). Slachtoffers van geweld zijn gemiddeld iets jonger dan de slachtoffers van zelfbeschadiging. Bij deze laatste groep valt op dat niet alleen jongeren (20-24 jaar) oververtegenwoordigd zijn (14%, 2.100) maar ook volwassenen in de leeftijd van 40 tot en met 44 jaar vallen op (13%, 2.000). Bij de slachtoffers die voor behandeling van letsel door geweld naar de SEH-afdeling komen, zijn jongeren in de leeftijdsgroep jaar ook het sterkst vertegenwoordigd (20%, 3.400). Als gekeken wordt naar de kans om slachtoffer van geweld of zelfbeschadiging te worden (uitgedrukt als aantal SEH-bezoeken per inwoners in betreffende leeftijdsgroep of geslacht) dan veranderen de hierboven beschreven verschillen niet (figuur 12b, bijlage tabel 9). Zo was er bij jongeren (20-24 jaar) in 2015 niet alleen sprake van het grootste aantal SEH-bezoeken ook hadden zij de grootste kans om slachtoffer te worden van geweld met letsel dat moest worden behandeld op een SEHafdeling: 320 SEH-bezoeken van jongeren in de leeftijd jaar per jongeren in die leeftijdsgroep. Ook de verschillen tussen mannen en vrouwen blijven bestaan: voor mannen een grotere kans om slachtoffer te worden van geweld dan vrouwen en bij de zelfbeschadiging is dat omgekeerd.

18 0-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 80j en ouder Man Vrouw 0-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 80j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS 18 Figuur 12 Opzettelijk toegebracht letsel in 2015: SEH-bezoeken naar oorzaak en jaar a. Aantal Geweld Zelfbeschadiging b. Aantal per inwoners Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Aantal=nul betekent aantal <100, aantal te klein voor betrouwbare schatting 2 Aantal per inwoners van de betreffende leeftijdsgroep of geslacht 3.3 Toedracht Er zijn aanzienlijke verschillen tussen geweld en zelfbeschadiging wat betreft de wijze waarop het letsel wordt toegebracht. Bij de geweldplegingen was overwegend sprake van gebruik van lichaamskracht (75%, ) (figuur 13a, bijlage tabel 10). De slachtoffers van zelfbeschadiging hadden zichzelf vooral vergiftigd (63%, 9.500), meestal door de inname van geneesmiddelen. Het geweld werd het vaakst gepleegd door een bekende waaronder (zover bekend) het vaakst door een partner of ex-partner (figuur 13b, bijlage tabel 11). Wat betreft de zelfbeschadiging is vaak niet bekend wat de intentie van het slachtoffer was, oftewel of er sprake was van een suïcidepoging of niet. Figuur 13 Opzettelijk toegebracht letsel in 2015: SEH-bezoeken naar oorzaak en toedracht 1 13a. Geweldsmechanisme Lichaamskracht % Scherp wapen of voorwerp Stomp wapen of voorwerp Schot van [vuur]wapen Geweld Zelfbeschadiging Seksuele mishandeling Vergiftiging Overig/onbekend 63%

19 Letsels Kerncijfers LIS 19 13b. Geweld: Relatie slachtoffer-dader Bekende Politie - Burger Een onbekende Onbekend 30% 49% 4% Een bekende: Partner Ex-partner Buren / buurtgenoten Kind-ouder Klasgenoot Andere relatie Andere bekende % 1 Aantal=nul betekent aantal <100, aantal te klein voor betrouwbare schatting 3.4 Letsels Locatie en type letsel Doordat er grote verschillen zijn tussen geweld en zelfbeschadiging wat betreft de wijze waarop het letsel wordt toegebracht, zijn er logischerwijze ook grote verschillen wat betreft de letsels waar dat toe leidt. Geweldpleging leidde in 2015 in ongeveer de helft van de gevallen tot oppervlakkig letsel (28%, 5.000) of een fractuur (23%, 4.200) bij het slachtoffer dat naar de SEH-afdeling kwam, waaronder veel letsels aan het hoofd (figuur 14, bijlage tabel 12-13). Bij de zelfbeschadiging staat vergiftiging veruit bovenaan gevolgd door open wonden, vaak aan de arm. Figuur 14 Opzettelijk toegebracht letsel in 2015: SEH-bezoeken, naar type ongeval en type en locatie letsel Geweld 1. Oppervlakkig letsel 2. Fractuur 3. Open wond Zelfbeschadiging 1. Vergiftiging 2. Open wond 3. Oppervlakkig letsel 46% 10% Hoofd* Romp* Arm* Been* Overig 69% 6% 3% 17% 10% 6% 28% 1. Oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd 2. Trauma capitis/licht hersenletsel 3. Open wond hoofd 4. Fractuur hand/vinger 5. Fractuur aangezicht/kaak Oppervlakkig letsel/kneuzing hand/vinger *Hoofd/hals/nek; Romp/wervelkolom; Schouder/arm/hand; Heup/been/voet 4% 1. Vergiftiging 2. Open wond arm 3. Open wond pols 4. Open wond romp 5. Open wond heup/bovenbeen

20 Letsels Kerncijfers LIS Ernst van de letsels Nemen we net als bij de ongevallen het aandeel slachtoffers dat na behandeling op de SEH-afdeling moet worden opgenomen in het ziekenhuis als maat voor de ernst van de letsels, dan lijkt zelfbeschadiging tot de ernstigste letsels te leiden. De helft van de slachtoffers met letsel door zelfbeschadiging wordt na behandeling op de SEH-afdeling opgenomen in het ziekenhuis (54%) (figuur 15, bijlage tabel 14). Bij de slachtoffers met letsel door geweld is dat slechts 15 procent. Het hoge aandeel ziekenhuisopnamen bij de slachtoffers met zelfbeschadiging wordt in ieder geval veroorzaakt door het grote aandeel vergiftigingen in deze groep SEH-bezoekers, een type letsel dat in het algemeen tot een groot aandeel ziekenhuisopnamen leidt. Mogelijk speelt het feit dat het gaat om zelfbeschadiging ook een rol. Zie voor nadere gegevens over de ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek hoofdstuk 5. Figuur 15 Opzettelijk toegebracht letsel in 2015: Aandeel en aantal ziekenhuisopnamen na SEHbezoek naar oorzaak 0% 50% 100% Zelfbeschadiging 54% Zelfbeschadiging Geweld 15% Geweld Kosten De directe medische kosten van slachtoffers met opzettelijk toegebracht letsel die op een SEH-afdeling van een ziekenhuis zijn behandeld en/of opgenomen zijn geweest, bedroegen in 2015 naar schatting 77 miljoen euro (figuur 16; bijlage tabel 15). Twee derde hiervan kwam voor rekening van de slachtoffers met zelfbeschadiging (50 miljoen; geweld: 27 miljoen). Dit zal in ieder geval te maken met het hoge aandeel ziekenhuisopnamen in deze groep. Letsel door geweld leidde in 2015 tot 52 miljoen euro verzuimkosten. Voor de slachtoffers met letsel door zelfbeschadiging zijn deze kosten niet bekend. Net als bij de arbeidsongevallen, zijn bij letsels door geweld de verzuimkosten hoger dan de medische kosten wat afwijkt van het patroon bij bijvoorbeeld privé-ongevallen (zie 2.5). Hier ligt de verklaring in het feit dat een groot deel van slachtoffers wat betreft leeftijd tot de werkzame bevolking behoren en er dus sprake zou kunnen zijn van arbeidsverzuim. Figuur 16 Opzettelijk toegebracht letsel in 2015: Directe medische kosten en verzuimkosten (in miljoen euro) Verzuimkosten Medische kosten Geweld Medische kosten Zelfbeschadiging ; Letsellastmodel 2015, VeiligheidNL i.s.m. Erasmus Medisch Centrum 1 Directe medische kosten van slachtoffers die zijn behandeld op een SEH-afdeling van een ziekenhuis en/of zijn opgenomen / Verzuimkosten door medisch en niet-medisch behandelde letsels. Verzuimkosten van slachtoffers van zelfbeschadiging niet beschikbaar

21 Letsels Kerncijfers LIS 21 4 Ziekenhuisopnamen letsel door een ongeval 4.1 Oorzaak letsel Stand van zaken 2015 In 2015 vonden naar schatting ziekenhuisopnamen plaats nadat het betreffende slachtoffer op de SEH-afdeling was behandeld in verband met letsel door een ongeval. In twee derde gevallen ging het om een opname in verband met letsel door een privé-ongeval (67%, ), in een kwart van de gevallen om letsel door een verkeersongeval (24%, ) (bijlage tabel 1). Op afstand volgen slachtoffers met een sportblessure of met letsel door een arbeidsongeval (zie ook 2.4.2) Trends naar oorzaak In tegenstelling tot de daling van aantal SEH-bezoeken in verband met letsel door een ongeval (zie 2.1) was er de afgelopen decennia sprake van een stijging van het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek, in meer of mindere mate per oorzaak (figuur 17). Zowel in absolute als relatieve zin is het aantal ziekenhuisopnamen bij de slachtoffers van een privé-ongeval het sterkst gestegen en wel met ongeveer drie kwart van zo n eind jaren negentig naar ziekenhuisopnamen in Als er gecorrigeerd wordt voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling is er nog altijd sprake van een flinke stijging bij de privé-ongevallen maar de stijging is wel ongeveer gehalveerd. Dit betekent dat ongeveer de helft van de stijging veroorzaakt wordt door een verandering in de bevolkingssamenstelling. De toename van het aantal ouderen zal hier een grote rol spelen. Bij de verkeersongevallen is er een vergelijkbaar effect alleen in mindere mate. Bij overige twee categorieën is dit effect verwaarloosbaar (en daarom ook niet in de grafiek opgenomen). Figuur 17 Letsel door een ongeval: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval en jaar Privé Privé -gecorrigeerd* Verkeer Verkeer -gecorrigeerd* Sport Arbeid Sport Arbeid 0 Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek *Gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingssamenstelling wat betreft leeftijd en geslacht. Bij sport en arbeid is effect verwaarloosbaar en daarom ook niet in de grafiek opgenomen

22 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 90j en Man Vrouw 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 90j en Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS 22 In bovenstaande trends is geen rekening gehouden met verandering in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijk onderwerpen. 4.2 Leeftijd en geslacht Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek in verband met letsel door een privé-ongeval komen het meeste voor bij ouderen (figuur 18a, bijlage tabel 16). Dit komt niet doordat ouderen veel vaker dan anderen slachtoffer zijn van een ongeval, maar doordat, als ouderen slachtoffer zijn van een ongeval en naar de SEH-afdeling komen voor behandeling, zij veel vaker dan slachtoffers in andere leeftijdsgroepen vervolgens worden opgenomen in het ziekenhuis. Met andere woorden, het opnamepercentage is hoog bij ouderen (figuur 18b). Een hoog opnamepercentage duidt op relatief veel ernstige letsels en/of relatief ernstige gevolgen in een kwetsbare (leeftijds)groep. Als er rekening wordt gehouden met het aantal inwoners per leeftijdsgroep komen ouderen nog ongunstiger in beeld (figuur 18c). Ook binnen de andere ongevalscategorieën is het opnamepercentage bij ouderen hoog. Bij de verkeersongevallen komen verder jongeren en jongvolwassenen als risicogroep naar voren (figuur 18c, bijlage tabel 16). Bij sportblessures zijn dat sporters van 10 tot en met 24 jaar en bij de arbeidsongevallen volwassenen van 40 tot 60 jaar. Mannen worden vaker dan vrouwen opgenomen in het ziekenhuis, absoluut en relatief (hoger opnamepercentage en meer ziekenhuisopnamen per inwoners) in verband met letsel door een sportblessure, arbeidsongeval of verkeersongeval (figuur 18, bijlage tabel 16). Bij de privé-ongevallen is het omgekeerd. Figuur In bovenstaande vergelijkingen tussen leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen is nog geen rekening gehouden met verschillen in sportdeelname, verkeersdeelname en deelname aan het arbeidsproces tussen de verschillende leeftijdsgroepen en tussen mannen en vrouwen. Dit komt aan de orde in de cijferrapportages over de afzonderlijk onderwerpen. Dit geldt ook voor uitwerkingen van leeftijd x geslacht. Letsel door een ongeval in 2015: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval, leeftijd en geslacht 1 18a. Aantal Prive Sport Arbeid Verkeer % 40% 20% 0% 18b. Percentage ziekenhuisopnamen 2 25% 20% 15% 10% 5% 0%

23 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 90j en ouder 0-4 jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 90j en ouder Man Vrouw Letsels Kerncijfers LIS c. Aantal per inwoners 3 Prive Sport Arbeid Verkeer Bevolkingsstatistiek , Centraal Bureau voor de Statistiek 1 Aantal=nul betekent aantal <100, aantal te klein voor betrouwbare schatting 2 Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken 3 Aantal per inwoners van de betreffende leeftijdsgroep of geslacht 4.3 Toedracht Ongevalsscenario Valongevallen leidden tot de meeste ziekenhuisopnamen, niet alleen omdat valongevallen veel voorkomen maar ook omdat het opnamepercentage na valongevallen relatief hoog is, met name bij privé-ongevallen (24%) en arbeidsongevallen (14%) (tabel 1, bijlage tabel 17). Kijken we bij de privé-ongevallen één niveau dieper dan vallen als totaal, dan valt wat betreft het aantal ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek een val van trap of ladder, val van hoogte en struikelen op. Bij de sportblessures zijn dat val van tweewieler (fiets) en val van dier (paard) en bij de arbeidsongevallen ook val van hoogte. Andere ongevalsscenario s die naar voren komen zijn vergiftiging (privé) met groot aantal en hoog opnamepercentage en verstikking en explosie met eveneens een hoog opnamepercentage. Bij de verkeersongevallen leidde een val van fiets tot de meeste ziekenhuisopnamen. Het opnamepercentage was in 2015 het hoogste bij botsingen van een fietser met en bus of tram.

24 Letsels Kerncijfers LIS 24 Tabel 1 Letsel door een ongeval in 2015 : Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval en top 3 toedracht op basis van aantal en percentage ziekenhuisopnamen 1 Top 3 op basis van aantal Aantal % Opname Top 3 op basis van % opname % Opname Aantal Privé Privé Val van trap of ladder Verstikking Val van hoogte, val uit, van Vergiftiging Struikelen Explosie Sport Sport Val van tweewieler Val van tweewieler Val van dier Val van dier Lichamelijk contact Val van hoogte, val uit, van Veldvoetbal Wielrennen Wielrennen Karten Paardensport Motorsport Arbeid Arbeid Geraakt door bewegend object Vergiftiging Val van hoogte, val uit, van Val van hoogte, val uit, van Snijden aan object Val van trap of ladder Bouw Land- en tuinbouw Vervoer/ post /communicatie Vervoer/post/ communicatie Land- en tuinbouw Bouw Verkeer Verkeer Val van fiets Botsing fiets-bus/tram Botsing fiets-auto Botsing fiets-vrachtwagen Botsing auto-auto Botsing motor/scooter-auto Fiets Vrachtwagen Personenauto Motorfiets, motorscooter Brommer Lopen Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken (zie bijlage tabel 4-5), alleen berekend bij minimaal 100 ziekenhuisopnamen 2 Brommer, snorfiets, fiets met hulpmotor, scooter Sporttak, bedrijfstak en verkeersdeelname Sport leidde tot relatief weinig ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek. In 2015 moest, zoals al eerder gezegd, zes procent van de sporters die met een blessure op de SEHafdeling kwamen vervolgens worden opgenomen in het ziekenhuis. Veldvoetbal leidde tot de meeste ziekenhuisopnamen op de voet gevolgd door wielrennen en paardensport (tabel 1, bijlage tabel 18). Veldvoetbal staat bovenaan alhoewel het opnamepercentage slechts drie procent was. Echter veldvoetbal is een zeer populaire sport zodat er sowieso relatief veel blessures worden opgelopen vergeleken met minder beoefende sporten. Een klein opnamepercentage leidt daarom dus toch tot een groot aantal ziekenhuisopnamen. Wielrennen staat achter veldvoetbal op plaats twee omdat daarbij sprake is van een hoog opnamepercentage, zelfs het hoogste opnamepercentage. Bij paardensport is zowel het totaal aantal blessures als het opnamepercentage relatief hoog. Op basis van het aantal ziekenhuisopnamen en het percentage opnamen komen bij de arbeidsongevallen de land- en tuinbouw, vervoer/post/communicatie en bouw naar voren. Onder alle verkeersdeelnemers die werden opgenomen in het ziekenhuis, waren fietsers veruit in de meerderheid. Echter het opnamepercentage, en dus het aandeel ernstige letsels, is met 18 procent bij deze groep niet groot (bijlage tabel 18).

25 Letsels Kerncijfers LIS Letsel De meeste ziekenhuisopnamen vonden in 2015 plaats in verband met letsel aan de onderste extremiteiten (37.500). Daarna volgen letsels aan de hoofd/hals/nek regio (28.000), letsels aan de romp of wervelkolom (15.700) en letsels aan de bovenste extremiteiten (14.100) (figuur 19a, bijlage tabel 20). Daarbinnen leidden heupfracturen (18.000) en trauma capitis/licht hersenletsel tot de meeste ziekenhuisopnamen (14.900). Relatief gezien (opnamepercentage) leidden SEH-bezoeken in verband met letsel aan de romp/wervelkolom het vaakst tot een ziekenhuisopnamen en kwamen letsels aan de onderste extremiteiten pas op de vierde plaats (figuur 19b): in ongeveer één op drie gevallen (35%) was het letsel aan de romp zo ernstig dat het slachtoffer na behandeling op de SEH-afdeling werd op genomen in het ziekenhuis, bij de letsels aan de onderste extremiteiten was dat in één op vijf gevallen nodig (19%). Letsels aan de bovenste extremiteiten leidden maar in vijf procent van de gevallen tot een opname. Figuur 19 Letsel door een ongeval in 2015: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type ongeval en lichaamsregio letsel 19a. Aantal ziekenhuisopnamen b. Percentage ziekenhuisopnamen 0% 20% 40% 60% 80% 100% Heup/been/voet Hoofd/hals/nek Romp/wervelkolom Schouder/arm/hand Overig % 28% 35% 5% 24% Opname Geen opnamen 1 Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken (zie bijlage tabel 7) Tabel 2 Top 5 Op basis van aantal Binnen de diverse lichaamsregio s zijn er aanzienlijke verschillen tussen de letsels wat betreft het percentage ziekenhuisopnamen en dus het aandeel ernstige letsels. Zo weten we bijvoorbeeld dat binnen de lichaamsregio romp/wervelkolom bekkenfracturen in ongeveer twee derde van de gevallen (68%) leidden tot een opname en oppervlakkige letsels aan de romp in slechts één op de acht gevallen (12%). Een ander voorbeeld, nu voor de onderste extremiteiten: heupfracturen leidden in 2015 in 94 procent van de gevallen tot een opname, fracturen aan voet of teen slechts in twee procent van de gevallen. In tabel 2 staat de top 5 wat betreft het aantal ziekenhuisopnamen en de top 5 voor wat betreft het percentage ziekenhuisopnamen. Letsel door een ongeval in 2015: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar type letsel, top 5 letsel op basis van aantal en percentage ziekenhuisopnamen 1 Aantal % Opname Top 5 Op basis van % opname % Opname Aantal 1. Heupfractuur Heupfractuur Trauma capitis/licht hersenletsel Fractuur bovenbeen Ernstig schedel/hersenletsel Ernstig schedel/hersenletsel Fractuur bovenbeen Fractuur bekken Fractuur wervelkolom/ruggenmergletsel Luxatie heup Aandeel ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek van totaal aantal SEH-bezoeken (zie bijlage tabel 7), alleen berekend bij minimaal 100 ziekenhuisopnamen

26 Letsels Kerncijfers LIS 26 Bovenstaande geldt als er gekeken wordt naar het totaal van alle letsels door een ongeval. Logischerwijze is het beeld van de top 5 wat betreft het aantal ziekenhuisopnamen niet voor elk type ongeval hetzelfde aangezien de verschillende typen ongevallen tot andere letsels leiden (zie 2.4). Er zijn echter ook verschillen tussen de typen ongevallen wat betreft het percentage slachtoffers dat met een bepaald type letsel wordt opgenomen in het ziekenhuis. Zo werden bijvoorbeeld van de slachtoffers van een privé-ongeval met trauma capitis/licht hersenletsel ongeveer de helft na behandeling op de SEH-afdeling opgenomen in het ziekenhuis, bij de slachtoffers van een arbeidsongeval met trauma capitis/licht hersenletsel was dat slechts bij één op de vijf slachtoffers het geval. Een ander voorbeeld. Bij slachtoffers met een fractuur aan sleutelbeen/schouder als gevolg van een verkeersongeval werd ongeveer één op de vijf slachtoffers opgenomen. Als een dergelijke fractuur was opgelopen tijdens sport, werd zes procent van de slachtoffers opgenomen. Uiteraard kunnen er verschillen zijn in de ernst van een bepaald type letsel maar ook kan leeftijd hierbij een rol spelen. Het is denkbaar dat jonge kinderen en ouderen eerder in het ziekenhuis worden opgenomen dan slachtoffers in andere leeftijdsgroepen.

27 Letsels Kerncijfers LIS 27 5 Ziekenhuisopnamen opzettelijk toegebracht letsel 5.1 Oorzaak letsel In 2015 vonden bijna elfduizend ziekenhuisopnamen plaats nadat een slachtoffer met opzettelijk toegebracht letsel was behandeld op een SEH-afdeling (10.800). Zoals al besproken in ging het in ruim achtduizend gevallen om slachtoffers met letsel door zelfbeschadiging (75%, 8.100) en in ruim tweeduizend gevallen om slachtoffers van geweldpleging (25%, 2.100). Figuur 20 laat zien dat het aantal ziekenhuisopnamen in verband met zelfbeschadiging een aantal jaren gemiddeld iets groter lijkt te zijn geweest dan de jaren rondom de eeuwwisseling en de laatste twee jaren. De aantallen variëren nogal sterk en een specifieke ontwikkeling (positief of negatief) kan dan ook niet worden vastgesteld. De toekomst zal moeten uitwijzen of de daling die lijkt ingezet vanaf 2011 een daadwerkelijke daling is en het aantal op het eerdere niveau van rond de eeuwwisseling blijft. Het beeld bij de ziekenhuisopnamen in verband met letsel door geweld lijkt iets stabieler met jarenlang een aantal van ruim drieduizend en de laatste jaren onder de drieduizend. Indien de aantallen ziekenhuisopnamen worden gecorrigeerd voor veranderingen in de bevolkingsopbouw verandert het verloop in de tijd niet. Kortom, de vergrijzing speelt hier geen rol. Figuur 20 Opzettelijk toegebracht letsel: Ziekenhuisopnamen na SEH-bezoek naar oorzaak en jaar Geweld Zelfbeschadiging Bron: Letsel Informatie Systeem , VeiligheidNL 5.2 Leeftijd en geslacht In figuur 21 is te zien dat in alle leeftijdsgroepen en zowel bij mannen als bij vrouwen het aantal ziekenhuisopnamen in verband met zelfbeschadiging groter was dan het aantal opnamen in verband met letsel door geweld (bijlage tabel 21). Dit geldt ook voor het aantal ziekenhuisopnamen per inwoners en het percentage ziekenhuisopnamen. Dit laatste wijst erop dat zelfbeschadiging niet alleen absoluut maar ook relatief vaker tot ernstig letsel leidde dan geweld. Vrouwen waren, net als bij de SEH-bezoeken in verband met zelfbeschadiging, ook onder de slachtoffers met zelfbeschadiging die worden opgenomen in het ziekenhuis in