CONCEPT. Bijlage 1.2. Ontwerpverkenning IJ-oeververbindingen. Verbindingen over het IJ. Sprong over het IJ. Nota van Uitgangspunten

Transcriptie

1 Bijlage 1.2 Ontwerpverkenning IJ-oeververbindingen Verbindingen over het IJ CONCEPT Sprong over het IJ Nota van Uitgangspunten Januari 2017

2 Colofon Sprong over het IJ Amsterdam Gemeente Amsterdam Januari

3 Inhoudsopgave Leeswijzer 4 1 Inleiding 5 2 Nautische en verkeerskundige eisen en randvoorwaarden 2.1 Nautische eisen en randvoorwaarden 2.2 Verkeerskundige randvoorwaarden Centraal 3.1 Langzaamverkeertunnel (LVK) IJplein - Odebrug 3.2 Voetgangerstunnel Buiksloterweg - Centraal Station 3.3 Metrostation Sixhaven Oost 4.1 Javabrug 4.2 Brugvariant A: Locatie Hamerstraat 4.3 Brugvariant B: Locatie Motorkanaal 4.4 Javatunnel West 4.1 Stenen Hoofdbrug 4.2 Brugvariant A 4.3 Brugvariant B 4.4 Brugvariant C 4.5 Stenen Hoofdtunnel Overzicht Aanvullende informatie en Detailonderzoeken 57

4 Leeswijzer 4 In deze bijlage Ontwerpverkenning IJ-oeververbindingen is het materiaal verzameld van het ontwerponderzoek naar bruggen, tunnels en het metrostation Sixhaven, dat verricht is ten behoeve van de Nota van Uitgangspunten Sprong over het IJ. Na een overzicht van nautische en verkeerskundige randvoorwaarden worden de relevante oplossingen gepresenteerd voor de drie onderdelen van het IJ - centraal, oost en west. De oplossingen zijn schetsontwerpen, die gebruikt zijn om te kunnen beoordelen of en hoe bruggen en tunnels ingepast kunnen worden en of en hoe voldaan kan worden aan de nautische en verkeerskundige eisen. Bovendien zijn de schetsontwerpen gebruikt om kostenramingen te kunnen maken. In de volgende fasen van Sprong over het IJ zullen de ontwerpen van de gekozen varianten verder uitgewerkt worden in samenwerking met gespecialiseerde architecten- en ingenieursbureaus en met aannemers. De gepresenteerde schetsontwerpen geven een eerste beeld van hoe bruggen en tunnels eruit kunnen zien en hoe ze ingepast kunnen worden. Bij bruggen gaat het daarbij vooral om de doorvaart voor verschillende typen schepen en de inpassing van de aanbruggen met de hellingbaan. Bij tunnels is vooral de toegang van belang. Van alle schetsontwerpen is een Technische onderbouwing Varianten gemaakt. Bovendien zijn allerlei Detailonderzoeken verricht. Tot slot van deze bijlage is een overzicht van dit materiaal opgenomen.

5 1 Inleiding Sprong over het IJ startte in 2015 met een ideeënoproep. Maar liefst 77 oplossingen voor betere IJ-oeververbindingen werden ingezonden, onderzocht en intensief bediscussieerd. De meest kansrijke oplossingen zijn door B&W begin 2016 geselecteerd voor nadere studie. Voor het centrale deel werden een IJpleintunnel, het metrostation Sixhaven en een voetgangerstunnel bij CS geselecteerd. Op de oost- en de westlank dienden zowel bruggen als tunnels in uiteenlopende varianten nader onderzocht te worden. In het Plan van Aanpak Sprong over het IJ fase 2 (Gemeente Amsterdam, 24 mei ) zijn de te onderzoeken alternatieven en varianten beschreven. Op verzoek van de gemeenteraad is aanvankelijk ook een IJpleinbrug schetsmatig onderzocht. Al snel werd duidelijk dat deze variant met het oog op de veiligheid van het scheepvaartverkeer op het IJ onaanvaardbaar zou zijn voor Rijkswaterstaat en het Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied. De raad is door wethouder Van der Burg in september 2016 op de hoogte gesteld van het niet verder meenemen van deze variant. 5 In de Ontwerpverkenning IJ-oeververbindingen is stapsgewijs te werk gegaan. Eerst zijn de nautische, verkeerskundige en ruimtelijke randvoorwaarden in kaart gebracht. De Richtlijn Vaarwegen van Rijkswaterstaat speelt hierin een cruciale rol. Vervolgens zijn per locatie de verschillende alternatieven voor vaste IJ-oeververbindingen nader verkend. Intensief overleg met experts van Rijkswaterstaat en het Centraal Nautisch Beheer NZKG maakte duidelijk welke varianten mogelijk kansrijk zouden zijn en voor welke kwesties nadere oplossingen gevonden moesten worden. Duidelijk is dat nog veel onderzoek gedaan moet worden voor duidelijk is of bij de ontwerpen voor bruggen en tunnels voldaan kan worden aan alle nautische eisen en randvoorwaarden. Het verzamelde materiaal geeft de stand van zaken weer per 15 december In de Nota van Uitgangspunten is een overzicht opgenomen van noodzakelijk vervolgonderzoek voor de door B&W gekozen alternatieven: Javabrug en metrostation Sixhaven. Uitwerking van een Stenen Hoofdbrug of -tunnel en eventueel van een voetgangerstunnel Buiksloterweg-CS volgt in een later stadium.

6 H 6 3 Focusgebieden Sprong over het IJ 1. Centrale deel 2. Oostflank 3. Westflank Figuur 1.1: Het IJ in drie gebieden

7 7 2 1

8 2 Nautische en verkeerskundige eisen en randvoorwaarden Nautische randvoorwaarden Typen scheepvaart Het IJ is één van de drukste waterwegen van Nederland en is door Rijkswaterstaat aangewezen als Hoofdtransportas hoofdverbindingsroute. Dit brengt eisen met zich mee in relatie tot de indeling van de vaarweg. Het scheepvaartverkeer op het IJ bestaat uit: zeevaart, beroepsvaart, en bijzonder transport, recreatievaart en cruisevaart. Per type scheepvaart worden er weer andere eisen gesteld aan de indeling van het water en aan een eventuele brugverbinding. In de correspondentie tussen de Gemeente Amsterdam, het Havenbedrijf, Rijkswaterstaat en het Centraal Nautisch Beheer (CNB) zijn de technische eisen en wensen opgesteld, samengevat in onderstaande tabel 2.1. Type scheepvaart Toelichting en CEMT-klasse 1 Maximale afmetingen (M) * Aanvullend Beroepsvaart Het type professionele vaart is de CEMT-klasse VIb. Dit houdt in dat de beroepsvaart dat gebruik maakt van het IJ een maximale afmeting heeft. Lengte: m Breedte: m Diepte: 2.5 tot 4.5 m Hoogte: 9.70 m Voor de benodigde doorvaarthoogte wordt uitgegaan van rapport MARIN 2 : 9.7 m t.o.v. NHW. Geen wachtplaatsen. Bijzonder transport Dit is dezelfde klasse als de beroepsvaart: CEMT- klasse VIb. Speciaal vervoer van bijv. windmolens, silo s, kranen en scheepscasco s. Heeft voorrang op ander verkeer op het water. Lengte: m Breedte: m Diepte: 3.5 tot 4 m Hoogte: onbeperkt Brug gaat altijd open voor bijzonder transport. Er wordt een wachtplaats gemaakt in het geval van calamiteiten. Recreatievaart Zeilboten met staande mast en kleine motorboten. CEMT-klasse AZM en AM Lengte: 15 m Breedte: 4.5 m Diepgang: 2.1 m Hoogte: in principe 30 m, maar onbeperkt uitvoeren vanwege verschillen in mastlengtes. Schepen die buiten de vaste tijden komen dienen te wachten. Er worden wachtplaatsen gemaakt. Cruisevaart De afmetingen van cruiseschepen verschillen per rederij en per klasse cruiseschip. Geen CEMT-klasse. Lengte: 333 m Breedte: 38 m Diepgang: 8,3 m Hoogte: ca. 75 m Cruiseschepen hebben altijd voorrang Tabel 2.1: overzicht schema scheepvaart op het IJ *afmetingen maatgevende schepen volgens Richtlijnen Vaarwegen 2011 RVW 2011 en Supplement mei 2013, Rijkswaterstaat. 1 Binnenvaart en riviervaart in Europa is ingedeeld in CEMT-klassen. Per klasse zijn de maximale afmetingen van het schip vastgelegd in de Richtlijnen Vaarwegen RVW 2011, Rijkswaterstaat 2 Rapport MARIN Doorvaartbreedte vaste gedeelte bruggen over het IJ, rapportnummer: MSCN-rev.0, datum

9 Inpassing van bruggen In de Richtlijnen Vaarwegen van RWS (RVW 2011) zijn voor de verschillende klassen schepen (met de bijbehorende maatvoering) eisen opgenomen wat betreft de doorvaartbreedte en -hoogte. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met de benodigde constructie en met voorzieningen voor de scheepvaart in het water, zoals aanvaarbescherming, geleidewerken en wachtplaatsen 3. In tabel 2.2 is uitgewerkt wat de eisen inhouden voor bruggen. 9 Type scheepvaart Beroepsvaart Minimale afmetingen Vrije breedte: 160 meter Vrije hoogte: 9.70 meter Uitvoering Constructie: bijv. boogbrug of hangbrug Geleide werken om pijlers heen Bijzonder transport Vrije breedte: 35 meter Onbeperkte vrije hoogte te openen deel Openingstypologie: bijv. bascule- of draaibrug Recreatievaart Vrije breedte: 20 meter Onbeperkte vrije hoogte te openen deel Openingstypologie: bijv. hydraulisch of contragewicht Cruisevaart Vrije breedte: 100 meter minimaal Onbeperkte vrije hoogte te openen deel Openingstypologie: bijv. bascule- of draaibrug Tabel 2.2: scheepvaart en bijbehorende eisen voor onbelemmerde doorvaart bij bruggen Voor bruggen op het IJ is een doorvaart van 160 meter breed nodig voor de beroepsvaart. De vrije hoogte van 9.70 meter maakt dat de meeste schepen onder de brug door kunnen. Deze vrije hoogte houdt in dat het brugdek met minimaal één meter constructiedikte op ca. 10 meter boven het water komt te liggen. De voorgeschreven doorvaarthoogte maakt de aanlanding van bruggen moeilijk inpasbaar. In alle gevallen zijn er trappen en liften voor voetgangers en minder validen nodig op beide oevers. Om het hoogteverschil voor ietsers te overbruggen kan gebruik worden gemaakt van hellingbanen met een hellingpercentage van maximaal 3 %. Alternatieve ontsluitingsvormen met een geringer ruimtebeslag zijn rolpaden met een hellinghoek van 12 graden of roltrappen. Juist de aanbruggen maken de mogelijkheden voor bruggen beperkt en complex, omdat deze ingepast moeten worden in de dichte bebouwing rond het IJ. Om bijzonder transport, recreatievaart en cruisevaart doorgang te laten vinden zijn er te openen delen nodig, variërend van minimaal 20 meter tot 100 meter. 3 Zie memo GWR Afmetingen Beschermingsconstructies IJ-bruggen, datum 3 mei 2016

10 10 Voor de constructie van vaste bruggen voor langzaam verkeer met overspanningen tot 200 meter bestaan verschillende (inter)nationale voorbeelden, zoals de El Ferdan draaibrug in Egypte. Dat geldt ook voor beweegbare bruggen met te openen delen tot ruim 90 meter, zoals in Cádiz en Valencia. Tijdens de bouw van bruggen moet rekening gehouden worden met tijdelijke of plaatselijke stremming (van een deel) van het IJ. Puente Carranza, Cadiz Bascule brug Valencia

11 Inpassing van tunnels Een tunnel moet voldoen aan een standaard diepte en ingepast worden in een dicht bebouwde stedelijke omgeving. 11 Er liggen al een paar tunnels onder het IJ, voornamelijk voor gemotoriseerd verkeer. De meest recente is de Noord/Zuidlijn, de verbinding onder het IJ tussen Amsterdam Noord en het Centraal Station. Bij het opstellen van de randvoorwaarden zijn de uitgangspunten van de Noord/Zuidlijn aangehouden. De Noord/Zuidlijn heeft een vloerdiepte van NAP waarbij de bovenkant tunnel ligt op NAP. De gewenste vrije hoogte in de tunnel is 4.5 meter. Het diepste deel van de tunnel moet onder het diepste deel van het vaarwater liggen. Dit is de scheepvaart zone, op de peilmatenkaart aangegeven met diepblauw. De ontsluitingszones van de tunnels kunnen buiten deze zone beginnen. Figuur 2.1: peilmatenkaart diepte IJ Tunneldeel Diepste onderdeel Ontsluiting Onderdeel Ligging vloer Breedte Hoogte Toegangen Speciicatie NAP Minimaal 10 meter Minimaal 4.5 meter Locatie buiten diepste deel vaarwater. Tabel 2.3: technische inpassing tunnel

12 12 Een aandachtspunt bij tunnels is dat mensen over het algemeen het er door heen lopen of ietsen niet prettig vinden. In het ontwerp kan hiermee rekening worden gehouden. Bijvoorbeeld door geen hoeken en scherpe bochten te maken waardoor de gebruiker zicht houdt over de hele tunnel. Een visuele verbinding met daglicht maakt de tunnel ook prettiger in gebruik. Dit kan door entrees zo ruim en hoog mogelijk op te zetten, onder andere met vides. Andere maatregelen zijn toezicht door camera s en het inzetten van stewards. 2.2 Verkeerskundige eisen en randvoorwaarden In tabel 2.4 staan de typen langzaam verkeer die van toepassing zijn. Hoe de eisen van het langzaam verkeer verwerkt kunnen worden in een comfortabel gebruik van de oeververbinding wordt in onderstaande toegelicht. Type langzaam verkeer Fietsers Voetgangers Minder validen Deinitie type langzaam verkeer Onder ietsers worden zowel ietsers, snorietsers en scooters verstaan. Eventuele wijziging van beleid m.b.t. het weren van snorietsers op het ietspad is niet meegenomen in deze afweging. Voetgangers Minder validen en invaliden Tabel 2.4: typen langzaam verkeer bruggen of tunnels Wat Aanbruggen Indeling brugdek Voor wie Fietsers Voetgangers & minder validen Fietsers Voetgangers & minder validen Totaal Vertaling eisen langzaam verkeer Hellingbanen max 3% Luie trappen die ook bruikbaar zijn voor ietsers Liften Twee richting ietspad min. 6 meter breed Voetpaden aan buitenzijden min. 2 meter elk Het brugdek dient in totaal minimaal 10 meter breed te zijn Tabel 2.5: schema toegankelijkheid van bruggen Toegankelijkheid van bruggen Indeling brugdek De brug zal intensief gebruikt worden en de indeling van het wegdek moet goed en comfortabel zijn. Voor een goede indeling en maat voor de brug wordt minimaal 10 meter breedte aangehouden. Dit is gebaseerd op een middenbaan voor ietsers in twee richtingen van minimaal 6 meter, met aan de buitenzijde twee voetpaden van elk minimaal 2 meter. Aanbruggen De manier waarop de gebruikers de brug op kunnen komen, bepaalt in grote mate de intensiteit van het gebruik. Is een ietshelling te steil, dan kan dat een reden zijn om voor een andere verbinding te kiezen. Voor ietsers geldt een helling met een hellingpercentage van maximaal 3%. Ligt dit percentage hoger, dan moeten er vlakke overgangszones ingepast worden.

13 Stijgpunten Voor voetgangers en minder validen is het belangrijk zo hoog mogelijk aan te komen op het brugdek. Dan is er geen stijging meer op de helling zelf. Met luie trappen, met eventueel een ietsgoot aan de zijkant, en met ruime liften kunnen zij de brug op en af. 13 Overgangen Om de overgang op het netwerk zo goed en makkelijk mogelijk te maken worden grote shared space -zones ontworpen. Opstelplaatsen De scheepvaart moet regelmatig door de te openen delen. Om onveilige situaties bij het wachten te voorkomen, worden duidelijke markeringszones aangegeven voor slagbomen en wachtplekken op de brug zelf. Openingsregime De bruggen gaan open voor schepen die er niet onder door passen. Het openingsregime zal hetzelfde zijn als dat van de Schellingwouderbrug. Tijdens de ochtend- en avondspits wordt de brug niet geopend. Daarbuiten gaan bruggen maximaal drie maal per uur op aanbod open. In het hoogseizoen is een brug ongeveer de helft van de tijd niet beschikbaar voor het langzaam verkeer. Met goede communicatie over het openingsregime, bijvoorbeeld door middel van borden en apps, wordt informatie gegeven over de beschikbaarheid van de brug. Fietsers en voetgangers kunnen eventueel kiezen voor een alternatieve route. De wachtperiodes is over het algemeen zo n 10 minuten. Dat wordt minuten in het geval van de cruisevaart. Toegankelijkheid van tunnels Met de Noord /Zuidlijn als uitgangspunt is het te overbruggen hoogteverschil tussen 19.6 meter en 21.6 meter. Door dit hoogteverschil worden hellingbanen erg lang. Samen met de dichtheid van de bebouwing vraagt het om een compactere uitvoering van de ontsluiting. Verticale stijgpunten zoals rolpaden, liften en/of roltrappen liggen het meest voor de hand. Wat Indeling Voor wie Fietsers Voetgangers & minder validen Vertaling eisen langzaam verkeer Twee richting ietspad min. 6 meter breed in midden Rolbanen 0 graden aan buitenzijden, elk 1 meter breed Tabel 2.6: schema toegankelijkheid tunnels Een nieuwe verbinding kan een kwaliteitsimpuls geven aan de stad. Daarbij vraagt een oeververbinding om een gedegen inpassing in de stedelijke omgeving. In de ontwerpverkenning is hier per ontwerpvariant op gestudeerd (door middel van een schetsontwerp van de hellingbanen, aansluiting op het bestaande netwerk en de directe kansen die dit voor de omgeving biedt). In de volgende paragrafen wordt dat per variant uitgelicht.

14 14 3 Centraal Het aanleggen van een vaste oeververbinding direct bij achter het Centraal Station lijkt de meest logische oplossing om de groei van het reizigersverkeer op te vangen. Het gebrek aan ruimte op het IJ en aan de kades beperken echter de mogelijkheden. Figuur 3.1: overzicht centrale deel van het IJ Figuur 3.2: overzicht centrale deel van het IJ Het IJ maakt in het centrale deel een scherpe bocht om het gebied van Overhoeks, de Tolhuistuin en Sixhaven heen. Aan de zuidkant wordt de mogelijkheid tot inpassingen sterk bepaald door IJ-dock, het Centraal Station en de bebouwing aan de Veemkade (PTA en Muziekgebouw aan het IJ). De maat varieert van 425 meter op het breedste stuk (IJplein naar de De Ruijterkade-oost) tot min. 245 meter bij Tolhuistuin. Overwegingen brug Een brug direct van Centraal Station naar de Buiksloterweg is niet mogelijk vanwege de nautische eisen bij een kruisende vaarweg, in dit geval de monding van het Noordhollandsch Kanaal. Door de brug naar het oosten te verschuiven kan dit probleem mogelijk ondervangen worden. Dan ontstaat ook een goede aansluiting op de Oostertoegang en de ietsroute naar de Gelderse Kade en de Nieuwmarkt. Het IJ is tussen de aanlanding van het IJplein-veer en de De Ruijterkade-oost weliswaar 425 meter breed, maar de feitelijke vaargeul in deze bocht van het IJ is een stuk smaller. Dit komt door de scherpe bocht die om de verder uitstekende Sixhaven genomen moet worden. Bij een mogelijke brug op dit punt moet rekening gehouden worden met de volgende typen scheepvaart en hun bijbehorende vaarwegen

15 Type scheepvaart Beroepsvaart Recreatievaart Bijzonder transport Afmetingen en uitvoering vaarwegen Doorvaart: 160 meter bij 9.70 meter hoogte - vast deel Constructie: boogbrug of variant erop, onderdeks min. 5 meter, Aanvaarbescherming: geleide werken min. 5 meter totaal Doorvaart 35 meter met te openen deel: Openingstypologie: bijv. bascule- of draaibrug Wachtplaats: in geval calamiteit Aanvaarbescherming: geleide werken min. 5 meter totaal Doorvaart 20 meter en onbeperkte hoogte: te openen deel Openingstypologie: bijv. hydraulische brug Wachtplaatsen: als wachtboxen Aanvaarbescherming: min. 3 meter totaal NB. gebruik maken van klap 35 meter t.b.v. Bijzonder transport 15 Tabel 3.1: type scheepvaart van toepassing op het centrale deel van het IJ Dit geeft een onderverdeling van de brug in twee beweegbare delen van 20 en 35 meter breed aan weerszijden, met een zo groot mogelijk vast middendeel van 185 meter. De middenmaat moet zo groot mogelijk gemaakt worden vanwege de draaiende beweging die de schepen hier moeten maken. Ook maakt een brug op dit punt de doorvaart naar de PTA van cruiseschepen niet meer mogelijk. Het Centraal Nautisch Beheer NZKG, Havenbedrijf Amsterdam en Rijkswaterstaat hebben aangegeven dat een IJplein-brug op deze plek een ernstige belemmering vormt voor een vlotte en veilige doorvaart en daarom ongewenst is. In de scherpe en relatief smalle bocht is een bredere vaarweg nodig. Bovendien beperkt een brug in hoge mate het zicht voor de scheepvaart op deze locatie. Een brugalternatief op deze locatie is dan ook komen te vervallen. Overwegingen tunnel Voor een inpassing en ontsluiting van een tunnel zijn op deze locatie meer mogelijkheden, al is de ruimte hier ook beperkt. In het IJ ligt een diepe scheepvaartzone van 10.5 meter NAP: onder dit deel van de vaarweg moet het diepste deel van de tunnel komen te liggen. Dit geeft vooral aan de zuidzijde waar de scheepvaartzone het dichtst op de kade ligt, een krappe ruimte om de toegangen van de tunnels in te passen. Er zijn uiteindelijk twee mogelijke alternatieven voor tunnels uitgezocht: 1. De langzaamverkeertunnel (LVK) IJplein Odebrug; 2. Voetgangerstunnel Buiksloterweg Centraal Station.

16 3.1 Langzaamverkeertunnel (LVK) IJplein - Odebrug 16 Figuur 3.3: Locatie LVK-tunnel IJplein - Odebrug Verbinding: Breedte IJ: Lengte tunnel: Scheepvaart: Langzaam verkeer: IJplein Odebrug 425 meter 610 meter Geen restricties Voetgangers, minder validen, ietsers Op deze locatie is er gekeken naar twee mogelijke aansluitingen aan de zuidzijde: de meest directe aansluiting komt aan op de De Ruijterkade direct aan het IJ. In deze variant kan de hoogte alleen overbrugd worden d.m.v. het steken van de rolpaden voor de ietsers. Figuur 3.4: overzicht centrale deel van het IJ Bij ontsluiting van tunnels hebben rolpaden die gestrekt achter elkaar liggen de voorkeur. Dit principe is uitgewerkt in de uiteindelijke voorkeursvariant voor deze tunnel waarbij de aansluiting ligt bij de Odebrug. Aan de noordkant van het IJ bevindt de tunnelmond zich op het Pontplein, in het verlengde van de Meeuwenlaan. De tunnelvloer ligt op zo n 18 meter onder waterniveau. Om vanaf het straatniveau deze diepte te bereiken, moeten de ietsers en voetgangers zo n 20 meter hoogteverschil overbruggen. Aan de zuidkant bevindt de hoofdtoegang voor ietsers zich ter hoogte van de Odebrug met de kruising Oosterdokskade. De toegang ligt in de Oostertoegang tussen de De Ruijterkade en de Oosterdokskade. Hier is er genoeg ruimte om voor ietsers een gestrekte toegang te maken met drie rolpaden achter elkaar geplaatst. Hier komt ook de verbinding te liggen voor voetgangers en minder validen met grote liften. Vanaf de De Ruijterkade is er een extra toegang voor voetgangers en minder validen door middel van grote liften die eventueel ook door ietsers gebruikt kunnen worden. Inpassingen Noord De toegang tot de tunnel ligt in het water, op de plek waar nu de aanlegsteiger van de IJplein-pont is. Dit gebied is onderdeel van wat uiteindelijk een lange iets- en wandelroute langs het IJ kan worden: de geplande Dam tot Dam-route.

17 Om de tunnel op een goede manier in te passen in deze route en ook in het gebied een goede verbinding te vormen, wordt het onderdeel van het hele plan om de oost west verbinding binen de netwerkstructuur van Noord te verbeteren. Er is een LVKbrug gepland over de voorhaven van het Noordhollandsch kanaal (voor de Willem I-sluizen) die de Buiksloterweg met de Sixhavenweg verbindt. 17 Daarnaast is het ontwikkelen van het Metrostation Sixhaven hier belangrijk. Een tweede brug over de voormalige Willem III sluizen direct aan het Pontplein zorgt voor een sterke verbinding met de Tolhuistuin en het westelijk gelegen Overhoeks. Zuid De aansluiting van deze tunnel komt uit op een centraal verkeersgebied: de oostelijke voorzijde van het Centraal Station. Fietsers komen uit op een groot shared space plein dat de tunneltoegang met de Odebrug en de Oosterdokskade verbindt. Hier kan doorgestoken worden naar Oosterdokseiland en het voormalige Marine terrein. Ook is een verdere verbinding mogelijk naar het ietspad aan de De Ruijterkade. Via de Odebrug komen ietsers uit op het drukke netwerkpunt van het centrum: de Gelderse Kade. Er moet gekeken worden hoe deze extra stroom ietsers zo goed mogelijk opgenomen kan worden, bijvoorbeeld door herproilering van de Gelderse Kade. Figuur 3.6: Aansluiting Odebrug

18 18 Speciicaties Locatie Randvoorwaarden Ontsluiting Inpassing Noord: IJplein / Meeuwenlaan Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 19.6 meter Fietsers: drie rolpaden gestrekt Voetgangers en minder validen: liften Inpassing Zuid: Odebrug / voetgangersbrug Centraal Station Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 19.6 meter Hoofdtoegang Odebrug Fietsers: drie rolpaden gestrekt Voetgangers en minder validen: liften Sub-toegang aan Michiel de Ruijterkade Voetgangers en minder validen: liften Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.B Tabel 3.2: speciicaties IJplein-tunnel Referenties tunnelentree en inrichting Entree Canary Wharf, Londen, Verenigd Koninkrijk WaterlooStation: Jubilee line, Londen, Verenigd Koninkrijk

19 19 Figuur 3.7: Principeopzet LVK-tunnel IJplein - Odebrug

20 3.2 Voetgangerstunnel Buiksloterweg Centraal Station 5 20 Figuur 3.8: Locatie LVK-tunnel IJplein - Odebrug Verbinding: Buiksloterweg Centraal Station Breedte IJ: 260 meter Lengte: 312 meter Scheepvaart: Geen restricties Langzaam verkeer: Voetgangers & minder validen Om de passage levendig te maken zijn er in deze tunnel winkels, studio s en informatiepunten voor toeristen. De binnenkant en de tunneltoegangen zijn voorzien van grote LED-schermen. Deze bevorderen de sociale veiligheid en dragen bij aan de tunnel als toeristische trekpleister. Dit concept is een eerste opzet en zal in latere fases verder uitgewerkt worden. Figuur 3.9: overzicht centrale deel van het IJ Deze variant moet in een beperkte ruimte, namelijk achter het Centraal Station, ingepast worden. Om hierbinnen het hoogteverschil tussen het straatniveau en de tunnel te overbruggen, zal gebruik worden gemaakt van roltrappen en liften. Deze kunnen relatief steil zijn, omdat deze variant alleen voor voetgangers toegankelijk is. De roltrappen worden uitgevoerd op een hellingshoek van 24 graden. Ze zijn dan ook eventueel te gebruiken door ietsers. Aan de noordkant ligt de entree in het IJ aan de IJ-promenade, net ten westen van de ponten. De roltrappen steken het IJ in. Aan de zuidkant steken de roltrappen ook deels het IJ in. De toegang bevindt zich aan de oostkant van de huidige ponten achter het Centraal Station. De exacte locaties en hoe ver de toegangen in het IJ steken, dienen in een latere fase nader gespeciiceerd te worden. Inpassingen Noord De tunnel komt uit op of naast de huidige pontplaats. Door de tunnelentree aan de kop van de Tolhuisgebied te leggen, is er een directe verbinding met de brug naar het Overhoeks terrein en het Filmmuseum EYE in het westen, met de Buiksloterweg, en met het oostelijk deel van Noord via de beoogde brug over het Noordhollandsch kanaal.

21 Het Tolhuisgebied wordt aangepast vanaf de pontaansluiting tot aan de kruising van de Buiksloterweg met de Tolhuisweg. De bus die nu nog een halte heeft in de buurt van de pont wordt verplaatst naar deze noordelijker gelegen kruising. Hier komt ook de aansluiting van een brug over de voorhaven van het Noordhollandsch kanaal. Als het Metrostation Sixhaven verder ontwikkeld wordt, is deze brug belangrijk als west oost verbinding in Noord. Deze verbinding kan doorgetrokken tot aan het IJplein en de Noordwal met een brug over de voormalige Willem III sluis. 21 Door het zuidelijk deel van het Tolhuisgebied autovrij te maken, kan het hele gebied een parkzone worden. Een aandachtspunt is het stallen van ietsen in de buurt van de tunnelentree. De tunnel wordt vooral ingezet als voetgangersverbinding: dit geeft verlichting op het nu uiterst drukke Buiksloterweg-veer. Dit veer wordt in de toekomst drukker door de ontwikkelingen op de Overhoeksstrook achter de A dam toren, zoals de vestiging van het Congreshotel. Figuur 3.10: aansluiting Buiksloterweg Zuid De tunnel komt uit oostelijk van de huidige aanlegsteiger Buiksloterweg/veer. Het hele gebied achter het Centraal Station heeft recentelijk een enorme metamorfose ondergaan: het grote busstation is verhoogd aangelegd, een tunnel voor gemotoriseerd verkeer loopt onder de langzaam verkeer route langs de IJ-passage hallen. Hier ligt een winkelgebied dat direct aansluit op het Centraal Station. De Noord/Zuidlijn komt ook in dit gebied naar boven. Westelijk van het Centraal Station ligt al de LVK-tunnel Cuyperspassage die de noordzijde van het Centraal Station verbindt met het Stationsplein. Naast de al uitgevoerde ontwikkelingen ligt hier ook het plan om in het water een verzonken ietsenstalling te maken, afgedekt met een grote publiekelijk toegankelijke steiger.

22 22 Door de tunnel juist hier uit te laten komen, wordt er een directe link gemaakt met de verkeersknoop Centraal Station: de bezoeker komt uit bij bussen, taxi s, trein en het stedelijk openbaar vervoer. Figuur 3.11: aansluiting Centraal Station Oost Speciicaties Locatie Inpassing Noord: Buiksloterweg Inpassing Zuid: Centraal Station Oostzijde Randvoorwaarden Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 19.6 meter Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 19.6 meter Ontsluiting Voetgangers: roltrappen 24,5 graden Voetgangers en minder validen: liften Voetgangers: roltrappen 24,5 graden Voetgangers en minder validen: liften Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.C. Tabel 3.3: speciicaties tunnel Buiksloterweg Centraal Station Referentie tunnelentree Referentie tunnelinrichting Fietsenstalling 18 Septemberplein, Eindhoven Wilhelmina plein, Rotterdam

23 23 Figuur 3.12: principeopzet tunnel Buiksloterweg - Centraal Station

24 3.3 Metrostation Sixhaven 24 Verbinding: Buiksloterweg Centraal Station Amsterdam Zuid Scheepvaart: Doelgroep: Geen restricties Voetgangers & OV-reizigers Eén van de varianten voor een betere verbinding tussen de IJ-oevers is een extra metrostation in de Noord/Zuidlijn, ter hoogte van de Sixhaven. Sinds 2002 zijn er diverse studies uitgevoerd naar de haalbaarheid van dit station. Het station is niet gerealiseerd, maar er zijn wel voor-investeringen gedaan: het spoor ter plaatse van het potentiële station ligt horizontaal en de tunnel is hier verhoogd tot 5,7 meter. De tunnel is ontworpen als een drie-sporen baanvaktunnel, die is voorbereid op een toekomstige uitbreiding van het metronet met een station en een uittakkende lijn naar Zaanstad. Hierdoor kan het station zonder constructieve ingrepen aan de tunnelwand worden gerealiseerd. Figuur 3.13: overzicht centrale deel van het IJ In het kader van de Sprong over het IJ is door het Adviesbureau Noord/Zuidlijn een Haalbaarheidsstudie Station Sixhaven (Bijlage 2 bij Nota van Uitgangspunten) gedaan. Hieronder zijn de belangrijkste bevindingen uit het rapport. Locatie en inpassing De ligging van het station ligt vast en wordt bepaald door de constructieve reservering in de tunnel. Het station komt aan de oostzijde van het Noordhollandsch Kanaal. Op dit moment is hier het werkterrein voor de Noord/Zuidlijn. Een nieuwe iets- en voetgangersbrug over het Noordhollandsch Kanaal zal het station verbinden met het gebied Overhoeks. Ontwerp en perronbreedte De basis voor het ontwerp van het station is het ontwerp van het perron. Het perron bepaalt grotendeels het ontwerp van de stijgpunten en van de technische ruimtes. Door het middelste spoor op te offeren en de beide doorgaande sporen zover mogelijk naar de tunnelwand te verplaatsen, ontstaat er ruimte voor een perron met een maximale breedte van 7,4 meter. Het wordt daarmee wel het smalste eilandperron van de Amsterdamse metro. Nader onderzocht is wat de impact op de veiligheid en het comfort van de passagiers, de ruimte voor de technische ruimtes en de hinder voor de exploitatie tijdens de bouw.

25 Veiligheid De veiligheid wordt vooral bepaald door de capaciteit van de stijgpunten. In de minimale variant worden beide kopstijgpunten uitgerust met een roltrap, een vaste trap en een lift. De totale netto vluchtbreedte voor het station bedraagt 5,34 meter en is hiermee vergelijkbaar met de totale breedte van de diepe stations in de Noord/ Zuidlijn. De verwachting is echter dat het hoogteverschil tussen perron en maaiveld van 10 meter te groot wordt om met een trap te overbruggen. Daarom wordt een voor de capaciteit optimale variant voorgesteld met drie roltrappen aan beide kopstijgpunten en twee liften op het perron. Deze variant is vanwege de grote netto trapbreedte het veiligst. 25 Figuur 3.14: Minimale variant Figuur 3.15: Geoptimaliseerde variant Comfort Het reizigerscomfort wordt grotendeels bepaald door het aantal reizigers op piekmomenten en de beschikbare capaciteit op het perron en de stijgpunten. Een te laag comfortniveau zal uiteindelijk leiden tot onveilige situaties. In het hoge scenario wordt het aantal reizigers geschat op circa in- en uitstappers per etmaal. Een perronbreedte van 7,4 meter lijkt vanuit comfort haalbaar.

26 26 Installaties De berekeningen voor de technische installaties en hun ruimtebeslag zijn gebaseerd op de situatie station Europaplein. De conclusie is dat de ruimtes goed inpasbaar zijn in het verlengde van het perron, zowel aan de noord- als zuidzijde. Hinder De bouw van het metrostation Sixhaven veroorzaakt altijd overlast voor de reiziger. Alleen s nachts werken tijdens de treinvrije uren volstaat niet. Het uitgangspunt is dat er drie achtereenvolgende zomerperiodes van zes weken nodig zijn om het werk te realiseren. In deze periodes kan de Noord/Zuidlijn alleen nog enkelsporig en in een lagere frequentie blijven rijden. Eén spoor tussen het Centraal Station en Noorderpark blijft in gebruik voor beide richtingen. Op deze wijze blijven Amsterdam Noord en het centrum met elkaar verbonden. Planning De inschatting is dat er na het Voorkeursbesluit nog twee jaar nodig is voor de aanbesteding en de voorbereiding van de uitvoering. Om het testproces van de Noord/ Zuidlijn niet te verstoren, zal de realisatie van het metrostation pas kunnen starten na oplevering van de Noord/Zuidlijn. Een eventuele uitvoering wordt mede bepaald door de snelheid van de ontwikkeling van de omgeving van Sixhaven, en de populariteit van de Noord/Zuidlijn. Voor verdere informatie: zie bijlage 1.2.A: Haalbaarheidsstudie station Sixhaven

27 4 Oost De meest vanzelfsprekende locatie voor een oostelijke verbinding ligt in het verlengde van de bestaande Jan Schaeferbrug over de IJ-haven. Met zo n 210 meter breedte is het IJ ter hoogte de Kop van Java het smalste stuk van het IJ. Figuur 4.1: situatie oostelijk IJ 27 Figuur 4.2: situatie oostelijk IJ Overwegingen brug Als er voor een brugverbinding wordt gekozen tussen Noord en het Java-eiland is het faciliteren van de nautische eisen een uitdaging. In onderstaande tabel is de vertaalslag gemaakt tussen de algemene nautische en technische voorwaarden uit hoofdstuk 2 en de speciieke locatie rond het Java-eiland. De totaal gewenste maat van zo n 220 meter wordt moeilijk in te passen op dit stuk van het IJ. Om toch aan de eisen vanuit de scheepvaart te kunnen voldoen, moet er meer ruimte gecreëerd worden. Dit gebeurt door een gracht te maken vanaf de IJ-haven naar het oostelijk deel (ten noorden van het Java-eiland): de Jakarta-gracht. Deze gracht is 20 meter breed en vormt de west-oostelijke verbinding voor de recreatievaart. De gracht wordt door twee kleinere bruggen verbonden met de rest van het Java-eiland en is breed genoeg als wachtplek voor recreatievaart.

28 28 Type scheepvaart Beroepsvaart Bijzonder transport Afmetingen en uitvoering vaarwegen Doorvaart: 160 meter bij 9.70 meter hoogte - vast deel Constructie: boogbrug of variant erop, onderdeks min. 5 meter, Aanvaarbescherming: geleide werken min. 5 meter totaal Doorvaart 35 meter met te openen deel: Openingstypologie: bijv. bascule- of draaibrug Wachtplaats: in geval calamiteit Aanvaarbescherming: geleide werken min. 5 meter totaal Recreatievaart Cruisevaart Doorvaart 20 meter en onbeperkte hoogte: te openen deel Openingstypologie: bijv. hydraulische brug Wachtplaatsen: als wachtboxen Aanvaarbescherming: min. 3 meter totaal NB. gebruik maken van klap 35 meter t.b.v. Bijzonder transport Voor cruiseschepen dient er een minimale breedte gerealiseerd te worden van 100 meter. Tabel 4.1: scheepvaart van toepassing op oostelijk deel van het IJ Overwegingen tunnel Voor een tunnel zijn er minder belemmeringen. Deze kan direct in het verlengde van de Jan Schaeferbrug komen en aanlanden in het nieuw te ontwikkelen Hamerstraatgebied. Het diepste deel van de scheepvaartzone in het IJ ligt hier dicht op de Kop van Java: de ruimte die overblijft tussen de aansluiting op de Jan Schaeferbrug en deze zone, samen met de grote hoogte die overbrugd moet worden (21 meter hoogte verschil), maakt het onmogelijk om hier een gestrekte toegang te maken voor ietsers. Daarmee is een tunnel op dit punt niet wenselijk. 4.1 Javabrug Gezien de algemene en speciieke afwegingen in het ontwerp zijn er twee mogelijke aansluitingslocaties voor de brug onderzocht. De indeling van de brug blijft in beide situaties hetzelfde. Variant A beschrijft de verbinding op de locatie van het Hamerstraatgebied, variant B gaat via het Motorkanaal. Steunpunten van de brug in de vaarweg worden beschermd met geleide werken. Daarnaast zijn er wachtplaatsen voor de recreatievaart die alleen op gezette tijden door het te openen deel kunnen. Deze wachtplaatsen worden gecombineerd met een lange golfbreker. Die beschermt de recreatievaart beschermt golfslag veroorzaakt door de beroepsvaart. Ook het bijzonder transport kan hier wachten.

29 4.2 Brugvariant A: Locatie Hamerstraat Verbinding: Hamerstraat / Gedempt Hamerkanaal Sumatrakade / Jan Schaeferbrug Breedte IJ: 211 meter Lengte brug: 685 meter Scheepvaart: beroepsvaart, bijzonder transport, recreatievaart. Langzaam verkeer: ietsers, voetgangers, minder validen Figuur 4.3: situatie en ligging 29 Figuur 4.4: situatie en ligging De beroepsvaart, bijzonder transport en recreatievaart moet hier de brug passeren. De indeling van de brug is hierdoor 35 meter beweegbaar voor bijzonder transport en de recreatievaart in westelijke richting. Het 160 meter vaste deel wordt gebruikt door de beroepsvaart. De recreatievaart van west naar oost maakt gebruik van de nieuw aan te leggen Jakarta-gracht. Voor ietsers en voetgangers komend vanuit de Hamerstraat / Gedempte Hamerkanaal wordt er een hellingbaan van 3,5% met een slinger vanuit de Hamerstraat gerealiseerd. Voetgangers en minder validen kunnen door middel van de liften en luie trappen (zo dicht mogelijk bij de kade) de brug bereiken. Aan de zuidkant, vanaf de Jan Schaeferbrug, heeft de brug twee verbindingen over de Javagracht. Aangezien het nieuwe Kop van Java-eiland (dat gecreëerd is door de Jakarta-gracht) relatief smal is, wordt de helling gerealiseerd door een lus of paperclipvormige hellingbaan. De oostelijke verbinding over de Jakarta-gracht ligt in het directe verlengde van de Jan Schaeferbrug. Hier ligt de meest directe verbinding voor voetgangers en minder validen: liften en luie trappen worden in één lijn vanuit de Jan Schaeferbrug gelegd.

30 30 Inpassingen Noord Het Hamerstraatgebied is een oud industrieel gebied dat als ontwikkellocatie is aangewezen. Het plan is om er een gebied te maken waar gewoond en gewerkt wordt en dat autoluw is. Aan de oeverkant wordt als onderdeel van de IJ-promenade een brede groene strook of parkzone ontworpen. Een brug over het oostelijk gelegen Motorkanaal versterkt de oost west verbinding in Noord. Door de Java-brug aan te sluiten op het punt waar de Hamerstraat kruist met het Gedempt Hamerkanaal, wordt er voor ietsers een sterke verbinding gelegd met het bestaande ietsnetwerk langs de Meeuwenlaan en het oostelijke deel van Noord. De liften en trappen voor voetgangers en minder validen maken een verbinding op lokaal niveau met het nieuwe park. Figuur 4.5: aansluiting Hamerstraat Zuid De Kop van Java geeft een ruimtelijk zicht op het centrale deel van het IJ. Het wordt nu vaak gebruikt als festivalterrein. Direct naast de bebouwing van het Java-eiland wordt het Hotel Jakarta gebouwd. De Jakarta-gracht creëert een extra soort buitenruimte en borduurt voort op het stedelijk plan met de grachten die in noord-zuidelijke richting het Java-eiland doorsnijden. Door de grond die voor de gracht uitgegraven moet worden te gebruiken om de Kop van Java verder op te hogen en uit te breiden, kan dit nieuwe eiland verder opgewaardeerd worden als buitengebied voor de buurt.

31 De Jan Schaeferbrug loopt door via de brug over de Jakarta-gracht en komt op een groot shared space ruimte, waar de hellingbaan voor de brug begint. De Kop van Java aan de westelijke zijde wordt zo open mogelijk gehouden. Met behoud van het standbeeld Zeeman op de uitkijk en een mogelijke inpassing voor een paviljoen. Aan deze kant komt ook een tweede brug over de Jakarta gracht te zodat dit deel ten alle tijden bereikbaar blijft. 31 Figuur 4.6: aansluiting Kop van Java Speciicaties Locatie Noord: kruising Randvoorwaarden Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Ontsluitingsvorm Fietsers: hellingbaan van 3,5% helling* Hamerstraat / Gedempt Hamerkanaal Zuid: Kop van Java Hoogte te overbruggen: 9.3 meter Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 19.6 meter Voetgangers & minder validen: trappen en liften Fietsers: hellingbaan van 2.9% Voetgangers & minder validen: trappen en liften. Voor aanvullende informaties: zie bijlage 1.2.D. tabel 4.2: speciicaties brugvariant A *in dit geval is de hellingbaan erg stijl en moet overwogen worden of de brug hier wel op de juiste locatie ligt.

32 32 Figuur 4.7: principeopzet brugvariant A: Hamerstraat - Sumatrakade

33 Referenties 33 Noord: Highline NYC, USA Zuid: BP voetgangersbrug Chicago USA

34 Brugvariant B: Locatie Motorkanaal Verbinding: Motorkanaal Sumatrakade - Jan Schaeferbrug Breedte IJ: 211 meter Lengte brug: 775 meter Scheepvaart: beroepsvaart, bijzonder transport, recreatievaart Langzaam verkeer: ietsers, voetgangers, minder validen Figuur 4.8: situatie en ligging Figuur 4.9: situatie en ligging Deze variant heeft dezelfde indeling als variant A: een beweegbaar deel van 35 meter voor bijzonder transport, gecombineerd met staande mast, 160 meter vast voor de beroepsvaart en 20 m beweegbaar voor staande mast door de nieuw aan te leggen Jakarta-gracht. Het verschil met variant A is de locatie van de plek waar deze aansluit op de omgeving. De noordelijke toegang tot de brug gaat over het Motorkanaal. Om tot het brugdek te komen dient er zo n 9 meter overbrugd te worden. Dit hoogteverschil wordt opgelost met een brede hellingbaan voor zowel voetgangers als ietsers. Voetgangers en minder validen kunnen daarnaast gebruik maken van liften en trappen aan de zijkant ter hoogte van de Noordwal. Aan de zuidkant wordt, vanaf de Jan Schaeferbrug, de brug bereikt na oversteek van de Jakarta-gracht. Om de stijging die er al gemaakt wordt door het betreden van de eerste Jakarta-brug vast te houden, wordt het maaiveld ter plaatse van de brug met één meter opgehoogd. De brug wordt vervolgens toegankelijk via een brede hellingbaan voor voetgangers en ietsers. De trappen en liften aan de meest noordelijke rand van de Kop van Java maken een directe verbinding met het hoogste deel van het brugdek.

35 Inpassingen Noord De brug komt hier met een lange en luie hellingbaan over het Motorkanaal aan in Noord. Het Motorkanaal, momenteel nog jachthaven, wordt in de toekomst afgewaardeerd als haven. Hier ligt een kans om een watergebied te maken voor de omliggende buurt. 35 De aansluiting van de hellingbaan schiet onder de bebouwing aan de Noordwal door en legt een verbinding met de Meeuwenlaan en Havikstraat. Door mogelijk de eerste strook bebouwing aan de Noordwal weg te halen, en een grote groene ruimte te creëren aan de oostelijke zijde van het Motorkanaal, ligt de brug hier als autonoom element in de ruimte. Het Motorkanaal wordt aan de noordzijde doorgetrokken (waar nu het parkeerterrein ligt) en maakt door middel van een vlonderachtige constructie een buitenruimte voor dit gebied. De brug over het Motorkanaal, onderdeel van de IJ-promenade, vraagt extra aandacht voor de openingstypologie voor het beweegbare deel dat hier in de brug aan de noordkant zit. Figuur 4.10: Inpassing Motorkanaal Zuid Voor de aanlanding hier geldt hetzelfde als voor de Brugvariant A, locatie Hamerstraat, pagina 31.

36 36 Figuur 4.11: Inpassing Kop van Java Referenties Zuid: BP voetgangersbrug Chicago USA Noord: Cykelslangen Kopenhagen, Denemarken Speciicaties Locatie Noord: Motorkanaal, kruising Meeuwenlaan met Havikstraat Zuid: Kop Van Java Randvoorwaarden Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 9.3 meter Maaiveldniveau: 4.0+ NAP Hoogte te overbruggen: 6.3 meter Ontsluitingsvorm Fietsers: hellingbaan van 2.2%; Voetgangers en minder validen: trappen en liften. Fietsers: hellingbaan van 2.8%; Voetgangers en minder validen: trappen en liften. Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.D Tabel 4.3: speciicaties brugvariant B

37 37 Figuur 4.12: principeopzet brugvariant B: Motorkanaal - Sumatrakade

38 Javatunnel Verbinding: Breedte IJ: Lengte tunnel: Scheepvaart: Langzaam verkeer: Boorstraat Kop van Java 211 meter 345 meter Geen restricties ietsers, voetgangers, minder validen. Figuur 4.13: situatie en ligging Figuur 4.14: situatie en ligging De vloer van de tunnel op deze locatie ligt op zo n 18 meter onder het wateroppervlak. Aan de noordkant moet een hoogte overbrugd worden van zo n 19 meter. Dit kan door het gebruik van rolpaden en/of ruime liften. Op deze locatie is er ruimte genoeg om de rolpaden in het verlengde van elkaar te leggen waardoor het hoogteverschil geen grote overgangen heeft. Aan de zuidkant moet een hoogte overbrugd worden van zo n 21 meter. Het IJ is hier vrij nauw met als gevolg dat de scheepvaart zone hier dicht langs de Kop van Java ligt. Dit creëert een krap gebied waarbinnen de ontsluiting opgelost moet worden. De voorkeur is om de rolpaden gestrekt achter elkaar te leggen zodat er direct zicht is de tunnel in. Dit lukt hier niet: de rolpaden worden gekruist waarbij alleen het rolpad op het onderste niveau gestrekt vanuit de tunnel kan worden geplaatst. Inpassingen Noord Het Hamerstraatgebied transformeert. De grotere haven industrieën verlaten het gebied en er zit al creatieve industrie. Het wordt een woon- en werkgebied met een autoluw karakter en grenst aan het nieuwe Oeverpark. De tunnel komt uit in deze groene strook. Goede aansluitingen op het netwerk in Noord en op het park en de noordelijke IJ-promenade zijn belangrijk.

39 39 Figuur 4.15: inpassing Boorstraat Zuid De tunneltoegang op Kop van Java ligt in het verlengde van de Jan Schaeferbrug. Aan de IJ-haven wordt Hotel Jakarta gebouwd. Door de tunneltoegang zo dicht mogelijk oostelijk te plaatsen, blijft de Kop van Java behouden als groot open terrein. Figuur 4.16: inpassing Kop van Java Referenties Entree Canary Wharf, Londen, Verenigd Koninkrijk Kings Cross, Londen, Verenigd Koninkrijk

40 40 Speciicaties Locatie Randvoorwaarden Ontsluitingsvorm Noord: Boorstraat Maaiveldniveau: NAP Diepte te overbruggen: 19,6 meter Fietsers: 3 rolpaden, gestrekt opgesteld; Voetgangers en minder validen: liften. Zuid: Kop Van Java Maaiveldniveau: NAP Diepte te overbruggen: 21.6 meter Fietsers: 3 rolpaden, de onderste gestrekt de tunnel in, de andere twee wisselend; Voetgangers en minder validen: liften Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.E Tabel 4.4: speciicaties tunnel Java Figuur 4.17: principeopzet Java-tunnel: Boorstraat - Kop van Java

41 5 West Voor de westelijke verbinding is er voorkeur voor de locatie bij het Stenen Hoofd. Het Stenen Hoofd zelf wordt nu recreatief gebruikt en kleinere festivals. 41 Een tunnel of brug verbindt de Grasweg in noord met de Zeeheldenbuurt in zuid. Aandachtspunten zijn Figuur 5.1: situatie westelijk gebied IJ de drukke Westerdoksdijk en de verlaagde kade. Verder is de kwaliteit van het Stenen Hoofd slecht: het verzakt. Constructieve toepassingen als bruggen of tunnels moeten daarom los staan van de constructie van het Stenen Hoofd. Aan de noordelijke IJ-oevers komt het Oeverpark en wordt een verbinding gemaakt tussen de Distelweg en Overhoeks. Figuur 5.2: situatie westelijk gebied IJ Overwegingen brug Voor bruggen in de omgeving van het Stenen Hoofd zijn verschillende ideeën ingezonden 6. Een brug in het verlengde van de Barentszstraat sluit direct aan op de binnenring rond de binnenstad en kan naar de noordzijde verbinden naar de Grasweg en de nieuwe brug over het Tolhuiskanaal. Hiermee wordt een sterke verbinding gelegd met het noordelijker gelegen Banne en Mosveld. 6 Catalogus Sprong over het IJ: 77 ideeën voor betere IJ-oeververbindingen, Gemeente Amsterdam, maart 2015

42 42 Type scheepvaart Beroepsvaart Bijzonder transport Recreatievaart Cruisevaart Afmetingen en uitvoering vaarwegen Doorvaart: 160 meter bij 9.70 meter hoogte - vast deel Constructie: boogbrug of variant erop, onderdeks min. 5 meter, Aanvaarbescherming: geleide werken min. 5 meter totaal Doorvaart 35 meter met te openen deel: Openingstypologie: bijv. bascule- of draaibrug Wachtplaats: in geval calamiteit Aanvaarbescherming: geleide werken min. 5 meter totaal Doorvaart 20 meter en onbeperkte hoogte: te openen deel Openingstypologie: bijv. hydraulische brug Wachtplaatsen: als wachtboxen Aanvaarbescherming: min. 3 meter totaal NB. gebruik maken van klap 35 meter t.b.v. Bijzonder transport Doorvaart min. 100 meter met onbeperkte hoogte: te openen deel Openingstypologie: bijv. bascule- of draaibrug NB. in overweging met langere periode niet te gebruiken voor langzaam verkeer Tabel 5.1: scheepvaart van toepassing op deze locatie Tijdens het 5 jaarlijkse evenement SAIL moeten de grootste windjammers de stad in kunnen en zij maken gebruik van de te openen delen: de grote klap van 35 meter die sowieso gemaakt wordt t.b.v. het bijzonder transport. De vraag is of 35 meter voldoende zal zijn voor alle scheepvaart tijdens Sail: er wordt verder onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om de klap hier 50 meter te maken. De maten van de grootste windjammers zijn (in meters): Sedov: lengte x breedte x hoogte (lxbxh) = 117,5 x 14,7 x 58 (masthoogte vanaf waterlijn) / diepgang 6.7 meter Kruzenstern: l x b x h = 114,5 x x 56 (masthoogte vanaf waterlijn) / diepgang: 7.2 meter Amerigo Vespucci: l x b = 101 x 15.5 x 54 (masthoogte vanaf waterlijn) / diepgang: 7 meter Overwegingen tunnel Wat betreft een tunnel nabij het Stenen Hoofd zijn er in het ontwerpproces een aantal varianten beschouwd voor aansluitingen in Noord. De hoofdverbinding ligt via de Grasweg en de te bouwen brug over het Tolhuiskanaal. De plek van de aansluiting heeft vooral invloed op de lengte van de uiteindelijke tunnel. Hoe langer de tunnel, hoe minder prettig die wordt ervaren. De eerste toegang zou uit kunnen komen op het Oeverpark. Aandachtpunt hier is de aansluiting van de grote verkeerstroom die via de tunnel aankomt. De aansluiting die verder Buiksloterham inligt en direct op de Grasweg aankomt lijkt het meest logisch. De toegang aan de zuidkant komt op of vlak naast het Stenen Hoofd. Dit heeft grote gevolgen voor het Stenen Hoofd zelf. De constructie hiervan is zwak en met de aanleg van een tunnel moet het hele Stenen Hoofd vernieuwd of herbouwd worden. Dit creëert ook weer kansen om hier voor de buurt een goed groen gebied te maken.

43 5.1 Stenen Hoofdbrug Verbinding: Breedte IJ: Scheepvaart: Langzaam verkeer: Grasweg - Westerdoksdijk 465 meter beroepsvaart, bijzonder transport, recreatievaart en / of cruisevaart ietsers, voetgangers, minder validen Figuur 5.3: situatie brug 43 Bij de keuze voor een brug moet er gekeken worden naar de typen scheepvaart die erdoor en onderdoor gaan. Vanwege keuzes die gemaakt moeten worden voor het gehele gebied rond het IJ, zoals het al dan niet verplaatsen van de PTA, worden er drie bruggen onderzocht met nautische indelingen die voorzien in verschillende typen scheepvaart. Deze indelingen hebben ook gevolgen voor de aansluitingen naar het maaiveld. De drie onderzochte brugvarianten zijn: Brugvariant A: voorziet in cruisevaart, naast beroepsvaart, bijzonder transport en recreatievaart nautische indeling: 35 te openen deel / 160 te openen deel Brugvariant B: voorziet in beroepsvaart, bijzonder transport en recreatievaart nautische indeling: 20 te openen deel / 160 vast / 35 te openen deel Brugvariant C: voorziet in cruisevaart, naast beroepsvaart, bijzonder transprot en recreatievaart nautische indeling: 20 te openen / 100 vast / 100 te openen Ter bescherming van pijlers worden er geleide werken gemaakt volgens het rapport van GWR. Daarnaast zullen er voor de recreatievaart zullen aan beide zijden van de brug wachtboxen geplaatst worden, die ook als golfbreker voor de wachtende boten functioneren. Hier komen ook de wachtplekken te liggen voor bijzonder transport. De indeling van de vaarweg wordt aangegeven in de tekeningen bij speciicaties. Inpassing Noord Buiksloterham is een industrie gebied wat nu in transitie is: langzaam maar zeker wordt het een woon-werkgebied met nieuwbouw. Er staan al grotere blokken bebouwing, zoals op het voormalige Shell-terrein en de woningbouw bij het EYE. Over het Tolhuiskanaal komt een LVK-brug die goed aansluit op de Stenen Hoofdbrug. Hier moet een overgangszone komen: een kruising van twee bruggen met de Grasweg. Het Oeverpark dat doorgetrokken wordt vanaf Overhoeks naar de kop Distelweg is een lang wandel- en ietsgebied. De bedoeling is dat deze zone een lange noordelijke IJ-promenade wordt die ook doorgetrokken wordt naar het oostelijk deel met de nieuwe parkzone in het Hamerstraatgebied. De brug gaat op hoogte over deze strook heen zodat een zicht op alle kanten van het IJ vanaf het Oeverpark onbelemmerd blijft.

44 44 Hier komt wel aan de waterkant de verbinding te liggen voor voetgangers en minder validen om zo dicht mogelijk bij het hoogste niveau van de brug te komen. Zuid Aan de zuidkant ligt er een sterk dichtbebouwd deel van Amsterdam: de Zeeheldenbuurt en de recentere bebouwing langs de Westerdoksdijk. Een brug moet goed aansluiten op een nu al drukke weg. De Westerdoksdijk loopt vanaf de IJ-dock in het oosten naar de Silodam, direct naast het Stenen Hoofd. Vanaf de dijk is open zicht op het IJ. Het Stenen Hoofd is de enige groene openbare ruimte aan de dijk: de verlaagde kade langs de Westerdokdijk en het Stenen Hoofd maken het mogelijk om dicht bij het water te komen. Nu ligt er naast het Stenen Hoofd nog een veerpontaanlanding. Bij het ontwerpen van de brug wordt er vanuit gegaan het gebied onder de aanbruggen in te delen als een nieuw groengebied voor de buurt. Door de lager gelegen pier ook op te waarderen en een verdere verbinding te maken met de toekomstige pier achter het Centraal Station, wordt er langs de zuidelijke IJ-oevers ook een IJ-promenade gemaakt. De netwerkverbinding hier splitst zich in twee richtingen. Via de Westerdoksdijk richting Centraal Station, en via de Barentszstraat en de Van Diemenstraat richting het westen. Referenties Zuid: Voorstel brug Pimlico, Londen, VK Bioscoop onder brug, London, VK Noord: The L, Chicago, USA Gleisdreieck, Berlijn, Duitsland

45 5.2 Brugvariant A nautische indeling: 35 te openen 160 te openen Verbinding: Breedte IJ: Lengte brug: Scheepvaart: Langzaam verkeer: Grasweg / Westerdoksdijk 465 meter 870 meter beroepsvaart, bijzonder transport, recreatievaart ietsers, voetgangers, minder validen. 45 Figuur 5.4: situatie en ligging Voor de grote te openen maat van 160 meter zijn er weinig openings-typologieën die bruikbaar zijn: een hefbrug kan uitgevoerd worden op grotere maten (bijv. de Pont Jacques Chaban Delmas in Bordeaux), maar heeft een maximale doorvaarthoogte doordat het wegdek boven de vaarweg komt te hangen. Als enig overgebleven openingstypologie is er een draaibrug met grote delen zoals bijv. de El Firdan-brug in Egypte. Een brug met zo n groot te openen deel zal voor de cruisevaart lange tijd open moeten staan: hierdoor is de brug voor langzaam verkeer een lang aangesloten periode niet bruikbaar. Speciicaties Locatie Noord: Grasweg Zuid: Stenen Hoofd, Westerdoksdijk Randvoorwaarden Maaiveldniveau: ca NAP* Hoogte te overbruggen: 9.3 meter Maaiveldniveau: NAP Hoogte te overbruggen: 7.85 meter Ontsluitingsvorm Fietsers: hellingbaan van 2.7% Voetgangers & minder validen: trappen en liften Fietsers: hellingbaan van 2.6% Voetgangers & minder validen: trappen en liften Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.F Tabel 5.2: speciicaties brugvariant A *Maaiveldniveau ophogen in overleg met stedenbouwkundigen Buiksloterham

46 46 Referenties El Firdan draaibrug, Egypte Pont Jacques Chaban Delmas, Bordeaux, Frankrijk

47 47 Figuur 5.5: principe opzet brugvariant A

48 5.3 Brugvariant B nautische indeling: 35 m te openen m vast - 20 te openen 48 Verbinding: Breedte IJ: Lengte brug: Scheepvaart: Langzaam verkeer: Grasweg / Westerdoksdijk 465 meter 870 meter beroepsvaart, bijzonder transport, recreatievaart ietsers, voetgangers, minder validen. Figuur 5.6: ligging brugvariant B Bij brugvariant B wordt er geen ruimte gemaakt voor evt. cruisevaart. De indeling van de brug wordt bepaald door twee openen delen aan de buitenzijde met de grote overspanning van 160 meter t.b.v. de beroepsvaart. De kleine klap van 20 meter ligt aan de noordzijde. De grote klap van 35 meter komt in de diepe scheepvaart zone te liggen Deze zal ook gebruikt worden tijdens de SAIL door de windjammers. Speciicaties Locatie Noord: Grasweg Zuid: Stenen Hoofd, Westerdoksdijk Randvoorwaarden Maaiveldniveau: ca NAP* Hoogte te overbruggen: 9.3 meter Maaiveldniveau: NAP Hoogte te overbruggen: 7.85 meter Ontsluitingsvorm Fietsers: hellingbaan van 2.8% Voetgangers & minder validen: trappen en liften Fietsers: hellingbaan van 2.1% Voetgangers & minder validen: trappen en liften Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.F Tabel 5.3: speciicaties brugvariant B *Maaiveldniveau ophogen in overleg met stedenbouwkundigen Buiksloterham

49 49 Figuur 5.7: principe opzet brugvariant B

50 5.4 Brugvariant C nautische indeling: 20 m te openen m vast m te openen 50 Verbinding: Breedte IJ: Lengte brug: Scheepvaart: Langzaam verkeer: Grasweg - Westerdoksdijk 465 meter 870 meter beroepsvaart, bijzonder transport, recreatievaart ietsers, voetgangers, minder validen Figuur 5.8: ligging brugvariant C De indeling hier gaat uit van een sterke verdeling op het water voor de vaarrichtingen. Aan de noordzijde komt een te openen deel te liggen van 20 meter. Daarna komt een vast deel van 100 meter, met een te openen deel van 100 meter aan de kant van het Stenen Hoofd. De twee delen van 100 meter zijn beiden te gebruiken voor beroepsvaart en liggen dan op 9.70 meter vrije hoogte t.o.v. het water: hiermee komt de totale maat voor beroepsvaart op 200 meter. Er zijn voorbeelden van bruggen met pijlers op vergelijkbare vaarwegen. Het Centraal Nautisch Beheer NZKG, Havenbedrijf Amsterdam en Rijkswaterstaat hebben aangegeven dat ze de voorkeur geven aan een brug zonder pijlers. Speciicaties Locatie Noord: Grasweg Zuid: Stenen Hoofd, Westerdoksdijk Randvoorwaarden Maaiveldniveau: ca NAP* Hoogte te overbruggen: 9.3 meter Maaiveldniveau: NAP Hoogte te overbruggen: 7.85 meter Ontsluitingsvorm Fietsers: hellingbaan van 3% Voetgangers & minder validen: trappen en liften Fietsers: hellingbaan van 2.3% Voetgangers & minder validen: trappen en liften Voor aanvullende infomatie: zie bijlage 1.2.F Tabel 5.4: speciicaties brugvariant C *Maaiveldniveau ophogen in overleg met stedenbouwkundigen Buiksloterham

51 51 Figuur 5.9: situatie brugvariant C

52 52 Voorbeeld brug met middenpijler Spoorbrug Dordrecht

53 5.5 Stenen Hoofdtunnel Verbinding: Breedte IJ: Lengte tunnel: Scheepvaart: Langzaam verkeer: Grasweg - Westerdoksdijk 465 meter 635 meter geen restricties ietsers, voetgangers, minder validen 53 Figuur 5.10: ligging tunnel Een tunnel op dit deel van het IJ is erg lang: 635 meter gemeten van de Grasweg tot en met het Stenen Hoofd. De tunnelvloer ligt op zo n 18 meter diepte: dit geeft een grote te overbruggen hoogte. Hellingbanen worden erg lang, maar door de grote breedte van 465 meter hier op het IJ kunnen er aan beide zijden van de tunnel de rolpaden voor ietsers gestrekt opgesteld worden. Dit maakt de tunnel makkelijk bruikbaar Door de toegang in Noord zo dicht mogelijk op de Grasweg aansluiting te maken, wordt de aansluiting op het netwerk met de Grasweg in west-oost-richting en de brug over het Tolhuiskanaal naar Volewijck versterkt. Aan de zuidkant zal een deel van het Stenen Hoofd vervangen moeten worden om de tunneltoegang zo goed mogelijk en met een prettige overgangszone voor de Westerdoksdijk in te passen. Dit betekent dat het Stenen Hoofd opnieuw bekeken kan worden als nieuwe buitenruimte voor de buurt. Inpassing Noord Buiksloterham wordt de komende jaren ontwikkeld van een oud haven gebied naar een woon-werk gebied. Momenteel liggen er grote blokken met een wegproilering voor een bedrijventerrein. Het Oeverpark dat doorgetrokken wordt vanaf Overhoeks naar de kop Distelweg is een lang wandel- en ietsgebied. Uitgangspunt is dat het gebied

54 54 zo vrij mogelijk wordt gehouden van grote verkeerstromen die via de tunnel gaan. De inpassing van de tunnel kan onderdeel zijn van de stedelijke ontwikkeling in Buiksloterham. De toegang van de brug komt zo dicht mogelijk bij de Grasweg te liggen: voor een geleidelijke overgang op het bestaande en toekomstige netwerk wordt hier een pleinzone gemaakt die een groot kruispunt vormt tussen de tunnel, de brug over het Tolhuiskanaal en de Grasweg. Als extra toegang zou er evt. een verbinding gemaakt kunnen worden door middel van liften op het Oeverpark. Zuid Een tunnelaansluiting komt hier op of naast het Stenen Hoofd. Dit houdt in dat het Stenen Hoofd, dat constructief sterk verouderd is, afgebroken moet worden. De tunneltoegang maakt een aansluiting op de hoger gelegen Westerdoksdijk om een zo sterk mogelijke verbinding te creëren in westelijke richting (Barentszstraat en Van Diemenstraat) en centrale richting (Westerdoksdijk). Dit maakt het mogelijk om de lager gelegen pier van de Westerdoksdijk verder door te trekken en op te waarderen. Om de tunneltoegang heen wordt een nieuw openbaar gebied gemaakt met behoud van de relatie tot het water. Figuur 5.11: doorsnede tunnel Grasweg - Stenen Hoofd

55 55 Figuur 5.12: principe opzet Stenen Hoofd-tunnel

56 56 Speciicaties Locatie Randvoorwaarden Ontsluitingsvorm Noord: Grasweg Maaiveldniveau: 1.0+ NAP Diepte te overbruggen: 19,6 meter Fietsers: drie rolpaden gestrekt Voetgangers & minder validen: liften Zuid: Stenen Hoofd, Westerdoksdijk Maaiveldniveau: NAP Diepte te overbruggen: meter Fietsers: drie rolpaden gestrekt Voetgangers & minder validen: liften Voor aanvullende informatie: zie bijlage 1.2.G Tabel 5.5: speciicaties tunnel Referenties La Croix Rousse, Lyon, Frankrijk Entree Canary Wharf, Londen, Verenigd Koninkrijk