Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Transcriptie

1 Cover Page The handle holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kuiper, Margaret Title: Het woord en de daad : kenmerken van dreigbrieven en de intenties waarmee ze geschreven worden Date:

2 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven Beoordeling bedreigingen publieke personen In de checklist worden alle documenten (brieven / teksten) behandeld als zijnde een bedreiging. Er dient echter duidelijk te worden aangegeven waar de bedreiging over gaat en of deze ook aangemerkt kan worden als een daadwerkelijke bedreiging. De checklist dient als volgt te worden ingevuld: _ Fout Goed Bij eventuele fout ingevulde antwoorden moet er een groot kruis door het foute antwoord geplaatst worden. Het goede antwoord dient volledig ingekleurd te worden. Nummer brief (1):... Identificatienummer schrijver (2):... Wie is de beoordelaar van de brief? (3) Beoordelaar (1) Beoordelaar (2) De volgende variabelen dienen te worden gezocht in BlueView. Wanneer een variabele niet gevonden kan worden in BlueView dient het vakje onbekend te worden aangekruist. BlueView Heeft de schrijver een justitiële voorgeschiedenis betreffende de jaren vanaf zijn 18 e levensjaar? Hiervan is sprake indien een persoon eerder in aanraking is geweest met politie of justitie door een overtreding (niet zijnde een verkeersovertreding), of misdrijf. Meerdere opties kunnen worden aangekruist. (SPSS 1 = ja, 2 = nee) Ja, geweldsdelicten (4) Ja, vernielingen (5) Ja, vermogensdelicten (6) Ja, zedendelicten (7) Ja, wapenbezit (8) Ja, overige delicten (9) Nee / onbekend (10)

3 12 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven Heeft de schrijver een justitiële voorgeschiedenis betreffende de jaren tot zijn 18 e levensjaar? Hiervan is sprake indien een persoon eerder in aanraking is geweest met politie of justitie door een overtreding (niet zijnde een verkeersovertreding) of misdrijf. Meerdere opties kunnen worden aangekruist. (spss: 1=ja, 2=nee) Ja, geweldsdelicten (11) Ja, vernielingen (12) Ja, vermogensdelicten (13) Ja, zedendelicten (14) Ja, wapenbezit (15) Ja, overige delicten (16) Nee / onbekend (17) Heeft de schrijver een probleem (gehad) met middelengebruik? Verdovende middelen zoals alcohol, stimulerende middelen zoals drugs (amfetamine, cocaïne, heroïne) en bewustzijnsveranderende middelen zoals THC (marihuana/wiet) of LSD. Meerdere opties kunnen worden aangekruist. (spss: 1=ja, 2= nee) Ja, alcohol (18) Ja, stimulerende middelen (19) Ja, bewustzijnsveranderende middelen (20) Nee/onbekend (21) Is er sprake van stalking? Als de persoon de ander gaat volgen of fysiek probeert te benaderen dan krijgt het de betekenis van stalking. Meerdere opties kunnen worden aangekruist. (SPSS: 1=ja, 2=nee) Aanhoudend schrijven aan de geadresseerde (22) Cadeautjes thuis bezorgen (23) Langskomen op het werk of op het privéadres van de geadresseerde (24) Opwachten van de geadresseerde op het werk of op het privéadres (25) Afwezig / n.v.t. (26) Persoonskenmerken Wat is het geslacht van de schrijver? (27) Man (1) Vrouw (2) Onbekend (-99) Wat is de leeftijd van de schrijver? (28) <18 (1) (2) (3)

4 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven (4) 60+ (5) Onbekend (-99) Vorm In deze sectie komen de uiterlijke kenmerken en andere opmerkelijkheden die meteen opvallen bij het zien van de bedreiging aan bod. De datum van de brief/tekst (dag/maand/jaar) (29) Aan wie/wat is de brief gericht? (30) 1 Persoon (1) Meerdere personen (2) Organisatie (3) Evenement (4) Onbekend (-99) Aan wie is de brief geadresseerd? Meerdere opties kunnen worden aangekruist. (SPSS: 1=ja, 2=nee) Kamerlid (31) Staatssecretaris (32) Minister (33) Minister-president (34) Koningshuis (35) Overig (36) Wat is de vorm van de brief? (37) Geschreven brief (1) Uitgetypte brief (2) Kaart (3) (4) Andere on line manier (5) Poederbrief (6) Geschreven + uitgetypt (7) Anders (-99) Wat is de lengte van de brief / tekst? (38)... Is er een envelop beschikbaar, zo ja, zijn er bijzonderheden aan de envelop? (39)......

5 14 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven Zijn er afbeeldingen bijgevoegd? (40) Zijn er voorwerpen bijgevoegd? (41) Inhoud brief In deze sectie dient de brief te worden bestudeerd en wordt er ingegaan op de motieven van de schrijver. Cognitieve vervormingen (automatische irrationele gedachten die zijn gebaseerd op diepe overtuigingen en op defecte redeneringen) Het zoeken naar rechtvaardiging voor het eigen gedrag (entitlement) en/of anderen de schuld geven (het is de samenleving, één persoon of een organisatie die hier schuld aan is) (42) In alles of niets denken, het is zwart of wit: alles wat u doet is fout (43) Het hebben van wantrouwen naar de ander of de situatie en het negeren van andere informatie die het tegendeel zou kunnen bewijzen (44) Het vergroten van gebeurtenissen zonder dat er aanwijzingen zijn die die stelling rechtvaardigen, beweringen met moeten en het geven van opdrachten u moet dit doen, anders (45) Incoherent taalgebruik. (46) Incoherent schrijven uit zich in vreemde woordkeuzes, incoherent of niet samenhangend taalgebruik, niet bestaande nieuwe woorden (neologismen), het herhalen van woorden of zinnen of klanktaal.

6 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven 15 Wat is de motivatie van de brief? Wat is de reden waarom de schrijver deze brief heeft geschreven? Meerdere opties kunnen worden aangekruist. (SPSS: 1=aanwezig, 2=niet aanwezig) Schrijven vanuit een emotionele uitbarsting (bijvoorbeeld: boosheid, stress, verlies) (47) Vanuit een wens om concrete belangen te verwezenlijken (bijvoorbeeld: ideologische motieven) (48) Om verworven rechten te verdedigen (bijvoorbeeld:verlies uitkering, bezit, identiteit) (49) Uit wraakgevoelens (bijvoorbeeld: haat, minachting, aangedaan leed, krenking, grieven) (50) Om angst aan te jagen (bijvoorbeeld: intimidatie, manipulatie, verstoren van de democratische rechtsorde) (51) Door overmatige betrokkenheid of fixatie (bijvoorbeeld: liefdesbrief, oprechte belangstelling, fan, verering, mededogen, belaging, stalking) (52) Door verwardheid (bijvoorbeeld: complottheorieën, middelengebruik, de weg kwijt) (53) Vanuit een sociaal isolement (bijvoorbeeld: ik ben helemaal alleen ) (54) Onbekend (55) De volgende variabelen gaan over de emoties waarin de schrijver verkeerde toen hij de brief schreef. De emoties kunnen in verschillende mate aanwezig zijn. De schrijver uit haat/walging tegenover de geadresseerde. (56) Het uiten van afschuw, vijandigheid, afkeer met als doel te kwetsen,te vernietigen of te elimineren. De schrijver uit woede/ boosheid tegenover de geadresseerde. (57) Een emotie die ontstaat als grenzen overschreden worden en zich in milde, gematigde en sterkere vormen kan uiten. Matig (klagen) (1) Mild (verbolgen, kwaad) (2) Ernstig (scheldwoorden) (3) Geen (-99) De schrijver geeft aan zich machteloos te voelen. (58) Het uiten van onmacht of onvermogen om problemen op te lossen. De on - mogelijkheid om iets te doen wat je wel graag wilt.

7 16 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven De schrijver geeft aan zich angstig te voelen. (59) De schrijver heeft te maken gehad met persoonlijk verlies of er is sprake van negatieve coping door de schrijver. (60) De persoon overziet de problemen niet en weet zich geen raad om deze op een effectieve manier op te lossen. Vermijding (1) Ander verantwoordelijk houden (2) Geen uitweg zien (3) N.v.t. ( 99) De schrijver geeft aan pijn te hebben. Het hebben van geestelijk leed ontstaan door persoonlijk verlies. Pijn kan dan worden onderverdeeld in: De schrijver geeft aan pijn te hebben, voelt zich kwetsbaar of gebroken en geeft aan dat niets er meer toe doet. (61) Dit moet dan wel letterlijk terug te vinden zijn in de brieven. De schrijver geeft aan pijn te hebben en gekweld te worden door het verlies met opdringerige gedachten. Dit moet dan wel letterlijk terug te vinden zijn in de brieven. (62) De schrijver geeft aan pijn te hebben en zich gekrenkt te voelen en is bereid zijn leven te geven voor een ander doel. (63) Dit moet dan wel letterlijk terug te vinden zijn in de brieven. De schrijver is in een zware gemoedstoestand of geeft aan suïcidale gedachten / neigingen te hebben. De persoon heeft gedachten of fantasieën over suïcide (lichte mate), denkt intens- afwisselend over suïcide (ambivalent) of denkt voortdurend aan suïcide en voelt zich wanhopig (ernstige mate). (64) Ja, lichte mate (1) Ja, ambivalent (2) Ja, ernstige mate (3) Nee / n.v.t. (4)

8 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven 17 De schrijver heeft een gebrek aan berouw of schuldgevoel. (65) Een persoon die in zijn uitingen geen blijk geeft van emoties of van schuld. In plaats van de aandacht op de ander te richten draait het feitelijk om de persoon zelf. Er is sprake van fixatie. (66) De schrijver focust op één persoon/organisatie en kan aan niets anders denken De schrijver uit (doods) bedreigingen. (67) Een persoon dreigt (in)direct met de dood of wenst de ander dood. Er kunnen ook voorwaarden (conditionele bedreiging) worden gesteld aan de dreiging. Ja, indirecte bedreiging (1) Ja, directe bedreiging (2) Ja, voorwaardelijke bedreiging (3) Nee / n.v.t. (4) Schrijver dreigt om naar de media te gaan. (68) Een persoon dreigt (in)direct met de media. Er kunnen ook voorwaarden (conditionele bedreiging) worden gesteld aan de dreiging. Ja, indirecte bedreiging (1) Ja, directe bedreiging (2) Ja, voorwaardelijke bedreiging (3) Nee / n.v.t. (4) Schrijver eist financiële tegemoetkoming. (69) Er is een gedetailleerde omschrijving van de bedreiging. De wat, waar en/of wanneer worden door de schrijver benoemd. Meerdere opties aankruisen is mogelijk. (SPSS: 1=aanwezig, 2=niet aanwezig) Locatie wordt genoemd (70) Tijd wordt genoemd (71) Datum wordt genoemd (72) Notitie van locatie/tijd/datum wordt in cijfers uitgedrukt (73) Afwezig / n.v.t. (74)

9 18 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven Welke modi operandi wordt er door de schrijver genoemd. Meerdere opties aankruisen is mogelijk. (SPSS: 1=aanwezig, 2=niet aanwezig) Schietwapen (75) Steekwapen (76) Explosieven (77) Nucleaire wapens (78) Dreiging zeden (79) Anders (80) Afwezig / n.v.t. (81) Beschermende items Er is sprake van prosociale betrokkenheid. (82) Het tonen van respect naar anderen, persoonlijke betrokkenheid naar anderen en het uitdragen van een positieve attitude. Er is sprake van assertiviteit, positieve coping met stress bij de schrijver. (83) Op een probleemgerichte wijze het probleem aanpakken door dit te analyseren, hulp te zoeken en op te lossen. Wordt er verwezen naar andere personen? Meerdere opties aankruisen is mogelijk. (spss: 1=aanwezig, 2=niet aanwezig) Ouders (84) Broers/zussen (85) Andere familie (86) Kinderen (87) Echtgeno(o)t(e) (88) Vrienden (89) Psychiater (90) Psycholoog (91) Andere naaste personen (92) Niet aanwezig / n.v.t. (93) Domeinen van taalgebruik Ik, zelfverwijzingen. (94) Aantal keren dat het woord ik gebruikt wordt.... Persoonlijke voornaamwoordén jij/jullie/u (95) Aantal keren dat de woorden jij/jullie/u wordt gebruikt....

10 Bijlage Ia Protocol dreigbrieven 19 Persoonlijke voornaamwoord wij. (96) Aantal keren dat het woord wij wordt gebruikt.... Persoonlijk voornaamwoord zij. (97) Aantal keren dat het woord zij wordt gebruikt.... Voegwoorden. (98) (bijvoorbeeld: maar, want, behalve, omdat) Niet aanwezig/ n.v.t. (2) Gedetailleerde omschrijving Scheldwoorden. (99) Worden hele woorden in capital letters/groot geschreven of dik gedrukt? (100)

11

12 Bijlage Ib Operationele voorbeelden (selectie) Cognitieve vervormingen 42. Rechtvaardiging van het eigen gedrag en/of anderen de schuld geven. Een persoon houdt zich vast aan een niet-correcte gedachtegang ten aanzien van de publieke persoon die is aangeschreven. Op een moment dat deze persoon zou worden aangesproken dan zouden alle argumen ten die het tegendeel zouden bewijzen als irrelevant worden afgedaan. Je vraagt erom dat ik je iets ga aandoen. U bent hier verantwoordelijk voor en draagt schuld aan dit alles.... heeft zich al eerder schuldig gemaakt aan dergelijke feiten in zijn tijd als ambtsdrager dus hij verdient de strop. Waarom word ik tot zelfmoord gedwongen door dit land en zijn politiek? Het spijt mij dat ik dit heb gedaan maar u vraagt er nu eenmaal om. Ik acht u verantwoordelijk voor mijn financiële problemen en het kwijtraken van al mijn persoonlijke bezittingen. 44. Wantrouwen Denkt u nu werkelijk dat u mij met zo n vod van een brief kunt afschepen? Ik vertrouw u voor geen meter. Dit is zelfs een lachwekkende brief heer... is dit nu uw daadkracht die Nederland moet redden uit de crisis. Deze flutbrief reken ik u persoonlijk aan en geloof hier helemaal niets van. Waarom kan men in Nederland zijn advocaat niet aanklagen? Ik vertrouw ze allemaal niet. Waarom krijgt men de stukken niet te zien bij de griffier, ze houden zeker iets achter. Niemand doet wat aan onrecht bestrijding, niemand durft zijn stoel in dezer dagen op het spel te zetten om onrecht te bestrijden. Maar ja die lullen luisteren ook helemaal niet naar hun bevolking. Het is allemaal prietpraat. 45. Het vergroten van gebeurtenissen, beweringen met moeten en het geven van opdrachten u moet dit doen, anders. Het is allemaal verschrikkelijk en niet meer te overzien, u moet iets doen. Het is een mega ramp en u moet dit oplossen. 46. Verwardheid (voorbeelden van wanen) Persoon is er van overtuigd dat er hogere krachten zijn die zijn geest domineren.

13 22 Bijlage Ib Operationele voorbeelden (selectie) De persoon is overtuigd dat anderen zijn gedachten hebben ingebracht en dat deze niet zijn eigen gedachten zijn. De persoon is een bekende bij de hulpverlening en is in het verleden in verwarde toestand eerder opgenomen geweest in een kliniek of ambulante setting. De persoon schrijft bijvoorbeeld de rechthebbende troonopvolger te zijn. De persoon schrijft bijvoorbeeld zinnen zonder een lijdend voorwerp. De persoon schrijft heel boos te zijn en is heel vasthoudend en overtuigd van voorstellingen die bizar overkomen; de persoon schrijft regelmatig brieven. Indien een persoon wordt voorgehouden dat zijn voorstellingen bizar zijn dan wordt de schrijver nog bozer en raakt overtuigd dat er sprake is van een complot. De persoon schrijft ervan overtuigd te zijn de redder te zijn van het Koningshuis en de enige is die oplossingen kan bieden om de wereld te redden. De persoon schrijft ervan overtuigd te zijn dat een ander hem iets wil aandoen en hoort commanderende stemmen die hem opdragen iemand aan te vallen. De persoon is ervan overtuigd dat er hogere krachten zijn die zijn geest domineren. De persoon is ervan overtuigd dat anderen zijn gedachten hebben ingebracht en dat deze niet zijn eigen gedachten zijn. De persoon schrijft voortdurend rusteloos te zijn, maar voelt zich tegelijkertijd in een euforische stemming. 53. Incoherent taalgebruik De persoon is niet te volgen: Aannemelijk ook dat (mentaliteit-)karakter van a-sociaal (ver)vals(end) naar willekeur partijdig werkelijkheid-corrumperend misdadig onfatsoen ook met gebrek aan... uuuuuuuuuuuuuuueeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeooooooooooooooooooo- (communicatieve uiting). Emoties en emotiewoorden 56. Haat/walging Je moet een keer in elkaar worden geramd en daarna doodgeslagen worden jij godverdegodverde klootzak. Ik haat je en kan alleen maar denken aan het moment dat je weggaat. Ik zou je zo graag willen vernietigen, ik kan niet meer tegen je aankijken. Ik vind je een.en een.rot toch op. Ga weg en kom nooit meer terug, ik heb zo n afkeer van je. 57. Woede / boosheid In een mildere vorm uit boosheid zich in: irritatie, ergernis, klagen, verongelijktheid ( op zoek naar rechtvaardiging), ontstemd, ontevreden en verontwaardiging.

14 Bijlage Ib Operationele voorbeelden (selectie) 23 In een gematigde vorm uit boosheid zich in: kwaadheid, gepikeerd, verbolgen, frustratie. In een sterke vorm uit boosheid zich in: driftbuien, het gebruiken van scheldwoorden of op een ingehouden weg indirect en subtiel de boosheid laten blijken 58. Machteloos Het uiten van onmacht of onvermogen om problemen op te lossen. De onmogelijkheid om iets te doen wat je wel graag wilt. De persoon dreigt n.a.v. een ingrijpende gebeurtenis; de dreiging kan gericht zijn op zichzelf (suïcide) maar ook gericht zijn op de ander door het verlies van controle. Het verschuilen achter onmacht: ik kan er niets aan doen 60. Persoonlijk verlies/negatieve coping. De persoon overziet de problemen niet en weet zich geen raad om deze op een effectieve manier op te los sen. De persoon schrijft dat hij radeloos is en niet weet hoe hij verder moet nu hij geen baan meer heeft. De persoon schrijft boos te zijn en voelt zich vernederd; de persoon heeft negatieve opvattingen over de wereld en schrijft dit op. De persoon schrijft in financiële problemen te verkeren en ervaart veel stress en ziet geen uitweg. De persoon zoekt toevlucht in alcohol of drugs. De persoon schrijft alles te hebben verloren waar hij voor heeft geleefd, is boos en ziet geen uitweg meer. De persoon heeft depressieve gedachten en geeft zichzelf de schuld. 64. Zware gemoedstoestand / suïcidale gedachten of neigingen. De persoon schrijft dat hij depressief is en niets meer heeft te verliezen. De persoon schrijft moedeloos te zijn en gedachten heeft om een eind aan zijn leven te maken. De persoon schrijft alleen maar aan suïcide te denken en ziet geen andere uitweg meer. Dus niemand is schuldig aan mijn dood zoals iedereen het noemt, want de dood bestaat niet voor mij, net als de hemel of hel, alleen maar leven en in dit leven wil ik niet meer zijn. Ik wil je een brief schrijven omdat ik afscheid ga nemen van deze wereld. Ik wil in deze wereld niet meer leven waar mensen niet meer vrij zijn om te doen wat ze willen... of kunnen.

15 24 Bijlage Ib Operationele voorbeelden (selectie) 65. Gebrek aan berouw of schuldgevoel. E e n p e r s o o n d i e i n z i j n u i t i n g e n g e e n b l i j k g e e f t v a n e m o t i e s o f v a n s c h u l d. In plaats van de aandacht op de ander te richten draait het feitelijk om de persoon zelf. De persoon schrijft rationeel en minimaliseert de consequenties voor de ander. Toelichting: Door het gevoel te minimaliseren van een link tussen daden en de schadelijke gevolgen hiervan; dit gebeurt door persoonlijke verantwoordelijkheid diffuus te maken of te verplaatsen. De persoon legt de verantwoordelijkheid in zijn brief bij de ander en schrijft dat het hem niets doet als de ander wat overkomt. Toelichting: Door de waarneming van de slachtoffers te veranderen zoals ze verdienen hun straf. De persoon schrijft alleen maar over zijn eigen lijden en legt tegelijkertijd de schuld bij de ander. Toelichting: Door de manier waarop we denken over schade die is aangebracht te veranderen bijvoorbeeld door het te negeren. De persoon liegt doelbewust om te exploiteren of om te intimideren. Toelichting: Door de ander te overbluffen en/of angst aan te jagen. De persoon herdefinieert het eigen schadelijke gedrag als een terechte vergelding. Toelichting: Door het geweten uit te schakelen. 66. Fixatie. De schrijver focust op één persoon/organisatie en kan aan niets anders denken. Overmatige betrokkenheid. Langsgaan bij persoon/organisatie.... is bij mij langs geweest. Ik zag u zitten bij café Zeta. U betekent alles voor mij. Weet je nog dat je met de rug naar mij stond toegekeerd voor het raam van de kroeg van de herenliefde naar afloop van nieuwe leden dag? Ondanks je mooie rug heb ik je niet zoals een kikker besprongen. 67. (Doods)Bedreigingen. De Dam wordt een vlam (verwijzen naar de aanslag in Boston). Het moet met jou gaan aflopen zoals Pim Fortuijn (indirecte bedreiging). Ik wens dat je mooie blauwe ogen morgen voor eeuwig een donker licht gaan zien(indirecte bedreiging). Jij gaat kanker krijgen en doffe klappen. Een rijkelijke beloning voor wie. de keel doorsnijdt (directe bedreiging). Als ik jou pak dan maak ik je helemaal af (directe bedreiging). Als je niet stopt dan (voorwaardelijke bedreiging). Als je voor 9.00 uur morgenvroeg geen geld overmaakt op mijn rekening dan ben je morgen dood (voorwaardelijke bedreiging).

16 Bijlage Ib Operationele voorbeelden (selectie) Dreiging media. Een persoon dreigt (in)direct met de media. Er kunnen ook voorwaarden (conditionele bedreiging) worden gesteld aan de dreiging. Als ik opnieuw niet serieus word genomen door u, dan maar eens zien wat de media en daarmee het Nederlandse publiek hier over te zeggen heeft. Beschermende items 82. Pro-sociale betrokkenheid. Het tonen van respect naar anderen, persoonlijke betrokkenheid naar anderen en het uitdragen van een positieve attitude. De persoon schrijft nooit iets doms doen of een ander iets te willen aandoen. De persoon schrijft een gezin, en een partner te hebben die alles voor hem betekenen. De persoon schrijft respect te hebben voor een bepaalde zaak. De persoon schrijft begrip te hebben voor veranderingen en accepteert de nieuwe situatie. De persoon toont respect voor gezaghebbende personen en is sociaal betrokken. De persoon respecteert regels en overtreedt deze niet. Dit uit zich door woorden te gebruiken als wij, door constructieve kritiek te uiten, door te schrijven achter politieke of maatschappelijke besluiten te staan ook al zijn ze minder populair of mogelijk controversieel. Door het uiten van trots. De woorden zijn vriendelijk en toegedaan. De persoon schrijft: U bent heel dierbaar voor mij of ik leef erg met u mee. Ik was erg onder de indruk van uw optreden en vond het bijzonder met u op de foto te zijn geweest. De persoon uit zich in enthousiasme voor een bepaald persoon door een bepaalde uitspraak, toespraak, lezing, of mediabericht. 83. Assertiviteit/positieve coping met stress. Op een probleemgerichte wijze het probleem aanpakken door dit te analyseren, hulp te zoeken en op te lossen. De persoon schrijft informatie of advies in te willen winnen. De persoon benadert het probleem en speelt het niet op de persoon. De persoon draagt actief oplossingen aan om het probleem te kunnen overzien. De persoon schrijft een voorstel te doen met als doel er uit te kunnen komen. De persoon vermijdt iedere juridische strijd en vindt het van belang om in gesprek te blijven. Mijn vraag aan u is of u bereid bent te willen bemiddelen in deze kwestie... en naar een oplossing kan komen waarin beide partijen zowel ik als de overheid zich kunnen vinden.

17

18 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie Een belangrijke vraag bij het gebruik van gestructureerde risicotaxatiemethoden, is de mate van voorspellingskracht van bepaalde indicatoren in relatie tot geweld (De Ruiter, 2008). De mate van voorspellingskracht, of beter: predictieve validiteit, wordt bepaald door de sensitiviteit en de specificiteit. Deze wordt uitgedrukt in een AUC-waarde. 1 Om voorbeelden te geven waarvoor deze instrumenten worden ingezet en hoe het gesteld is met de predictieve validiteit van deze methodieken wordt in deze bijlage eerst een korte beschrijving hiervan gegeven. Daarna worden ze in tabellen op kenmerken vergeleken. Bij de bespreking van de methodieken wordt ten aanzien van de predictieve validiteit volstaan met een scoring van onvoldoende voorspellingskracht tot goede voorspellingskracht. Een aantal methodieken wordt hierna toegelicht. HCR-20, HKT-30 (risicofactoren voor geweld, recidive); START, SAPROF (risicoverhogende/risicoverlagende factoren voor geweld, recidive); SVR-20, VRAG (risicofactoren voor seksueel geweld, recidive); SAVRY (risicoverhogende /risicoverlagende factoren voor geweld bij adolescenten); WAVR-21 (risicoverhogende /risicoverlagende factoren voor bedreiging en geweld in de werkomgeving). 1 De AUC-waarde wordt berekend met behulp van de Receiver Operating Characteristics Analyse (Mossman, 1994; Rice & Harris, 2005). Een AUC-waarde van 0,5 is gelijk aan het toeval en een AUC-waarde van 1 betekent een perfecte predictie. Uit onderzoek blijkt dat waarden hoger dan 0,70 en lager dan 0,75 acceptabel zijn en dat waarden van 0,75 en hoger goed zijn en staan voor een goede voorspelling (Douglas, Guy & Weir, 2005; Douglas & Reeves, 2010).

19 28 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie HCR-20, de HKT-30 De HCR-20 en de HKT-30 richten zich op het inschatten van gewelddadig gedrag en op recidive: De Historical, Clinical, Risk management-20 (HCR-20) (Douglas et al., 2010; Philipse, Ruiter, Hildebrand & Bouman, 1999) is ontwikkeld in Canada en brengt risico s in kaart van geweld. Deze methode bestaat uit 20 items verdeeld over tien items met betrekking tot het verleden of de historie (zoals justitiële voorgeschiedenis), vijf items met betrekking tot het heden, zoals vaardigheden en risicoverhogende factoren(klinische items) en vijf items over de toekomst (risicomanagement). De Historisch Klinisch Toekomst-30 (HKT-30) (DJI, 2003) is een Nederlandse risicotaxatiemethode met 30 items die het risico van toekomstige algemene en gewelddadige recidive taxeert en die vooral wordt gebruikt als beslismoment binnen een tbs-behandeling en om het verloop van een resocialisatie te voorspellen. De items zijn eveneens verdeeld over de historische factoren, klinische, dynamische en toekomstige factoren. De predictieve validiteit van zowel de HCR-20 als de HKT-30 is redelijk tot goed te noemen (Douglas et al., 2010; Hildebrand, Hesper, Spreen & Nijman, 2005; Schönberger et al., 2008; Spreen et al., 2009). START, SAPROF Voor het voorspellen van geweld op de korte termijn en het in kaart brengen van risicoverlagende factoren kan de Short- Term Assessment of Risk and Treatability (START) worden gebruikt (Wilson, Desmarais, Nicholls & Brink, 2010). De Short-Term Assessment of Risk and Treatability (START) (Nicholls, Brink & Desmarais, 2006; Webster, Nicholls, Martin, Desmarais & Brink, 2006) brengt korte-termijn-risicofactoren en de risicoverlagende factoren in kaart en bestaat uit een lijst van 20 items voor herhaalde beoordelingen op zeven risicodomeinen (geweld naar anderen, suïcide, zelfbeschadiging, zelfverwaarlozing, ongeoorloofde afwezigheid, middelengebruik en slachtofferschap). De predictieve validiteit van START is goed (Desmarais, Nicholls, Wilson & Brink, 2012). Een instrument dat tevens risicoverlagende factoren in kaart brengt, is de Structured Assessment of Protective Factors for Violence Risk (SAPROF) (De Vogel, De Ruiter, Bouman & De Vries Robbé, 2009). De Structured Assessment of Protective Factors for Violence Risk (SAPROF) (De Vogel et al., 2007) kan worden gebruikt als aanvulling op de gestructureerde risicotaxatie (bijvoorbeeld de HCR-20), omdat risicoverlagende factoren mogelijk kunnen compenseren voor risicofactoren. De items zijn: interne factoren (intelligentie, empathie), motivationele factoren (hebben van werk, vrijetijdsbesteding en levensdoelen) en externe factoren (hulpverlening, netwerk en toezicht).

20 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie 29 Hierdoor komt er meer evenwicht in de risicotaxatie van toekomstig gewelddadig gedrag, hetgeen een dynamische en positievere benadering is en mogelijkheden geeft voor risicopreventie. De predictieve validiteit van de SAPROF is goed (De Vries Robbé & De Vogel, 2009). SVR-20, VRAG De SVR-20 en de VRAG richten zich op het voorspellen van seksueel geweld en recidive (Hildebrand, 2001). De Sexual Violent Risk-20 (SVR-20) wordt gebruikt om recidive van seksueel geweld te voorspellen. Er zijn 20 items, onderverdeeld in de volgende drie domeinen: 1. Psychosociale aanpassing (11 items), 2. Seksuele delicten (7 items) en 3. Toekomstplannen (2 items). De predictieve validiteit van de SVR-20 is wisselend, van goed (De Vogel, De Ruiter, Van Beek & Mead, 2004) tot onvoldoende (Schönberger et al., 2008; Blok et al., 2010). De Violence Risk Appraisal Guide (VRAG) (Grann et al., 2000; Quinsey, Harris, Rice & Cormier, 2006) is een actuariële methode. Deze wordt gebruikt om gewelddadige recidive te voorspellen bij geweldplegers met een mentale beperking. Het instrument bestaat uit 12 statische items (opgegroeid bij ouders tot 16 jaar, aanpassingsproblemen op school, g e s c h i e d e n i s v a n a l c o h o l g e b ru i k, re l a t i e s, a n t e c e d e n t e n, t e ru g v a l l e n o p oud gedrag ondanks behandeling, leeftijd, soort geweldpleging, vrouwelijk slachtoffer, persoonlijkheidsstoornis, schizofrenie, psychopathie). De predictieve validiteit van de VRAG is goed (Grann, Belfrage & Tengstrom, 2000). SAVRY De SAVRY richt zich specifiek op adolescenten die met geweld te maken hebben gehad. De Structured Assessment of Violence Risk in Youth (SAVRY) is een risicotaxatiemethode die is ontwikkeld om het geweldsrisico bij adolescenten van 12 tot 18 jaar te kunnen bepalen (Lodewijks, Doreleijers, De Ruiter & Wit-Grouls, 2003). De SAVRY werkt volgens het gestructureerde klinische oordeel en kan worden ingezet in de jeugdforensische praktijk. Het instrument bestaat uit 24 items die onderverdeeld zijn in drie domeinen: 1. Historisch (tien items), 2. Sociaal/contextueel (zes items), 3. Persoonskenmerken (acht items). Ten slotte zijn er ook nog zes risicoverlagende factoren.

21 30 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie Een goede voorspellende waarde werd gevonden voor het individuele domein en voor de risicoverlagende factoren voor jongens, maar niet voor meisjes (Lodewijks, Doreleijers, De Ruiter & Borum, 2008a). WAVR-21 De Workplace Assessment of Violence Risk (WAVR-21) (White & Meloy, 2010) richt zich op het voorspellen van geweld op het werk. Het is een gestructureerd instrument dat bestaat uit statische items en dynamische items, zoals vaardigheden. The Workplace Assessment of Violence Risk (WAVR-21) richt zich op zowel risicofactoren als risicoverlagende factoren (White et al., 2010). Het model refereert aan het pad van geweld zoals omschreven in hoofdstuk 3 (Calhoun et al., 2003). De risicofactoren zijn gericht op: middelengebruik, antecedenten, eerder slachtoffer zijn geweest, psychopathie, p e r s o o n l i j k h e i d s s t o o r n i s s e n, p e r s o o n l i j k v e r l i e s, i n s t a b i l i t e i t i n re l a t i e s, psychotische symptomen, empathie, impulsiviteit, vijandigheid, coping, woede, wapengebruik, arbeidsrelaties, stalken en voorbereidende handelingen voor geweld. Risicoverlagende factoren van de WAVR-21 zijn gericht op sociale steun, op aanpassingsvermogen, op hechting en betrokkenheid bij de omgeving. De validiteit van de WAVR-21 is niet bekend. Wel is er een goede beschrijving aanwezig van de factoren en is iedere factor met wetenschappelijke literatuur onderbouwd. Met uitzondering van de WAVR-21 zijn dit voorbeelden van diagnostische instrumenten, bedoeld voor de kliniek en gericht op het inschatten van de kans op herhaling van bepaalde (gewelddadige) gedragingen (Evers, Vliet-Mulder & Groot, 2000). Dit zijn alle voorbeelden van gestructureerde vormen van risicotaxatie op risicofactoren voor de kans op (herhaald) geweld. Behalve de VRAG (actuarieel instrument), besteden alle instrumenten aandacht aan zowel risicoverhogende als - verlagende factoren. Van de meeste instrumenten is bekend dat metingen worden uitgevoerd aan de hand van vragenlijsten, aangevuld met klinische interviews door psychiaters en psychologen. De WAVR-21 vormt hierop een uitzondering en deze bestaat uit een uitgebreide checklist die door andere beoordelaars, die hiervoor een training hebben genoten, kan worden ingevuld en door een professional (forensisch psycholoog, recherche psycholoog of forensisch psychiater) wordt beoordeeld. Er zijn veel overeenkomsten tussen de besproken instrumenten en voor een goed overzicht worden de factoren van de meetinstrumenten aan de hand van tabellen op een rij gezet. Zij zijn verdeeld in statische / dynamische factoren (risicofactoren) en risicoverlagende factoren.

22 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie 31 De eerste tabel statische factoren gaat over factoren die niet meer zijn te veranderen, maar wel hun invloed kunnen houden op toekomstig gedrag, zoals een justitiële voorgeschiedenis. Tabel I Statische factoren Justitiële voorgeschiedenis of verdachte van (gewelddadige) incidenten HKT-30 HCR-20 START SAPROF SVR-20 VRAG WAVR-21 SAVRY Middelengebruik Persoonlijkheidsstoornissen Psychopathie Instabiliteit van relaties Schending voorwaarden omtrent behandeling of toezicht Gedragsproblemen <12 jaar Slachtoffer geweld <18 jaar Problemen arbeidsverleden Psychotische stoornissen + + Seksuele deviantie + + Hulpverleningsgeschiedenis + Verlies van vriend, geliefde, ouder Eerdere onttrekking aan toezicht Eerdere zelfbeschadiging of suïcidepogingen

23 32 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie In de tweede tabel zijn de dynamische factoren opgenomen, waarbij de interactie met de omgeving een belangrijke rol speelt als het gaat om de uitkomsten van gedrag. Tabel II Dynamische factoren Negatieve opvattingen, vijandigheid, defensief, zwart-wit denken Gebrek aan berouw, schuldgevoel of verantwoordelijkheid Psychotische symptomen (verwardheid, incoherent taalgebruik) Middelengebruik (alcohol, drugs) Impulsiviteit, geen controle over gedrag zoals boosheid, agressie, intimidatie naar anderen HKT-30 HCR-20 START SAPROF SVR-20 VRAG WAVR-21 SAVRY Lage empathie Fixatie Probleeminzicht (gebrek) + + Sociale en relationele vaardigheden Gedachten, intenties of plannen hebben voor moord of dood Niet reageren op behandeling of geen medewerking verlenen Negatieve coping met stress, verlies Wapengebruik/ doodsbedreigingen Arbeidsrelaties (conflicten), schoolproblemen Groot ego, rechtvaardigen gedrag Pathologisch liegen + Vlakke emoties, zware gemoedstoestand Acculturatieproblematiek + Woede/grieven/wraak + Belaging (stalking) of veiligheidszones verbreken + + +

24 Bijlage II Methodieken van risicotaxatie 33 Kunstmatige charme Op zoek naar prikkels/ sensatie Manipulatie Parasiterende leefstijl Isoleren, vermijding + In de derde tabel staan de risicoverlagende factoren en deze zijn gericht op de toekomst, zoals de mate waarin iemand een levensdoel of een dagbesteding heeft, of de mate waarin voldoende steun aanwezig is om met stresserende omstandigheden om te gaan. Dit zijn eveneens dynamische factoren, maar deze factoren worden als risicoverlagend gezien op de kans voor geweldpleging (De Vogel et al.,2007; Rogers, 2000). Tabel III Risicoverlagende factoren Sociale steun, netwerken, hechting Overeenstemming over voorwaarden (toezicht) HKT-30 HCR-20 START SAPROF SVR-20 VRAG WAVR-21 SAVRY Veerkracht + Pro-sociale betrokkenheid + Materiële indicatoren + + Dagbesteding, levensdoel, positieve gerichtheid op school of werk Vaardigheden, onderhandelen, assertiviteit Hechte band met > één volwassene Hulp zoeken + +

25

26 Bijlage III Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid (Cohen s kappa) Naam Variabele Cohen s kappa Cognitieve vervormingen rechtvaardiging.618 Cognitieve vervormingen zwart-wit-denken.645 Cognitieve vervormingen wantrouwen.759 Cognitieve vervormingen vergroten gebeurtenissen.731 Incoherent taalgebruik.696 Emotionele uitbarsting.673 Concrete belangen verwezenlijken.641 Verworven rechten verdedigen.67 Wraak.587 Angst aanjagen.718 Fixatie.628 Verwardheid.806 Sociaal isolement Onbekend Haat / walging.689 Boosheid.694 Machteloosheid.932 Persoonlijk verlies / negatieve coping.602 Pijn Pijn / gekwetst Pijn / leven geven voor ander doel.494 Zware gemoedstoestand of suïcidale neigingen.936 Berouw Bedreigingen.817 Dreiging media Financiële tegemoetkoming.628 Locatie.642 Datum Tijd Cijfers Modus operandi schietwapen 1 Modus operandi steekwapen

27 36 Bijlage III Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid (Cohen s kappa) Modus operandi explosieven 1 Modus operandi nucleaire wapens 1 Modus operandi zeden Modus operandi anders.73 Modus operandi afwezig.801 Prosociale betrokkenheid.401 Positieve coping.482 Verwijzing naar ouders Verwijzing naar broers / zussen Verwijzing naar andere familie Verwijzing naar eigen kinderen 1 Verwijzing naar echtgeno(o)t(e) 1 Verwijzing naar vrienden Verwijzing naar psychiater Verwijzing naar psycholoog.656 Verwijzing naar andere naaste personen 1 Verwijzing naar andere personen.909 Voegwoorden.802 Scheldwoorden.845 Capital letters / dik gedrukt.703 Noot: De in de Tabel geeft aan, dat SPSS geen kappa kon berekenen, omdat de variabele een constante was. Bijvoorbeeld de variabele pijn (gekwetst) werd zowel door beoordelaar 1 als beoordelaar 2 niet in de brieven geobserveerd. Zij scoorden beiden dit aspect op niet aanwezig. Een aantal kenmerken werd geoperationaliseerd in deelkenmerken, om ze beter meetbaar te maken, waaronder cognitieve vervormingen, modi operandi, verwijzingen naar anderen, negatieve coping, positieve coping en boosheid. Het verklaart de hoeveelheid kenmerken. Van het kenmerk zelfverwijzingen (ik) werd de kappa niet berekend. Het aantal zelfverwijzingen werd voor iedere 10 regels in de brief geteld. De kappa werd dus alleen berekend voor de nominale of categorische variabelen.

28 Bijlage IV Frequentietabellen Tabel I Aantal personen dat wel of niet verdacht is van een strafbaar feit (n=53 personen) Wapen Geweld (moord, doodslag) Mishandeling Onbekend 64% 47% 66% 55% Niet aanwezig 26% 26% 26% 26% Aanwezig 10% 27% 8% 19% Vernieling Totaal 100% 100% 100% 100% Tabel II Vorm brief (n=278 brieven) Totaal Uitgetypte brief Handgeschreven brief Online contactformulieren Kaart Geschreven en uitgetypt 100% 41% 24% 23% 8% 2% 1% 1% Anders (afbeeldingen) Tabel III Motieven voor dreigbrieven (n=278) Motieven Dreigbrieven n=125 Niet-strafbare dreigbrieven n=153 Emotionele uitbarsting 33% 27% Concrete belangen verwezenlijken 37% 35% Verworven rechten verdedigen 29% 37% Wraakgevoelens 34% 13% Angst aanjagen 37% 0% Fixatie 6% 25% Verwardheid 42% 73% Sociaal isolement 1% 2%

29

30 Bijlage V Validatie groep verdachte personen (Selectiviteit) Om vast te stellen of de groep personen (n=53), waarvan bekend was dat zij wel of niet als verdachte zijn aangehouden voor een delict significant verschilde (qua emotiewoorden, functiewoorden en kenmerken die risicoverhogend zijn) van de groep, waarvan dit niet bekend was (n=97), werd de chi-kwadraattoets toegepast. Met deze toets werden binnen de groep van de unieke, of eenmalige briefschrijvers (n=150) de (significante) verschillen van de twee groepen onderzocht. Het doel hiervan was om de mate van selectiviteit van deze groep personen te toetsen. Hieruit bleek dat de groep (n=53) op 6 kenmerken significant verschilde ten opzichte van de groep, waarvan niet bekend was of zij als verdachte zijn aangehouden voor een strafbaar delict. Dit betrof de kenmerken: cognitieve vervormingen, incoherent taalgebruik, verwardheid, voegwoorden, angst aanjagen en het benoemen van modi operandi (Tabel I). Tabel I Verschillen tussen groepen : wel, of niet verdachte zijn voor een strafbaar feit en de personen waarvan dit kon worden vastgesteld (n=150 brieven) Kenmerken Onbekend n=97 Wel, of niet verdachte n=53 2 (1) Angst aanjagen 33% 7%.000** Verward 1 34% 59%.004** Incoherente taal 67% 87%.008** Voegwoorden 2 46% 64%.037* Modi operandi 3 41% 24%.041* Cognitieve vervorming 63% 81%.021* Noot. * p<.05, ** p< Bijvoorbeeld complottheorieën. De schrijver was er bijvoorbeeld van overtuigd te worden achtervolgd of afgeluisterd. 2 Bijvoorbeeld: terwijl, nadat, behalve, omdat, want, opdat, als, indien, mits, tenzij. 3 Voorbeelden die dan genoemd waren zijn: schietwapens, steekwapens, explosieven en bijvoorbeeld poederbrieven waarvan de inhoud veelal waspoeder of meel bleek te zijn. Het percentage modi operandi bij de niet-strafbare dreigbrieven geeft aan dat er in de plaats van bedreiging sprake was van een hang naar intimiteit, waarbij werd geschreven hoe men hierbij het liefst te werk zou gaan om in de nabijheid te komen.

31 40 Bijlage V Validatie groep verdachte personen (Selectiviteit) Toelichting Cognitieve vervormingen bleken voor 81% aanwezig te zijn bij de groep personen van wie bekend was, dat zij wel of niet zijn aangehouden als verdachte voor een delict. Dit verschilde significant ten opzichte van de groep personen, van wie dit niet kon worden vastgesteld (63%). Andere verschillen waren: incoherent taalgebruik (87% vs. 67%), verwardheid (59% vs. 34%) en de aanwezigheid van voegwoorden in de brieven (64% vs. 46%). Deze waren in verhouding meer aanwezig bij de wel of niet verdachte groep. Kenmerken die nauwelijks aanwezig waren bij die groep personen die wel of niet verdacht waren, maar wél significant verschilden ten opzichte van de onbekende groep, waren achtereenvolgens: angst aanjagen (7% vs. 33%) en modi operandi (24% vs. 41%). Voor de andere 12 resterende kenmerken, namelijk haat-wraak, boosheid, fixatie, machteloosheid, zware gemoedstoestand, gebrek aan berouw, het noemen van details, negatieve coping, positieve coping, pro-sociale betrokkenheid en het gebruik van het aantal zelfverwijzingen waren er geen significante verschillen tussen deze groepen.