PUK SPUI GEDEMPTE GRACHT: Reconstructie en restauratie in plaats van ontwikkeling.

Transcriptie

1 16 januari 2017 PUK SPUI GEDEMPTE GRACHT: Reconstructie en restauratie in plaats van ontwikkeling. van de restauratie van een kerk of haventje wordt je niet rijk; tenzij je de spin-off meerekent van wat het doet voor een heel gebied Op verzoek van de fractie van de Partij voor de Dieren hebben we gekeken naar het Plan Uitwerkings Kader dat het college heeft opgesteld in september Hieronder geven we ons commentaar. De kritiek op voorliggend Plan Uitwerkings Kader is kortweg dat de opstellers zich vooral hebben laten leiden door het verstrekkende saneringsplan dat de eigenaar eerder heeft ingediend. Hoe begrijpelijk dat ook is, dat levert een ongemakkelijk compromis dat zich geen rekenschap geeft van de status en waarde van het gebied. Daarom is het te waarderen dat het PUK zich door een historische beschrijving rekenschap geeft van verleden en ontwikkeling, maar verder helemaal geen herkenbare verbinding legt met het feitelijke plankader dat voor de uitwerking wordt voorgesteld. De eerste droge constatering is dat dit PUK in strijd is met de waardestelling van de aanwijzing van de minister en de toelichting daarop. Daarmee is het in strijd met de dubbelbestemming waarde-cultuurhistorie van het bestemmingsplan zonder nadere motivatie.

2 De historische analyse lijkt daardoor een feel-good excuus te zijn voor een zo intensief mogelijke ontwikkeling waarbij de specifieke eigenheid van de locatie geweld aan wordt gedaan. Bovendien wordt hiermee beloond dat de Stichting Levi Lassen decennialang achterstallig onderhoud heeft opgebouwd dat zij nu alsnog in een saneringsvoorstel beloond ziet. Dat is een verkeerde stimulans en een verkeerd stedelijk beleid. * het PUK biedt de monumenten daargelaten geen enkel inzicht in aangetroffen bouwhistorie en nog aanwezige waarden. Daarmee benoemt het die waarden niet als kaders voor welke uitwerking ook. Dat geldt de structuur van erven en ontsluitingen, de structuur van de resterende bebouwing en de waardestelling van resterende kozijnen, muurwerk, spanten en gebinten. * het PUK biedt geen waardestelling in de aangetroffen architectuur. Het 30-er jaren pand aan de Gedempte Gracht is één enkele mindere invulling die in 1 klap duidelijk maakt dat we hier een stukje overleverde, levende stad hebben en geen decor. * het PUK bepleit appartementen te bouwen met zicht op de Nieuwe Kerk en de tuin eromheen. Dat is een bebouwingstype met een maatvoering en oriëntatie die volstrekt wezensvreemd is aan het gebied. * het PUK bepleit het bouwen van een massieve, grootschalige plak waarvoor de historische gevels blijven staan als Potemkin stad, als suggestie. Het is evident dat vanuit de omringende bebouwing, vanuit de tuin om de Nieuwe Kerk dit direct als nep ervaren zal worden. * het PUK bepleit het dak van die massieve plak te beschouwen als een tweede maaiveld : newspeak die volstrekt in strijd is met de typologische binnenstedelijke ontwikkeling van elke Hollandse stad, en den Haag in het bijzonder. Temeer omdat dit tweede maaiveld direct zichtbaar zal zijn vanuit de aangrenzende, hoger gelegen tuin om de Nieuwe Kerk. * het PUK beperkt de renovatie/restauratie aanpak tot de enkele monumenten

3 * het PUK zet de deur open de gevelrij aan de Gedempte Gracht te slopen en te vervangen door nieuwbouw: de architectonische waarden gaan daarmee verloren. * het PUK zet de deur wagenwijd open om de woonfunctie op de verdiepingen uit te breiden door kapverdiepingen op de gebouwen toe te voegen. Hiermee wordt de typologische kom-af van de panden verontachtzaamd, inclusief de ontsluiting en het aantal verdiepingen. De bebouwingshoogte kan worden verhoogd tbv een betere aansluiting op de hogere panden van de Markthof. * het PUK zet de ontwikkelaar op het verkeerde been. Hier behoort een veel behoedzamer aanpak te worden gevolgd, in lijn met de aanwijzingstekst van de minister.

4 WAT DAN WEL? * behoud de maatvoering en structuur van erven en kavels inventariseer de ontsluitingen van voorhuizen, hoven, achterhuizen en achtererven. * bedenk traditionele woningtypes al dan niet met bijzondere woonvormen die optimaal kunnen profiteren van de unieke mogelijkheden die dit biedt. * inventariseer waardevolle bouwmaterialen en hergebruik deze in de reconstructies van achterhuizen wanneer die door het achterstallig onderhoud te ver heen zijn. RIJKSBESCHERMD STADSGEZICHT CENTRUM De aanwijzingstekst van de minister voor het rijksbeschermd stadsgezicht Centrum en de toelichting erop vertellen veel over de omgeving van het Spui, de sloop van een huizenblok om er rond 1650 de Nieuwe kerk te bouwen pal tegenover de in het veen gelegen waterstad van het Spuikwartier, tussen Haagse Beek/Hofvijver en de Trekvliet. Gezien de naoorlogse saneringsplannen rond Oranjebuitensingel, Centraal Station en Turfmarkt wordt hoge waarde toegekend aan de stedenbouwkundige structuur die nog rest. En sinds de aanwijzing van de minister en de toelichting erop is de hoeveelheid sloop- en nieuwbouwplannen nauwelijks afgenomen zonder dat de aangetroffen waardes ervaarbaar zijn geborgd. Dat is een wrange constatering. Zo werd eind jaren 80 een plan gemaakt waarbij het drieluik van de Nieuwe Kerk temidden van de lage bebouwing van Amsterdamse Veerkade tot Gedempte Gracht. De latere bebouwing van Theater aan het Spui hield daar niet echt rekening mee het zwarte lagere Filmhuis-blokje is om die reden toegevoegd door architect Hertzberger. De bebouwing hoek Spui-Gedempte Gracht is het enige dat in de verre omgeving dat nog herinnert aan maat en schaal van de oorspronkelijke stedelijke verdichting hier, de bewoning, de bedrijvigheid op straat en op achtererven en bleekveldjes. De bijzondere doorwerkte architectuur van de kerk, de voor die tijd barokke vrije plaatsing en de verwantschap met de 18 e -eeuwse woonhuisarchitectuur is van bijzonder belang om te begrijpen waarom deze Nieuwe Kerk temidden van zoveel grove nieuwbouw staat.

5 Binnen dit geheel is de historisch gegroeide drie--eenheid van regerings-- centrum, burgerlijk centrum en centrum van handel en nijverheid in structuur en beeld nog goed herken-- baar in de stadsdelen Binnenhof en omgeving, Sint Jacobskerk en omgeving en de iets jongere 'water-- stad' rond de Nieuwe Kerk ten zuidoosten daarvan, al manifesteert die laatste benaming zich thans meer in de lokale straatnamen dan in de feitelijke situatie. In tegenstelling tot de oudere stadsdelen kent het Spuikwartier geen duidelijk centrum of het moest zijn de 17de--eeuwse Nieuwe Kerk met het omringende kerkhof. Dat is dan ook het enige bijzondere ruimtelijke accent in dit stadsdeel. De oudste kern daarvan, gelegen tussen Spuistraat, Spui, Gedempte Gracht en Wagenstraat, is vrijwel geheel opgeslokt door het huidige kernwin-- kelcentrum. Hoewel er door cityvorming en sanering veel uit het verdere verleden verloren is gegaan, vertoont het Spuikwartier, voor wat ervan resteert, nog diverse kenmerken van de vroegere handel-- en nijverheidsbuurt met zijn typerende koppeling van woon-- en werkfuncties, veelal in hetzelfde pand. Ook nu nog treft men hier een naar verhouding groot aantal opslag-- en werkplaatsen aan.

6 In het gehele beschermde gebied is de historisch--ruimtelijke structuur, dat wil zeggen het historische patroon van straten, stegen, open ruimten en waterlopen, in samenhang met de schaal van de bebouwing ter plaatse, zoals in het voorgaande geschetst, van belang

7 .

8

9 TURFMARKT EN HOUTMARKT TEGENOVER DE NIEUWE KERK GROOT EN KLEIN IN DE KRANESTRAAT

10 DE NIEUWE KERK ALS MIDDDEN VAN EEN DRIELUIK

11