Evaluatie verkiezing Tweede Kamer 17 maart 2017

Transcriptie

1 Evaluatie verkiezing Tweede Kamer 17 maart 2017 Voorbereidingen pagina 2 Stembureaus / stemlokalen pagina 2 Stembureauleden pagina 2 Publicatieborden pagina 3 Instructie stembureauleden pagina 3 Website pagina 3 Drukwerk pagina 3 Inrichting stembureaus pagina 4 Woensdag 15 maart 2017 pagina 4 De verkiezingsdag pagina 4 Tellen op lijstniveau op het stembureau pagina 5 Donderdag 16 maart 2017 pagina 6 Gemeentelijk Stembureau (GSB) / centrale stemopneming pagina 6 Telteams pagina 6 Telduur per stembureau pagina 7 Voorlopige en definitieve telling pagina 8 Overzicht afwijkingen voorlopige en definitieve telling pagina 9 Aanbevelingen pagina 11

2 2 Voorbereidingen Deze verkiezing heeft zich gekenmerkt door een zeer hoge opkomst van 86,26% en de deelname van veel partijen en dus zeer grote stembiljetten. Verder kenmerkte deze verkiezing zich door veel incidenten door het hele land. Te denken valt dan aan een tekort aan stembiljetten, vervroegde (maar ook verlate) sluiting van stembureaus. Een goede voorbereiding heeft bij ons voorkomen dat zich incidenten hebben voorgedaan. Stembureaus stemlokalen Op 19 juli 2016 heeft het college bepaald dat het aantal stembureaus voor een verkiezing van de Tweede Kamer 27 is. Vooral voor deze verkiezing is gebleken dat dit relatief hoge aantal stembureaus zeer goed heeft gewerkt. Wachtrijen zijn zeer beperkt gebleven, ondanks de hoge opkomst. Verder is het tellen, door spreiding van de kiezers over de stembureaus, vlot verlopen. Uitzondering hierop was het gemeentehuis die met een opkomst van maar liefst 140% wel een héél hoge opkomst had. De locaties waar een stembureau gepland was, zijn in november 2016 aangeschreven met de vraag of de locatie beschikbaar zou zijn voor de verkiezingen. Bij stembureau 5, de Bebsel bleek dat de reguliere zaal niet beschikbaar was waardoor moest worden uitgeweken naar het voorcafé. Dit is te laat opgemerkt. Het voorcafé is ons inziens niet geschikt om als stembureau te fungeren. Vooral de toegang voor minder validen is niet goed. Verder is er ook weinig ruimte om stembiljetten te tellen. Om de toegang toch zo geschikt mogelijk te maken is het trottoir voor de ingang van het voorcafé aangepast. Ook stembureau 6, Gijmink bleek moeilijk toegankelijk voor minder validen doordat het erg zwaar is toegangsdeur te openen. In z n algemeenheid moet de toegankelijkheid van stembureaus eens goed onder de loep worden genomen. Formeel moet tenminste 25% van de stembureaus voldoen aan de zogenaamde Integrale Toegankelijkheidsstandaard (ITs). Wij streven ernaar alle stembureaus volledig toegankelijk te maken voor iedereen. De verwachting is dat dit binnenkort een wettelijke bepaling wordt. Stembureauleden In november zijn alle potentiele stembureauleden door ons benaderd met de vraag of zij zitting willen nemen op een stembureau. De animo hiervoor bleek groot. Een aanvullende actie om stembureauleden te werven was niet nodig. Een aantal mensen is niet opnieuw benoemd als lid van een stembureaulid. De reden hiervoor is dat van deze mensen, met name vanwege fysieke ongemakken, niet verlangd kan worden een lange verkiezingsdag vol te maken. Er zijn in totaal 142 mensen benoemd als stembureaulid. 7 van deze mensen hebben afgezegd vanwege ziekte of andere dringende zaken. De reservelijst bestond uit 10 personen en was dus bijna uitgeput. Ook op de verkiezingsochtend zelf zijn nog mensen vanwege ziekte vervangen.

3 3 We kunnen constateren dat ons bestand met stembureauleden vergrijst. Oudere stembureauleden zullen een keer stoppen. Er moet worden voorkomen dat er een gebrek komt aan ervaren stembureauleden. Daarom moet er een verjongingsslag worden doorgevoerd. Publicatieborden Het college heeft ervoor gekozen om de oude publicatieborden niet langer te plaatsen. In plaats daarvan is gekozen voor zogenaamde trotters. Deze trotters zijn neergezet op 10 zichtlocaties in de gemeente. De reactie op de trotters is zeer positief. 2 dagen na de verkiezingen waren de trotters alweer verwijderd. In sommige gevallen is de trotter niet ideaal geplaatst. Hier zal bij de volgende verkiezing aandacht aan besteed worden. Instructie stembureauleden De verplichte instructie van stembureauleden heeft in verschillende groepssessies plaatsgevonden. Pas na de instructie gevolgd te hebben, zijn de stembureauleden formeel benoemd. In het verleden is al eens geëxperimenteerd met e-learning. Hierbij liepen wij tegen nogal wat problemen aan. Dit had voornamelijk te maken met de digivaardigheden van potentiele stembureauleden. Ik blijf desondanks vervent voorstander van een e-learningprogramma. Een dergelijk programma dwingt stof goed tot je te nemen. Ook is er een verplichte eindtoets aan verbonden. De voorzitters zijn op de dag voor de verkiezingen extra geïnstrueerd over onder meer de telling en het invullen van het proces verbaal. Ook hebben zij tijdens deze bijeenkomst de verkiezingskoffer ontvangen. Dit had als voordeel dat voorzitters direct naar binnen konden bij de stembureaus. Voorheen moesten zij wachten op de buitendienst. Website Ook dit jaar is er weer een minisite verkiezingen opgetuigd. Nieuw dit jaar was dat een verzoek om een schriftelijke volmacht, een kiezerspas, een verzoek om per brief te en de aanvraag van vervangende stem pas met behulp van Digid kon worden aangevraagd. Dit had wat opstartproblemen die gelukkig tijdig zijn onderkend en opgelost. De les hierbij is dat naast het testen in de testomgeving ook een test in de productieomgeving zeker niet overbodig is. Hier is te weinig aandacht aan geschonken Drukwerk stempassen Op donderdag 2 februari zijn de bestanden voor het aanmaken van de stempassen verzonden. Voorafgaand aan de verzending is met de drukker (Datab) een bewerkersovereenkomst afgesloten. De bestanden zijn via een beveiligde SFTP verbinding verzonden. In tegenstelling tot andere jaren zijn de stempassen direct naar de bezorger (Sandd) afgezonden. Voorheen ontvingen wij de stempassen eerst zelf waarna ze door Sandd werden opgehaald. Het lichten van de stempassen (de stempas van oa overleden personen worden niet verstuurd) is ook door Sandd gebeurd. Dit levert ons veel tijdwinst op en is prima verlopen. Omdat ook Sandd gegevens van onze inwoners bewerkt, is met hen ook een bewerkersovereenkomst afgesloten. De verzending ging hier echter met beveiligde

4 4 bestanden via de mail. Ik heb aangegeven in de toekomst alleen nog met een beveiligde SFTP verbinding met hen te willen communiceren. Op 24 februari zijn de stempassen bezorgd. Hierover zijn nagenoeg geen klachten ontvangen. kandidatenlijsten De huis-aan-huis kandidatenlijsten zijn op 7 maart verspreid. Een week voor de verkiezingen. Dit is wat mij betreft wat aan de late kant. Dit had echter te maken met beroepsprocedures waardoor de kandidatenlijsten pas laat definitief werden. We streven er bij de komende verkiezingen naar de huis-aan-huis kandidatenlijsten, 2 weken voor de verkiezingen te versturen. Er zijn 10 verzoeken om per brief te mogen ontvangen. Er zijn 34 schriftelijke volmachtbewijzen afgegeven. Er zijn 61 kiezerspassen afgegeven. Er zijn 41 vervangende stempassen afgegeven. Inrichting stembureaus De stembureaus zijn in de dagen voor de verkiezingen ingericht door Gildebor. Buiten het feit dat een enkel stemhokje in de sloot is beland, zijn daar geen bijzonderheden over te melden. Dit is prima verlopen evenals het opruimen van de stembureaus. Tijdens de inrichting zijn ook de stembussen geplaatst met daarin alle benodigdheden voor het stembureau. Voorheen werd dit pas op de verkiezingsochtend gebracht. Woensdag 15 maart 2017 De verkiezingsdag Vanaf 6:30 zijn de stembiljetten door Gildebor verspreid. Bij voorgaande verkiezingen brachten zij ook de overige stukken voor de verkiezingen op de verkiezingsochtend. Deze stukken zijn echter al de avond voor de verkiezing opgehaald door de voorzitters. Overige materialen zijn in de stembus door Gildebor bij de inrichting al gebracht. Voordelen hierbij zijn dat de voorzitters niet hoeven te wachten op stukken en zij al direct aan de slag kunnen. Het rond brengen gaat ook veel sneller. Verder zijn de werkzaamheden voor het verkiezingsteam op de verkiezingsochtend hierdoor veel minder. Voor herhaling vatbaar dus. Tijdens de verkiezingsdag hebben er zich geen incidenten voorgedaan. In geen enkel proces-verbaal is zelfs maar een bezwaar of opmerking van een kiezer opgenomen. Niet eerder vertoond. Wat vooral opviel was dat er rijen voor het stembureau stonden. Rond 18:00 kwamen er een aantal meldingen dat een drietal stembureaus zonder stembiljetten zouden kunnen komen te zitten. Alle drie stembureaus hadden een opkomst boven de 100%. Dit is opgelost door de extra voorraad aan te spreken en door stembiljetten van stembureaus met een lagere opkomst door te schuiven. Alle meldingen zijn binnen 15 minuten opgelost. Alle stembureaus hadden om mee te beginnen tenminste zoveel stembiljetten als er opgeroepen kiezers waren. Om 21:00 zijn de stembureaus dicht gegaan. Bij een enkel stembureau bleek de sleutel van een stembus zoek te zijn geraakt. Ook dit is binnen afzienbare tijd met een reservesleutel opgelost. Vanaf 22:15 kwamen de eerste uitslagen van de stembureaus telefonisch binnen. De laatste voorlopige uitslag was op 16 maart om 00:30 uur binnen.

5 5 Tellen op lijstniveau op het stembureau Gemiddelde teltijd op het stembureau is 2,5 uur. Variërend van 1,5 uur voor een klein stembureau tot 4 uur voor een heel groot stembureau. Er was behoefte aan met name uitvouwpersoneel. In sommige gevallen nam alleen al het uitvouwen een uur in beslag. Om nog accurater te kunnen tellen pleit ik ervoor om het stembureau (muv de voorzitter) na 21:00 te dechargeren en een fris telteam in te zetten. Alle voorzitters waren voor 01:00 terug in het gemeentehuis met het proces verbaal van de voorlopige telling. De verzegelde stembussen met daarin de stembiljetten zijn na telling direct door Gildebor opgehaald en s-nachts opgeslagen in een kluis. Ook dit was nieuw, maar is zeer goed verlopen. De werkzaamheden in de backoffice zijn initieel door 1 persoon gedaan. Dit bleek te weinig, omdat naast reguliere verkiezingswerkzaamheden ook de functie van vraagbaak wordt vervuld. De komende verkiezing moet de backoffice na sluiting van de stembureaus tenminste door 2 personen bemenst zijn. Om 1:30 zijn de werkzaamheden door het verkiezingsteam afgesloten.

6 6 Donderdag 16 maart 2017 Gemeentelijk Stembureau (GSB) / centrale stemopneming Het GSB had zitting op de begane grond in de ruimte naast burgerzaken (coördinatieruimte). De coördinatieruimte was permanent bezet. Te allen tijde was bekend waar een stembus was. Nog niet getelde bussen werden opgeslagen in archiefkluis. Getelde bussen werden via het GSB in afgesloten ruimte tegenover archiefkluis opgeslagen. Telleiders zijn vooraf apart geïnstrueerd. Processen verbaal en tellijsten waren voor zover dat kon ingevuld. Dit was ook een verbetering tov laatstgehouden experiment. Als rekenhulp is de Ondersteunende Software Verkiezingen (OSV) gebruikt. Deze software mocht niet meer gebruikt worden voor de berekening van de uitslag maar dus nog wel als rekenhulp. In tegenstelling tot eerder experiment werden de bijlagen bij PV model II gaandeweg de dag ingevuld aan de hand van de door OSV gegenereerde bestanden. Dit leverde veel tijdswinst op. Bij vorig experiment werd gewacht tot het laatste stembureau in OSV werd ingevoerd. Proces Verbaal Model II is onnodig uitgebreid. Het proces verbaal bevatte voor onze gemeente maar liefst 802!! pagina s. Ik pleit ervoor PV model II te vereenvoudigen op een zodanige wijze dat alleen de totaaltellingen daarin weergegeven zijn. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van tellingen per gewenst telgebied (zoals gemeentedeel, stemdistrict) Telteams De telling is gebeurd door 6 telteams van 5 personen. Eén daarvan is telleider. Alleen de telleider heeft contact met GSB. Verder hebben leden van het GSB meegeteld. Sommige telteams hadden daardoor 6 leden gestart, laatste telteam klaar. Tussendoor lunch (45 minuten) en diner (45 minuten). Het maakt veel verschil of er al gesorteerd is op lijsttrekker of niet. Ook de wijze waarop zaken weer in de stembus zijn gedaan heeft invloed op de telduur. Netjes = korter tellen. Wij hebben vastgesteld dat het aantal telteams te klein is. Sommige teams hebben 4 stembureaus geteld. Het maximum ligt wat ons betreft op 2 en maximaal 3 als er kleinere stembureaus zijn. Dit betekend in ons geval de inzet van 10 telteams. Er is door ons kennelijk te weinig rekening gehouden met de grootte van de stembiljetten en de grote opkomst. Niet alle ruimtes en de inrichting daarvan bleken voor deze verkiezing toereikend. Te weinig ruimte en te weinig aflegmogelijkheden. Onvoldoende rekening gehouden met grootte van biljetten. In navolging van Borne is het wenselijk dat in het vervolg moet worden uitgeweken naar een sporthal/zaal of andere grote ruimte. Verder is vastgesteld dat de telprocedure bij afwijkingen vaak omslachtig en daardoor erg tijdrovend is. Het ministerie wordt voorgesteld in ieder geval altijd de stempassen te tellen. Verder stellen wij voor bij een afwijking van het aantal stembiljetten tov het aantal toegelaten kiezers van ten hoogste 3, dit aantal als afwijking te accepteren en niet nog eens te gaan tellen. De ervaring leert dat er dan opnieuw afwijkingen worden geconstateerd. Is de afwijking groter, dan worden de stembiljetten nogmaals herteld.

7 7 Telduur per stembureau Nr kiezers opgeroepen Opkomst teltijd in minuten in uren ,74% 240 4, ,62% 45 0, ,93% 120 2, ,64% 110 1, ,74% 120 2, ,22% 60 1, ,09% 70 1, ,31% 120 2, ,00% 180 3, ,27% 120 2, ,45% 90 1, ,96% 80 1, ,31% 45 0, ,10% 90 1, ,29% 180 3, ,77% 35 0, ,76% 55 0, ,26% 80 1, ,79% 60 1, ,84% 120 2, ,22% 180 3, ,94% 180 3, ,24% 100 1, ,75% 80 1, ,00% 90 1, ,69% 40 0, ,85% 150 2, ,26% gemiddeld > 105 1,75

8 8 Voorlopige en definitieve telling Als de voorlopige en definitieve telling op partijniveau met elkaar worden vergeleken, dan worden op partijniveau 75 verschillen aangetroffen. Er zijn 11 partijen waarbij geen verschil zit tussen de voorlopige en definitieve uitslag. PARTIJ voorlopig definitief verschil VVD PVDA PVV SP CDA D CU GL SGP PvdD PLUS OP VNL DENK NW FvD DBB VP GP PP Art NS LidK uitgebrachte Blanco Geldige Ongeldige Aantal Kiezers Opgeroepen Opkomst % 86,21 86,26 0,05 Als de voorlopige en definitieve telling met elkaar worden vergeleken, dan zijn er op stembureau-niveau 141 verschillen aangetroffen. Er zijn slechts 5 stembureaus waarbij de definitieve telling overeenkomt met de voorlopige. Zie overzicht hieronder. Verschillen op kandidaatniveau zijn niet onderzocht. Wij beschikken immers niet over de voorlopige uitslag op kandidaatniveau. Oorzaken van de afwijkingen zijn niet goed aan te wijzen. Misschien is er wat minder nauwkeurig geteld op de stembureaus omdat de volgende dag de definitieve telling zou plaatsvinden. Er is echter wel op gehamerd ook de telling op het stembureau nauwgezet uit te voeren. Ook kan vermoeidheid aan het eind van een lange verkiezingsdag een rol spelen. Verder bestaat de indruk dat niet op alle stembureaus geteld wordt volgens de instructie. Ook dit werkt fouten in de hand. Verder zal ook de grote opkomst een rol hebben gespeeld. Team verkiezingen was om 20:45 klaar met de werkzaamheden. De zitting van het Gemeentelijk Stembureau heeft om 21:15 uur plaatsgevonden in de Raadzaal.

9 9 Overzicht afwijkingen voorlopige telling ten opzichte van definitieve telling Nr Stembureau VVD PVDA PVV SP CDA D66 CU GL SGP PvdD 50+ OP VNL DENK NW FvD DBB VP GP PP Art 1 NS LidK Uitgebrachte Blanco Geldige Ongeldige Aantal kiezers Aantal opgeroepen Opkomst % 1 Gemeentehuis Hof van Twente voorlopig ,50% definitief ,74% afwijkingen ,24% 2 Zorgcentrum de Stoevelaar voorlopig ,53% definitief ,62% afwijkingen ,09% 3 o.b.s. De Whee, locatie de Wiekslag voorlopig ,93% definitief ,93% afwijkingen ,00% 4 SG De Waerdenborch voorlopig ,64% definitief ,64% afwijkingen ,00% 5 Zalencentr. De Bebsel voorlopig ,58% definitief ,74% afwijkingen ,16% 6 Villa 70, t Gijminkhuis voorlopig ,22% definitief ,22% afwijkingen ,00% 7 Kantine sporthal de Mossendam voorlopig ,01% definitief ,09% afwijkingen ,08% 8 WOZOCO/woon- zorgcentrum voorlopig ,31% definitief ,31% afwijkingen ,00% 9 Cultureel centrum het Beaufort voorlopig ,00% definitief ,00% afwijkingen ,00% 10 Gebouw 'n Veern hof voorlopig ,27% definitief ,27% afwijkingen ,00% 11 Buurtgebouw Stokkum voorlopig ,60% definitief ,45% afwijkingen ,15% 12 OBS Elserike voorlopig ,46% definitief ,96% afwijkingen ,50% 13 obs Brookschole voorlopig ,31% definitief ,31% afwijkingen ,00% 14 Woonzorgvoorziening Anholtskamp voorlopig ,10% definitief ,10% afwijkingen ,00% 15 gemeenschapscentrum de Pol voorlopig ,29% definitief ,29% afwijkingen ,00% 16 Gemeenschapscentrum Esbrook voorlopig ,77% definitief ,77% afwijkingen ,00% 17 Gemeenschapscentrum 't Kempke voorlopig ,76% definitief ,76% afwijkingen ,00%

10 10 Nr Stembureau VVD PVDA PVV SP CDA D66 CU GL SGP PvdD 50+ OP VNL DENK NW FvD DBB VP GP PP Art 1 NS LidK Uitgebrachte Blanco Geldige Ongeldige Aantal kiezers Aantal opgeroepen Opkomst % 18 Gemeenschapscentrum De Marke voorlopig ,37% definitief ,26% afwijkingen ,11% 19 Gemeenschapscentrum De Hoff voorlopig ,79% definitief ,79% afwijkingen ,00% 20 Parochiehuis voorlopig ,75% definitief ,84% afwijkingen ,09% 21 PC Basisschool Rannink voorlopig ,89% definitief ,22% afwijkingen ,33% 22 Basisschool Erve Hooyerinck voorlopig ,86% definitief ,94% afwijkingen ,08% 23 Woonzorgcentrum De Wieken voorlopig ,14% definitief ,24% afwijkingen ,10% 24 Woonzorgcentrum Herfstzon voorlopig ,11% definitief ,75% afwijkingen ,36% 25 Cultureel centrum Herberg de Pol voorlopig ,88% definitief ,00% afwijkingen ,12% 26 RK Petrusschool voorlopig ,69% definitief ,69% afwijkingen ,00% 27 Basisschool De Toonladder voorlopig ,85% definitief ,85% afwijkingen ,00% Totaal voorlopig ,21% definitief ,26% Totaal 141 afwijkingen

11 11 Aanbevelingen / verbeterpunten - De toegankelijkheid van alle stembureaus voor minder-validen moet eens goed onder de loep worden genomen. - Er moet aandacht worden besteed aan verjonging van het bestand van stembureauleden. - De locatie van de trotters (publicatiebord) in Hengevelde en Diepenheim heroverwegen. - Digitale producten voor verkiezingen, zoals de aanvraag van een vervangende stempas, naast testen in de testomgeving ook in de productieomgeving onderwerpen aan een grondige test. - Als er bestanden met persoonsgegevens worden uitgewisseld met derden, alleen nog via beveiligde SFTP verbinding. Dit met betrokken partijen communiceren. - We streven er bij de komende verkiezingen naar de huis-aan-huis kandidatenlijsten, 2 weken voor de verkiezingen te versturen. - De backoffice Burgerzaken moet na sluiting van de stembureaus tenminste door 2 personen bemand zijn. - In overweging nemen om stembureaus (muv de voorzitter) na 21:00 te dechargeren en een fris telteam in te zetten. - Blijvend aandacht besteden aan de doorontwikkeling van het telproces. - Bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zal er op worden aangedrongen om het proces verbaal van het gemeentelijk stembureau (model II) te vereenvoudigen op een zodanige wijze dat alleen de totaaltellingen daarin weergegeven zijn. Gemeenten zijn dan zelf verantwoordelijk voor het bijhouden van tellingen per gewenst telgebied (zoals gemeentedeel, stemdistrict). - Bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zal er op worden aangedrongen de telinstructie bij centrale stemopneming aan te passen op een tweetal punten: 1. Stempassen, volmachten en kiezerspassen altijd tellen voordat met de telling van de stembiljetten wordt begonnen en niet alleen als sprake is van afwijkingen. 2. Bij een afwijking van het aantal stembiljetten tov het aantal toegelaten kiezers van ten hoogste 3 als afwijking accepteren en niet nog eens te gaan tellen. De ervaring leert dat er dan opnieuw afwijkingen worden geconstateerd. Is de afwijking groter dan drie, dan worden de stembiljetten wel nogmaals herteld. - Ik beveel aan om bij centrale stemopneming het aantal telteams uit te breiden naar Ik beveel aan om bij centrale stemopneming gebruik te maken van één grote ruimte zoals een sportzaal.