INHOUDSOPGAVE Inleiding Van het bestuur 1. Medewerkers: instroom, doorstroom, uitstroom 2. Het leerwerk bedrijf 3. Organisatie

Transcriptie

1 JAARRAPPORT 2015

2 INHOUDSOPGAVE Inleiding Van het bestuur Medewerkers: instroom, doorstroom, uitstroom Indicatiestelling Arbeidsontwikkeling Instroom, Doorstroom, Uitstroom Het leerwerk bedrijf Productie Schoonmaak Groenvoorziening Externe werkplekken Leerwerkactiviteiten voor brede doelgroep Marktbenadering Omzet per gemeente Organisatie Arbeidsomstandigheden Gezondheid en inzetbaarheid Meepraten / -denken / -beslissen Professionalisering organisatie Vertrouwenspersoon Personeel in cijfers Verplichte paragrafen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Verbonden partijen Bedrijfsvoering JAARREKENING Balans per 31 december 2015 (x 1.000) Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het begrotingsjaar Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Toelichting op de programmarekening WNT-verantwoording 2015 PAUW-Bedrijven Wsw rapportage Overige gegevens Voorstel resultaatbestemming Controleverklaring van de onafhankelijke accountant BIJLAGEN Bijlage 1 Kengetallen Bijlage 2 Overzicht verdeling gemeentelijke bijdragen Bijlage 3 Omvang productieve uren en toegevoegde waarde per vestiging

3 INLEIDING Het jaarverslag over 2015 ligt voor u. Het eerste jaar waarin de Participatiewet van kracht was. Dit betekende voor PAUW Bedrijven dat er geen nieuwe instroom van Wsw-medewerkers meer plaatsvond. PAUW Bedrijven heeft zich terdege voorbereid op deze verandering. Het beleidsdocument Stuur Houden is richtinggevend aan onze activiteiten de komende jaren. Nieuwe samenwerkingen met gezamenlijke opgaven zorgen voor een mooie dynamiek in het speelveld van de lokale en regionale arbeidsmarkt. Ook als regionale Sociaal Werkbedrijven hebben we de banden aangehaald en gezocht naar meer samenwerking. Door ons te verbinden aan het realiseren van nieuwe instrumenten voor diegenen die een steuntje in de rug nodig hebben bij het vinden en houden van werk, is meerwaarde ontstaan: kennis wordt uitgewisseld en expertise gezamenlijk opgebouwd. Zo werken we inmiddels aan een op te richten schoonmaak coöperatie en een detacheringsfaciliteit ter ondersteuning van het realiseren van de Banenafspraak. Dit alles draagt bij aan verdere ontwikkeling en vormgeving van de arbeidsmarktregio s. Ook PAUW Bedrijven zelf ging nieuwe samenwerkingsverbanden aan: we sloten een overeenkomst met Kuehne & Nagel voor werkzaamheden in de aankomende 5 jaar, met IKEA Utrecht zijn, na het winnen van een provinciale pitch, samenwerkingsafspraken gemaakt om mensen te plaatsen en ook met instellingen in de GGZ kwamen we overeen om cliënten tijdelijk, in het kader van activering, op werk binnen ons bedrijf te plaatsen. Met twee Penitentiaire Instellingen zijn we de samenwerking gestart om de re-integratie naar de arbeidsmarkt vorm te geven voor hun klanten. Voor onze gemeenten hebben we ook het dienstenpakket uit kunnen breiden. Steeds makkelijker weten gemeenten ons te vinden en uiteraard wijzen we hen zo nodig graag de weg. Zo deden we een complete bestandsanalyse voor De Ronde Venen; voeren in samenwerking met IJsselstein de werkgeversbenadering uit; bemensen gezamenlijk de diverse werkgeversservicepunten van WIL Lekstroom en Stichtse Vecht; plaatsten medewerkers op de werf in Vianen en creëerden daar plekken voor uitkeringsgerechtigden; dachten mee over het langdurig detacheren van een aanzienlijke groep medewerkers uit onze groenvoorziening bij Nieuwegein; organiseerden diverse taal- en cultuurtrainingen op onze locaties en voerden samen bel-acties om bedrijven te enthousiasmeren voor de Participatiewet en de banenafspraak. In het verslagjaar is van alles opgepakt om ons werkgeversnetwerk te onderhouden en samen nieuwe activiteiten te initiëren. Met hén zorgen we tenslotte voor het realiseren van werk en werkplekken voor alle kandidaten die via PAUW werken. Ons werkgeversnetwerk gebruiken we om hen van dienst te zijn bij het plaatsen van medewerkers maar ook voor het acquireren van opdrachten die we onder eigen regie uitvoeren. We signaleren dat door de gestopte instroom in de SW er een verhoogde vraag naar arbeidscapaciteit ontstaat. Hier liggen kansen! Voor mensen die in aanmerking komen voor een Banenafspraak-traject maar ook voor anderen die nu nog een uitkering ontvangen. Een sprankelend jaar dus waarin naast het nadenken over de toekomst de dagelijkse werkzaamheden met energie en enthousiasme zijn opgepakt. Dat PAUW Bedrijven ook intern tot veel in staat is bleek weer uit het groots opgezette kerstfestijn, een feest voor en door alle medewerkers. Met een eigen 2

4 muziekband met koor, de brassband en keukenbrigade was dit festijn ook dit jaar weer een groot succes. We kunnen dit doen met de grote inzet en professionaliteit van alle medewerkers die samen dit resultaat hebben bewerkstelligd. Dank jullie wel! Namens het management team, Geurt van Aalst, directeur Middelen Herman de Jong, directeur Arbeidsontwikkeling Thomas van Waardhuizen, directeur WERK Els Uijting, algemeen directeur 3

5 VAN HET BESTUUR In dit afgelopen jaar is door de organisatie wederom met toewijding en professionaliteit gewerkt aan de doelstelling om mensen die niet zelfstandig het wettelijk minimum loon kunnen verdienen te begeleiden naar een zo regulier mogelijke werkplek. Tezamen met het voorzien in een werkomgeving voor de circa 600 SW-medewerkers betekende dit weer een uitdagende doelstelling. Niet alleen werd de begroting in positieve zin overschreden, ook zijn er weer nieuwe concepten ontwikkeld en werd zo aan de dienstverlening richting de sociale diensten en andere partners in het sociale domein invulling gegeven. In 2015 hebben we het beleidsdocument Stuur Houden vastgesteld. Hierin geeft de organisatie aan hoe zij de aankomende twee jaren de bedrijfsvoering zal aansturen. De focus op verdergaande kostenbeheersing, implementatie van de Participatiewet, ontwikkelen van innovatieve oplossingen voor ons als gemeentes en vooral het sturen op transparantie en voorspelbaarheid. Met deze aandachtsgebieden blijft PAUW Bedrijven de aankomende jaren een betrouwbare en service gerichte partner voor de gemeentes, met name in het sociale domein. In het voorjaar werd een inspiratietoer georganiseerd waardoor de deelnemende gemeentes op locatie werden geïnformeerd over nieuwe inzichten met betrekking tot samenwerking tussen sociale werkbedrijven en andere partners binnen het sociale domein, zoals sociale diensten. We bezochten Lelystad, Deventer en Tiel en deden inspiratie op voor de vormgeving van de toekomst van PAUW Bedrijven. De deelnemende gemeentes hebben in het verslagjaar niet stilgezeten en gewerkt aan de visievorming betreffende de toekomstige ondersteuning voor al die inwoners die een steuntje in de rug nodig hebben bij het vinden en houden van werk. Deze visievorming is regelmatig besproken binnen het bestuur. Met de vorming van de arbeidsmarktregio s zijn ook middelen vrijgekomen bestemd voor de transformatie van de sociaal werkbedrijven zoals PAUW om de nieuwe uitdagingen van de Participatiewet goed te kunnen oppakken. Deze zogenaamde Kerstens-gelden zijn door PAUW Bedrijven aangegrepen om, deels in samenwerking met SW-bedrijven in de regio, een aantal projecten op te zetten die in 2016 hun beslag gaan krijgen. Het bestuur is benieuwd naar de uitkomsten van bijvoorbeeld het onderzoek naar de vorming van een schoonmaakcoöperatie, een integrale methodiek van toeleiding van Wajongeren naar de arbeidsmarkt en de interne projecten gericht op professionalisering en doorstroom. Een aantal nieuwe onderwerpen werden uitvoerig besproken in de bestuursvergaderingen. Zo is een wijziging van de statuten van de gemeenschappelijke regeling uitgebreid aan de orde geweest, in 2016 zal helder worden of de deelnemende gemeentes hiermee kunnen instemmen. Ook de gemeentelijke bijdrage was onderwerp van gesprek. Omdat er grote verschillen bestaan tussen gemeentes qua uitbesteding van werk aan PAUW Bedrijven is gezocht naar een wijze om dit te verdisconteren in de hoogte van de bijdrage. Hiervoor is een deel van die bijdrage inmiddels omzetafhankelijk gemaakt. De hoogte van het omzetafhankelijk deel is bediscussieerd en vastgesteld voor de aankomende jaren. Het bestuur heeft ook besloten dat de organisatie een kaderbrief laat uitgaan vóór 1 februari van ieder jaar waarin de uitgangspunten voor de begroting zijn opgenomen. Het bestuur hecht er belang aan om alle 6 gemeentes vertegenwoordigd te hebben binnen het dagelijks bestuur, met name om snelle informatie voorziening te borgen. In deze jaren van grote ver- 4

6 anderingen in het sociale domein is het goed om de betrokkenheid zo groot mogelijk te houden. Het algemeen bestuur zal, als gevolg hiervan, in 2016 uitgebreid worden naar 12 deelnemers (twee bestuurders per gemeente). Tot slot: de uitkomsten van het verslagjaar laten zien dat er wederom met bezieling en resultaatgerichtheid is gewerkt aan de begrotingsdoelstellingen. Met deze inzet en resultaten is het bestuur ingenomen. Door het vergaderen op verschillende locaties, steeds bij een andere opdrachtgever van PAUW Bedrijven, konden we ook daadwerkelijk proeven van de dagelijkse werkzaamheden. PAUW Bedrijven heeft ook dit jaar weer bereikt dat werk voor ongeveer 600 mensen, vooral bij andere opdrachtgevers plaatsvindt. Ook de grote aantallen mensen met een uitkering die door PAUW Bedrijven ondersteund zijn richting regulier werken mogen niet onvermeld blijven. Chapeau! Samenstelling bestuur in 2015: De heer V. van der Horst De heer M.F.M. Verweij De heer J.R.C. van Everdingen De heer A.J.C. Goldhoorn De heer V.G.M. van den Berg De heer M.C. Stekelenburg wethouder gemeente Stichtse Vecht, voorzitter wethouder gemeente Vianen, vice-voorzitter, aandachtsgebied financiën wethouder gemeente Lopik wethouder gemeente De Ronde Venen wethouder gemeente IJsselstein wethouder gemeente Nieuwegein, aandachtsgebied personeel 5

7 1. MEDEWERKERS: INSTROOM, DOORSTROOM, UITSTROOM 1.1 INDICATIESTELLING Op 1 januari 2015 is de Participatiewet in werking getreden. Hiermee is de mogelijkheid tot het aanvragen van een Wsw-indicatie bij het UWV vervallen. Instroom in de sociale werkvoorziening is met de komst van de nieuwe wet ook niet meer mogelijk. De wachtlijst waar de afgelopen jaren ongeveer 100 mensen op stonden is vervallen. De kandidaten die op 31 december 2014 op de wachtlijst stonden zijn, afhankelijk van hun uitkeringsachtergrond, overgedragen aan het UWV of de gemeente. In 2015 zijn, op basis van het samenwerkingsverband in de arbeidsmarktregio s Midden Utrecht en Groot Amsterdam, trajecten gestart ter voorbereiding van kandidaten op een baan in het kader van de Banenafspraak. Voor dit traject zijn ook kandidaten van de voormalige wachtlijst door PAUW Bedrijven geselecteerd en aangedragen. In de arbeidsmarktregio Midden Utrecht hebben vijf kandidaten van de voormalige wachtlijst aan een pilot voor groepsgewijze aanpak Banenafspraak deelgenomen. Vanuit De Ronde Venen (arbeidsmarktregio Groot Amsterdam) is een persoon geplaatst bij een werkgever in Mijdrecht in het kader van de pilot met het UWV. Indicaties en herindicatie Vanwege de grote hoeveelheid nieuwe Wsw indicatieaanvragen in 2014 zijn in het eerste kwartaal van 2015 voor het werkgebied van PAUW nog zeven nieuwe Wsw indicaties door het UWV toegekend. Omdat de aanvraag voor de uiterste datum binnen was, kon de Wsw indicatie nog toegekend worden. Hierdoor vallen deze ge-indiceerden binnen de Participatiewet automatisch onder het doelgroepenregister voor de Banenafspraak. Het aantal her-indicaties is verder gedaald van 94 in 2014 naar 58 in De herindicatieperiode wordt op maat door het UWV vastgesteld. De arbeidshandicap en de daarin te verwachten veranderingen bepalen de lengte van de verlenging. Bij één medewerker is in 2015 door het UWV een besluit geen doelgroep/ondergrens toegekend. Per 2016 vindt er een verandering plaats in het herindicatieproces bij het UWV. De her-indicatiedossiers worden niet langer door een werkcoach beoordeeld maar door een arbeidsdeskundige. Deze wijziging stelt hogere kwaliteitseisen aan de door PAUW aan te leveren herindicatiedossiers Totaal arbeidshandicap matig arbeidshandicap ernstig begeleid werken ondergrens bovengrens Stichtse Vecht De Ronde Venen Lopik Nieuwegein Vianen IJsselstein Buiten-gemeenten Totaal Tabel aantal her-indicaties per gemeente met arbeidshandicap en met advies begeleid werken 6

8 1.2 ARBEIDSONTWIKKELING Ook in 2015 heeft PAUW op grote schaal leer-werkactiviteiten uitgevoerd voor de brede doelgroep van mensen met een korte, lange en/of blijvende afstand tot de arbeidsmarkt. Iedere medewerker, of deelnemer aan een re-integratietraject, volgt een ontwikkeltraject binnen ons leerwerkbedrijf. De voortgang van de ontwikkeltrajecten zowel in- als extern wordt gemonitord met behulp van ons cliëntvolgsysteem. Hierin zijn de ontwikkelinstrumenten omschreven die door trajectbegeleiding en leidinggevenden worden ingezet. Op deze manier houden we ook in beeld welke ondersteuning, in welke vorm en op welke moment, voor een kandidaat wordt aangewend. Ten behoeve van de begeleiding van mensen die vallen onder de Baanafspraak (Sociaal Akkoord) is een aantal van deze instrumenten, zoals Jobcoaching, doorontwikkeld. PAUW is een door UWV gecertificeerde jobcoach-organisatie en een door UWV erkende uitvoeringsorganisatie voor IRO en voor Sociale Activering. In 2015 is PAUW opnieuw succesvol ge-audit voor het keurmerk Blik op Werk. Het keurmerk waarborgt kwaliteit en betrouwbaarheid van de dienstverleners die zich inspannen bij het vinden en behouden van werk Ontwikkelinstrumenten Periodiek zijn er ontwikkelbijeenkomsten voor intern werkende medewerkers die deelnemen aan een traject Op weg naar buiten. Eind 2015 is een project gestart onder de naam Talent Werkt. Doel van dit project is om nog beter inzicht te krijgen in de ontwikkelmogelijkheden van de medewerkers die nog intern werkzaam zijn. Met behulp van een diagnosesysteem wordt in 2016 een screening uitgevoerd. Deze screening maakt inzichtelijk wat de ontwikkelmogelijkheden naar een externe baan zijn en wordt bepaald welke ontwikkelactiviteiten worden ingezet. Jobcoaching Jobcoaching is het op professionele basis bieden van methodische ondersteuning aan mensen met een blijvende afstand tot de arbeidsmarkt. De begeleiding is gericht op het behouden van een baan op de reguliere arbeidsmarkt. De activiteiten van de jobcoach omvatten o.a.: - het ondersteunen van de kandidaat bij benutten van mogelijkheden - het optimaliseren van de zelfredzaamheid en het verdienvermogen (loonwaarde) - het aanleren en ontwikkelen van kennis en (vak)vaardigheden. In een coaching plan staat aangegeven wat de intensiteit van de begeleiding is en staan leerdoelen en activiteiten omschreven. Tevens wordt de eventuele groei van de loonwaarde gevolgd en indien mogelijk aangepast. De jobcoach werkt toe naar het moment waarop de begeleiding overgenomen kan worden door de werkgever. POP gesprekken De leidinggevenden en trajectbegeleiders monitoren de ontwikkeling van de medewerkers aan de hand van de POP / functioneringsgesprekken en de voortgangsgesprekken. Medewerkers die bij een reguliere werkgever zijn geplaatst via Detachering of Begeleid Werken worden begeleid door trajectbegeleiders. Hun extern leidinggevende heeft een belangrijke rol bij de POP / functioneringsgesprekken. 7

9 Instructie- en begeleidingskaart Ter ondersteuning van de externe werkgever bij de begeleiding en de dagelijkse aansturing van medewerkers met een arbeidsbeperking wordt gebruik gemaakt van begeleidingskaarten. Daarnaast heeft PAUW een instructiekaart voor de medewerker ontwikkeld. De instructiekaart vermeldt alle gegevens die voor de medewerker van belang zijn bij de externe plaatsing. Zoals informatie over de werktijden, de contactgegevens van de direct leidinggevende en de instructie bij het aanvragen van een vrije dag of hoe te handelen bij ziekte Training en Opleiding Het volgen van een training of opleiding is vast onderdeel van de ontwikkeling van medewerkers die bij PAUW werken of een traject volgen. Hiermee wordt de kans op (betaald) werk bij een reguliere werkgever vergroot. Het afgelopen jaar zijn in totaal 218 personen gestart met een opleiding/training of hebben deze afgerond. Erkend leerbedrijf PAUW Bedrijven is een erkend leerbedrijf voor diverse vakgebieden. Medewerkers kunnen hierdoor praktijkervaring opdoen in ons bedrijf en één dag per week een beroepsopleiding volgen. Deze opleiding kan worden gevolgd bij een ROC of AOC, soms verzorgen we deze opleidingen ook in huis (incompany BBL-opleiding). PAUW is voor verschillende branches, zoals groenvoorziening, handel, metaal, logistiek en administratie een erkend leerbedrijf voor diverse beroeps specifieke opleidingen. Met dit uitgebreide aanbod aan opleidingen kunnen we deelnemers optimaal faciliteren. Overzicht opleiding en training in 2015 Entreeopleiding - groenvoorziening In september is op de afdeling groen een entreeopleiding (voorheen AKA, Arbeidsmarkt Kwalificerend Assistent) op niveau MBO 1 gestart. De entreeopleiding is bedoeld voor deelnemers met een beperkte vooropleiding of leermoeilijkheden en richt zich op het aanleren van algemene werknemersvaardigheden. Met deze opleiding kunnen deelnemers zich beter kwalificeren voor de arbeidsmarkt. Naast de algemene vakken maken vakgerichte modules onderdeel uit van deze opleiding. In 2015 zijn vijftien deelnemers gestart met deze entreeopleiding. Het Wellant College verzorgt deze opleiding in-company. Het Wellant College is een AOC (Agrarisch Opleidingen Centrum). Dit is vergelijkbaar met een ROC, gespecialiseerd in de agrarische sector. Training werknemersvaardigheden en sollicitatietraining Met de training werknemersvaardigheden en de sollicitatietraining leren kandidaten zichzelf te presenteren bij een toekomstige werkgever (sollicitatietraining) en de regie over hun leven weer op te pakken (empowerment). De sollicitatietraining verzorgen we ook voor deelnemers die geen leerwerktraject bij ons volgen. 8

10 Vakgerichte opleidingen en trainingen Er zijn diverse vakgerichte- en veiligheidstrainingen gevolgd. Bijvoorbeeld: Training hef- en reachtruck: dit is een jaarlijks terugkerende vakgerichte training. In totaal zijn er tien nieuwe veiligheidscertificaten afgegeven en hebben er vijf deelnemers de herhalingstraining met goed gevolg doorlopen; EHBO op maat: acht personen hebben een EHBO op maat training gevolgd om te kunnen assisteren in het geval van ongelukken op de werkvloer; Opfriscursus rijvaardigheid en veiligheid: twaalf personen hebben deze opfriscursus gevolgd ter bevordering van de eigen veiligheid en die van collega s maar ook ter preventie van schade; Schoonmaakopleiding: er zijn zeventien nieuwe vakgerichte schoonmakers opgeleid; Excel: negen personen hebben een MS Excel training voor gevorderden gevolgd; BHV-training: de BHV-ers volgden de jaarlijkse herhalingstraining en vijf nieuwe BHV-ers hebben de twee daagse basis training afgerond Kadertraining Verslavingszorg, Agressie & Geweld en Psychische Handicaps Voor medewerkers in staf- en leidinggevende functies is begin 2015 voor de 2e maal de training voor Verslavingszorg-, Agressie & Geweld en Psychische handicaps (VAP) gestart. De deelnemers leren op professionele wijze om te gaan met Verslavingsproblematiek-, Agressie & geweld en Psychische handicaps. Door de veranderende doelgroep krijgen leidinggevenden ook steeds vaker te maken met andere problematiek. Deze training biedt verbreding en verdieping van kennis en vaardigheden, gericht op preventie en begeleiding. Taaltrainingen Op 8 december ondertekende PAUW, samen met minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid afspraken voor het stimuleren van taalactiviteiten op de werkvloer. Samen met een groot aantal werkgevers en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zet PAUW zich via het Taalakkoord in voor het verbeteren van taal op de werkvloer. PAUW ontwikkelt en faciliteert allerlei initiatieven en projecten op het gebied van het verbeteren van taalvaardigheid om daarmee laaggeletterdheid aan te pakken. Taaltraining Stichtse Vecht Gemeente Stichtse Vecht is in 2014 in samenwerking met Prago (basiseducatie voor volwassenen) en PAUW een pilot gestart ter bevordering van de lees- en schrijfvaardigheid van haar inwoners. Het project wordt gefinancierd door de gemeente Stichtse Vecht en het Oranjefonds. PAUW faciliteert dit project door lesruimte beschikbaar te stellen en eigen medewerkers gelegenheid te geven om de lessen te volgen. Vanwege het succes van de pilot is besloten dat gemeente Stichtse Vecht de taaltraining samen met Prago blijft aanbieden. Omdat er op individueel niveau, en dus op maat, getraind wordt, kunnen zowel huidige als nieuwe deelnemers uit gemeente Stichtse Vecht de training volgen. Taal en Cultuur op de werkvloer In 2015 is PAUW gestart met de training Taal en Cultuur op de werkvloer. De training is ontwikkeld voor nieuwkomers om de arbeidsintegratie te versnellen. 9

11 E-learningsportal oefenen.nl/werk De e-learning portal is een instrument met ruim 25 interactieve oefen- en instructieprogramma s op het gebied van: 1. Taal en rekenen; 2. PC en internet; 3. Omgaan met geld, leren schulden te voorkomen; 4. Vrijetijdsbesteding: leuk en gezond; 5. Algemene vaardigheden, zoals een sociaal netwerk opbouwen. Deze portal is ontwikkeld door SBCM en het Experticecentrum ETV.nl. Deelnemers kunnen hier zelf mee aan de slag, maar oefenen.nl wordt ook ingezet tijdens bijvoorbeeld de entreeopleiding. Ook leidinggevenden gebruiken oefenen.nl ter ondersteuning van de verdere ontwikkeling van medewerkers op de afdelingen. Prago Een aantal medewerkers heeft zich via PAUW Bedrijven bij Prago aangemeld. Prago staat voor Praktisch Gericht Onderwijs. Prago verzorgt lessen basiseducatie voor volwassenen die moeite hebben met leren. Zij richten zich op onder meer lezen, schrijven en rekenen. Training voor Wajongeren Met de samenwerkingspartners in de arbeidsmarktregio Midden Utrecht is op verzoek van het UWV in 2015 een nieuwe training ontwikkeld gericht op het effectief en efficiënt toe leiden naar werk van Wajongeren. Individueel Loopbaan Budget In de CAO Gemeenten is de afspraak gemaakt over de invoering van het individueel loopbaanbudget (ILB). Deze afspraak is gemaakt om een extra impuls te geven aan loopbaanbeleid. Medewerkers die onder deze CAO vallen konden tot en met 31 december 2015 gebruik maken van het ILB. In totaal hebben 48 medewerkers gebruik gemaakt van het ILB voor beroeps-specifieke trainingen en trainingen op persoonlijk vlak in de vorm van persoonlijke coaching. 1.3 INSTROOM, DOORSTROOM, UITSTROOM Instroom/uitstroom in Uit in uit in uit in uit in uit In uit matig ernstig totaal Tabel Overzicht in- en uitstroom per handicapcategorie Vanaf 1 januari 2015 is geen nieuwe instroom in de SW meer mogelijk. Hierdoor daalde het aantal SWplaatsen in 2015 naar gemiddeld 561,78 AJ (versus 582,68 in 2014). 10

12 1.3.2 Doorstroom: beweging van binnen naar buiten Ook in 2015 zijn er meer medewerkers doorgestroomd naar de bedrijfsonderdelen die de werkzaamheden op locatie van, of bij de opdrachtgever uitvoeren. Het aantal extern geplaatste medewerkers is na een lichte daling in 2014 weer gestegen. In 2016 zal, onder andere met inzet van de zogenaamde Kerstens-gelden, extra worden ingezet op het verder optimaliseren van de doorstroommogelijkheden van de intern geplaatste medewerkers. Hiertoe is einde 2015 een project opgestart onder de naam Talent Werkt. Begeleid Werken Extern geplaatst Werken op locatie Intern geplaatst Tabel Verdeling SW-medewerkers in gemiddelde FTE s per jaar. Gemiddeld 2015 Benchmark 2014 Gemiddeld 2014 Gemiddeld 2013 Gemiddeld 2012 Extern geplaatst 30,57% 35,6% 27,8% 29,01% 32,1% Werken op locatie 38,12% 22,7% 36,7% 31,03% 32,0% Intern geplaatst 31,31% 41,7% 35,5% 39,96% 35,9% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Op basis van indeling SW-branche Toelichting Extern geplaatst: Werken op locatie: Intern geplaatst: percentage werkzaam buiten de muren van het SW-bedrijf onder werkleiding regulier bedrijf percentage werkzaam buiten de muren van het SW-bedrijf maar onder SW-leiding percentage werkzaam binnen de muren van het SW-bedrijf 11

13 2. HET LEERWERK BEDRIJF Via onze interne leerwerkplekken bereiden we SW-medewerkers en mensen die een re-integratie traject bij PAUW volgen voor op werk in het reguliere bedrijfsleven. Werkervaring en arbeidsritme kun je opdoen binnen onze eigen diensten: Productie, Groen en Schoonmaak. Naast deze eigen activiteiten hebben we een groot aantal werkplekken bij externe opdrachtgevers. In 2015 is veel energie gestoken om het aantal externe werkplekken verder uit te breiden en te behouden. De organisatie van onze werkactiviteiten is voortdurend in beweging. Uitwisselbaarheid van personeel (zowel leidinggevenden als medewerkers) en centrale planning spelen een belangrijke rol om onze flexibiliteit te handhaven en waar mogelijk te vergroten. Het principe mens volgt werk geldt zowel voor de inzet van arbeidskrachten bij onze opdrachtgevers, als tussen de bedrijfsonderdelen onderling. We zijn hierdoor in staat om schommelingen bij zowel opdrachtgevers, als de interne werkactiviteiten beter op te vangen. De samenwerking met onze collega bedrijven in de arbeidsmarktregio is verder uitgebreid. We werken gezamenlijk concepten uit, delen ervaringen en schakelen elkaar waar nodig in om productie-pieken op te kunnen vangen. Het resultaat van onze eigen diensten Productie, Groen en Schoonmaak zijn in 2015 op begroting uitgekomen. 2.1 PRODUCTIE In 2015 is het herstel van de economie doorgezet; werk wordt weer meer, vaker en makkelijker uitbesteed. Bij de acquisitie blijft de concurrentie nog erg groot. Het terughalen van productie processen vanuit het Verre Oosten naar Europa zien we groeien, maar ook hier is de prijsdruk is nog erg hoog. Desondanks hebben we ook dit jaar een aantal belangrijke nieuwe opdrachtgevers kunnen verwelkomen en continue werk van een bestaande opdrachtgever verder uit kunnen breiden. Opdrachten blijven echter veelal kort cyclisch en éénmalig. Als gevolg hiervan hebben we veel, relatief kostbare, voorbereidings- en omschakelmomenten. Het efficiënt plannen en naadloos aansluiten van orders wordt hierdoor bemoeilijkt. Het vergroten van de efficiëntie op de productie afdelingen heeft prioriteit om ons verdienvermogen te handhaven en zo mogelijk te vergroten. Door effectief relatiebeheer streven we er naar lange-termijn relatie met onze opdrachtgevers op te bouwen en te onderhouden. 2.2 SCHOONMAAK De omzet van Schoonmaak is in 2015 ongeveer gelijk gebleven aan het voorgaande jaar. Het orderpakket is verder geoptimaliseerd. Dit was noodzakelijk om met de huidige (lagere) personeelscapaciteit hetzelfde resultaat te kunnen bereiken. We hebben een aantal nieuwe opdrachtgevers kunnen acquireren en de contracten met onze deelnemende gemeenten zijn weer succesvol verlengd. Binnen gemeente Stichtse Vecht is begin 2015 gestart met een order voor de schoonmaak van een deel van de gemeentelijke panden. Deze opdracht wordt in 2016 uitgebreid. Door beperkte instroom van personeel, wat per saldo een afname van capaciteit inhoudt, zijn we soms genoodzaakt om samen te werken met externe bedrijven om continue dienstverlening te kunnen bieden. We ervaren binnen deze werksoort ook een knelpunt in de dagelijkse aansturing en begelei- 12

14 ding van groepen medewerkers. Daarom maken we bij uitbreiding van opdrachten steeds de afweging om reguliere krachten in dienst te nemen. Ook is de schoonmaak bij uitstek geschikt om mensen met een arbeidsmarkttraject te kunnen plaatsen. Door training on the job vergroten zij hun kansen op de reguliere arbeidsmarkt. Hiermee verwachten we deze afdeling te kunnen versterken. 2.3 GROENVOORZIENING De omzet van onze afdeling groenvoorziening is in 2015 gestegen ten opzichte van Door acquisitie van extra werkzaamheden bij bestaande opdrachtgevers en het verwerven van nieuwe opdrachtgevers hebben we deze stijging kunnen realiseren. Het aantal winter-opdrachten was minder dan verwacht. De concurrentie in de branche is nog steeds hevig; een aantal reguliere spelers heeft het moeilijk en offreren vaker onder kostprijs. Een aantal van onze deelnemende gemeenten maken gebruik van de uitzonderingsregels op de aanbestedingsrichtlijnen en gunnen zo werk aan hun eigen SW-bedrijf. We kunnen ook nieuwe opdrachten verwerven doordat Social Return (SROI) in toenemende mate onderdeel uitmaakt van bestekken. PAUW Bedrijven ondersteunt de gemeenten ook in deze processen. Met de gemeente Vianen zijn er ook korte lijnen wat onder meer resulteerde in het creëren van een aantal (leer)werkplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt binnen de organisatie van openbare werken. Vanwege het succes wordt deze pilot ook in 2016 voortgezet. De instroom van nieuwe medewerkers binnen de groenvoorziening is klein; afgelopen jaar is de afdeling met zo n vijf personen gegroeid. Ook waren gemiddeld drie tot vier mensen via een arbeidsmarkttraject binnen de groenafdeling werkzaam. Daarnaast zijn er vijf medewerkers doorgestroomd of teruggevallen naar andere werkzaamheden. Bij uitbreiding van groenopdrachten zullen we voor zowel de aansturing op de werkvloer als de uitvoering een beroep moeten doen op reguliere arbeidskrachten en kandidaten vanuit arbeidsmarkttrajecten. 2.4 EXTERNE WERKPLEKKEN PAUW Bedrijven heeft de doelstelling om voor iedere medewerker of deelnemer aan een arbeidsmarkttraject op zoek te gaan naar de kortste en meest effectieve weg naar betaald werk. We streven naar een zo regulier mogelijke werkplek. Een groot deel van onze medewerkers is via detachering of Begeleid Werken werkzaam bij externe werkgevers. Ook hebben we een aantal opdrachtgevers bij wie medewerkers groepsgewijs, onder onze eigen aansturing werkzaam zijn. Tot slot hebben we samenwerkingsafspraken met werkgevers waar medewerkers een aantal uur per dag of per week worden ingezet bij pieken in de productie of bij ondersteunende taken. We merken dat de vraag naar flexibele inzet van arbeidskrachten groeit. Dit biedt kansen voor ons bedrijf en bovenal voor die mensen die niet zelfstandig het Wettelijk Minimum Loon kunnen verdienen. Externe plaatsing: individueel Ondanks een daling van het totaal aantal werknemers is in 2015 het aantal extern geplaatste medewerkers toegenomen (tabel pagina 12). Om werkgevers te ondersteunen bij het creëren van meer passende banen voor mensen met een arbeidsbeperking wordt steeds meer gebruik gemaakt van de Bedrijfsscan. In 2015 is in toenemende 13

15 mate door onze gemeenten en diverse regionale werkgevers gebruik gemaakt van dit instrument. Onze specialisten op de gebieden van functiecreatie en jobcarving adviseren, na de inzet van de scan, de werkgever over het anders inrichten van bedrijfsprocessen en het afsplitsen van taken. Hierdoor kan hoger geschoold personeel efficiënt worden ingezet voor het werk waarvoor zij zijn opgeleid. Eenvoudiger taken worden samengevoegd tot één of meerdere functies en passend gemaakt voor onze medewerkers of mensen uit het doelgroepenregister (in het kader van de Banenafspraak). De samenwerking in de regionale werkgeversbenadering en ons aandeel in de verschillende werkgeversservicepunten heeft ook meegeholpen om onze resultaten te bereiken. Gemeenten weten ons steeds beter te vinden en betrekken ons bij diverse gemeentelijke initiatieven op het gebied van werkgeversbenadering. Ook het intensieve contact met Locus levert concrete resultaten op. Extra accountmanagement is ingezet om werkgevers actief te benaderen en te informeren over de kansen en gevolgen van de Participatiewet. Externe plaatsing: groepsgewijs In 2015 is de externe plaatsing van een groep medewerkers bij een grote logistieke dienstverlener in Utrecht gecontinueerd. Op dit moment werken 54 medewerkers bij dit bedrijf onder onze eigen aansturing. Op piek-momenten kan dit oplopen tot 70 medewerkers. Door het verplaatsen van onze eigen machines naar deze opdrachtgever kunnen we nog meer werk op de locatie van de opdrachtgever onderbrengen. Dit leidt tot een grotere efficiency en flexibiliteit voor de opdrachtgever. Naast de structurele inzet van groepen medewerkers bij externe opdrachtgevers, doen andere opdrachtgevers ook incidenteel een beroep op personele inzet op hun locatie. Dit kan variëren van 1 persoon voor een aantal dagen, tot de inzet van een groep van 10 medewerkers voor een periode van een aantal weken. Een groot aantal relaties, en ook collega SW bedrijven in deze regio, maakt met regelmaat gebruik van deze flexibele inzet van arbeidskrachten. 2.5 LEERWERKACTIVITEITEN VOOR BREDE DOELGROEP In 2015 is ten behoeve van de brede doelgroep aan de onderkant van de arbeidsmarkt het product Optimaliseren verdienvermogen doorontwikkeld. De deelnemers volgen een drie-, zes- of negenmaanden traject met behoud van uitkering. Zij leren werknemersvaardigheden aan, welke op basis van uitgeschreven competenties (Dariuz-systeem) worden gemeten. Deze meting vormt tevens de basis voor een indicatieve loonwaarde. Naast de trajecten voor de diverse gemeenten hebben wij dit jaar nieuwe klanten verwelkomt met aanvragen voor 2e spoor re-integratietrajecten, maatwerktrajecten en jobcoach-trajecten. Voor begeleidingsorganisatie Kwintes verzorgen wij activeringstrajecten (groepsbegeleiding) in het kader van de arbeidsmatige dagbesteding. Met de penitentiaire inrichtingen in Nieuwersluis en Nieuwegein is een pilot gestart voor samenwerking. Deze samenwerking betreft zowel het benutten van leerwerkfaciliteiten en opleidingsactiviteiten als samenwerking bij uitvoering van bepaalde productiewerkzaamheden voor opdrachtgevers. De deelnemers aan een re-integratietraject binnen ons leerwerkbedrijf worden doorgaans op de Werk Start afdelingen geplaatst (in Breukelen en IJsselstein) of op één van onze andere bedrijfsonderdelen zoals Groen, Schoonmaak, Facilitair, Magazijn of op een administratieve werkplek. Naast het aanleren van werknemersvaardigheden leren de deelnemers op deze wijze tevens vakvaardigheden aan. Daar- 14

16 naast volgen de deelnemers trainingen. De combinatie van de Empowermenttraining en de Sollicitatietraining leert deelnemers (weer) de regie van hun leven op te pakken en zichzelf op een enthousiaste en correcte wijze te presenteren aan hun toekomstige werkgever. De samenwerking met de werkgeveradviseur en de jobfinders is intensief. Zodra de deelnemer klaar is voor de arbeidsmarkt gaan zij aan de slag om een betaalde werkplek te bemachtigen. Een greep uit nieuw ontwikkelde en ingezette dienstverleningen in In samenwerking met de WIL is een nieuw product ontwikkeld voor doelgroep 1 (PW ers (Participatiewet-ers) zonder belemmeringen) -> Project Direct a/h Werk In samenwerking met de WIL is een nieuw product ontwikkeld voor anderstaligen. -> Project Anderstaligen (inclusief een nieuw ontwikkelde training Taal en Cultuur op de Werkvloer). Project bestandsanalyse voor de gemeente De Ronde Venen. Dit project is uitgevoerd in samenwerking met DARIUZ. De gemeente heeft hiermee inzicht gekregen in de mogelijkheden van de cliënten in hun WWB-bestand. PAUW Bedrijven heeft voor de WIL een maatwerk product ontwikkeld om cliënten met logistieke ambitie en potentie op te leiden tot gecertificeerd heftruckchauffeur. In het kader van de Baanafspraak-banen hebben onze gecertificeerde loonwaarde specialisten loonwaarde metingen afgenomen in de arbeidsmarktregio Midden Utrecht. Onze Jobcreation deskundige heeft bij diverse bedrijven, de WIL en enkele gemeenten een Bedrijfsscan uitgevoerd. Met de uitkomsten hebben bedrijven en organisaties meer inzicht in de mogelijkheden voor het creëren van functies voor mensen met een arbeidsbeperking. In samenwerking met de gemeente Stichtse Vecht heeft PAUW Bedrijven ondersteund bij het ontwikkelen van een Arbeidstraining Centrum (ATC) en zal als samenwerkingspartner gaan deelnemen in de uitvoering van dit project in 2016 op de locatie van PAUW Bedrijven in Breukelen. In een samenwerkingsverband met de drie collega SW-bedrijven in de arbeidsmarktregio Midden Utrecht heeft PAUW Bedrijven meegewerkt aan de ontwikkeling en uitvoering van regionale training Werk maken van je Baanafspraak-baan. Deze training is ontwikkeld ter activering, ontwikkeling en duurzame plaatsing van personen uit het doelgroepenregister. Met UWV en de twee collega SW-bedrijven in de arbeidsmarktregio Groot Amsterdam heeft PAUW Bedrijven deelgenomen aan de voorbereiding en ontwikkeling van een Arbeidsfit-programma voor mensen uit de WAJONG doelgroep. 15

17 Overzicht gemeentelijke trajecten WIL Stichtse Vecht De Ronde Venen 2.6 MARKTBENADERING We concentreren ons op het plaatsen van kandidaten in het reguliere bedrijfsleven. De afspraken in het Sociaal Akkoord om extra werkplekken te creëren binnen het bedrijfsleven is hierbij een belangrijke stimulans. Voor de arbeidsmarktregio Midden Utrecht, waar PAUW ook deel van uitmaakt, gaat het om het vervullen van baanafspraken voor eind We leveren een actieve bijdrage om deze afspraken binnen deze regio te realiseren. We gebruiken de Participatiewet om ondernemers te adviseren over plaatsingsmogelijkheden en het bieden van oplossingen op personeelsgebied. Ook de acquisitie van werk voor onze productie, groen en schoonmaak units blijft onverminderd doorgaan zodat we kandidaten via werk-activiteiten in ons eigen bedrijf arbeidsfit kunnen maken. Ook dit jaar hebben we weer nieuwe klanten kunnen verwelkomen. We blijven daarnaast met bestaande klanten in gesprek over ons volledige dienstverleningspakket om waar mogelijk de samenwerking verder uit te breiden. We werken steeds meer samen met andere SW bedrijven. Deze samenwerking levert ons productiewerk op voor onze eigen afdelingen maar biedt tevens mogelijkheden voor externe detachering. Er is interne afstemming tussen de verschillende sales-disciplines waardoor we klanten in een keer kunnen benaderen met ons volledige dienstverleningspakket. De focus bij onze marktbenadering ligt op het regionale bedrijfsleven. We zijn actief deelnemer aan een groot aantal ondernemersverenigingen waardoor we inmiddels een groot relatie-netwerk hebben opgebouwd. We bezoeken en organiseren jaarlijks regionale activiteiten zoals de Beursvloer om kennis uit te wisselen en verbinding te houden met het lokale bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld. De intensievere samenwerking met diverse gemeenten en werkgeversservicepunten op het gebied van werkgeversbenadering levert vruchtbare gezamenlijke projecten en initiatieven op. Zo maakt PAUW Bedrijven samen met Werk en Inkomen Lekstroom (WIL) deel uit van het Participatieteam IJsselstein, geïnitieerd door gemeente IJsselstein. Dit Participatieteam is erop gericht om samen met lokale ondernemers vorm te geven aan de Participatiewet door te organiseren en te faciliteren. Doordat een 16

18 tweetal accountmanagers van PAUW deels werkzaam zijn bij de werkgeversservicepunten in Lekstroom en Stichtse Vecht zorgen we voor een meer afgestemde werkgeversbenadering. De inbreng van specialistische kennis en ervaring enerzijds en een uitgebreid relatienetwerk anderzijds maakt PAUW Bedrijven tot een waardevolle samenwerkingspartner in diezelfde werkgevers-servicepunten. Relatiebeheer We streven naar een duurzame relatie met onze klanten. Naast kwaliteit en prijs is het klantcontact van grote waarde in de huidige markt. Via vaste contactpersonen en korte lijnen verstevigen wij de relatie met bedrijven. Voor onze vaste klanten organiseren we bovendien jaarlijks een informele relatiedag om een netwerkplatform te bieden maar ook om informeel bij te praten. Zo verbinden zich steeds meer toonaangevende bedrijven aan PAUW via duurzame samenwerkingsafspraken zoals Kuehne & Nagel, IKEA, Sligro Bezorgservice, V&D, Nyenrode en Cofely. Belangrijke argumenten voor samenwerking zijn het leveren van kwaliteit, nakomen van afspraken en heldere communicatielijnen. We voeren jaarlijks een klanttevredenheidsonderzoek onder een bepaalde groep klanten. In december is dit onderzoek uitgezet onder de klanten waar medewerkers van PAUW gedetacheerd zijn. We verwachten de resultaten begin PR Zowel voor ondernemers als voor onze gemeentelijke contacten is het belangrijk bekend te zijn met het werk en de mogelijkheden van PAUW. Met de invoering van de Participatiewet, worden de keuzes die gemeenten moeten maken ingrijpender en ook complexer. Kennis ván, en óver het eigen SW-bedrijf is dan van belang. Het bedrijfsleven heeft met de invoering van de Participatiewet een belangrijke rol gekregen in het creëren van extra werkplekken voor mensen met een arbeidsbeperking. Met externe publicaties, zoals nieuwsbrieven, artikelen in diverse media en filmopnames over Ondernemers en de Participatiewet brengen wij de mogelijkheden en rol die PAUW hierbij kan vervullen onder de aandacht. Via de campagne Alleen Talent Telt, die is geïnitieerd samen met de betrokken partijen in de arbeidsmarktregio Midden Utrecht, was er afgelopen jaar op verschillende momenten regionale aandacht voor dit thema. PAUW heeft voor activiteiten tijdens de campagneweken de samenwerking gezocht met de diverse partners in de regio (zoals gemeenten en WGSP s) om dit thema zo breed mogelijk uit te dragen en via de diverse kanalen onder de aandacht van ondernemers te brengen. Activiteiten in de campagneweken waren onder andere: bedrijfsbezoeken, flyer-actie bedrijventerreinen, bel-acties en presentaties ondernemersbijeenkomsten. 17

19 2.7 OMZET PER GEMEENTE Omzet per gemeente in 2014 totaal detachering groen schoonmaak inkoop arbeid aantal inwoners omzet per inwoner 2015 omzet per inwoner 2014 Gemeente Nieuwegein ,41 13,70 Gemeente Stichtse Vecht ,25 2,66 Gemeente De Ronde Venen ,03 12,51 Gemeente Vianen ,69 5,09 Gemeente IJsselstein ,71 4,66 Gemeente Lopik ,20 4, ,67 7,90 18

20 3. ORGANISATIE PAUW biedt dagelijks (betaald) werk aan zo n 750 mensen in deze regio. Via werken en leren stimuleren we dat iedereen het beste uit zichzelf haalt. Met als doel uiteindelijk een werkplek bij een reguliere opdrachtgever. Wie hier (nog) niet toe in staat is werkt binnen een van onze eigen diensten. We zorgen voor een professioneel werk- en ontwikkelklimaat om dit te realiseren. We hebben aandacht voor omgangsvormen. We gaan respectvol met elkaar om, we bieden ruimte om mee te praten over beleid en de organisatie, ontwikkelingen rondom ons bedrijf en we vragen medewerkers om hun mening. We gebruiken deze informatie om onze organisatie telkens verder te professionaliseren. We hebben een heldere klachtenregeling die houvast biedt als je het ergens niet mee eens bent. En als het nodig is, is er een vertrouwenspersoon die kan bemiddelen in conflictsituaties of bij ongewenst gedrag. We stimuleren het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Een wezenlijk onderdeel van een goede voorbereiding op de arbeidsmarkt. We zorgen voor een organisatie waar het prettig is om te werken en jezelf verder te ontwikkelen. 3.1 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN Goede arbeidsomstandigheden zijn belangrijk. PAUW Bedrijven doet er alles aan om de veiligheid, gezondheid en het welzijn van haar medewerkers zo goed mogelijk te waarborgen. Hiervoor werken bij PAUW Bedrijven Preventiemedewerkers en een Arbo-coördinator Arbojaarverslag 2015 De Preventiemedewerkers en de Arbo-coördinator bewaken de arbeidsomstandigheden. Door regelmatig rondes over de afdelingen uit te voeren, houden we de arbeidsomstandigheden op het juiste niveau. Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) Een RI&E is een inventarisatie van mogelijke risico s in de organisatie op Arbo-gebied. Aan de hand van een voorbeeld RI&E (opgesteld door de SBCM) heeft de Arbo-coördinator een RI&E voor PAUW op maat gemaakt en een Plan van Aanpak (PvA) opgesteld. Deze zijn voorgelegd en goedgekeurd door de Arbodienst, het Managementteam en de Ondernemingsraad van PAUW Bedrijven. In 2015 is gestart met de uitvoering van het Plan van Aanpak. Dit wordt opgenomen in het ARBO-Jaarplan. De voortgang wordt regelmatig geëvalueerd. Gevaarlijke stoffen / Machinepark Aan de RI&E is een inventarisatie van de Gevaarlijke stoffen en Machinepark met bijhorende risico analyse toegevoegd. Hierin staat wat de risico s zijn van het werken met bepaalde gevaarlijke stoffen en machines en hoe eventuele ongelukken voorkomen kunnen worden. Daarbij is aangegeven wat er moet gebeuren wanneer zich toch een ongeluk voordoet. Arbocatalogus De Arbocatalogus van SBCM is in 2015 gecompleteerd met de deelcatalogus Gevaarlijke stoffen. Veel aandachtspunten uit de Arbocatalogus komen overeen met aandachtspunten uit de RI&E en zijn meegenomen in het Plan van Aanpak. 19

21 Preventiemedewerkers PAUW Bedrijven heeft een aantal nieuwe Preventiemedewerkers. Hiermee is op iedere afdeling / werklocatie een Preventiemedewerker die aanspreekpunt is op het gebied van ARBO-zaken op de betreffende afdeling. De Preventiemedewerkers hebben een signalerende rol. Zij kennen de afdeling het beste, zijn vaak op de werkvloer aanwezig en zien het snelst eventuele gevaarlijke situaties. Zij zijn bovendien aanspreekpunt voor ARBO-zaken op de afdeling en maken één keer per kwartaal met de ARBO-coördinator een ronde over de afdeling. Contact met de Ondernemingsraad (OR) Er is maandelijks overleg tussen vertegenwoordigers van de OR en de Arbo-coördinator over het Arbobeleid. De Arbo-coördinator informeert de OR regelmatig over de RI&E, het Plan van Aanpak en de vorderingen op dit gebied. Zo blijft de OR voortdurend op de hoogte van de stand van zaken op Arbogebied. Bedrijfsongevallen / Incidentenmelding Het monitoren van bedrijfsongevallen en incidenten blijft een continu proces. Ook de bijna ongevallen en incidenten worden geregistreerd. Hierdoor is het mogelijk preventieve maatregelen te nemen en zo mogelijke bedrijfsongevallen voor te zijn. Er zijn in 2015 acht bedrijfsongevallen gemeld. Geen daarvan heeft tot opname in een ziekenhuis of blijvend letsel geleid. Er is geen sprake van een trend in de aard van de ongevallen. In 2015 zijn er vijf incidenten van Agressie, Geweld & Seksuele intimidatie gemeld. In één geval heeft dit geleid tot een tijdelijke schorsing. BedrijfsHulpVerlening (BHV) De jaarlijkse ontruimingsoefeningen met de brandweerkorpsen zijn weer op de verschillende locaties gehouden. De BHV ers hebben hun jaarlijkse basis- en vervolgcursussen, aangevuld met AED (reanimatie), zoveel mogelijk op hun eigen locatie gevolgd. 3.2 GEZONDHEID EN INZETBAARHEID Gezondheid en duurzame inzetbaarheid. Dat is waar we als bedrijf naar streven. Daarom richten we ons niet alleen op verzuim maar gaan we met medewerkers in gesprek om duurzaam inzetbaar te blijven Ziekteverzuim In 2015 zien we een lichte stijging van het ziekteverzuimpercentage. Onze doelstelling was om het verzuimpercentage verder te verlagen, maar dat is niet gerealiseerd. Het verzuimpercentage lag in 2015 op 12,3% ten opzichte van 11,3% in De landelijke Benchmark van de sector over het jaar 2014 ligt op 12,2%. Dit percentage is ongeveer gelijk gebleven aan voorgaande jaren. De frequentie van het verzuim is gedaald. In 2015 lag de frequentie op 2,35 ten opzichte van 2,6 in In 2015 hebben we hierin geïnvesteerd. Met behulp van de inzetbaarheidscoach van Zorg van de Zaak hebben de leidinggevenden extra aandacht besteed aan medewerkers die zich vaak ziek melden. De Participatiewet gaat uit van actieve deelname op de arbeidsmarkt. Deze lijn volgen we ook in ons bedrijf. Onze focus ligt op duurzame inzetbaarheid van de medewerker. We hebben aandacht voor het de-medicaliseren van verzuim en zoeken naar passende oplossingen. De leidinggevenden hebben en 20

22 houden een actieve rol bij het begeleiden van verzuim. Deze benadering is succesvol en zetten we ook komend jaar door. We blijven ons inzetten voor het verlagen van het verzuimpercentage naar 10% (of lager) en het verlagen van de verzuimfrequentie. Naast de lichte stijging van het verzuim bij Wsw-medewerkers, is het langdurig verzuim onder nietregeling gebonden medewerkers opnieuw gedaald. Het kortdurend verzuim ligt hoger dan gemiddeld ten opzichte van de branche. Het lang en extra lang verzuim is lager dan het branche-gemiddelde. De frequentie van verzuim neemt zowel onder Wsw-medewerkers als onder de niet-regeling gebonden medewerkers af. In 2016 blijven we ons inzetten om frequent verzuim bespreekbaar te maken en daarmee te verlagen. Dit is een belangrijke stap naar duurzame inzetbaarheid. Verzuimoverzicht PAUW Bedrijven * Percentage (%) Totaal Wsw-medewerkers Niet-regeling gebonden medewerkers Frequentie Percentage (%) Frequentie Percentage (%) Frequentie ,2 2,76 13,9 2,82 4,6 2, ,6 2,86 12,1 2,96 6,3 1, ,3 2,66 13,5 2,75 11,2 1, ,59 12,9 2,73 5,6 1, ,57 11,7 2,73 5,4 1, ,3 2,60 12,03 2,76 5,26 1, ,3 2,35 13,1 2,5 5,7 1,15 *de verzuimcijfers zijn exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof Gezondheidsbevordering en welzijn We stimuleren activiteiten die een bijdrage leveren aan een gezonde leefstijl bijvoorbeeld op het gebied van sporten en bewegen. En we verwijzen door naar maatschappelijke instanties als er problemen zijn die het welzijn beïnvloeden. Bedrijfsfitness PAUW geeft een financiële bijdrage bij deelname aan bedrijfsfitness. In 2015 maakten veertien medewerkers actief gebruik van deze voordelige manier van sporten. Fiets van de zaak PAUW Bedrijven stimuleert de werknemers om op de fiets naar het werk te komen. Met het Nationale Fietsplan kunnen werknemers met fiscaal voordeel een nieuwe fiets van de zaak aanschaffen. In 2015 hebben totaal acht deelnemers van deze regeling gebruik gemaakt. Vijf hiervan behoren tot de doelgroep en drie deelnemers zijn niet regeling gebonden medewerkers. Maatschappelijke ondersteuning We verwijzen mensen door als er problemen zijn waarbij ondersteuning vanuit een maatschappelijk instelling gewenst is. We hebben hiervoor overeenkomsten met Vitras maatschappelijk werk en Careyn. Medewerkers worden bij problemen actief doorverwezen naar deze instanties of kunnen zelf contact opnemen. Bij vragen over bijvoorbeeld toeslagen of andere (inkomens) voorzieningen bestaat de mogelijkheid (juridische) ondersteuning te krijgen bij de sociaal raadsvrouw van de afdeling Welzijn en Preventie bij Careyn. 21

23 Gezondheidsdag Om een gezonde leefstijl en voldoende beweging onder de aandacht te brengen organiseerden we in oktober een gezondheidsdag. Medewerkers konden onder andere deelnemen aan de Roadshow. De Roadshow is een initiatief van SBCM waarbij acteurs op een interactieve manier aan de slag gaan met gezondheid. Medewerkers werden betrokken en bewust gemaakt van de eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van gezonde voeding en bewegen. De voorstellingen waren druk bezocht. Om medewerkers te stimuleren de voorstellingen bij te wonen was er vervoer vanuit de diverse werklocaties geregeld. Daarnaast was er een gezonde lunch met een caloriewijzer en een kookboekje. Gedetacheerde medewerkers waren ook uitgenodigd. Trajectbegeleiders ontvingen informatiesetjes om het onderwerp tijdens de reguliere voortgangsgesprekken met de gedetacheerde medewerker onder de aandacht te brengen. De Roadshow van SBCM is gekoppeld aan het programma Steffie gezond, onderdeel van de e-learning portal oefenen.nl. Zo kunnen medewerkers ook zelf aan de slag met onder andere (bewegings) oefeningen en gezond eten. 3.3 MEEPRATEN / -DENKEN / -BESLISSEN Bij PAUW kun je op verschillende manieren meepraten over beleid en ontwikkelingen in het bedrijf. Er zijn 2 formele overlegorganen. De Ondernemingsraad: het medezeggenschapsorgaan voor alle medewerkers van PAUW Bedrijven en Cliëntenparticipatie: inspraakbijeenkomsten voor SW-medewerkers. Daarnaast zijn er reguliere werkoverleggen, waarin ontwikkelingen en beleid vertaald worden naar medewerkers. En zijn er met regelmaat lunchbijeenkomsten met een MT-lid. Deze bijeenkomsten zijn bestemd voor alle medewerkers die bij PAUW werken. Tijdens deze bijeenkomsten wordt op informele wijze informatie met elkaar gedeeld en gediscussieerd over actuele zaken Ondernemingsraad De Ondernemingsraad (OR) is het medezeggenschapsorgaan voor alle medewerkers die bij PAUW Bedrijven werken. Zowel voor regeling gebonden personeel (SW-medewerkers), als niet regeling gebonden personeel (ambtelijk medewerkers en medewerkers in dienst van PAUW Werk). De OR bestaat uit 11 personen. De OR vergadert 1 maal per 6 weken. Dit zijn reguliere OR-vergaderingen. Daarnaast is er in vaste frequentie overleg met de bestuurder en overlegt de OR regelmatig met de Arbo-coördinator om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden. Samenstelling De samenstelling van de OR is een afspiegeling van het bedrijf en ziet er als volgt uit: - 6 medewerkers, regeling gebonden, bedrijfsonderdeel WERK - 2 medewerkers (waarvan 1 gedetacheerde), regeling gebonden, bedrijfsonderdeel Middelen en Arbeidsontwikkeling - 3 medewerkers, niet regeling gebonden Het afgelopen jaar werd één kandidaat vanwege pensionering vervangen door een nieuwe kandidaat. De zittingstermijn van de OR (3 jaar) loopt eind 2016/begin 2017 ten einde. 22

24 Aandachtspunten OR De OR is het afgelopen jaar betrokken geweest of geraadpleegd bij de volgende onderwerpen: - Uitvoering regelingen De OR is geraadpleegd door de achterban over de uitvoering van de ziekteverzuimregeling en de verlofregeling. In beide situaties werd de OR betrokken met de vraag of de regeling op de juiste wijze werd toegepast. De OR heeft dit onderzocht en naar aanleiding hiervan bijsturing van de regeling voorgesteld. Dit is in beide situaties overgenomen. - Informeren - intern De OR heeft zich door de accountmanager en de directeur WERK laten informeren over het werkaanbod voor de interne afdelingen. Er is meer kort-cyclisch werk waardoor er meer wisselingen zijn. Daarbij is vaak pas op korte termijn bekend wat het werkaanbod in een bepaalde periode is. Dit vraagt meer flexibiliteit van zowel de leidinggevenden als de medewerkers. - Informeren extern De Ondernemingsraad houdt ontwikkelingen over de toekomst van SW-bedrijven in de gaten. De OR heeft zich door de OR van collega SW-bedrijf AM Groep laten informeren over de ontwikkelingen die hun bedrijf doorgemaakt heeft en de rol die de OR hierbij heeft gespeeld. ARBO Er is regelmatig overleg tussen de ARBO-coördinator en de Ondernemingsraad. De OR heeft een speciale ARBO-commissie van 2 personen die de ARBO-zaken bewaken en contacten onderhouden met de ARBO-coördinator. De OR heeft de RIE en het daarbij behorende plan van aanpak goedgekeurd Cliëntenparticipatie Evenals voorgaande jaren heeft PAUW Bedrijven zowel in IJsselstein als Breukelen samen met de gemeente inspraakbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst kunnen medewerkers met een Wsw indicatie meedenken over belangrijke beslissingen die de gemeente (of PAUW namens de gemeente) over de Wsw neemt. Ook worden tijdens deze bijeenkomst actuele ontwikkelingen besproken. Er is gesproken over onze koers Stuur houden, over de Participatiewet en de gemeenten hebben actuele ontwikkelingen toegelicht. De opkomst was lager dan voorgaande jaren. Echter, de medewerkers die aanwezig waren, waren wel afkomstig van verschillende afdelingen. 3.4 PROFESSIONALISERING ORGANISATIE We zoeken continu naar mogelijkheden om onze organisatie te verbeteren en te professionaliseren. Bijvoorbeeld door verbeteringen in de organisatiestructuur en processen aan te brengen. Maar ook blijven we focussen op een professionele bedrijfscultuur door communicatie, overlegstructuur en de wijze waarop we met elkaar omgaan. Automatisering administratie Het afgelopen jaar zijn een aantal administratieve processen verder geautomatiseerd met als doel de efficiency te verbeteren. De binnenkomende facturenstroom wordt nu volledig digitaal verwerkt en ook het hieraan gekoppelde autorisatie-proces verloopt volledig digitaal. Onze financiële rapportage systemen zijn geoptimaliseerd zodat rapportages sneller voorhanden zijn. Medewerkertevredenheidsonderzoek (MTO) In 2013 heeft PAUW Bedrijven een medewerkertevredenheidsonderzoek (MTO) laten uitvoeren. Met 23

25 de uitkomsten is binnen alle bedrijfsonderdelen een plan van aanpak met verbeteracties opgesteld. Medio 2015 zijn de door de afdelingen opgestelde plannen opnieuw geëvalueerd en daar waar nodig zijn nieuwe acties uitgezet. Archiefbeheer Er is een start gemaakt met de inrichting van het archief volgens de richtlijnen van de Archiefwet. Een Archiefverordening en een Archiefbesluit zijn vastgesteld door het bestuur. Een eerste KPI (Key Performance Indicators) rapportage is opgesteld en naar de provincie gestuurd. 3.5 VERTROUWENSPERSOON Bij conflictsituaties of ongewenst gedrag kan de onafhankelijk vertrouwenspersoon als adviseur ingeschakeld worden. Ook bestaat de mogelijkheid een klacht extern te bespreken bij een gemeentelijk functionaris. Er zijn in 2015 geen klachten ingediend bij de gemeentelijke functionarissen. Eén medewerker is op gesprek geweest bij een bestuurder (wethouder). De vertrouwenspersoon doet jaarlijks verslag van haar werkzaamheden Jaarverslag vertrouwenspersoon Goed werkgeverschap is het uitgangspunt van de vertrouwenspersoon bij meldingen en gesprekken over ongewenste omgangsvormen tussen medewerkers. Soms is het nodig om onderscheid te maken tussen ongewenst gedrag en een arbeidsconflict. De vertrouwenspersoon begint met een eerste verkenning waarna zo nodig verwijzing en bemiddeling naar derden volgt. Consultatie vertrouwenspersoon In 2015 is de vertrouwenspersoon twaalf keer benaderd om mee te denken in vragen rondom ongewenst gedrag. Het ging over de volgende onderwerpen: - Communicatie tussen leidinggevende en medewerker - Discriminatie - Scheiding privé en werk - Roddelen Er zijn gesprekken gevoerd met collega s en/of leidinggevenden. Soms door de werknemer zelf. Andere keren was de vertrouwenspersoon en/of een medewerkers van de afdeling P&O ook aanwezig. Contacten vertrouwenspersoon De vertrouwenspersoon voerde gesprekken met de directie, P&O en met leidinggevenden om samen te bemiddelen of om confrontatiegesprekken aan te gaan om het ongewenste gedrag te stoppen. De voltallige commissie ongewenst gedrag is in 2015 twee keer bij elkaar geweest. Bereikbaarheid In de Blikopener, het personeelsblad van PAUW Bedrijven, worden de data gepubliceerd waarop de vertrouwenspersoon spreekuur heeft op de locaties Breukelen en IJsselstein. Daarnaast is de vertrouwenspersoon ook altijd rechtstreeks telefonisch bereikbaar. Landelijke vereniging van vertrouwenspersonen De vertrouwenspersoon bij PAUW is gecertificeerd volgens de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen. 24

26 4. PERSONEEL IN CIJFERS Taakstelling Door de invoering van de Participatiewet per 1 januari 2015 is, naast de uitvoering, ook de financiering van de Wsw fundamenteel gewijzigd. Vanaf deze datum ontvangen gemeenten een Participatiebudget dat onderdeel uitmaakt van de Integratie-uitkering Sociaal Domein in het Gemeentefonds. Het aantal AJ als taakstelling voor 2015 is gebaseerd op het verwachte aantal AJ ultimo 2014, verminderd met de verwachte uitstroom in Voor 2015 is dit vastgesteld op 559,14 AJ. Bezetting ultimo Locatie FTE's Personen FTE's Personen FTE's Personen FTE's Personen FTE's Personen Begeleid Werken 32, , , , ,71 33 Detachering 111, , , , Groen 75, , , , ,85 64 Schoonmaak 57, , , , ,43 72 Werken op locatie (K&N) 41, ,75 52 Productie intern (Breukelen) 70, , , , , Productie intern (IJsselstein) 91, , , , , Totalen 480, , , , , FTE's Personen Leeftijdsopbouw ultimo 2015 Leeftijdsopbouw Totaal < Totaal

27 5. VERPLICHTE PARAGRAFEN 5.1 WEERSTANDSVERMOGEN In het najaar 2009 is de Notitie weerstandsvermogen PAUW Bedrijven vastgesteld door het Algemeen Bestuur. Deze notitie geeft inzicht in het weerstandsvermogen en de mogelijke risico s. Onder weerstandsvermogen wordt verstaan: het vermogen dat nodig is om tegenvallers op te vangen zonder dat de continuïteit van ons bedrijf in gevaar komt. In januari 2014 heeft er een actualisatie c.q. herbeschouwing plaatsgevonden in overleg met Deloitte. Op basis hiervan heeft het Bestuur tijdens de vergadering van 3 februari 2014 besloten om de ondergrens van het weerstandsvermogen te verlagen tot De hiermee vrijgekomen middelen zullen echter niet beschikbaar zijn om tekorten mee te dekken, doch uitsluitend gebruikt kunnen worden voor noodzakelijke omvormingen van de organisatie ter voorbereiding op de Participatiewet en andere maatschappelijke veranderingen. Eventuele tekorten moeten gedekt worden uit gemeentelijke bijdragen. Kengetallen Realisatie 2015 Begroot 2015 Realisatie 2014 Netto schuldquote 16% 17% 17% Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 16% 17% 17% Solvabiliteitsratio 26% 24% 23% Structurele exploitatieruimte 1,7% 0% 0,5% Netto schuldquote De netto schuldquote is door het positieve bedrijfsresultaat ad 298k met 1,7% (van 17,3% naar 15,6%) verbeterd. Daar er geen leningen verstrekt zijn, is de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen gelijk aan de Netto schuldquote. Solvabiliteitsratio Door de voorgestelde toevoeging aan de bestemmingsreserves stijgt het Eigen Vermogen, wat een positief effect heeft op de solvabiliteitsratio Structurele exploitatieruimte De structurele exploitatieruimte wordt bepaald door het saldo van de structurele baten en lasten. Deze moeten bij Pauw Bedrijven in principe in evenwicht zijn. Door het positieve bedrijfsresultaat ad. 298k is in 2015 sprake van een ruimte van 1,7%. 5.2 ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN In het verslagjaar is een Meerjarenplan Onderhoud Gebouwen gemaakt voor de periode Op basis hiervan wordt aan het onderhoudsfonds gedoteerd zodat kosten van onderhoud gelijkmatig verdeeld worden over een aantal kalenderjaren. In 2015 bedroeg deze dotatie 61 k en werd er voor 17 k aangewend voor groot onderhoud. In totaal bedraagt deze voorziening nu 462 k. De voorziening is bedoeld ter dekking van de kosten zoals schilderwerk aan gebouwen, dakbedekking, klimaatbeheersing en dergelijke. 26

28 5.3 FINANCIERING In het kader van de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido) treft u onderstaand informatie aan over de liquiditeitspositie in relatie tot de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Kasgeldlimiet 2015 (bedragen x 1.000) Omvang begroting per 1 januari Kasgeldlimiet in procenten van de grondslag 8,20% Kasgeldlimiet in bedrag Realisatie 2015 Gemiddeld Vlottende schuld 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw Jaar Totaal vlottende schuld Vlottende middelen Uitgeleende gelden < jaar Totaal vlottende middelen Toets kasgeldlimiet Totaal netto vlottende middelen Toegestane kasgeldlimiet Ruimte (+)/ Overschrijding De kasgeldlimiet wordt bepaald aan de hand van de saldi per eerste van de maand. In het eerste kwartaal is er gedurende enkele dagen sprake geweest van een overschrijding. Deze werd veroorzaakt door een latere ontvangst van de rijksbijdragen van enkele gemeenten. Verder is het gehele jaar 2015 voldaan aan de door de Wet fido gestelde eisen ten aanzien van de kasgeldlimiet. De gehanteerde financiële instrumenten in het kader van het treasury-beheer zijn geheel in overeenstemming met het treasury-statuut van PAUW Bedrijven. Renterisiconorm 2015 Renterisiconorm en renterisico s van de vaste schulden. Het renterisico op de vaste schuld over de jaren 2015 tot en met 2018 is als volgt: (bedragen x 1.000) 2015 Budget 2015 Realisatie 2016 Budget 2017 Budget 2018 Budget Renterisiconorm Stand van de vaste schuld per januari Het, bij ministeriële regeling, 20% 20% 20% 20% 20% vastgestelde percentage Renterisiconorm Toets renterisiconorm Renterisico op vaste schuld Ruimte (+) / Overschrijding

29 Het renterisico wordt bepaald als een bedrag dat netto aangewend wordt tot herfinanciering van een bestaande schuld. Op grond van de stand van de vaste schuld geldt met betrekking tot de renterisiconorm de wettelijke minimumnorm van en niet het wettelijk vastgestelde percentage. Vaste uitzettingen Er is geen sprake geweest van vaste uitzettingen in het boekjaar. 5.4 VERBONDEN PARTIJEN Naam + Vestigingsplaats Stichting Maatschappelijk Ondernemen Westelijk Utrecht gevestigd in De Ronde Venen Openbaar belang dat wordt behartigd Exploitatie van het kringloopbedrijf in Mijdrecht Bestuurlijk belang Er bestaat een bestuurlijke verbinding omdat het voorzitterschap van het kringloopbestuur statutair door de algemeen directeur van PAUW Bedrijven wordt uitgeoefend. Financieel belang De bedrijfsleider en de assistent-bedrijfsleider worden ingeleend bij PAUW Bedrijven. Daarnaast wordt de financiële administratie door PAUW Bedrijven uitgevoerd, waarvoor een vergoeding wordt ontvangen. Eigen vermogen begin en einde boekjaar Vreemd vermogen begin en einde boekjaar Financieel resultaat 2015 na bestemming Naam + Vestigingsplaats Stichting PAUW Werk, gevestigd in de gemeente Stichtse Vecht. Openbaar belang dat wordt behartigd Deze stichting voert re-integratiewerkzaamheden uit en verricht diensten voor PAUW Bedrijven met als doel het bevorderen van arbeidsbekwaamheid in de breedste zin van het woord. Bestuurlijk belang Er bestaat een bestuurlijke verbinding omdat de directie wordt gevormd door de algemeen directeur en directeur arbeidsontwikkeling van PAUW Bedrijven. Financieel belang Er bestaat een rekening-courant verhouding met de Stichting PAUW Werk. Eigen vermogen begin en einde boekjaar Vreemd vermogen begin en einde boekjaar Financieel resultaat 2015 na bestemming BEDRIJFSVOERING Met de beleidsnotitie Stuur Houden zijn de doelstellingen voor vastgesteld. Met name de financiële sturing is hierin belangrijk. In het verslagjaar is de begroting ruimschoots gehaald. Op beïnvloedbare kosten wordt strak gemonitord en de focus op omzetresultaten blijft gehandhaafd. Ondanks extra inspanningen ten behoeve van de Participatiewet en een aantal nieuwe projecten zijn de kosten voor Niet-Regeling Gebonden personeel zelfs gedaald. De omzet en toegevoegde waarde laten ook in 28

30 2015 een stabiel beeld zien. In het verslagjaar bleek het SW-deel uit het Participatie-budget iets hoger dan begroot waardoor deze post wat gunstiger uitkwam. Al met al: door een aanhoudende financiële focus hebben we, ondanks de afname van circa 25 medewerkers, de beoogde resultaten bereikt. 29

31 30

32 JAARREKENING

33 Balans per 31 december 2015 (x 1.000) (voor resultaatbestemming) Activa Vaste activa Materiële vaste activa Investeringen met een economisch nut Vlottende activa Voorraden Grond- en hulpstoffen Uitzettingen Vorderingen op openbare lichamen Overige vorderingen Liquide middelen Overlopende activa Totaal

34 (voor resultaatbestemming) Passiva Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserves Nog te bestemmen resultaat begrotingsjaar Voorzieningen Vaste schulden Onderhandse leningen Vlottende passiva Netto vlottende passiva Overige schulden Debetsaldi bank en giro Overlopende passiva Totaal Verleende garanties en/of waarborgen 0 0 Aldus opgemaakt door het dagelijks bestuur, Breukelen, 6 april 2016 Aldus vastgesteld door het algemeen bestuur, Breukelen, 29 juni 2016 V. van der Horst, voorzitter V. van der Horst, voorzitter E.M. Uijting, secretaris E.M. Uijting, secretaris 33

35 Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het begrotingsjaar 2015 (x 1.000) Realisatie 2015 Begroting 2015 na wijzigingen Realisatie 2014 Lasten Baten Lasten Baten Lasten Baten Netto omzet Mutatie in voorraden gereed product en onderhanden werk Som der bedrijfsopbrengsten Kosten van grond- en hulpstoffen Kosten van uitbesteed werk en andere externe directe kosten Toegevoegde waarde Overige bedrijfsopbrengsten Dienstverlening aan deelnemende gemeenten Bedrijfsopbrengsten Lonen en sociale lasten Wsw incl. overige personeelskosten Salarissen NRG personeel Afschrijvingen op immateriële- en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat SW-deel integratie-uitkering sociaal domein Gemeentelijke bijdrage Saldo van de gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen Bijzondere lasten Gerealiseerd totaalsaldo van baten en lasten Toevoeging aan reserves Onttrekkingen aan reserves Gerealiseerd resultaat

36 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Inleiding Onderstaande grondslagen, waarop de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling is gebaseerd, zijn bedoeld als leidraad voor een juiste interpretatie van de financiële overzichten. De jaarrekening voldoet aan het Besluit Begroting en Verantwoording Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende balanspost anders vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Voor zover het BBV niet anders voorschrijft, zijn de baten en lasten toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. 35

37 Balans Vaste activa Materiële vaste activa De waardering van de materiële vaste activa is gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigings-prijs, verminderd met de afschrijvingen. Bij de waardering van de materiële vaste activa wordt rekening gehouden met een vermindering van hun waarde indien deze naar verwachting duurzaam is. Er vindt geen afschrijving plaats op grond. Voor het overige vindt afschrijving plaats op basis van de historische aanschafprijs volgens een stelsel dat is afgestemd op de verwachte toekomstige gebruiksduur, rekening houdend met een eventuele restwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikname van het actief. De afschrijvingstermijnen volgens de lineaire methode bedragen in jaren: Gronden n.v.t. Gebouwen en voorzieningen terreinen Machines en installaties 3-20 Inventarissen 3-10 Vervoermiddelen 3-8 Financiële vaste activa Waardering vindt plaats op basis van de verkrijgingsprijs verminderd met eventuele duurzame waardeverminderingen en aflossingen. Afschrijving vindt niet plaats. Vlottende activa Voorraden De grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen standaard verrekenprijzen die zijn gebaseerd op de gemiddeld betaalde inkoopprijs. Verschillen tussen de standaard verrekenprijs en betaalde inkoopprijs worden als resultaat verantwoord. De onderhanden werken worden gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, verminderd met op de balansdatum reeds voorzienbare verliezen. De vervaardigingsprijs omvat de verrekenprijzen van de grond- en hulpstoffen, de loon- en machinekosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De gerede producten worden gewaardeerd tegen de fabricagekostprijs of tegen de marktwaarde indien de marktwaarde lager is dan de fabricagekostprijs. De fabricagekostprijs bestaat uit de verrekenprijzen van grond- en hulpstoffen, de loon- en machinekosten en overige kosten die aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. Incourante voorraden zijn afgewaardeerd tot marktwaarde. Uitzettingen en overlopende activa De uitzettingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Voor de verwachte oninbaarheid van uitzettingen (met name vorderingen) is een voorziening getroffen. Op 11 december 2013 is het 36

38 wetsvoorstel aangenomen door de Tweede Kamer om schatkistbankieren mogelijk te maken. Voor de GR betekent dit dat alle liquide middelen die in een kwartaal gemiddeld het drempelbedrag van overstijgen, afgeroomd moeten worden naar een daartoe geopende werkrekening Schatkistbankieren (SKB), waarna de Bank Nederlandse Gemeente (BNG) het doorstort naar de schatkist van het Rijk. In 2015 hebben we geen gebruik gemaakt van de afroming. Liquide middelen De liquide middelen worden tegen nominale waarde opgenomen en omvatten bank-, giro- en kassaldi. Eigen vermogen Algemene reserve De algemene reserve dient als algehele buffer om toekomstige tegenvallers te kunnen opvangen. Bestemmingsreserves Onder een bestemmingsreserve wordt verstaan een reserve waaraan door het bestuur een bepaalde bestemming is gegeven. Het gehele bedrag van de bestemmingsreserves ultimo het jaar dient onderbouwd te zijn met bestuursbesluiten van het algemeen bestuur dan wel opgenomen te zijn in het voorliggende voorstel tot resultaatbestemming. Resultaat na bestemming Het resultaat na bestemming is het resterende resultaat na reeds bestemde mutaties in de reserves. Voorzieningen Voorziening onderhoud De voorziening onderhoud heeft betrekking op het planmatig onderhoud aan de gebouwen en dient ter egalisatie van de lasten. De jaarlijkse dotatie ten laste van het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het begrotingsjaar is gebaseerd op de meerjarenraming van het planmatig onderhoud, die een periode beslaat van 10 jaar. De overige onderhoudskosten aan de gebouwen, machines en installaties zijn rechtstreeks ten laste van het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het begrotingsjaar verantwoord. Voorziening reorganisatie De voorziening reorganisatie heeft betrekking op betalingsverplichtingen aan reeds afgevloeide personeelsleden. Vaste schulden De vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, verminderd met de reeds gedane aflossingen. Vaste schulden hebben een rente-typische looptijd van één jaar of langer. 37

39 Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het begrotingsjaar In het jaar 2015 heeft één begrotingswijziging plaatsgevonden. In de staat van baten en lasten zijn de gewijzigde begrotingscijfers 2015 opgenomen. De primaire begrotingscijfers zijn niet opgenomen vanwege de gedateerde gegevens. Dit levert geen bijdrage aan een transparant inzicht. Bedrijfsopbrengsten Netto-omzet Netto-omzet is de opbrengst van aan derden geleverde goederen en diensten, exclusief de over de omzet geheven belastingen en onder aftrek van kortingen. Grond- en hulpstoffenverbruik en kosten van derden en uitbesteed werk De kosten van grond- en hulpstoffen worden berekend op basis van de inkoopprijzen. Resultaten op deze post worden in het jaar verantwoord. Overige bedrijfsopbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten omvatten de resultaten uit verhuur van onroerend goed, dienst-verlening aan derden en overige opbrengsten. Dienstverlening aan deelnemende gemeenten De dienstverlening aan deelnemende gemeenten omvat onder andere distributie van rijksbijdragen van/naar andere SW-bedrijven/gemeenten en bestuurs- en beheerskosten. SW-deel integratie-uitkering sociaal domein Het door de gemeenten ontvangen Wsw-deel van het Participatiebudget, welk deel uitmaakt van de Integratie-uitkering Sociaal Domein in het Gemeentefonds. Gemeentelijke bijdrage De gemeentelijke bijdrage omvat de in de gemeenschappelijke regeling of anderszins overeen-gekomen bijdrage in het exploitatieresultaat. Bedrijfskosten Afschrijvingen Dit betreft de afschrijvingskosten van de vaste activa. Voor de afschrijvingen op investeringen die samenhangen met de aanwending van de bestemmingsreserve vindt een onttrekking aan die reserve plaats. De afschrijvingstermijn bedraagt maximaal de economische levensduur. Lonen en salarissen Wsw- en NRG-personeel Hierop worden de loon- en salariskosten van de Wsw-medewerkers respectievelijk de salariskosten van het NRG-personeel verantwoord. Onder loon- en salariskosten wordt verstaan het bruto bedrag van 38

40 de aan het boekjaar toe te rekenen lonen c.q. salarissen, vermeerderd met de uitbetaalde vakantiegeldrechten. Ook de kosten van personeel wat ingehuurd wordt van de Stichting PAUW Werk wordt hier verantwoord. Sociale lasten De sociale lasten betreffen de ter zake van de werknemersverzekeringen verschuldigde werk-geverslasten, alsmede het werkgeversaandeel in de pensioenvoorziening. Dit betreft tevens de aan het boekjaar toe te rekenen ziekengelden. Daarnaast worden aan het boekjaar toe te rekenen WAO-gelden verantwoord en ontvangen gelden ten gevolge van loonschade. Overige personeelskosten Wsw De personeelskosten betreffen de kosten voor bedrijfsgeneeskundige zorg, de vervoerskosten woon/ werkverkeer, opleidingen en overige personeelskosten. Overige bedrijfskosten Hierin zijn onder meer begrepen de kosten voor werkkleding, onderhoudskosten, kantoorkosten, kantinekosten, etc. De overige bedrijfskosten worden berekend op basis van historische kosten. Algemene dekkingsmiddelen De algemene dekkingsmiddelen bestaan in hoofdzaak uit het saldo van financiële rentelasten en baten. De rentebaten betreffen onder meer de opbrengsten uit deposito s en andere uitzettingen. De rentelasten bestaan in elke geval uit de rentelast van de vaste schulden en de rekening-courantrente bij debetsaldi. WNT-verantwoording Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. De verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op PAUW Bedrijven van toepassing zijnde regelgeving: het algemene WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2015 voor PAUW Bedrijven is Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Uitzondering hierop is het WNT-maximum voor de leden van het Algemeen- en Dagelijks bestuur; dit bedraagt voor de voorzitter 7,5% en voor de overige leden 5% van het bezoldigingsmaximum. 39

41 Toelichting op de balans (x 1.000) Activa Materiële vaste activa Boekwaarde per 1 januari Aanschaffingen Desinvesteringen 0 0 Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Een overzicht van de materiële vaste activa is onderstaand opgenomen. Het betreft uitsluitend activa met een economisch nut. Gronden en terreinen Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen Vervoermiddelen Totaal Boekwaarde per Aanschaffingen Desinvesteringen Afschrijvingen Boekwaarde per Cumulatieve afschrijvingen en overige waardeverminderingen per Afschrijvingstermijnen in jaren Het totale beschikbaar gestelde krediet voor investeringen voor 2015 bedroeg De werkelijke investeringen bedroegen Hier is de lijn voortgezet om slechts noodzakelijke vervangingsinvesteringen te doen. Voorraad Grond- en hulpstoffen Totaal

42 Uitzettingen Vorderingen op openbare lichamen Deelnemende en niet deelnemende gemeenten Andere openbare lichamen 7 71 Overige vorderingen Handelsdebiteuren Overige vorderingen 4 7 Voorziening dubieuze debiteuren Totaal Het saldo aan handelsdebiteuren bedroeg ultimo ,0% van de omzet. Hiermee staat een vordering gemiddeld 43 dagen uit, tegenover 42 dagen eind Liquide Middelen Kasgelden 2 2 Bank Totaal Ten aanzien van de liquide middelen gelden geen opnamebeperkingen. Evenmin worden er ten aanzien van liquide middelen valutarisico s gelopen. Overlopende activa Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Totaal Passiva Eigen vermogen Algemene reserve: Saldo per 1 januari Dotaties Onttrekkingen Saldo per 31 december Conform het besluit van het algemeen bestuur d.d. 29 juni 2015 is het positieve resultaat van 2014 toegevoegd aan de algemene reserve. 41

43 Bestemmingsreserves Saldo per 1 januari Dotaties 0 0 Onttrekkingen Saldo per 31 december De bestemmingsreserve is bedoeld ter egalisatie van specifieke uitgaven en ter dekking van afschrijvingslasten van gedane investeringen vanuit deze reserve. Voorzieningen Voorziening groot onderhoud Saldo per 1 januari Toevoegingen Aanwendingen 17 7 Saldo per 31 december Voorziening reorganisatie Saldo per 1 januari Toevoegingen Aanwendingen 90 0 Vrijval voorziening 203 Saldo per 31 december Totaal Voorzieningen Voorziening onderhoud De toevoeging aan de voorziening groot onderhoud is gebaseerd op de meerjaren onderhoudsprognose De voorziening is bedoeld ter dekking van de kosten groot onderhoud, zoals schilderwerk aan gebouwen, dakbedekking, klimaatbeheersing etc. Voorziening reorganisatie In het boekjaar 2014 is een voorziening getroffen voor bijzondere personele voorzieningen ten bedrage van De hoogte van deze voorziening is opnieuw bepaald per 31 december 2015 en bedraagt nu De vrijval is in mindering gebracht op de personeelskosten. 42

44 Vaste schulden Het verloop van de onderhandse geldleningen is als volgt: Saldo per Nieuwe leningen Aflossingen Saldo per Rentelast 2015 ABN-Amro (2001) BNG (2005) BNG Kasgeld 2jr Totaal Alle geldleningen zijn verstrekt door binnenlandse banken en overige financiële instellingen. Het in 2015 afgeloste bedrag is Vlottende passiva Netto-vlottende schulden: Crediteuren Kasgeldlening aangegaan bij openbaar lichaam Rekening-courant Stichting PAUW 5 53 Werk Debetsaldi bank en giro Totaal Overlopende passiva Nog te betalen salarissen en sociale lasten Nog te betalen bedragen Transitorische rente Af te dragen belastingen Overige overlopende passiva 0 10 Totaal

45 Schatkistbankieren In het verslagjaar is geen gebruik gemaakt van schatkistbankieren om overtollige middelen aan te houden. In onderstaande tabel wordt de berekening weergegeven: Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar (1) Drempelbedrag 250 Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 (2) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (3a) = (1) > (2) Ruimte onder het drempelbedrag (3b) = (2) > (1) Overschrijding van het drempelbedrag (1) Berekening drempelbedrag Verslagjaar (4a) Begrotingstotaal verslagjaar (4b) Het deel van het begrotingstotaal dat kleiner of gelijk is aan 500 miljoen (4c) Het deel van het begrotingstotaal dat de miljoen te boven gaat (1) = (4b)*0, (4c)*0,002 met een minimum van Drempelbedrag 250 (2) Berekening kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 (5a) Som van de per dag buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen (negatieve bedragen tellen als nihil) (5b) Dagen in het kwartaal (2) - (5a) / (5b) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen. De verplichting inzake het stuwmeer verlof en vakantiegeldverplichting van het Wsw-personeel is niet in de balans opgenomen. Deze financiële verplichting bedraagt De reservering vakantiegeld van het NRG-personeel is opgenomen in de balans onder de overlopende passiva. 44

46 Toelichting op de programmarekening Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is per bedrijfsonderdeel als volgt samengesteld: Productie Bedrijfsopbrengsten Kosten grond- en hulpstoffen en andere externe kosten Toegevoegde waarde Detachering Bedrijfsopbrengsten Kosten grond- en hulpstoffen en andere externe kosten Toegevoegde waarde Groenvoorziening Breukelen Bedrijfsopbrengsten Kosten grond- en hulpstoffen en andere externe kosten Toegevoegde waarde Schoonmaak IJsselstein Bedrijfsopbrengsten Kosten grond- en hulpstoffen en andere externe kosten Toegevoegde waarde De totale omzet is dit jaar hoger uitgekomen dan vorig jaar en begroot. Dit wordt veroorzaakt door de hogere omzet van de Groenvoorziening. Doordat de materiaalkosten en uitbesteed werk ook gestegen zijn, zien we dat de toegevoegde waarde licht (1%) achterblijft t.o.v. vorig jaar en begroting. Overige bedrijfsopbrengsten Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Huuropbrengsten Dienstverlening t.b.v. derden Totaal De dienstverlening ten behoeve van derden betreft o.a. de ambtelijke detachering en ondersteuning aan het kringloopbedrijf Kringkoop in Mijdrecht en voor de Stichting PAUW Werk die re-integratie trajecten uitvoert. 45

47 Lonen, salarissen en sociale lasten Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Loonkosten Wsw-werknemers Overige loonkosten Totaal loonkosten Wsw Sociale lasten Pensioenpremies Ziekengelden/WAO-gelden Totaal sociale lasten Wsw Bedrijfsgeneeskundige zorg Vervoerskosten Wsw Eigen bijdrage vervoer Overige personeelskosten Totaal overige personeelskosten Loonkosten NRG personeel Overige loonkosten Loonkosten derden Totaal loonkosten NRG Sociale lasten Pensioenpremies Totaal sociale lasten NRG Totale loonkosten Wsw per fte Totale loonkosten per fte NRG Aantallen (jaargemiddelden) Wsw personen Wsw AJ s Wsw fte s NRG in fte s 55,5 55,8 56,9 Er heeft een re-classificatie van 596k plaatsgevonden in de vergelijkende cijfers (boekjaar 2014) vanuit de overige bedrijfskosten naar de overige personeelskosten Wsw-werknemers. Hierdoor bedragen de personeelskosten Wsw over boekjaar 2014 nu k. Het betreft hier voornamelijk loonkostensubsidies en opleidingstrajecten. De personeelskosten Wsw zijn conform begroting (afwijking 0,2%). Per kostensoort zijn er kleine afwijkingen, de grootste afwijking zien we bij de overige personeelskosten (-48k ). De lagere salariskosten t.o.v. de begroting en vorig jaar bij het ambtelijk personeel zijn voornamelijk het gevolg van het vrijvallen van een deel van de voorziening voor reorganisatie. 46

48 WNT-verantwoording 2015 PAUW-Bedrijven Leidinggevende functionarissen Bedragen x 1 E.M. Uijting H.M. de Jong G. van Aalst T.D. van Waardhuizen Functie Algemeen Directeur Dir. Arbeidsontwikkeling Dir. Middelen Dir. Werk Duur dienstverband in /1 31/12 1/1 31/12 1/1 31/12 1/1 31/12 Omvang dienstverband in fte 1,0 1,0 1,0 1,0 Gewezen topfunctionaris Nee Nee Nee Nee (Fictieve) dienstbetrekking Ja Ja Ja Ja Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum Toezichthoudende functionarissen M.F.M. Verweij A.J.C. Goldhoorn V.G.M. van den Berg M.C. Stekelenburg Functie Lid Bestuur Lid Bestuur Lid Bestuur Lid Bestuur Duur dienstverband in /1 31/12 1/1 31/12 1/1 31/12 1/1 31/12 Omvang dienstverband in fte 0,0 0,0 0,0 0,0 Gewezen topfunctionaris Nee Nee Nee Nee (Fictieve) dienstbetrekking Nee Nee Nee Nee Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum J.R.C. van Everdingen V. van der Horst Functie Lid Bestuur Voorzitter Bestuur Duur dienstverband in /1 31/12 1/1 31/12 Omvang dienstverband in fte 0,0 0,0 Gewezen topfunctionaris Nee Nee (Fictieve) dienstbetrekking Nee Nee Bezoldiging Beloning 0 0 Belastbare onkostenvergoedingen 0 0 Beloningen betaalbaar op termijn 0 0 Totaal bezoldiging 0 0 Toepasselijk WNT-maximum

49 Afschrijvingen Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Afschrijvingen op materiële vaste activa met een economisch nut Totaal afschrijvingen Overige bedrijfskosten Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Huurkosten Onderhoudskosten Energie Verzekeringen en belastingen Kosten dienstverlening derden Verkoop en commerciële kosten Indirecte productiekosten Dotaties aan voorziening groot onderhoud Diverse overige bedrijfskosten Totaal overige bedrijfskosten De diverse overige bedrijfskosten betreffen onder meer kantoorkosten, kantinekosten, werkkleding, accountantskosten, vergader- en representatiekosten etc. 48

50 Rijksvergoeding Wsw Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 SW-deel integratie-uitkering sociaal domein Bonus Begeleid Werken Subsidieresultaat in Aantal gerealiseerde AJ s 507,3 506,6 521,8 Gemiddelde vergoeding per AJ Door de invoering van de Participatiewet per 1 januari 2015 is, naast de uitvoering, ook de financiering van de Wsw fundamenteel gewijzigd. Vanaf die datum ontvangen gemeenten een budget dat onderdeel uitmaakt van de Integratie-uitkering Sociaal Domein in het Gemeentefonds. Het aantal AJ als basis voor het Wsw-deel van het Participatiebudget voor 2015 is gebaseerd op het verwachte aantal AJ s ultimo 2014, verminderd met de verwachte uitstroom in 2015, zoals berekend door SEO Economisch Onderzoek. Voor 2015 is dit aantal vastgesteld op 559,1 AJ. In 2015 is voor 561,8 AJ s van onze gemeenten een plaats gerealiseerd, waarvan 466,0 AJ werkzaam bij PAUW Bedrijven, en de overige 95,8 AJ bij een ander SW-bedrijf. Dit betekent een over-realisatie van 2,7 AJ. Deze kosten, circa , hebben wij uit eigen middelen gefinancierd. Daarnaast zijn er 41,3 AJ gerealiseerd voor de buitengemeenten. De totale bezetting in 2015 voor PAUW Bedrijven bedraagt derhalve 507,3 AJ. Gemeentelijke bijdrage Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Omvang gemeentelijke bijdrage Aantal gerealiseerde werknemers Gemeentelijke bijdrage per werknemer (x1 ) Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie 2014 Financiële baten Financiële lasten Saldo financieringsfunctie

51 Mutaties in reserves Gerealiseerd totaalsaldo van baten en lasten Realisatie 2015 Begroting 2015 Realisatie Onttrekking algemene reserve 89 Onttrekking bestemmings- reserve Totaal onttrekkingen Gerealiseerd resultaat Zie de overige gegevens voor het voorstel resultaatbestemming. Ondertekening: Breukelen, 6 april 2016 E.M. Uijting Algemeen Directeur 50

52 WSW RAPPORTAGE