TOERISTISCHE TRENDKRANT 2003

Transcriptie

1 De Zeelandse toeristisch-recreatieve sector in cijfers gevangen TOERISTISCHE TRENDKRANT 2003 INHOUD Provincie: kennis is essentieel 1 Vakanties van Nederlanders 2, 3 Buitenlandse toeristen 4 Interview Recron Zeeland 4 Aanbod en werkgelegenheid 5 Onderzoek identiteit Zeeland 6 Dagrecreatie en watersport 7 Kenniscentrum Toerisme & Recreatie was topjaar voor Zeeland! Het jaar 2003 in cijfers gevangen: het lijkt allemaal in het teken te staan van meer, meer : meer Nederlandse toeristen, meer Duitse toeristen, meer Belgische toeristen, meer overnachtingen. In het diagram wordt dit getoond, Zeeland deed het in alle opzichten beter dan Nederland in totaal. Toch is dit geen reden om als toeristische sector achterover te leunen. Hoewel de toerist de weg naar Zeeland vorig jaar goed wist te vinden, staan de bestedingen onder druk. Jarenlang waren de vakantiebestedingen in Zeeland hoger dan het landelijk gemiddelde, maar die voordelige situatie is In de afgelopen maanden heeft de Provincie Zeeland consultatierondes gehouden bij een groot aantal Zeeuwse groeperingen in en om de toeristische sector om hen te consulteren over de ontwikkelingsmogelijkheden van het Kenniscentrum Toerisme & Recreatie van Bureau voor Toerisme Zeeland. In deze consultatierondes zijn vier groepen activiteiten naar voren gekomen, waarmee het kenniscentrum zich zou kunnen bezighouden: kennistransfer, opleidingen, kennisontwikkeling en netwerken. Kennis over de recreatiemarkt is essentieel voor het bedrijfsleven en de overheid Kennistransfer is het element waarop het kenniscentrum zich momenteel concentreert. Het kenniscentrum gaat op zoek naar allerlei toeristische, economische en trendgegevens die beschikbaar zijn op nationaal en internationaal niveau en vertaalt deze informatie naar bruikbare informatie voor bedrijfsleven, overheden, branche-organisaties, etc. Bij het vergaren van de gegevens werkt het kenniscentrum in 2004 samen in Zuid-Nederlands verband. Hierdoor kan voordeel behaald worden bij het inkopen van de gegevens en het maakt onderlinge vergelijking van de provinciale resultaten mogelijk. Het kenniscentrum zoekt, filtert en produceert op deze wijze kennis die direct gebruikt kan worden door haar klanten. De Trendkrant die u nu voor u ligt, is een voorbeeld van deze vorm van kennistransfer. In de toekomst kunnen andere sectoren in de samenleving, zoals de opleidingsinstituten ook gebruik gaan maken van de vergaarde kennis binnen het kenniscentrum. Daarnaast kunnen zij met het mogelijk opstarten van nieuwe opleidingen inspelen op de personeelsbehoefte van het bedrijfsleven in Zeeland en wellicht in grotere delen van Nederland en Vlaanderen. Bij kennisontwikkeling denken we ook aan toegepast of fundamenteel onderzoek. Deze vorm van onderzoek vindt vooral plaats op universitair niveau. Binnen het kenniscentrum wordt momenteel het onderzoek naar de regionale identiteit van Zeeland uitgevoerd. Vanuit de Erasmus Universiteit en de Universiteit van Tilburg is er interesse om dergelijke activiteiten uit te breiden. Ook over dit onderzoek vindt u meer informatie in deze Trendkrant. voorbij. De bestedingen per vakantiedag zijn in Zeeland al enkele jaren stabiel, terwijl de bestedingen elders in Nederland nog wel wat groei hebben doorgemaakt. Ondanks de 40% 30% 20% 10% 0% -10% Ontwikkeling aantal gasten Ten slotte kan een kenniscentrum in de toekomst de spil vormen van een netwerk dat bestaat uit ondernemers, overheden, opleidingsinstituten, branche-organisaties enz. Het gebruiken van netwerken voor kennistransfer en kennisontwikkeling zal in de komende jaren steeds meer toenemen. De Provincie Zeeland heeft het kenniscentrum gevraagd zich in 2004 te richten op kennistransfer en het doet mij plezier om te horen dat de Zeeuwse partijen tevreden zijn over de kennisproducten die zij tot op heden hebben ontvangen. Daarnaast is het ook van groot belang dat de komende jaren nog meer aandacht wordt besteed aan de andere drie componenten van een kenniscentrum: opleidingen, kennisontwikkeling en het versterken van een kennisnetwerk. Ik hoop dat we, samen met de andere organisaties, de komende jaren ook aan deze elementen de nodige aandacht kunnen besteden in de Delta. Op die manier gaat de Zeeuwse toeristischrecreatieve sector een kennisrijke toekomst tegemoet. Gert de Kok Gedeputeerde van Provincie Zeeland voor Economische Zaken en Recreatie & Toerisme groeicijfers is er dus nog steeds werk te verrichten voor de toeristische sector! Nieuwsgierig naar alle cijfers? Verderop in deze Trendkrant leest u meer! = Zeeland = Nederland + 4% - 3% + 21% + 4% + 33% + 12% Nederlands Duits Belgisch Bron grafiek: CVO en CBS Uitgave: juni 2004 ZEELAND

2 2 Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Zeeland ontvangt meer Nederlandse toeristen In 2003 ontving Zeeland 1,75 miljoen Nederlandse toeristen, een stijging van ruim 4% ten opzichte van Het aantal vakanties dat door Nederlanders in Zeeland wordt doorgebracht kent weliswaar flinke schommelingen, maar groeit nog steeds. Het aantal vakantie-overnachtingen kent in de laatste jaren een enorme groei: in 2003 zijn voor het eerst meer dan 12 miljoen vakantie-overnachtingen door Nederlanders in Zeeland doorgebracht. Ten opzichte van 2002 is dat een groei van maar liefst 8%. Aantal vakanties x 1 miljoen Kijkend naar de landelijke ontwikkeling en de ontwikkeling in buurprovincies Brabant en Limburg, wordt zichtbaar dat Zeeland een bovengemiddelde groei heeft doorgemaakt. Aantal vakantie-overnachtingen x 1 miljoen Spreiding over Zeeland De meeste Nederlandse vakantiegangers hebben hun vakantie in Zeeland doorgebracht op Schouwen-Duiveland. Dit eiland heeft een aandeel van 32%. Opvallend is de relatief evenredige verdeling van de binnenlandse vakanties over de Zeeuwse regio s. Keuze van accommodaties Het gebruik van accommodaties door Nederlanders is in 2003 ten opzichte van 2002 drastisch gewijzigd. Voor Zeeland als geheel valt op dat het kamperen op de vaste standplaats aan populariteit heeft gewonnen, ten koste van het verblijf in een vakantiewoning. Overigens is het zo dat een kwart van alle overnachtingen in een Zeeuwse vakantiewoning plaatsvindt in een eigen tweede woning. Benchmark Zuid-Nederland: ontwikkeling Per regio verschilt het accommodatiegebruik sterk. Op Schouwen-Duiveland wordt ruim de helft van alle vakantie-overnachtingen doorgebracht in een vakantiewoning. Op Walcheren vindt de helft van alle overnachtingen plaats op de camping, verreweg de meeste op een toeristische kampeerplaats. Op de Bevelanden en Tholen is het aandeel van de vakantiewoning gedaald naar een nog altijd aanzienlijke 50%. In deze regio steeg de belangstelling voor het kamperen, vooral voor de vaste standplaats. In Zeeuws Vlaanderen groeide het aantal overnachtingen op de vaste standplaats ook sterk, ten koste van het verblijf in een vakantiewoning. Regionale verdeling vakanties 2003 Accommodatiegebruik Zeeland (basis = binnenlandse overnachtingen 2003) Bron: CVO

3 KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland 3 Spreiding over het jaar: piek in voorseizoen In nevenstaand diagram worden de vakanties en de vakantie-overnachtingen getoond per maand. Kijkend naar het aantal vakanties (= gasten) lijken zij relatief goed te zijn verdeeld over het jaar. Door het aantal vakanties te vergelijken met het aantal vakantie-overnachtingen valt op dat in het voor- en naseizoen vooral kortere vakanties in Zeeland worden doorgebracht en dat juli en augustus toch de maanden blijven waarin de meeste overnachtingen worden geteld. De gemiddelde verblijfsduur is in de zomer 10 dagen, in alle andere jaargetijden is dit 6 dagen. Vakantiespreiding Zeeland 2003 Bestedingen in Zeeland vlakken af Gedurende de jaren zijn de bestedingen tijdens vakanties steeds gegroeid. Het diagram toont de ontwikkeling van de bestedingen per vakantiedag door de jaren heen (incl. accommodatiekosten, boodschappen, dagjes uit, etc). De bestedingen tijdens een vakantie in Zeeland waren van oudsher wat hoger dan de gemiddelde bestedingen tijdens een binnenlandse vakantie (wellicht te verklaren door de veelal wat duurdere accommodaties in Zeeland), maar in de laatste jaren is daarin verandering gekomen. In 2003 werd in Zeeland zo n 276 miljoen euro uitgegeven door Nederlandse vakantiegangers, iets minder (-0,8%) dan in Zeeland heeft dus qua bestedingen niet geprofiteerd van de stijging in het aantal vakanties en vakantie-overnachtingen, de vakantieganger besteedde minder tijdens de vakantie. Regionaal zijn duidelijke verschillen in de bestedingen zichtbaar. Het bestedingsniveau is het hoogst in Zeeuws-Vlaanderen, op de Bevelanden en Tholen wordt het minst door de toerist uitgegeven. Wie is de Nederlandse vakantieganger in Zeeland? Top-5 herkomstprovincies 1. Brabant (27%) 2. Zuid-Holland (17%) 3. Gelderland (15%) 4. Utrecht (11%) 5. Limburg (9%) De meeste Nederlandse vakantiegangers in Zeeland komen uit Brabant, vervolgens zijn er aanzienlijke aandelen voor Zuid-Holland en Gelderland. In het diagram rechts worden de verschillende leeftijdsgroepen in Zeeland op een rijtje gezet en afgezet tegen de leeftijd van de gemiddelde Nederlander die in eigen land op vakantie gaat. Zo worden de verschillen in vakantiepubliek duidelijk: Zeeland trekt relatief veel kinderen en jongeren t/m 17 jaar en mensen in de leeftijdscategorie 55 t/m 64 jaar. De overige leeftijdsgroepen komen juist relatief weinig naar Zeeland. Qua gezinssamenstelling valt op dat gezinnen zonder kinderen ouder dan 35 jaar en alleenstaanden bij hun keuze voor een binnenlandse vakantiebestemming relatief weinig voor Brabant kiezen. Gezinnen met kinderen in diverse leeftijden kiezen relatief vaak voor Brabant als zij in eigen land op vakantie gaan. Ontwikkeling van gem. bestedingen per vakantiedag in euro Regionaal: gem. bestedingen per vakantiedag in euro Leeftijdsopbouw van Nederlandse vakantiegangers Gezinsamenstelling van Nederlandse vakantiegangers Bron: CVO ZEELAND

4 4 Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Zeeland in trek bij buitenlandse gast Op de voorgaande pagina s is veel informatie getoond over de Nederlandse vakantiegangers in Zeeland. Nu een korte blik op buitenlandse gasten in Zeeland - kort, omdat over dit segment wat minder gegevens beschikbaar zijn. Het CBS registreert de overnachtingen van gasten in toeristische accommodaties, dit kunnen zowel toeristen als zakelijke gasten zijn. Het verblijf van buitenlandse gasten op een vaste standplaats en in een tweede woning wordt dus niet vastgelegd. Ook de jachthavens worden niet in het onderzoek meegenomen. Enorme groeicijfers Landelijk is er in 2003 sprake van 3% minder buitenlandse gasten, maar in Zeeland was er sprake van enorme groei: 19% meer gasten en 13% meer overnachtingen. Het aantal buitenlandse gasten ( ) is nog nooit zo hoog geweest en ook het aantal vakantie-overnachtingen heeft met 3,5 miljoen nachten een recordhoogte bereikt. In het cirkeldiagram wordt getoond welke landen de belangrijkste herkomstlanden zijn van buitenlandse toeristen in Zeeland. Duitsland is de grootste leverancier met ruim driekwart van het aantal buitenlandse toeristen. België is met 17% het tweede herkomstland van buitenlandse vakantiegangers in Zeeland. In 2003 kwamen er maar liefst 20% meer Duitse vakantiegangers en 33% meer Belgische vakantiegangers naar Zeeland. Wellicht heeft de Westerscheldetunnel het Belgische toerisme naar Zeeland gestimuleerd. Aantal vakanties x1.000 Vakantie-overnachtingen x1.000 Ontwikkeling herkomstlanden Herkomst buitenlandse gasten Bron: CBS Recron Zeeland herkent de cijfers ingerichte verhuurtenten, verhuurstacaravans en -chalets. De branche zal hierop moeten inspelen! Aan de voorzitter van Recron Zeeland, de heer Krijn Jan Coppoolse, zijn naar aanleiding van deze Trendkrant een aantal vragen voorgelegd. Uit zijn antwoorden blijkt dat Recron de onderzoeksresultaten ondersteunt. Volgens de onderzoeksgegevens was 2003 voor Zeeland een prachtig jaar: stijging van het aantal binnenlandse en buitenlandse gasten. Herkent Recron zich in deze cijfers? Over het algemeen was 2003 een goed jaar, met name de kustbedrijven profiteerden van het goede weer en de langere Duitse vakantie (Nordrhein-Westfalen tot 13 september), meer dan de bedrijven die verder van de kust lagen. Kijkend naar de vakanties van Nederlanders in Zeeland valt op dat het kamperen op de vaste standplaats aan populariteit lijkt te hebben gewonnen. Is dit volgens Recron inderdaad het geval of geven de cijfers een vertekend beeld? Ik denk dit wel klopt. Deze toename is mede het gevolg van het mooie weer, waardoor de vaste standplaatsen langer bezet zijn gebleven. Volgens de onderzoeksgegeven vielen de bestedingen van Nederlandse toeristen in Zeeland lager uit dan in Hierbij bestaat de indruk dat dit samenhangt met de toename van het kamperen op de vaste standplaats. Hoe denkt Recron hierover? Allereerst is het inderdaad zo dat de gasten toch wel prijsbewuster zijn geworden, dit is vooral goed te merken bij de bestedingen in de campingwinkel en de horeca! Daarnaast is het mogelijk dat dit samenhangt met het kamperen op de vaste standplaats, stacaravanbezitters behoren over het algemeen tot de lagere inkomensgroepen. Het aanbod heeft zich volgens de cijfers verder ontwikkeld, komen deze cijfers overeen met de ervaringen van Recron en wat zijn uw verwachtingen voor de ontwikkelingen van de verblijfsrecreatieve sector in de komende jaren? Ik denk dat de cijfers van de kampeersector een vertekend beeld geven, dit komt door de definitie waardoor ook de kleinere campings van 20 slaapplaatsen en meer zijn meegeteld. Hierdoor lijkt er inderdaad sprake van een schaalverkleining voor campings. Wel is het natuurlijk zo dat diverse campings reeds een kwaliteitsslag maken door het creëren van ruimere plaatsen, waardoor het aantal eenheden per camping minder wordt. De verwachting voor komende jaren zijn steeds meer last-minute boekingen en meer kortere vakanties (dit als gevolg van meerdere vakanties). Daarnaast nemen de gemaksproducten ook in de toeristische sector in populariteit toe: denk hierbij aan volledige Wat zijn volgens u de meest opvallende onderzoeksresultaten? In deze rapportage wordt aangegeven hoe belangrijk recreatie en toerisme is: stijging van werkgelegenheid in een periode van economische teruggang! Hieruit blijkt dat deze sector een groeiende economische pijler is voor de Zeeuwse economie in Zeeland; wat beroepsbevolking betreft is de sector inmiddels groter dan de landbouw. Bovendien levert de toeristisch-recreatieve sector indirect ook een grote spin off in werkgelegenheid. Ten slotte: de Trendkrant is een nieuw product van het Kenniscentrum van Bureau voor Toerisme Zeeland en wordt verspreid onder bedrijfsleven, brancheorganisaties en overheden. Wat vindt Recron van dit initiatief? Wij vinden dit een prima initiatief, de ondernemer kan hiermee direct op verschillende trends inspelen en dus marktconform werken. Het is ook niet verkeerd dat de overheid ziet wat er gaande is in toerisme en recreatie, en dat zij daarop flexibel moet reageren in onder andere beleidsplannen, bestemmingsplannen e.d.

5 KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland 5 Kwaliteitsverbetering en uitbreiding aanbod verblijfsaccommodaties De ontwikkelingen in het Zeeuwse aanbod van verblijfsaccommodaties worden gekenmerkt door kwaliteitsverbetering en/of schaalvergroting. Ten opzichte van 2000 is het Zeeuwse hotelaanbod iets gekrompen: van 221 naar 217. Het aantal hotelkamers groeide daarentegen met 3% naar kamers. Hierdoor is sprake van schaalvergroting: in 2003 telde een Zeeuws hotel gemiddeld 18 kamers, in 2000 was dat nog 17. Vergeleken bij het landelijke gemiddelde van 24 hotels zijn de Zeeuwse hotels relatief kleinschalig. Qua classificatie heeft er een lichte daling plaatsgevonden bij de hotels met lage classificaties ten gunste van de hotels met drie sterren. Het aantal Zeeuwse huisjescomplexen (volgens de CBS-definitie) is in de periode afgenomen van 65 naar 63. Het aantal slaapplaatsen op de complexen is in die periode toegenomen met 12%. De complexen in Zeeland zijn in vergelijking met het landelijk gemiddelde (260) relatief groot met gemiddeld 355 slaapplaatsen per bedrijf. Werkgelegenheid toeristisch-recreatieve sector onder druk Toerisme en recreatie is een sector die zich vertakt door alle sectoren; immers, toeristen en recreanten maken vaak gebruik van dezelfde voorzieningen als de eigen inwoner. Dit maakt het lastig om de sector af te bakenen. Uitleg over de afbakening van NRIT die hier gebruikt is, staat in de Toeristische Trendrapportage. De peildatum voor de gegevens die hier getoond worden, is 1 april. Dit betekent dat de seizoensgebonden werkgelegenheid niet is inbegrepen. Helaas zijn er geen gegevens bekend over de omvang van deze vorm van werkgelegenheid. In 2003 waren er personen in Zeeland werkzaam in de toeristisch-recreatieve sector. Op een totale werkgelegenheid Regio absoluut % Schouwen-Duiveland % Walcheren % Bevelanden & Tholen % Zeeuws-Vlaanderen % Zeeland totaal % Niet alle kampeerterreinen worden geregistreerd door CBS, de ondergrens is 5 standplaatsen. Vaste standplaatsen worden niet meegerekend. Het aantal kampeerterreinen is in de periode in Zeeland flink gegroeid, van 182 naar 213 bedrijven. Het totaal aantal slaapplaatsen is echter stabiel gebleven, wat duidt op kleinere kampeerterreinen. Een en ander kan wellicht verklaard worden door de kwaliteitsverbetering die door diverse campinghouders is uitgevoerd, waarbij de vergroting van standplaatsen leidde tot een daling van het totaal aantal plaatsen op een terrein. Daarnaast speelt wellicht ook de opkomst van kampeermogelijkheden op de boerderij mee, deze kleinschalige terreinen verlagen het gemiddeld aantal standplaatsen. In Zeeland bevindt zich een gering aantal groepsaccommodaties, die gemiddeld wat kleiner zijn dan groepsaccommodaties in de rest van het land. Het aanbod van groepsaccommodaties heeft zich landelijk gezien wat gestabiliseerd, in sommige provincies is het aantal accommodaties wat gedaald, in andere provincies is er sprake van lichte groei. van personen scoort de sector een aandeel van 7,8%. De totale werkgelegenheid in de toeristisch-recreatieve sector vertoont daarmee weer een lichte groei, ten opzichte van 2003 groeide het aantal banen met 4,4%. Deze groei was zowel in de fulltime als in de parttime werkgelegenheid zichtbaar. De horeca is in 2003 met werkzame personen de grootste werkgever in de toeristisch-recreatieve branche. De logiesaccommodaties leveren arbeidsplaatsen en nemen dus eveneens een vooraanstaande positie in. Aanbod Zeeland 2003: hotels & pensions 3 sterren 66 hotels; 30% 4 sterren 18 hotels; 8% Verdeling werkgelegenheid naar sector in 2003 Aanbod Zeeland 2003: verblijfsrecreatie Aantal werknemers in toerisme & recreatie sterren 49 hotels; 23% Detail- en groothandel 7% Vervoer 8% Cultuur, recreatie en amusement 8% Sport 3% Overig 10% Nietgeclassifiseerde 59 hotels; 27% ster 25 hotels; 12% Bron: RIBIZ/LISA Bron: CBS en Bedrijfschap Horeca & Catering ZEELAND

6 6 Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Zeeland: zon, zee en...? Zeeland en toerisme zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, zo zou men zeggen. Maar is dit over 5 of 10 jaar nog steeds het geval? Kan Zeeland als een zon, zee en strand bestemming met gemiddeld 2 maanden strandweer in de zomer de concurrentie aan met zonzekere landen als Spanje, Turkije, etc. waar de zon wel 7 maanden schijnt en waar men tegenwoordig voor 100 euro of zelfs minder naar toe vliegt? Is Zeeland eigenlijk wel zon, zee, strand? Zijn we misschien niet heel wat anders of heel veel meer? En net zo belangrijk: hoe kijkt de wereld tegen ons aan? Is Zeeland nu een achtergebleven agrarisch gebied gelegen tussen de Randstad, de Brabantse stedenrij, het Ruhrgebied en de Belgische Stedendriehoek? Of is het juist een unieke Delta met 700 kilometer land grenzend aan water, of misschien een steeds waardevoller wordend landschap waar rust en ruimte nog in pure vorm te vinden zijn? Uit eerder onderzoek is gebleken dat Zeeland zich de afgelopen jaren gepresenteerd heeft als een zon, zee en strandbestemming. Des te opmerkelijker is het dat uit het imago-onderzoek van Leijnse (1999) blijkt dat de toeristen juist een veel breder beeld van Zeeland hebben. Zij zien Zeeland in 7 sfeerbeelden te weten: water en lucht; folklore en platteland; fietsen en kust; stadjes en blauw; blauw en romantisch; jong en actief; activiteit op het water. De belangrijkste conclusie is dus dat er een discrepantie is tussen de uitgedragen identiteit van toeristische ondernemers (hoe Zeeland zich dus presenteert) en het imago (hoe er door de toeristen naar Zeeland wordt gekeken). scheidend vermogen bepalen en communiceren om ons zo te positioneren in de toeristische markt? Het onderzoek, onder aanvoering van projectleider Gerard van Keken, wordt ondersteund door de toeristische sector of organisaties die toerisme belangrijk vinden: in totaal gaat het om 27 organisaties. Gezamenlijk hebben zij de missie voor dit onderzoeksproject geformuleerd: Samen Zeeland duurzaam onderscheidend (toeristisch) positioneren Het woord toeristisch staat hier tussen haakjes omdat toerisme weliswaar de eerste invalshoek is, maar in vele opzichten een bredere positionering het resultaat kan zijn. De succescriteria voor deze missie zitten in de woorden: 1. Samen: in de toekomst zal er een eenduidige boodschap omtrent (toeristisch) Zeeland gecommuniceerd dienen te worden. De rode draad in dit geheel blijft Zeeland, met daarbij ruimte voor een regionale inbreng. Daarvoor is de slogan eenheid in verscheidenheid een goede paraplu. 2. Duurzaam: onder te verdelen in de 3 p s: people, planet en profit. People, dit project wordt ondersteund door de Zeeuwen en toeristen. Planet heeft te maken met de leefbaarheid van deze regio. Profit heeft te maken met continuïteit en winstgevendheid van het (toeristisch) bedrijfsleven op de lange(re) termijn. 3. Onderscheidend positioneren: de meeste participanten hebben een bepaalde behoefte aan kennis, men wil graag weten wat Zeeland onderscheidend maakt, hoe dit doorgevoerd kan worden in het beleid van de desbetreffende organisatie, maar ook in productontwikkeling, marketingstrategieën voor het vermarkten van toeristische regio s. Innovatief onderzoek Om iets te weten te komen, moet je onderzoek doen. Maar wat doe je qua onderzoek met het lastige begrip identiteit. Waarom en wanneer is iets onmiskenbaar Zeeuws? Het is eigenlijk hetzelfde als je afvragen, wat maakt Frankrijk zo Frans of wat maakt Toscane nu zo uniek? Het heeft waarschijnlijk dus te maken met de sfeer van de plek, van de mensen, het landschap, de gebouwen en wat er in hoofden zit van de mensen. Om de zoektocht naar de Zeeuwse identiteit vorm te geven, is gekozen voor een innovatieve vorm van onderzoek, gesplitst in twee delen. De eerste zoektocht heeft zich voornamelijk gericht op de materiële aspecten van de Zeeuwse identiteit. Dit onderzoek heeft 12 Zeeuwse eigen-aardigheden opgeleverd. Te denken valt aan Zeeuws licht en Zeeuwse luchten, Folklore en Nostalgie, Zeeuwse zeevruchten, watersportrijk, etc. Een uitgebreide toelichting op de resultaten van deze eerste zoektocht vindt u op onder de kop Beziens-waardig. Inmiddels is er een nieuwe zoektocht gestart: een onderzoek naar de immateriële aspecten van de Zeeuwse identiteit. Bijvoorbeeld de Zeeuwse cultuur, haar symbolen, helden, rituelen en waarden. Zaken waar Zeeuwen trots op zijn en waar we Zeeland toeristisch mee in de markt kunnen zetten. In deze zoektocht gaan we op zoek naar wat Zeeuwen nou eigenlijk zelf vinden van Zeeland. We vragen dus niet aan Nederlanders of Duitsers wat zij van Zeeland vinden, nee, we beginnen bij de Zeeuwen zelf. De belangrijkste gedachtegang hierachter is dat identiteit begint bij de Zeeuwen zelf. Immers, als je niet weet wie je bent dan kun je jezelf ook niet verkopen. In de periode vanaf 19 mei tot de tweede helft van juli kunnen alle Zeeuwen op de internetsite een vragenlijst invullen over de Zeeuwse identiteit, de Zeeuwse cultuur en de Zeeuwse eigen-aardigheden. Centrale vragen zijn: Wat maakt Zeeland nu uniek?, Wat geeft Zeeland haar onderscheidend vermogen? en Hoe kan Zeeland zich in de toekomst toeristisch positioneren en profileren? Daarnaast wordt ingegaan op de karakters van de Zeeuwen, Zeeuwse helden van vroeger en nu, Zeeuwse symbolen, fotografische beelden van Zeeland en de wijze waarop Zeeland zich in de toekomst toeristisch in de markt zou kunnen zetten. In de komende periode worden de resultaten van dit onderzoek geanalyseerd en is het de bedoeling dat vanuit de brede invalshoek (Zeeuwse identiteit) gekomen wordt tot de Zeeuwse toeristische identiteit. Met deze bredere en krachtigere identiteit kunnen nieuwe doelgroepen aangetrokken worden en kunnen bestaande doelgroepen behouden blijven. Van groot belang is dat de toeristische identiteit draagvlak heeft bij het toeristisch bedrijfsleven en toeristische intermediaire organisaties, maar ook bij culturele organisaties en niet op de laatste plaats bij de Zeeuwen zelf. Is dit het geval dan wordt er een helder beeld geschetst en creëert men een band met de toerist wat motiverend werkt en bijdraagt aan de waarde van het merk Zeeland. Onderzoeksproject - de missie Vandaar dat toeristisch Zeeland een meerjarig traject is gestart om onderzoek te doen naar de identiteit van Zeeland. Doordat identiteit en imago niet met elkaar overeen lijken te stemmen, kan men zich afvragen of Zeeland eigenlijk wel weet wie zij werkelijk is. Als we namelijk niet weten wie we zijn, hoe kunnen we dan ons (toeristisch) onder- Test uw zeeuw-(w)aardigheid en kijk op

7 KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland 7 Dagrecreatie in Zeeland Jaarlijks worden de Zeeuwse stranden zo n 1,6 miljoen keer bezocht door dagjesmensen (alleen de bezoeken van minimaal 2 uur worden meegerekend). Het aantal strandbezoeken van toeristen wordt niet geteld, maar verwacht mag worden dat dit aantal eveneens aanzienlijk is. Daarmee is de kust Zeelands grootste attractie. Maar er is natuurlijk meer te doen in Zeeland; de meest bezochte attracties, musea en evenementen worden op deze pagina getoond. Toeristen op ontdekking in Zeeland Vakantiegangers in Zeeland ondernemen tijdens hun vakantie een groot scala aan activiteiten. Het strandbezoek staat - zoals verwacht - bovenaan, gevolgd door wandelen en een autotochtje. De meeste activiteiten worden in Zeeland door meer mensen ondernomen dan elders in Nederland. Uitzonderingen zijn fietsen en het bezoek van een natuurgebied, deze activiteiten worden door vakantiegangers in andere provincies meer ondernomen. Inwoners van Zeeland besteden veel in hun vrije tijd Ook de eigen inwoners ondernemen activiteiten in hun vrije tijd. Dit varieert van sporten tot uitgaan, van winkelen tot zonnen in het park. In 2002 maakte de Zeeuwse bevolking 21 miljoen dagtochten (uitstapjes van langer dan 2 uur). De Zeeuwse top-10 van activiteiten wordt net als de landelijke lijst aangevoerd door recreatief winkelen. Strandbezoek, wandelen en fietsen zijn daarna de meest populaire activiteiten. Alle uitstapjes tezamen resulteerden in totale bestedingen van 250 miljoen euro. Hiervan wordt zo n 100 miljoen euro besteed tijdens uitgaan, een categorie die restaurant- en cafébezoek omvat, maar ook bezoek aan het theater en de bioscoop. Top-5 attracties 1. WaterLand Neeltje Jans Burgh-Sluis Het Arsenaal Vlissingen Miniatuur Walcheren Middelburg ReptielenZoo Iguana Vlissingen Fiets een rondje met een pontje Hele provincie Top-5 musea, bezoekerscentra en historische gebouwen 1. Museum Watersnood 1953 Ouwerkerk Zeeuws Biologisch Museum Oostkapelle Maritiem & Stadhuismuseum Zierikzee Zeeuws Maritiem MuZeeum Vlissingen Abdijtoren Lange Jan Middelburg Top-5 evenementen 1. Visserijdagen Breskens Mosseldag Yerseke Straatfestival Vlissingen Nazomerfestivals Hele provincie Jazz by the Sea Domburg Effecten meten van watersportactieplan Watersport is belangrijk voor Zeeland. Uit onderzoeksgegevens van enkele jaren geleden door de afdeling Economie van de provincie kwam naar voren dat de economische betekenis van de watersport voor Zeeland groot is. Het ontbreekt Zeeland echter aan een duidelijk watersportimago. De toerist komt naar Zeeland voor de zon, de zee en het strand. Het beeld dat men van deze provincie als watersportgebied heeft, beperkt zich tot het varen met een boot op de grote wateren. De ingewijden zijn daarnaast bekend met specifieke surf- en duiklocaties. Dat Zeeland veel meer te bieden heeft, is onvoldoende bekend en wordt in ieder geval niet voldoende uitgebuit. Door de watersportsector, toeristische organisaties en de Provincie Zeeland is dit onderkend en dit heeft in 2002 geresulteerd in het Watersportactieplan. In dit plan werden een aantal concrete acties beschreven, met als doel het imago van Zeeland als watersportprovincie te versterken. Achterliggend doel is het economisch belang, namelijk het verhogen van de omzet en daarmee de werkgelegenheid in de sector. Een en ander is uitgewerkt in een aantal imagodoelstellingen en een aantal kwantitatieve doelstellingen. Op koers? Om na te gaan of men op koers ligt bij het bereiken van de doelstellingen, worden de cijfers tussentijds op een rijtje gezet. In 2004 wordt hiervoor onder andere gebruik gemaakt van de Klantenmonitor Jachthavens, een project van HISWA en NORT Zeeland, uitgevoerd door onderzoeksbureau NRIT. In de Klantenmonitor worden enquêtes uitgedeeld aan passanten en vaste ligplaatshouders in jachthavens die meedoen aan het project. De enquêteresultaten geven informatie over hoe watersporters denken Top-10 activiteiten van Nederlandse vakantiegangers Zeeland % vakantiegangers dat activiteit onderneemt over het vaargebied, wie ze zijn, waar ze vandaan komen, wat ze willen van hun vaarvakantie, wat ze doen tijdens hun verblijf in de Delta etc. De resultaten van de Klantenmonitor worden na afloop van het watersportseizoen verwerkt in een rapportage. Begin 2004 heeft de Kamer van Koophandel Zeeland een rapport opgesteld over de economische betekenis van de watersportsector. De Kamer heeft hierbij gebruik gemaakt van gegevens uit de ERBO-enquête De belangrijkste resultaten voor de provincie Zeeland worden getoond in de tabel. Meer informatie? Kamer van Koophandel Zeeland, Cor Helmendach, telefoon Friesland Aantal vestigingen Werkgelegenheid (in personen) 576, waarvan 415 fulltime 3190 Omzet 85 miljoen euro, waarvan 40% in de jachtbouw en -reparatie Aandeel in omzet toeristische sector 7% Investeringen 4 miljoen euro Bron grafiek: CVO Bron tabel: KvK Zeeland ZEELAND

8 8 Toeristische Trendkrant 2003 Zeeland KENNISCENTRUM TOERISME & RECREATIE Het Kenniscentrum is er voor u! In en om de toeristisch-recreatieve sector bestaat een grote behoefte aan betrouwbaar en recent cijfermateriaal over aanbod, vraag, imago en de economische en maatschappelijke aspecten van toerisme en recreatie. Provinciale en lokale overheden hebben de gegevens nodig om hun beleid te onderbouwen en de effecten ervan te meten, ondernemers en brancheorganisaties gebruiken de gegevens om hun product te verbeteren en effectiever te promoten bij de consument. De Provincie Zeeland en Bureau voor Toerisme Zeeland (BTZ) hebben deze vraag onderkend en het BTZ heeft zich in de afgelopen jaren nadrukkelijk beziggehouden met kennisontwikkeling. Omdat dit probleem niet uniek is voor Zeeland, heeft men hierbij de samenwerking gezocht met Limburg en Brabant. Gezamenlijk heeft men de voorbereidingen getroffen voor een Zuid- Nederlands kenniscentrum. Deze voorbereidingen bestonden uit drie stappen. Inventarisatie, nulmeting en businessplan Het Kenniscentrum (in oprichting) is gestart met een inventarisatie van gegevensbronnen. In overleg met het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) zijn een aantal gegevensbronnen gekozen die als standaard gebruikt worden. Op deze manier wordt gegarandeerd dat alle partijen dezelfde definities en gegevens gebruiken, worden interpretatieverschillen voorkomen en wordt vergelijking tussen regio s beter mogelijk. Bovendien is een duidelijk beeld ontstaan van de witte vlekken - onderwerpen waarover geen gegevens beschikbaar zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld nauwelijks gegevens beschikbaar over buitenlandse en zakelijke gasten en over seizoensgebonden werkgelegenheid. Het Kenniscentrum zal in samenwerking met NBTC deze kennishiaten waar mogelijk trachten op te lossen, mits daarvoor voldoende belangstelling is vanuit de partijen waarmee het Kenniscentrum samenwerkt. Op basis van de gekozen standaardbronnen heeft het Kenniscentrum vervolgens een nulmeting uitgevoerd: hoe staat de toeristischrecreatieve sector in Zeeland er nu eigenlijk voor? De nulmeting vormt de basis voor een jaarlijkse update: de Toeristische Trendrapportage. Derde en laatste stap was het opstellen van een businessplan voor het Zuid-Nederlandse Kenniscentrum. Hierin wordt beschreven wat de ambitie en de activiteiten zijn van het Kenniscentrum en hoe er samengewerkt kan worden op Zuid-Nederlands niveau met toch provinciale kennisproducten als resultaat. Kenniscentrum aan de slag Resultaat is de totstandkoming van het Kenniscentrum Toerisme & Recreatie per 1 januari De ambitie luidt: We willen met het kenniscentrum zoveel mogelijk kennis tegen zo laag mogelijke kosten beschikbaar stellen aan zoveel mogelijk partijen in de toeristisch-recreatieve sector in Zuid- Nederland, opdat iedereen gebruik zal gaan maken van dezelfde gegevens. Deze ambitie willen we bereiken door met zoveel mogelijk partijen samen te werken, door ons netwerk uit te breiden over de gehele toeristisch-recreatieve sector. In 2004 zetten we hiertoe de eerste stappen. Hoewel ons netwerk nu slechts uit de Provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg, Bureau voor Toerisme Zeeland, Samenwerkende VVV s Limburg en Brabants Bureau voor Toerisme bestaat, willen we dit netwerk zo spoedig mogelijk uitbreiden met andere partijen, zoals onderwijsinstellingen. Op maandag 13 september wordt de kick-off van het kenniscentrum gehouden. Hierbij nodigen Agenda Eerste week van juli Persbericht 2e meting bedrijvenpanel: terugblik op voorseizoen en verwachtingen voor de zomer 13 september Kick-off Kenniscentrum en workshop Derde week september Oktober Persbericht 3e meting bedrijvenpanel: terugblik op zomer en verwachtingen voor het najaar Internetpagina kenniscentrum online 14 oktober Toeristische Ontmoetingsdag Hele jaar Trendwatching en vraagbaakfunctie we de hele toeristisch-recreatieve sector uit om nader kennis te maken met het kenniscentrum. Deze Trendkrant is daarop al een voorproefje. Tot nu toe heeft het Kenniscentrum zich in opdracht van de Provincie Zeeland beziggehouden met het opstellen van de Toeristische Trendrapportage - de update van de nulmeting - en de samenvatting van de resultaten van deze rapportage in deze Trendkrant. Daarnaast coördineert het Kenniscentrum de Zeeuwse deelname aan het bedrijvenpanel: een onderzoek dat 3x per jaar wordt uitgevoerd onder toeristisch-recreatieve ondernemers om ze het verloop van het seizoen te kunnen volgen. Later dit jaar worden nog een workshop en een netwerkdag georganiseerd, om zo de kennisoverdracht verder te stimuleren. Tevens wordt in het najaar de internetpagina van het Kenniscentrum gepresenteerd. Ten slotte houdt het Kenniscentrum zich jaarrond bezig met trendwatching en vervullen wij een vraagbaakfunctie voor de provincie en voor andere partijen in en om de toeristisch-recreatieve sector. Dit is het basispakket van activiteiten voor Zeeland in 2004, dat gefinancierd wordt door de Provincie Zeeland. Aanvullende vragen/activiteiten kunnen door het Kenniscentrum worden opgepakt, hiervoor worden met de vragende partij aanvullende afspraken gemaakt. Regio-VVV s, gewesten, brancheorganisaties, gemeenten, ondernemers; neem gerust contact op met het Kenniscentrum om te bespreken wat wij voor u kunnen betekenen! Colofon Deze Trendkrant is opgesteld door het Kenniscentrum Toerisme & Recreatie van het Bureau voor Toerisme Zeeland, in opdracht van Provincie Zeeland. Het Kenniscentrum Toerisme & Recreatie / Bureau voor Toerisme Zeeland stelt zich niet aansprakelijk voor de juistheid van de aangeboden informatie; in geen geval zijn zij aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van of in verband met de aangeboden informatie uit deze publicatie. Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie: Bureau voor Toerisme Zeeland Kenniscentrum Toerisme & Recreatie Diana Korteweg Maris Postbus 123, 4330 AC Middelburg Telefoonnummer: (0118) dkm@bvtz.nl Fotografie: Bureau voor Toerisme Zeeland en Daniël de Kievith Grafische vormgeving: Peter Soudant, bureau Vormaat Druk: SchrijenLippertzHuntjens Oplage: exemplaren Juni, 2004