\r\ PPOPT VERDRINKING VAN ZEEHONDEN IN FUIKEN. P.J.H. Reijnders. RIN-rapport 85/19. Rijksinstituut voor Natuurbeheer Texel

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "\r\ PPOPT VERDRINKING VAN ZEEHONDEN IN FUIKEN. P.J.H. Reijnders. RIN-rapport 85/19. Rijksinstituut voor Natuurbeheer Texel"

Nienke Christiaens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 VERDRINKING VAN ZEEHONDEN IN FUIKEN P.J.H. Reijnders 2. x > IU^ RIN-rapport 85/19 Rijksinstituut voor Natuurbeheer Texel 1985 BIBLIOTHEK RIJKSINSTITUUT VOOR NATUURBEHEER POSTBUS HB ARNHEM-NEDERLAND PPOPT \r\

2 INHOUD Voorwoord 4 1. Inleiding 5 2. Aard enomvang 5 3. Voorkomenenverdrinking 8 4. Conclusiesenaanbevelingen 9 Literatuur 10

3 -4- Voorwoord De zeehondenpopulatie in het Nederlandse waddengebied staat onder druk tengevolge van waterverontreiniging en een hoge jeugdsterfte. Het aantal jongen dat wordt geboren is tegering omde sterfte te compenseren.het is gebleken dat er regelmatig zeehonden verdrinken in fuiken.dit levert een extra aanslag op de toch al lage aanwas. Aan het RIN isgevraagd te rapporteren over devermoedelijke omvang van deze problematiek en over eventuele mogelijkheden dekans op verdrinken te verkleinen. Belangrijk hierbij isde overweging om bij invoering van een methodiek de visvangst niet of in zo gering mogelijke mate te beperken. De directie

4 1. INLEIDING -5- Hetverdrinkenvanzeehondeninnettenenfuikeniseenreedslangbekend verschijnsel.ookindebuitenlandseliteratuurwordtdezedoodsoorzaak gemeld.overdeomvangenvooraldedemografischeaspectendaarvanis vrijwelnietsbekend.dathangtgrotendeelssamen methetfeitdatinhet algemeenslechtseenzeergeringdeelvandegestorvenzeehondenwordt geborgenendanbovendienvaakzoautolytischzijndatergeen postmortaal onderzoekmeerverrichtkan worden.inhetnederlandse waddengebied isersindsongeveer 1970enigeverbetering indiesituatie gekomen.doordeintensiveringvanhetzeehondenonderzoek endegroeiende belangstellingvanuitdatonderzoekvoordedoodgevondendieren,plusde medewerking vandeopvangcentravoorjongezeehonden,namhetaantal geborgen,dodezeehondentoe.daardoorwerdeenbeterinzichtverkregen indeomvangvandesterftedoorverdrinking in fuiken. IndebeginjarentachtignamhetaantalwaargenomenverdrinkingsgevallensterktoeenheefthetRijksinstituutvoorNatuurbeheereen kortlopend onderzoekuitgevoerdnaardezeproblematiek.opgrondvan metingenvanschedelomvangvanjongezeehondenwerdvoorgesteld omvoor deingangvandeharderfuiken,indeeerstekeel,eengrofmazigkeerwant aante brengen.tevenswerddeomvangvandeverminderdevisvangstten gevolgevandezevoorzieninggeschat (Dankers&Zegers 1985). Niettegenstaandedegunstigebevindingeninheteerstejaar (1984) verdronkenerondankshetaanbrengenvaneenkeerwantbegin1985, in kortetijdtoch 6zeehondeninfuiken.Inditrapportzalwordeningegaan opdeaardenvermoedelijkeomvangvandeverdrinking ende mogelijkheden omditte voorkomen. 2. AARDEN OMVANG Indeinleiding isalaangegevenwelkeproblemenerklevenaande representatievewaardevandegeborgen, dodezeehonden.analysevande beschikbare port-mortem-bevindingen toontaandaterinfeitetweesets vangegevenszijn: a)een grote, diffusegroepverzameld indeperiode en b) een kleine, van meerinformatievoorziene groep, verzameld indeperiode Groep a ( ).Doorhetontbrekenvangedetailleerdegegevensover dejaarlijkse populatiegrootte isdezesetvangegevensalleengeschikt

5 erwa "'*Hcm Fig. 1 Harderfuik., voorzien van keerwant in eerste keel. Fig. 2 Harderfuik, nu voorzien van een open kamer.de hoogte van de kamer is zodanig dat het bovennet zich circa 1 meter boven gemiddeld hoogwater spring bevindt.

6 om de aard van de verdrinkingsgevallen te beschrijven. Het gemiddelde aantal verdrinkingen als percentage van het aantal geborgen, dode dieren is weergegeven in onderstaande tabel (gebaseerd op Van Haaften 1982). Als men ervan uitgaat dat tijdens de gehele periode de omstandigheden gelijk zijn gebleven, d.w.z.de kans om te verdrinken (aantal en plaats van de fuiken) en de kans om gevonden te worden (aantal verzamelaars), valt uit de gegevens af te leiden dat vooral de eenjarige dieren sterk vertegenwoordigd zijn. Verdronken zeehonden als percentage van het aantal geborgen dieren verdeeld over de verschillende leeftijdsklassen, inde periode Leeftijd Percentage 3 maanden - 1jaar 1-2jaar 2-3 jaar 3 jaar en ouder 2,9 11,5 7,1 6,7 De zeehondenstand inhet Nederlandse waddengebied is tussen 1970 en 1980 min of meer gelijk gebleven en fluctueerde rond de 500 stuks (Reijnders 1983). Aannemende dat 1)bij de dieren van 3 maanden en ouder gemiddeld 13% sterfte per jaar optreedt (Reijnders 1978) incl. verdrinken, en 2)de gevonden, dode dieren representatief zijn,kan het aantal verdronken zeehonden voor die periode op gemiddeld 4per jaar worden geschat. Dit is beslist een onderschatting, omdat uit persoonlijke gesprekken is gebleken dat er verdronken dieren zijn begraven endus de representativiteit van de officiële post-mortem-gevallen ter discussie staat. Hoe zwaarde onderschatting is,valt met het huidige cijfermateriaal niet aan te geven. Groep b ( ). Op een totaal van 114 geseceerde dieren (leeftijd 3 maanden en ouder) konvoor 16 stuks met zekerheid de diagnose verdrinking worden gesteld (Van der Kamp 1985). Ook bij deze groep bleek dat dit vooral bij jongere dieren voorkwam. Deze gegevens kunnen nu per jaar worden gerelateerd aan de actuele populatiegrootte. Wanneer de sterfte (incl. verdrinking) bij dieren van 3 maanden en ouder gemiddeld 13%per

7 jaarbedraagt,kanhetgemiddeldeaantaljaarlijksverdronkenzeehonden voordeperiode op12stukswordengeschat.ditgetalis meer betrouwbaardanvoorgroepa,omdatbijeenveronderstelde sterftevan 13%perjaarblijktdatgemiddeld dehelftvanhetaantalgestorven dierenookwordtgevonden.wederomgeldthierdatergeenuitspraakkan wordengedaanoverhetfeitofdekansvooreenverdronkenzeehondomte wordengevondenevengrootisalsvooreenzeehonddieomandere reden(en)isgestorven. Hetgegevenvangemiddeld 12zeehondendie jaarlijkszijnverdronkengedurende berustuitsluitendop geborgendierenenisduseen minimumschatting. 3. VOORKOMENVANVERDRINKING Deproefin1984 meteengrofmazigkeerwant (maaswijdte14 x14 cm)leek eensuccesvollemethodetezijnomverdrinking inharderfuikente voorkomen.indefuik metkeerwantverdronknog 1zeehond, waarbijdient te wordenopgemerktdatdeafstand tusseneenzijde vanhetkeerwanten derandvandekeelietsruimerwasdan14cm (Fig. 1). Nadatde constructiewasverbeterd,iserindatseizoengeenzeehondmeer verdronken. Inhetvoorjaar 1985verdronkenechterbinnenkortetijd 5zeehonden in éénharderfuikwaarineenkeerwantwasaangebrachtenwerdentwee zeehondenvrijgelatendietijdensdedaaropvolgendehoogwaterperiode zekerzoudenzijn verdronken. Uitditgegevenvaltafteleidendateen maaswijdtevan14 x14cm zekernietvoldoendeklein is. Daterechterzoveelzeehondeninéénfuik verdronkenis medetewijtenaanhetfeitdatdezefuikopeenplekstond waardekansomeenzeehond te vangenveelgroterisdanop andere plaatsen.defuikstondaaneenlange, vrijwelrechtegeulwaardoor geregeld zeehondennaarverderopgelegenligplaatsenzwemmen. Vooropgesteld dathetgeheelstoppenvandefuikvisserijslechtsin hetuiterstegevalkan wordenoverwogen,zijnertwee mogelijkhedenomde kansopverdrinking te verkleinenenzelfsgeheeluittesluiten. De eerstemogelijkheid isomdewaaswijdteverderte verkleinennaarb.v. 10 x10cm.denadelenhiervanzijn: a)er moetweeronderzochtwordenof dit wèlzal voldoenenhoeveeldeeventuelevangstderving isdiebijdeze geringe maaswijdteongetwijfeld zaloptredenen b) visserijtechnisch gezienzalditproblemengevendoorhetsnellerverstoptrakenvande

8 fuikdoorzeesla.detweedemogelijkheid isomdehardervisserijuitte oefenen meteenopenkamer.opterschellingheeftmenopprivéinitiatief (metmedewerkingvandestichting Zeehondencrèche Pieterburen)eenfuik uitgerustmetopenkamer (Fig. 2). Erisinmiddelseenzeehondin 'gevangen'diezonderproblemenvrijgelatenkonworden.devisvangstis nietminderdananderejarenzodatditeenuitstekendeoplossinglijkt. Erisslechtseeneenmaligeaanpassingnodigvoordeconstructievaneen dergelijkekamer,enertreedtgeenvangstverlies op.ditin tegenstelling totde 'keerwantmethode' waarbijvoortdurendvangstderving zaloptredenende mogelijkheid vanhetindienenvaneenschadeclaim blijftbestaan. 4. CONCLUSIESENAANBEVELINGEN Bij vissersinhetwaddengebiedmetkleinefuiken (voorpalingvisserij) verdienthetaanbevelingominelkefuikeenfijnmazigekering (b.v. 8 x 8cmofkleiner)aantebrengenaangezienalgemeenwordtaangenomen datditgeeneffectheeftopdevangstvan paling. Vooralle fuikenwaarino.a.harder,zeebaarsenzeeforelwordt gevangen, heefthetgebruikvaneenopenkamerdevoorkeurbovenhet gebruikvaneenkeringmeteen maaswijdtevanb.v.10 x 10 cm.het belangrijksteargumentdaarbijisdatde visvangstbijinvoeringvaneen openkamernietofslechtszeergeringwordtbeperkt. Afgezienvandezetechnischeaanpassingenlijkthetgewenstvoorafte bepalenwaareenfuikkanwordengeplaatst.sommigeplekkenzijn duidelijkmindergeschiktomdatdaarfrequentzeehonden voorbijtrekken. Hetgeheelvrijlatenvandeplaatskeuzezoalsdatnugebeurtwerkt bovendienonnodigeconflictsituatiesindehandomdatderoutedie men tijdenslaagwatervaartomdefuiktebereikenlangs (een)ligplaats(en) vanzeehondenkanlopenenzodoendeverstoringoptreedt. Metdankaan Janvander Kamp (GezondheidsdienstvoorDieren, Noord- Nederland)voorinterpretatievandesectiegegevensenHansSchoonheden (RIN) voorhet maken vandetekeningen.

9 -10- LITERATUUR Dankers, N. & K.Zegers1985. Maatregelentervoorkomingvanverdrinking vanzeehondenenhuneffectenopdevisvangst in harderfuiken. RIN-rapport85/18.10 p. Haaften, J.L.van1982. Sectiebevindingenbijindenatuurgestorven zeehonden.tijdschr.diergeneesk.107, 10: Kamp, J.S. vander1985. Autopsy findingsinsealsduring 1982, 1983and 1984.In:Proceed.13thAnnualSymposiumoftheEAAM,Duisburg10-13 March, Reijnders,P.J.H Recruitmentintheharbourseal (Phocavitulina) populationinthedutchwaddensea. Neth.J.Sea Res.12, 2: Reijnders,P.J.H TheeffectofsealhuntinginGermanyonthe furtherexistenceof aharboursealpopulationinthedutchwadden Sea.Z.Säugetierk. 48:

Vergelijkbare documenten

ZEEHONDEN IN DE ZEEUWSE WATEREN

'Z-i'^ ZEEHONDEN IN DE ZEEUWSE WATEREN f-n»v 17988 Vlaams irtstituut voor ds Zee Flandais Marine ùauhita STAND VAN ZAKEN VOORJAAR 1989 Inleiding Eén jaar geleden is de voorlichtingsaktie 'Zeehonden in