Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 13 JUNI 2014 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F GEMEENSCHAPPELIJK MOTORWAARBORGFONDS, Mr. Michel Mahieu, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen AXA BELGIUM nv, Mr. Michèle Grégoire, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het vonnis in hoger beroep van de rechtbank van eerste aanleg te Hoei van 24 oktober 2012, op verwijzing door het arrest van het Hof van 28 april Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft op 3 maart 2014 een conclusie neergelegd ter griffie.

2 13 JUNI 2014 C F/2 Raadsheer Marie-Claire Ernotte heeft verslag uitgebracht. Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd. II. CASSATIEMIDDELEN De eiser voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepaling - Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen Aangevochten beslissing Het bestreden vonnis beslist dat het voertuig, waarvan de burgerrechtelijke aansprakelijkheid door de verweerster wordt verzekerd, niet bij het litigieuze ongeval is betrokken, verklaart het hoger beroep van de eiser bijgevolg niet-gegrond en bevestigt het beroepen vonnis, in zoverre dat vonnis de vordering van de eiser tegen de verweerster niet-gegrond had verklaard, om alle redenen die hier als volledig weergegeven worden beschouwd en inzonderheid om de volgende redenen: Het arrest dat het Hof van Cassatie op 28 april 2011 in deze zaak heeft uitgesproken, lijkt te breken met de leer van de twee laatstgenoemde arresten, aangezien het vermeldt wat volgt : een voertuig is, in de zin van die wetsbepaling (artikel 29bis), bij een ongeval betrokken wanneer er enig verband tussen het voertuig en het ongeval bestaat. Het voertuig hoeft geen rol in de totstandkoming van het ongeval te hebben gespeeld. Het verband bestaat zodra er een contact tussen dat voertuig en het slachtoffer is geweest. De rechtbank dient zich niet te voegen naar de bewoordingen van dat arrest, aangezien de in artikel 1120 van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde hypothese hier niet van toepassing is. Het bijzonder uitgebreide karakter dat het arrest van 28 april 2011 aan het begrip betrokkenheid geeft, lijkt in te druisen tegen de gebruikelijke betekenis van het begrip, dat een deelname in de totstandkoming van het ongeval veronderstelt. Volgens de rechtbank is het niet voldoende dat er een contact tussen het slachtoffer en een voertuig is geweest opdat laatstgenoemde ipso facto bij het ongeval betrokken wordt, maar moet dat voertuig op een of andere wijze in de totstandkoming van dat contact een rol hebben gespeeld, dat wil zeggen dat het kan verklaren waarom het heeft plaatsgehad, zonder dat het daarom noodzakelijkerwijs de oorzaak ervan is geweest. Wanneer, aldus, een slachtoffer door een eerste voertuig wordt aangereden en vervolgens op een ander voertuig belandt, kan de rechtbank aannemen dat laatstgenoemde een fysieke rol in de totstandkoming van het ongeval heeft gespeeld, omdat het daadwerkelijk bij het (stilstaand of bewegend) verkeer betrokken was of omdat het geparkeerd stond op een

3 13 JUNI 2014 C F/3 plaats waar dat verboden was. De rechtbank kan daarentegen niet aannemen dat het bewuste voertuig kan worden verondersteld een invloed op de totstandkoming van het ongeval te hebben gehad terwijl het, zoals in dit geval (zie plan van de verbalisanten), regelmatig geparkeerd was op een daartoe bestemde plaats. In dat geval zou het begrip betrokkenheid op zich immers niets meer betekenen. Die lezing schijnt voor het overige overeen te stemmen met de voormelde arresten van 3 oktober 2008 en 21 juni 2010 en blijkt niet in strijd met die van de parlementaire voorbereiding van de wet. De eerste rechter heeft erop gewezen dat niet betwist werd dat het voertuig van mevrouw C. geen enkele rol heeft gespeeld in het ontstaan van het ongeval. Na onderzoek van de vaststellingen van de verbalisanten en van de verhoren die zij hebben afgenomen, kan in elk geval niet worden betwist dat het voormelde voertuig geen enkele rol heeft gespeeld in de totstandkoming van het in zijn geheel beschouwde ongeval (te weten de botsing van het slachtoffer met het voertuig B. en het daaropvolgende contact met het voertuig C.). De aanwezigheid van dat voertuig heeft net zomin een rol in de totstandkoming van het ongeval gespeeld als een boom die te dezen naast de rijbaan had kunnen staan. De eerste rechter voegt hieraan toe: evenmin is aangetoond dat het (lees: het voertuig C.) enige rol heeft gespeeld in het ontstaan van de schade van de heer D. Opdat het bewijs daarvan geleverd is en de betrokkenheid aangenomen wordt, zouden [de eiser] of de rechthebbenden van de heer D. moeten aantonen dat de eerste botsing (die zeer hevig was, aangezien de deskundige de snelheid van de heer B. raamt op 75 kilometer per uur) niet dodelijk was voor het slachtoffer. Wat dat betreft moet worden vastgesteld dat de rechtbank niet over het minste bewijs of over de minste aanwijzing beschikt waarop zij haar overtuiging kan gronden. Op basis van die vaststelling moet worden besloten dat enkel het (niet-verzekerde) motorrijtuig van de heer B. bij dat tragische ongeval is betrokken. De rechtbank komt tot dezelfde slotsom, maar om andere redenen, daar de eerste rechter de betrokkenheid van het voertuig ook uitsluit omdat het oorzakelijk verband tussen de aanwezigheid van het voertuig en de schade, zoals ze zich heeft voorgedaan, niet is aangetoond. De werkelijke vraag is of het voertuig enige invloed heeft gehad op de totstandkoming van het ongeval, met dien verstande dat, indien niet, de mogelijke betrokkenheid van dat voertuig bij de schade niet volstaat om daaruit af te leiden dat het bij het ongeval betrokken was. Nadine Denoël schrijft in casu (bij de bespreking van een soortgelijk geval) : La solution de facilité serait d'admettre l'implication. Ce serait cependant oublier qu'implication signifie que la présence du véhicule doit expliquer la survenance de l'accident ; il ne suffit pas que la présence du véhicule explique simplement tout ou partie des dommages encourus, comme pourrait le faire n'importe quel objet, motorisé ou non, se trouvant sur les lieux du sinistre. C'est toute la différence entre le rôle matériel joué par le véhicule dans

4 13 JUNI 2014 C F/4 la survenance de l'accident et dans la survenance du dommage (CUP, Droit des assurances, dl. XIII, januari 1997, 129). De rechtbank, met andere woorden, is de volgende mening toegedaan: - ofwel is een voertuig om de voormelde redenen niet bij het ongeval betrokken in de zin van de onderzochte bepaling en in dat geval volstaat de feitelijke rol die dat voertuig in de totstandkoming van de schade heeft kunnen spelen, niet om het bij het ongeval te betrekken; - ofwel is dat voertuig bij het ongeval betrokken en in dat geval moet de verzekeraar van het voertuig aantonen dat het niets met de schade te maken heeft. De rechtbank heeft te dezen al de eerste hypothese aangenomen, zodat de vordering van de [eiser] tegen [de verweerster] niet-gegrond zal worden verklaard. Grieven Artikel 29bis, 1, eerste lid, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen bepaalt wat volgt: Bij een verkeersongeval waarbij een of meer motorrijtuigen betrokken zijn, op de plaatsen bedoeld in artikel 2, 1, wordt, met uitzondering van de stoffelijke schade en de schade geleden door de bestuurder van elk van de betrokken motorrijtuigen, alle schade geleden door de slachtoffers en hun rechthebbenden en voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, met inbegrip van de kledijschade, hoofdelijk vergoed door de verzekeraars die de aansprakelijkheid van de eigenaar, de bestuurder of de houder van de motorrijtuigen overeenkomstig deze wet dekken. Deze bepaling is ook van toepassing indien de schade opzettelijk werd veroorzaakt door de bestuurder. Het staat vast dat een voertuig bij een ongeval betrokken is in de zin van die bepaling wanneer er enig verband tussen het voertuig en het ongeval bestaat. De betrokkenheid van een voertuig houdt geen verband met een fout van zijn bestuurder en evenmin met een oorzakelijk verband tussen de aanwezigheid van het voertuig en de totstandkoming van het verkeersongeval. Het voertuig hoeft dus geen rol in de totstandkoming van het ongeval te hebben gespeeld opdat het bij het ongeval betrokken is in de zin van het voormelde artikel 29bis. Zodra er daarenboven een contact is geweest tussen het voertuig en het slachtoffer, is het vereiste verband voor de betrokkenheid van het voertuig bij het ongeval noodzakelijkerwijs aangetoond. Het bestreden vonnis overweegt dat het begrip betrokkenheid, zoals het met name door het Hof is uitgelegd, een bijzonder uitgebreid karakter heeft en indruist tegen de gebruikelijke betekenis van het woord. Het bestreden vonnis beslist aldus dat het niet voldoende is dat er een contact tussen het slachtoffer en een voertuig is geweest, maar dat het voormelde voertuig op een of andere wijze in de totstandkoming van dat contact een rol moet

5 13 JUNI 2014 C F/5 hebben gespeeld, dat wil zeggen dat het kan verklaren waarom het heeft plaatsgehad, zonder dat het daarom noodzakelijkerwijs de oorzaak ervan is geweest. Het bestreden vonnis beslist aldus dat een voertuig dat regelmatig geparkeerd staat op een daartoe bestemde plaats en niet aan het wegverkeer deelneemt, zoals hier het geval is, geen invloed kan hebben gehad op de totstandkoming van het ongeval en dus niet bij dat ongeval betrokken kan zijn in de zin van het voormelde artikel 29bis. Het bestreden vonnis beslist in ieder geval, op grond van de gegevens van het dossier, dat het door de verweerster verzekerde voertuig geen enkele rol heeft gespeeld in de totstandkoming van het in zijn geheel beschouwde ongeval. Het bestreden vonnis beslist derhalve dat de vraag of het voertuig enige invloed heeft gehad op de totstandkoming van het ongeval negatief moet worden beantwoord en dat het door de verweerster verzekerde voertuig dus niet bij het litigieuze ongeval betrokken is in de zin van artikel 29bis van de wet van 21 november Hoewel een voertuig bij een ongeval betrokken is in de zin van het voormelde artikel 29bis zodra er enig verband tussen het voertuig en het ongeval bestaat, zonder dat daarenboven vereist is dat het voertuig een rol heeft gespeeld in de totstandkoming van het ongeval, sluit het bestreden vonnis nochtans de betrokkenheid van het door de verweerster verzekerde voertuig uit, net op grond dat het voormelde voertuig, dat regelmatig geparkeerd was, geen enkele invloed op het ongeval heeft gehad en geen enkele rol in de totstandkoming van het ongeval heeft gespeeld, en schendt het zodoende artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen. Daarenboven heeft het bestreden vonnis, na te hebben vastgesteld dat het slachtoffer was aangereden door het voertuig van de heer B. en hierdoor was weggeslingerd tegen de achterruit van het voertuig Citroën Saxo, dat bij de verweerster was verzekerd, en dat er dus een contact tussen dat voertuig en het slachtoffer was geweest, niet wettig kunnen uitsluiten dat het voormelde voertuig bij het litigieuze ongeval was betrokken, aangezien een voertuig betrokken is wanneer er enig verband tussen het voertuig en het ongeval bestaat en dat verband is aangetoond zodra er een contact tussen dat voertuig en het slachtoffer is geweest (schending van artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling De beslissing waarop het middel kritiek uitoefent, is niet verenigbaar met het verwijzingsarrest van 28 april 2011.

6 13 JUNI 2014 C F/6 Het middel heeft dezelfde strekking als dat welk door dat arrest wordt aangenomen. Het moet derhalve worden onderzocht door de verenigde kamers van het Hof. Artikel 29bis, 1, van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen bepaalt dat, bij een verkeersongeval waarbij een of meer motorrijtuigen betrokken zijn, op de plaatsen bedoeld in artikel 2, 1, met uitzondering van de stoffelijke schade en de schade geleden door de bestuurder van elk van de betrokken motorrijtuigen, alle schade geleden door de slachtoffers en hun rechthebbenden en voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, met inbegrip van de kledijschade, hoofdelijk wordt vergoed door de verzekeraars die de aansprakelijkheid van de eigenaar, de bestuurder of de houder van de motorrijtuigen overeenkomstig die wet dekken. Een motorrijtuig is, in de zin van die wetsbepaling, bij een ongeval betrokken wanneer het enige rol in het verkeersongeval heeft gespeeld. Er hoeft geen oorzakelijk verband te bestaan tussen de aanwezigheid van het motorrijtuig en de totstandkoming van het ongeval. Het bestreden vonnis stelt vast dat het slachtoffer, de heer D., is aangereden door het voertuig van de heer B. en hierdoor is weggeslingerd tegen de achterruit van het voertuig van mevrouw C., de verzekerde van de verweerster, en dat voormeld voertuig regelmatig geparkeerd was. Het bestreden vonnis overweegt dat een voertuig dat regelmatig geparkeerd staat op een daartoe bestemde plaats, [niet kan] worden verondersteld een invloed op de totstandkoming van het ongeval te hebben gehad en, met verwijzing naar de redenen van de eerste rechter, dat te dezen [de] aanwezigheid van [het voertuig van verweersters verzekerde] net zomin een rol in de totstandkoming van het ongeval heeft gespeeld als een boom die te dezen naast de rijbaan had kunnen staan. Het bestreden vonnis dat, op grond van die vermeldingen, beslist dat het voertuig van de verzekerde van de verweerster niet bij het ongeval is betrokken, schendt die wetsbepaling. Het middel is gegrond.

7 13 JUNI 2014 C F/7 Dictum Het Hof, uitspraak doende in verenigde kamers, Vernietigt het bestreden vonnis, behalve in zoverre dat vonnis het hoger beroep ontvankelijk verklaart. Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde vonnis. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent over aan de feitenrechter. Verwijst de aldus beperkte zaak naar de rechtbank van eerste aanleg te Namen, die in hoger beroep uitspraak doet en die zich naar de beslissing van het Hof zal voegen wat betreft het door hem beslechte rechtspunt. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, verenigde kamers, te Brussel, door voorzitter Paul Maffei, als voorzitter, afdelingsvoorzitter Christian Storck, raadsheer Didier Batselé, afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, de raadsheren Alain Smetryns, Koen Mestdagh, Martine Regout, Geert Jocqué, Mireille Delange, Filip Van Volsem en Marie-Claire Ernotte, en in openbare terechtzitting van 13 juni 2014 uitgesproken door voorzitter Paul Maffei, in aanwezigheid van advocaatgeneraal Thierry Werquin, met bijstand van hoofdgriffier Chantal Van Der Kelen. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Bart Wylleman en overgeschreven met assistentie van hoofdgriffier Chantal Van Der Kelen. De hoofdgriffier, De raadsheer,