Berkelproject fase 4, deel 2 (zones 2A, 2B, 2C en 3)

Transcriptie

1 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) Gemeente Berkelland Archeologisch onderzoek: een archeologische begeleiding E.I. Schuurman RAAP Archeologisch Adviesbureau BV 2011

2

3 Colofon Opdrachtgever: Waterschap Rijn en IJssel Titel: Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland; archeologisch onderzoek: een archeologische begeleiding Status: eindversie Datum: 4 november 2011 Auteur: drs. E.I. Schuurman Projectcode: BEWR5 Bestandsnaam: RA60_BEWR5 Projectleider: drs. E.I. Schuurman Projectmedewerkers: drs. C.R.C. Schamp & H. Ringenier ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummers: 497 & Autorisatie: ir. E.H. Boshoven Bevoegd gezag: Provincie Gelderland ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 12 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: raap@raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

4 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Samenvatting In opdracht van het Waterschap Rijn en IJssel heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in de maanden mei t/m juli van 2011 een begeleiding uitgevoerd in verband met de herinrichting van diverse waterlopen in de omgeving van Rekken in de gemeente Berkelland. Het primaire doel van deze begeleiding was om vast te stellen of zich in het plangebied archeologische sporen en/of resten bevinden die bij een niet aangepaste uitvoering van de huidige plannen bedreigd zouden worden. Tijdens het onderzoek zijn geen aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van archeologische resten. Het betreft een grotendeels laag gelegen gebied met uitzondering van het gebied in zone waar de bodem deels gekenmerkt wordt door een plaggendek. Ter hoogte van grote delen van de onderzochte gebieden lijkt de bodem aangetast te zijn door ploegwerkzaamheden. Hierdoor is onder de bouwvoor een menglaag ontstaan. Aangezien de archeologische begeleiding het karakter had van een definitief onderzoek waarbij alle relevante sporen (indien aanwezig) opgegraven geïnterpreteerd en verwerkt dienden te worden is er vanuit archeologisch oogpunt geen aanleiding nog verder aandacht te besteden aan het plangebied. 4

5 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Inhoud Samenvatting Inleiding Kader Administratieve gegevens Voorgaand onderzoek Doel van het onderzoek Methoden Resultaten Fysisch-geografisch onderzoek Archeologie... 6 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen... Literatuur Gebruikte afkortingen Verklarende woordenlijst Overzicht van figuren tabellen en bijlagen... 5

6 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 1 Inleiding 1.1 Kader In opdracht van het Waterschap Rijn en IJssel heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in de maanden mei t/m juli van 2011 een archeologische begeleiding uitgevoerd in verband met herinrichting van de Berkel de afwatering Zuid-Rekken en de Ramsbeek in de omgeving van Rekken in de gemeente Berkelland (figuur 1). Veldkamp 4 De Helle 6 Vossebulten 8 Looweg K o f f i j g o o t Slemp 't Leemveld Krakeelsweg Ticheloven Rekkense Binnenweg M i d d e l h u i s g o o t Van Ouwenallervereniging oo oobrug 4 B e r k e l Pagenboom Kuipers Kienvenne Weg Holterweg Oldenkotte Wolf 4 't Luttikholt Grootholt Apedijk 't Heujland Oldenkotse Weg Oldenkott Weg K e r k l o o R a m s b e e k 't Kip Rekken 3 B e r k aartgegevens: OpenStreetMap.org onder CC-BY-SA 2.0 licentie 2011 E N Hagensweg redeoord Noachweg Holterhoek Ka Nwe Kamp Emmaus Slemphntte Rammelbroeksweg De Paalhaar Dieker Brookhoes Terbrack Bekkink Zwilske Gr Heurne Geessink 't Ruskenslat 4 C r o s e 6 w i c k e r F e l d 8 't Walvaart Figuur 1. De ligging van de onderzochte zones; inzet: ligging in Nederland (ster). Esseling Völker Lanversmann Crosew 6

7 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Archeologische perioden Tijdperk Datering Prehistorie Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) B A Laat Vol Ottoons Vroeg Karolingisch Merovingisch laat Merovingisch vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Midden Oud na Chr voor Chr / tabel1_standaard_archeologisch_raap_2010 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. De archeologische begeleiding is het vervolg op een inventariserend onderzoek dat bestond uit een bureauonderzoek en een verkennend booronderzoek (Willemse & Viveen 2009; Boshoven 2009). Op grond van de resultaten daarvan werd geconcludeerd dat niet uitgesloten kon worden dat tijdens de graafwerkzaamheden archeologische resten aangetroffen zouden worden. Het veldwerk is uitgevoerd tussen 16 mei en 28 juli De uitwerking vond plaats in augustus Tijdens het onderzoek is op een prettige wijze samengewerkt met de contactpersoon van het aannemersbedrijf Gerwers Tilligte BV (dhr. S. Olink). Onderzoeksdocumentatie zal worden overgedragen aan het depot van de provincie Gelderland. Deze begeleiding is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.2) beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtsnoer. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning verleend door de Minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in dit rapport genoemde archeologische perioden. Enkele vaktermen worden achter in dit rapport beschreven (zie verklarende woordenlijst). 7

8 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 1.2 Administratieve gegevens Gemeente: Berkelland Plaats: Rekken Plangebied: Berkelproject fase 4 (zones en 3) Centrumcoördinaten zone : 4.1/ Centrumcoördinaten zone : 5.480/ Centrumcoördinaten zone : 6.2/ Centrumcoördinaten zone 3: 7.3/ ARCHIS-vondstmeldingsnummer: (Boshoven 2009; zone ) ARCHIS-waarnemingsnummer: (Boshoven 2009; zone ) ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummers: 497 en RAAP vindplaatsnummer: vindplaats 1 (Boshoven 2009) RAAP objectnummer: BEWR 01 (Boshoven 2009) 8

9 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 2 Voorgaand onderzoek In 2008 is in opdracht van het Waterschap Rijn en IJssel een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd naar reeds bekende en verwachte archeologische waarden in en rondom acht projectgebieden waaronder onderhavig onderzoeksgebied (Willemse & Viveen 2009). Het onderzoeksgebied is verdeeld in vier zones: en 3. De zones zijn gelegen langs de Ramsbeek de afwatering Zuid-Rekken en de Berkel. Op grond van de resultaten van het bureauonderzoek is ter hoogte van de zones en 3 een verkennend booronderzoek geadviseerd. Voor zone is op grond van de beschikbare gegevens gesteld dat een booronderzoek hier gezien de aard van de verwachte resten namelijk zeer lokaal minder zinvol is. Voor deze zone is daarom een vervolgonderzoek in de vorm van een archeologische begeleiding aanbevolen. In juli 2008 heeft het verkennend booronderzoek in de verschillende zones plaatsgevonden (Boshoven 2009). Op grond van de resultaten van het booronderzoek werden voor een aantal delen van deze zones aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek (figuur 2). In oktober 2009 is in een deel van zone 3 ten noorden van de Berkel een vervolgonderzoek in de vorm van een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven uitgevoerd (Boshoven 2010). Tijdens het onderzoek is een aantal grondsporen aangetroffen en zijn er vondsten verzameld. De eindconclusie van het onderzoek was echter dat er te weinig archeologische resten zijn aangetroffen om de vindplaats als behoudenswaardig aan te kunnen merken en is er geen vervolgonderzoek aanbevolen. Het overige vervolgonderzoek dat werd aanbevolen betreft uit het onderhavige onderzoek oftewel een archeologische begeleiding in de verschillende zones. Hieronder volgt een korte opsomming van de geplande werkzaamheden per zone zoals beschreven in het Programma van Eisen (Pronk 2010): Zones en In deze zone worden in de gekanaliseerde Ramsbeek en langs de afwatering Zuid-Rekken licht meanderende bochten aangelegd en zal een natuurvriendelijke oever worden gerealiseerd. Afhankelijk van de locatie langs het tracé wordt aan de west- oost- of noordzijde een onderhoudspad met een breedte van 4 m aangelegd. Bij de uitvoering van deze werkzaamheden wordt zowel grond ontgraven als grond op- en aangevuld. Op twee percelen één aan het uiterste noordwestelijke deel van het tracé en de andere ten zuiden van de Hakertweg (onderzoeksgebied zone ) langs de Afwatering Zuid-Rekken wordt de bouwvoor afgegraven. Voor zone geldt de begeleiding voor het perceel ten zuiden van de Hakertweg (onderzoeksgebied zone ) waarvoor (op basis van het booronderzoek) een middelhoge verwachting geldt. Voor zone waar geen vooronderzoek in de vorm van boringen heeft plaatsgevonden geldt de begeleiding voor het gehele tracé (onderzoeksgebied zone ). 9

10 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland TE1/bewr5_figs : m proefleuvenonderzoek intensieve begeleiding extensieve begeleiding grens plangebied waarnemingsnummer ARCHIS-vindplaats vervolgonderzoek overig legenda ARCHIS-waarnemingen Figuur 2. Overzicht van de zones waar vervolgonderzoek is aanbevolen op grond van de eerdere onderzoeken (bron: Willemse & Viveen 2009; Boshoven 2009).

11 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Zone In zone zullen min of meer dezelfde werkzaamheden worden uitgevoerd als in zone. Ten noorden van de Diekerweg wordt aan de west-/zuidzijde van de bestaande watergang een onderhoudspad aangelegd terwijl ten zuiden van de Diekerweg een dergelijk pad aan de noord-/oostzijde van de watergang wordt aangelegd. De beek zal een licht meanderend beloop krijgen waarbij lokaal grond wordt afgegraven of wordt aangevuld. In een perceel ten oosten van de Zuid Rekkenseweg wordt een nieuwe watergang gegraven en wordt van een deel van het perceel de bouwvoor verwijderd. Voor zone geldt de begeleiding voor het westelijke noord-zuid georiënteerde deel waar deels geen vooronderzoek heeft plaatsgevonden (noord) en waarvoor deels (zuid; mede op basis van vondsten) een hoge archeologische verwachting geldt (onderzoeksgebied zone ). Zone 3 Zone 3 betreft het gebied aan weerszijden van de Berkel. Op diverse percelen wordt de bovengrond verwijderd. Ook wordt op één plek een nevengeul aangelegd. Op de rechteroever wordt voorts een onderhoudspad gerealiseerd terwijl op enkele percelen bosaanleg zal plaatsvinden. Op een perceel ten noorden van boerderij Fijlsers wordt bovendien een nieuwe geul aangelegd als verbinding tussen de Berkel en Ramsbeek. Voor zone 3 geldt de begeleiding (onderzoeksgebied zone 3) alleen voor de zone waar de nevengeul wordt gegraven op de overgang naar een zone met middelhoge verwachting. 11

12 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 3 Doel van het onderzoek De archeologische begeleiding heeft primair tot doel antwoord te geven op de volgende vraag: zijn er in de onderzoeksgebieden een of meer behoudenswaardige vindplaatsen aanwezig? Om hierover een gefundeerde uitspraak te kunnen doen dienen hiertoe de volgende deelvragen beantwoord te worden (Pronk 2009). 1. Zijn er archeologische resten aanwezig binnen de onderzoeksgebieden? Zo ja: waaruit bestaan de archeologische resten en wat is de ouderdom hiervan? 2. Wat is de ruimtelijke spreiding van de archeologische resten zowel in het horizontale als verticale vlak? 3. Welk type vindplaats vertegenwoordigen de archeologische resten? 4. In welke geologische en bodemkundige eenheden dan wel lagen bevinden zich de archeologische resten? 5. Wat is het grondwaterpeil op het moment van onderzoek en zijn er aanwijzingen voor belangrijke fluctuaties in het verleden? 6. In welke mate hebben agrarisch gebruik waterbeheersingsmaatregelen of andere antropogene ingrepen geleid tot aantasting of verstoring van de vindplaats? 7. Wat is de relatie tussen de ligging van de archeologische resten en geomor fologische en bodemkundige kenmerken van het gebied? 8. Wat is de precieze situatie met betrekking tot de gaafheid en conservering van de archeologische vondsten/sporen? 9. Zijn behoudenswaardige vindplaatsen aanwezig in de onderzoeksgebieden? 10. Is de bodemopbouw in zodanig intact dat archeologisch vervolgonderzoek zinvol is? Indien behoudenswaardige archeologische sporen resten of intacte vondstlagen worden aangetroffen tijdens de begeleiding dienen tevens volgende specifieke onderzoeksvragen beantwoord te worden: 11. Van welk vindplaatstype is er sprake? 12. Wat is de datering van de vindplaats? 13. Wat is de horizontale begrenzing de ligging en de omvang van de vindplaats? 14. Waaruit bestaan de archeologische resten die zijn aangetroffen? 15. Indien grondsporen zijn aangetroffen: op welk niveau zijn deze leesbaar? 16. Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig? Wat is de vondstdichtheid? 17. Zijn er aanwijzingen voor verschillende bewoningsfasen? 18. Is er een ensemblewaarde met vindplaatsen in de omgeving van het plangebied? 19. Wat is de conservering en ouderdom van eventuele veenlagen in het plangebied? 20. Hoe ziet het paleolandschap eruit (reconstructie a.d.h.v. paleo-ecologische resten)? 21. Wat is de relatie tussen de vindplaats en het omringende landschap? 12

13 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 4 Methoden Werkwijze De graafwerkzaamheden ten behoeve van de herinrichting van de Raamsbeek de afwatering Zuid-Rekken en de Berkel zijn archeologisch begeleid. Ter hoogte van de zones en 3 betrof het een extensieve begeleiding: het uitgegraven tracé is naderhand op het voorkomen van archeologische resten geïnspecteerd. Ter hoogte van een deel van zone waar een hoge verwachting gold voor de aanwezigheid van archeologische resten zijn de ontgravingen intensief begeleid. Bij een intensieve begeleiding is permanent een archeoloog aanwezig tijdens de graafwerkzaamheden. Ter hoogte van zone is een gebied met een oppervlak van circa 04 hectare onderzocht. Het tracé ter hoogte van zone had een lengte van circa m. Het gebied ter hoogte van zone had een totale lengte van circa 680 m; daarvan zijn circa 0 m onderzocht door middel van een intensieve begeleiding. De breedte van het gegraven schouwpad is 4-5 m. Hierbij is nog een schuin talud van 2-3 m aangelegd in richting van de bestaande beek (figuur 3). Op een aantal plekken is het schouwpad breder. Het oppervlak van het gebied dat ter hoogte van zone 3 onderzocht diende te worden was 0013 hectare. Tijdens de inspectie stond het gebied deels onder water en konden er maar beperkt waarnemingen verricht worden. Figuur 3. Onderzocht deel van zone. 13

14 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Opgravingsvlakken en profielen De werkzaamheden zijn beperkt gebleven tot het ontgraven van één vlak. De diepte van dit vlak varieerde tussen de verschillende zones en ook binnen een zone. De ontgravingsdiepte was afhankelijk van de dikte van het bovenliggende pakket. Het vlak is op veelal meteen onder de bouwvoor aangelegd maar ook onder een eventueel aanwezig plaggendek of in de top van de natuurlijke ondergrond de C-horizont. Ter hoogte van de zones en zijn zowel het vlak als het omliggende maaiveld om de circa 10 m met behulp van een GPS ingemeten. Ter hoogte van zone 3 is hier vanwege de geringe omvang van het (overgebleven) gebied van afgezien. Gemiddeld zijn de onderzochte zones minimaal 50 cm ontgraven. Voor de exacte hoogtemetingen wordt verwezen naar de figuren 4 5 en 6. Per zone zijn één of meerdere profielen gedocumenteerd en beschreven. Ter hoogte van zone 3 was het vanwege de aanwezigheid van water niet mogelijk om een profiel te documenteren en is het slechts gebleven bij een beschrijving van het profiel. Voor een beschrijving van de bodemopbouw wordt verwezen naar hoofdstuk 5. Afwerking en behandeling van sporen en vondsten Er zijn geen archeologische sporen en vondsten aangetroffen. Bemonstering Gezien de afwezigheid van archeologische sporen zijn geen monsters genomen. Afwijkingen en aanpassingen van de onderzoeksstrategie Tijdens het veldonderzoek is niet afgeweken van de onderzoeksstrategie zoals in het PvE is omschreven. Wel is het tracé ter hoogte van zone in het westen iets gewijzigd ten opzichte van het oorspronkelijke ontwerp (zie figuur 5 deel 2). 14

15 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 15 Figuur 4. Gemeten hoogtepunten zone TE1/bewr5_figs :1000 m ligging in tekst beschreven profiel maaiveldhoogte (m t.o.v. NAP) vlakhoogte (m t.o.v. NAP) legenda hoogtemetingen hoogtepunt maaiveld grens onderzochte zone hoogtepunt vlak overig grens plangebied

16 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 16 Figuur 5. Gemeten hoogtepunten zone Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel 1 Zone - deel ligging in tekst beschreven profiel maaiveldhoogte (m t.o.v. NAP) vlakhoogte (m t.o.v. NAP) legenda hoogtemetingen hoogtepunt maaiveld grens onderzochte zone hoogtepunt vlak overig grens plangebied Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel 2 Zone - deel :2000 m Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel 3 Zone - deel TE1/bewr5_figs

17 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 17 Figuur 6. Gemeten hoogtepunten zone ligging in tekst beschreven profiel maaiveldhoogte (m t.o.v. NAP) vlakhoogte (m t.o.v. NAP) legenda hoogtemetingen hoogtepunt maaiveld grens onderzochte zone hoogtepunt vlak overig grens plangebied TE1/bewr5_figs :2000 m

18 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland 5 Resultaten 5.1 Fysisch-geografisch onderzoek Geologie en bodem Zone Het booronderzoek dat in 2009 is uitgevoerd (Boshoven 2009) heeft aangetoond dat de bouwvoor in zone een gemiddelde dikte van 30 cm heeft en bestaat uit matig humeus matig tot sterk siltig zand. De bouwvoor rust (scherp begrensd) op de C-horizont. De ondergrond wordt ter plaatse gevormd door matig tot sterk siltig matig fijn tot uiterst grof zand. Deze afzetting kan worden geïnterpreteerd als verspoeld dekzand. Hier en daar werden in de C-horizont ijzerconcreties of ijzeroer aangetroffen. Dit duidt op een lage ligging in het landschap. In het onderzoeksgebied is een plaatselijk verstoord plaggendek met een dikte van 50 cm aanwezig. Over het algemeen wordt zone gekenmerkt door een lage ligging zoals ook kan worden afgeleid uit het AC-profiel van de vaaggronden die zich hier ontwikkeld hebben in de top van het verspoelde dekzand. De van oorsprong sterk meanderende Ramsbeek is hier gekanaliseerd waarbij de bodem aan weerszijden van de huidige beekloop sterk is vergraven. De oostelijke tak de afwatering Zuid-Rekken is in de afgelopen eeuw gegraven en daarbij zijn eventueel aanwezige archeologische resten verloren gegaan. Zone Hier heeft geen booronderzoek plaatsgevonden. Aan de hand van de gegevens van bureauonderzoek (Willemse & Viveen 2008) wordt gesteld dat de bodem in deze zone gekenmerkt wordt door beekdalbodems zonder veen met overwegend lemige beekeerdgronden en dekzandlaagten met overwegend lage veldpodzolgronden en beekeerd- of vlakvaaggronden. Zone Ten noorden van de Diekerweg is vanwege het ontbreken van betredingstoestemming tijdens het verkennende booronderzoek alleen geboord in het onderhoudspad direct langs de watergang. De grens van het onderhoudspad naar de akker wordt gevormd door een steilrand waarbij het onderhoudspad ongeveer 50 cm lager ligt. De bodem in de strook van het onderhoudspad bleek te zijn verstoord tot in de C-horizont. De ondergrond wordt hier gevormd door matig siltig matig fijn tot matig grof zand dat kan worden geïnterpreteerd als verspoeld dekzand. Ten zuiden van de Diekerweg is een plaggendek aangetroffen in twee boringen. Een podzolprofiel bleek aanwezig in afzettingen bestaande uit zwak siltig matig fijn dekzand. Laatstgenoemde locaties corresponderen met hoger gelegen plekken; er is hier sprake van een steilrand aan de rand van de akker. Het overgrote deel van zone wordt gekenmerkt door een lage ligging gelet ook op de vaaggronden die zich hier in het verspoelde dekzand hebben ontwikkeld. Het oostelijke en noordelijke 18

19 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland tracé van de waterloop is in de loop van de 19e of 20e eeuw gegraven. Alleen het centrale deel van het tracé ter hoogte van Ensink lijkt nog zijn natuurlijke karakter te hebben behouden. Zone 3 De bodem in zone 3 is sterk beïnvloed door de Berkel. De zone langs beide oevers bestaat uit een pakket matig tot sterk siltig matig fijn zand (met een bouwvoor van cm) dat kan worden geïnterpreteerd als verspoeld dekzand. Verspreid over het gebied zijn enkele strookvormige zones vastgesteld waar afzettingen van de Berkel en/of geulafzettingen zijn aangetroffen. In het gebied zijn enkele zones aangetroffen die wat hoger liggen. Het gebied dat door middel van een archeologische begeleiding is onderzocht ligt in een zone met hoger gelegen beekafzettingen. Bodemopbouw Aan de hand van de profielen die tijdens de begeleiding zijn gedocumenteerd kan de volgende bodemopbouw worden beschreven: Zone De bovengrond wordt hier gekenmerkt door een donkerbruingrijze humeuze bouwvoor met een dikte van circa 25 cm (figuur 7; voor de ligging van dit profiel zie figuur 4). Hieronder is een cultuurdek vastgesteld dat wat lichter van kleur is. Op circa 40 cm -Mv gaat het cultuurdek over in een menglaag. Deze is lichtgeelgrijs van kleur en bruin gevlekt. De menglaag is vermoedelijk ontstaan door diepere ploegwerkzaamheden. De menglaag heeft een dikte van tussen de 10 en 20 cm en gaat op minimaal 50 cm -Mv over in lichtgeelgrijs ijzerhoudend dekzand (de C-horizont). Figuur 7. Profielopname ter hoogte van zone 19

20 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Figuur 8. De bodemopbouw ter hoogte van zone. Zone Hier wordt de bovengrond gekenmerkt door een cm dikke donkerbruingrijze sterk humeuze bouwvoor. Grote delen van het tracé worden onder de bouwvoor gekenmerkt door een circa 10 cm dik pakket sterk lemige afzettingen (figuur 8; voor de ligging van dit profiel zie figuur 5). Het betreft mogelijk geulafzettingen. Deze lemige afzettingen rusten meteen op het dekzand. Op een aantal plekken bestaat het dekzand uit grover zand en betreft het verspoeld dekzand. Zone Zone extensieve begeleiding De bodemopbouw ter hoogte van het gebied waar het archeologisch onderzoek beperkt is gebleven tot een extensieve begeleiding komt overeen met de bodemopbouw zoals aangetroffen in zone. Ook hier is onder de bouwvoor van maximaal 40 cm een leemlaag of restanten hiervan aangetroffen. Deze lemige afzettingen liggen direct op het dekzand. Zone intensieve begeleiding Een deel van dit gebied wordt onder de bouwvoor gekenmerkt door een (restant van een) plaggendek. Dit reikt tot circa 55 cm -Mv. Onder het plaggendek of indien dit niet aanwezig is onder de bouwvoor is een menglaag vastgesteld (figuur 9; voor de ligging van dit profiel zie figuur 6). Deze cm dikke oranjebruingele menglaag betreft vermoedelijk een vermenging van het plaggendek met een onderliggende podzolbodem. De aanwezigheid van een BC-horizont in een van de profielen bevestigd dit vermoeden. Op een aantal plekken is onder de menglaag een lichtgrijze 20

21 RAAP-RAPPORT 60 Berkelproject fase 4 deel 2 (zones en 3) gemeente Berkelland Figuur 9. Het profiel in het hoger gelegen deel van zone. laag met matig grof zand en kleibanden aangetroffen. Het lijkt om een oude geulvulling te gaan. Hieronder is veelal lichtgrijs matig fijn dekzand waargenomen en op een aantal plekken lijkt het verspoeld dekzand te betreffen. Zone 3 Ter hoogte van zone 3 is een 30 cm dikke bouwvoor vastgesteld. Hieronder ligt direct de C-horizont. Deze bestaat uit lichtgeelgrijs matig siltig matig grof zand met roest- en humusvlekken. Het pakket is cm dik en gaat dan over in grijze licht siltige klei. Het betreft duidelijk een lager liggend gebied. De aangetroffen bodemprofielen komen overeen met de gegevens van het eerder uitgevoerde verkennende onderzoek. Het betreft een grotendeels laag gelegen gebied met uitzondering van het gebied in zone waar de bodem deels gekenmerkt wordt door een plaggendek. Ter hoogte van grote delen van de onderzochte gebieden lijkt de bodem aangetast te zijn door ploegwerkzaamheden. Hierdoor is onder de bouwvoor een menglaag ontstaan. Alleen in het hoger gelegen 21