Plan van Aanpak Asbestdakenverbod 2024

Transcriptie

1 Plan van Aanpak Asbestdakenverbod 2024 Apeldoorn 28 augustus 2018

2 Management samenvatting Asbestdakenverbod Asbestdeeltjes in de lucht bedreigen de volksgezondheid. Vanaf 2024 zijn daarom asbestdaken in Nederland verboden en ligt er een saneringsopgave. Hierbij maakt het niet uit of dit dak in bezit is van een particulier, een bedrijf of de overheid. Het vervangen van daken is een verantwoordelijkheid van de pandeigenaar. Binnen de daarvoor geldende regelgeving bepaalt de eigenaar zelf hoe, wat en wanneer er iets aan het pand moet gebeuren. Bij het voorkomen van asbestdaken in zeer slechte staat heeft de gemeente nu al de handvatten om handhavend op te treden. Na 2024 komt die toezicht- en handhavende taak ook bij de gemeente te liggen voor asbestdaken, waarbij de staat van het dak niet relevant is. Bij het huidige tempo van sanering (6 % per jaar), wordt het doel niet gehaald om in 2024 alle asbestdaken te verwijderen. Versnelling is daarom noodzakelijk, om hoge maatschappelijke en operationele kosten in de toekomst te voorkomen. Het aantal asbestdaken in Apeldoorn Met een totaal van van asbestverdachte daken bezet Apeldoorn de tweede plek in Gelderland voor wat saneringsopgave van het aantal daken, net achter gemeente Bronckhorst met een totaal van asbestverdachte objecten. De oppervlakte van het aantal daken is naar schatting bijna m 2. Comfortabele gezinsstad Apeldoorn Indien deze asbestdaken niet gesaneerd worden, zal door verwering het achtergrondgehalte van asbestdeeltjes in de jaren toenemen. Bij het streven van de gemeente naar een comfortabele, maar vooral gezonde gezinsstad, is dit niet passend. Verwacht wordt dat richting 2024 de vraag naar sanering zodanig toeneemt dat de bevoegde bedrijven hieraan niet meer kunnen voldoen, met illegale sanering en mogelijk dumping van asbest tot gevolg. Dit willen we zoveel mogelijk voorkomen. Wanneer er na 2024 particulieren en bedrijven asbestdaken in bezit hebben, heeft de gemeente de verantwoordelijkheid om handhavend op te treden. Handhaving kost per geval veel tijd en is daardoor kostbaar. Daarbij komt dat veel asbestdaken in bezit zijn van particulieren, waar handhaving lastiger en intensiever is dan bijvoorbeeld bij bedrijven die stelselmatig worden bezocht. Volgens voorzichtige schattingen gaat handhaving de gemeente gemiddeld zo n 4.000,- per geval kosten. Wanneer nu geen actie ondernomen wordt, en het huidige saneringstempo gelijk blijft, bedraagt dit vanaf 2024 ongeveer 20 miljoen euro. Doel van dit project Het doel van dit project is drieledig: 1. Het bevorderen van een gezonde gezinsstad. 2. Voorkomen van illegale sloop en dumping. 3. Beperken handhavingstaken en -kosten na Deze doelen worden gehaald door het verhogen van het tempo en het vergroten van het jaarlijkse aantal te saneren asbestdaken, zodat er nagenoeg geen asbestdaken meer aanwezig zijn vanaf

3 Publieke rol van de gemeente De rol van de gemeente als aanjager is beperkt tot de publieke rol. De gemeente kan informeren, beïnvloeden en waar mogelijk drempels wegnemen om de eigenaren te bewegen om te gaan. Op basis van een inventarisatie en risicoanalyse onderscheiden we 3 risicogroepen (groot gevaar voor de omgeving, gemiddeld en klein). Binnen deze risicogroepen onderscheiden we vervolgens 3 verschillende doelgroepen op basis van eigendom. Hiermee kan de prioriteit per doelgroep worden vastgesteld, wat leidend is voor de uitvoeringsplannen. De daken binnen de bebouwde kom krijgen de hoogste prioriteit, vanwege het gevaar voor grootschalige verspreiding van asbest in geval van een calamiteit (brand). Deze worden als eerste aangepakt. In dit Plan van Aanpak wordt ingegaan op de doelgroepen, hun beweegredenen om het asbestdak te saneren en hoe dit gefaciliteerd en gestimuleerd kan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen die inmiddels zijn opgedaan door een select aantal gemeenten. Evaluatie en opstellen jaarplan In dit plan wordt richting gegeven aan de versnelling van de sanering van de asbestdaken en zet deze weg in de tijd. Jaarlijks zal dit plan worden geactualiseerd en voorzien van een actieplan voor de volgende 12 maanden, inclusief de benodigde inzet van menskracht en middelen. In het actieplan voor het jaar gaan we aan de slag met: Vaststellen doelgroepen en prioriteit Inrichten informatieloket, backoffice en website Communicatie Collectieve aanpak Aanstellen asbestadviseur(s) Informeren wijk- en dorpsraden Ontwikkeling besluitvormingsinstrumenten Betrekken regionaal bedrijfsleven In hebben we als doel een bevorderde afname van 2250 asbestdaken. Hiervoor is bovenop de gereserveerde uren in de Samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente Apeldoorn en OVIJ (DVO 2018) een budget benodigd van ,- per jaar t.b.v. de inzet 3

4 van de adviseurs. Dit jaarlijkse bedrag is gereserveerd in Programma 4 van de MPB Voor de jaren zal een eventueel aanvullende bijdrage worden ingediend via de voorjaarsnota 2019 en meegenomen in de integrale afweging van de MPB

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Publieke rol van de gemeente 3 Beschrijving van instrumenten 4 Communicatie 5 Beschrijving jaarlijkse uitvoering 6 projectplan Bijlage 1: Beleid en rol andere overheden & partijen Bijlage 2: Detaillering doelgroepen 5

6 1 Inleiding Het Asbestdakenverbod 2024 Asbest is een verzamelnaam voor een groep natuurlijke mineralen, die bestaan uit microscopisch kleine, naaldachtige vezels. Asbestvezels hebben de eigenschap diep door te dringen in de longen. Wie deze vezels inademt, kan bij langdurige en intensieve blootstelling ziektes als longkanker, longvlies- of buikvlieskanker of stoflongen krijgen. Elk jaar overlijden nog ongeveer mensen in Nederland aan de gevolgen van asbest. Grofweg twee keer het aantal verkeersdoden in Nederland (in 2014). Sinds juli 1993 mogen bedrijven geen asbest meer toepassen of gebruiken. Asbestdaken die voor juli 1993 zijn aangelegd, zijn inmiddels door de jaren heen aangetast door weer en wind. Hierdoor komen in toenemende mate de vezels vrij. Omdat toepassing van asbest niet meer is toegestaan wordt het achtergrond gehalte van asbestvezels in de lucht met name bepaald door verwering van asbestdaken. Comfortabele gezinsstad Apeldoorn Wanneer deze asbestdaken niet worden gesaneerd, zal het achtergrondgehalte van asbestdeeltjes in de jaren verder toenemen. Door het verwijderen van de asbestdaken is de verwachting dat het achtergrondgehalte van asbestvezels in de lucht juist afneemt, wat een gezonde leefomgeving bevordert. Gezonde lucht is een essentieel onderdeel van een comfortabele gezinsstad zoals Apeldoorn. Daarnaast wil het kabinet vanaf 2040 geen nieuwe asbestslachtoffers meer. Het verbod op asbestdaken is vanuit volksgezondheid en milieu daarom om meerdere redenen legitiem. Vanaf 2024 zijn om die reden asbestdaken in Nederland verboden 1, dit wordt het Asbestdakenverbod 2024 genoemd. Het Asbestdakenverbod 2024 betekent dat eigenaren van een asbestdak deze voor 2024 moeten verwijderen. Hierbij maakt het niet uit of dit dak in bezit is van een particulier, een bedrijf of de overheid. Ook de toestand van het dak is niet relevant voor het verbod. Daken in heel slechte, verweerde toestand moeten al eerder verwijderd worden. Bij het huidige saneringstempo zal in 2024 circa 31 % van de in 2018 aanwezige daken zijn gesaneerd (6 % per jaar is het gemiddelde landelijke beeld). Met deze reguliere afname zijn er na 2024 nog ongeveer asbestdaken binnen Apeldoorn, zie figuur 1 Reguliere afname asbestdaken. 1 Ten tijde van het schrijven van onderhavig Plan van Aanpak is het ontwerp van de wijziging van de Wet milieubeheer ter vaststelling aangeboden aan de Tweede Kamer (Wetsvoorstel 34675). 6

7 Figuur 1: Reguliere afname asbestdaken Gemeente bevoegd gezag: handhaving na 2024 kost zo n 20 miljoen euro Het bevoegd gezag voor toezicht en handhaving is college van Burgemeester en Wethouders. Wanneer er na 2024 particulieren en bedrijven asbestdaken in bezit hebben, heeft de gemeente handvatten (cf Wet- en regelgeving) om handhavend op te treden. Handhaving kost echter per geval veel tijd en is daardoor kostbaar. Daarbij komt dat veel asbestdaken in bezit zijn van particulieren, handhaving is daardoor lastig. Volgens voorzichtige schattingen gaat handhaving de gemeente gemiddeld zo n 4.000,- per geval kosten. Wanneer nu geen actie ondernomen wordt, en het huidige saneringstempo gelijk blijft, zal er na 2024 ongeveer 20 miljoen euro moeten worden gereserveerd. Dat vóór 2024 geen verbod geldt op asbestdaken betekent niet dat asbestdaken tot 2024 altijd zijn toegestaan. Het bevoegd gezag kan op grond van de Woningwet en het Bouwbesluit 2012 ook voor 2024 eigenaren gelasten de asbesthoudende daken te verwijderen. Dat mag echter alleen als asbestdaken een gevaar opleveren voor de gezondheid of de veiligheid, hetgeen met name het geval zal zijn bij (sterk) verweerde daken. Dit vergt echter wel een zorgvuldige onderbouwing door de gemeente, bewijslast is soms moeilijk. Dat een verbod van kracht is, betekent nog niet dat mensen direct in actie komen. Dit Plan van Aanpak gaat dan ook over het andere middel dat de gemeente in zijn publieke rol en op dit moment kan inzetten: informeren, beïnvloeden en faciliteren. Met als doel zo veel mogelijk asbestdaken te laten verwijderen, zodat de gemeente de gezonde en comfortabele gezinsstad blijft die ze nu al is, illegale dumpingen zoveel mogelijk worden voorkomen, maar ook dat de opgave na 2024 aanzienlijk verkleind wordt. Waarvoor geldt het verbod? Andere asbest toepassingen zoals dakbeschot (onder de pannen) zijn niet onder invloed van weer en wind waardoor asbestvezels niet zo snel vrijkomen, deze vallen niet onder het verbod. Het asbestdakenverbod geldt dus alleen voor asbestdaken die onderhevig zijn aan weer en wind, bijvoorbeeld golfplaten en dakleien. Boeidelen, dakgoten en gevelpanelen worden niet gezien als dakbedekking en zijn niet verplicht om te verwijderen. Het verbod geldt ook niet voor asbesthoudend materiaal binnenin gebouwen, zoals dakbeschot of isolatiemateriaal dat onder de dakbedekking zit. Dit zit bijvoorbeeld in asbest vensterbanken of vloerbedekking/zeil met asbest. Vaak is het wel praktisch om dit gelijk mee nemen bij een sanering. 7

8 Helaas geldt het verbod ook niet voor asbest dat bijvoorbeeld is gebruikt als erfafscheiding, ook deze is verweringsgevoelig. In de communicatie zullen de eigenaren op hun verantwoordelijkheid worden gewezen. Eigenaar verantwoordelijk Eigenaren van asbestdaken zijn zelf verantwoordelijk voor de verwijdering van asbest. Een particulier mag (volgens Wet- en regelgeving) maximaal 35 m² asbestdak dat in goede toestand is zelf verwijderen. Dit mag alleen in strikt omschreven gevallen. In de meeste gevallen moet een gespecialiseerd asbestverwijderingsbedrijf het asbestdak verwijderen. Het is nog onduidelijk wat de rol van de verzekeraars zal zijn. Omdat vanaf 2024 een asbestdak illegaal is, zijn de eigenaren dan niet meer verzekerd voor schade als gevolg van bijvoorbeeld de verspreiding van asbest bij brand. Als dit het beleid wordt van de verzekeraars, betekent dat vanaf het moment van communiceren door verzekeringsmaatschappijen een vraag ontstaat waaraan de saneerders niet kunnen voldoen, met een grot kans op illegale verwijdering en dumping. Dit effect moet worden voorkomen. Doel van dit project Het doel van dit project is drieledig: 1. Het bevorderen van een gezonde en comfortabele gezinsstad. 2. Voorkomen van illegale sanering en dumping. 3. Beperken handhavingstaken en kosten na We gaan dit bereiken door het bevorderen van het saneren van asbestdaken, zodat er nagenoeg geen asbestdaken meer aanwezig zijn vanaf 2024, zie figuur 2: Bevorderde afname asbestdaken. Figuur 2: Bevorderde afname asbestdaken Dit doen we door in dit Plan van Aanpak een structuur neer te zetten, met een jaarlijkse evaluatie en het opstellen van een actieplan voor het jaar daarop. 8

9 Hierin is het essentieel dat het rijk, de provincie en de gemeenten snel en daadkrachtig aan de slag gaan. Ieder bestuurlijke laag pakt hierin zijn verantwoordelijkheid, dit is verder uitgewerkt in hoofdstuk 2 Publieke rol van de gemeente.. De opgave is complex en heeft raakvlakken met verschillende disciplines. Daarbij komt dat het onderwerp de komende jaren waarschijnlijk dynamisch zal zijn met veel ontwikkelingen op het gebied van voorlichting, participatie, sanering/verwijdering etc. Samenwerking met de maatschappelijke partners is een voorwaarde voor een succesvolle versnelling. Apeldoorn werkt voor de sanering samen met de Omgevingsdienst Veluwe IJssel (verder de OVIJ). Binnen de OVIJ-regio wordt intensief met de betrokken partners samengewerkt. Daarnaast participeert de OVIJ in het provinciale Versnellingsplan Asbestdaken Gelderland om ook op die manier de krachten te bundelen. Gemeente Apeldoorn, en de grootste opgave in Gelderland Door inventarisatie van de asbestdaken is inzicht verkregen in het aantal asbestdaken in heel Gelderland, waaronder de OVIJ-regio Apeldoorn, Brummen, Epe en Voorst (Inventarisatie asbestverdachte daken, NEO, W159, d.d. 15 februari 2018): Gemeente Aantal objecten % t.o.v het totaal aantal BAG panden Apeldoorn % Brummen ,8 % Epe ,8 % Voorst ,6 % De gemeente Apeldoorn heeft het op één na hoogste aantal asbest verdachte objecten in de provincie Gelderland. Alleen gemeente Bronckhorst heeft er meer, met een totaal van asbestverdachte objecten. Het procentuele aandeel op het totaal aantal daken in de gemeente Apeldoorn is juist relatief laag (6%). Ook in vergelijking met de buurgemeenten. Zo heeft de gemeente Rozendaal relatief (1,4 %) en absoluut (15) het minst aantal asbestdaken. De gemeente Buren heeft relatief het hoogste aantal (20,5 %) asbestdaken. Dat gemeente Apeldoorn relatief (6 %) minder dan gemiddeld asbestdaken heeft, is het effect van een groot oppervlakte stedelijk gebied (en daarmee een groot aantal panden, ook zonder asbestdak). Asbestdaken in stedelijk gebied zijn, bedrijfspanden uitgezonderd, vaak klein van omvang. Vaker schuurtjes, volkstuinhuisjes, hondenhokken etc., dan woonblokken. In het buitengebied hebben relatief veel agrarische gebouwen nog een asbestdak. Vergeleken met een aantal andere gemeenten die in oppervlakte (Ede en Bronckhorst) of in inwoneraantal vergelijkbaar zijn met Apeldoorn (Arnhem en Nijmegen), geeft het volgende beeld (Inventarisatie asbestverdachte daken, NEO, W159, d.d. 15 februari 2018): Verdeling asbestdaken <35 >=35 Totaal Gemeente Aantal Opp. Aantal Opp. Aantal Opp. Apeldoorn Arnhem Bronckhorst Ede Nijmegen

10 Deze vergelijking laat zien dat de grotere daken vooral zijn gelegen in het agrarisch gebied. Het gaat er bij sanering vooral om dat de eigenaar in actie moet komen. Omdat gemeente Apeldoorn qua aantal eigenaren een van grootste opgaven heeft van Gelderland kan niet nog langer worden gewacht met het aanpakken van het probleem. In dit project wordt de basis gevormd door de inventarisatie van de asbestdaken. Met deze kennis kunnen doelgroepen (op basis van eigendom) worden onderkend, vervolgens wordt met een risicobenadering de prioriteit vastgesteld. Rekening houdend met de fasering van bewustwording tot besluitvorming worden besluitvormings- en communicatie instrumenten ingezet. Hieronder verder uitgewerkt. De inventarisatie wordt in Gelderland ontsloten via de Asbestdakenkaart. Deze is interactief en is gekoppeld aan de RIV-viewer. Wijzigingen worden hierin doorgevoerd, zoals bevindingen van toezichthouders, zie paragraaf 4.1 Communicatie instrumenten. 10

11 2 Publieke rol van de gemeente Rol van de gemeente Apeldoorn De ontstaansgeschiedenis, de verschillende taken en rollen van het rijk, de provincie, de gemeenten, Omgevingsdiensten en de verschillende opgave voor brancheorganisaties, de saneerders en de (on)mogelijkheden voor particulieren is uitgewerkt in bijlage 1. In het kort komt het erop neer dat het rijk de regie rol vervult, de provincie een faciliterende rol en de gemeente de uitvoerende rol op zich neemt. De publieke rol van de gemeente is beperkt tot communicatie, het informeren en beïnvloeden van besluitvorming van dakeigenaren en saneerders en het faciliteren van de inname en verwerking van het asbest en vanaf 2024 handhavend optreden. Partners in dit proces: afstemmen communicatie De opgave is aanzienlijk. Het is daarom zaak om tijdig te starten met het versnellen van de sanering van asbestdaken, met als doel dat er rond 2024 geen asbestdak meer aanwezig is. Daarbij komt dat voor het merendeel van de saneringen professionele asbestsaneerders ingezet moeten worden. Verwachting is dat de krapte op de markt aanzienlijk toeneemt richting In dit proces zullen ook de Rijksoverheid en provincie haar rol moeten nemen in het kader van communicatie en voorlichting. Hetzelfde geldt voor de doelgroep- en brancheorganisaties (Vereniging Eigen Huis, Aedes, LTO, Bouwend Nederland, Bond van Verzekeraars etc.). Hier hebben we als gemeente maar een kleine invloed op, terwijl verwacht mag worden dat richting 2024 deze communicatie steeds intensiever zal worden en dientengevolge ook de vraag naar sanering door professionele saneerders. Deze hebben nu al aangegeven tegen hun capaciteit aan te zitten, maar zetten nauwelijks in op opleiding en werving van personeel, omdat de bouw momenteel alle arbeidskracht opzuigt en investeren in scholing van personeel alleen loont als zicht is op een groei in de opdrachten. Om uit deze vicieuze cirkel te komen en te voorkomen dat we in de periode er tegenaan gaan lopen dat er in en rond Apeldoorn geen saneringscapaciteit beschikbaar is, zet de gemeente zelf actief in op de bewustwording bij de bedrijven en het stimuleren tot besluitvorming. Hierbij kan het regionale bedrijfsleven juist een positieve rol spelen. Voor de strategie is het van belang dat wij de door ons beïnvloedbare lokale, regionale en provinciale communicatiekracht bundelen en afstemmen. Hiervoor voeren we overleg met de bovengenoemde lokale, regionale en provinciale stakeholders en de buurgemeenten. Naast de eerder genoemde partijen is het ook belangrijk om de wijk- en dorpsraden te betrekken bij de planvorming en communicatie, temeer daar wij actieve samenwerking en afstemming zoeken met andere duurzaamheidsopgaven die op woning- en wijkniveau worden ontwikkeld (energiebesparing, opwekken duurzame energie, afkoppelen regenwater etc.). Alle partijen wordt actief gevraagd om ook planmatig te opereren en zoveel als mogelijk hun (communicatie)plannen en activiteiten te delen zodat hier lokaal op kan worden aangehaakt. We gaan ook de mogelijkheid actief onderzoeken voor het combineren van instrumenten met de gemeenten in de OVIJ-regio. Uitgangspunt hierbij is dat dit niet mag leiden tot een verslechtering van het beoogde resultaat of vertraging bij de uitvoering. 11

12 3 Beschrijving van instrumenten 3.1 Inventarisatie asbestdaken, doelgroepen en risicobenadering Zoals beschreven is de meest recente inventarisatie NEO, W159, 15 februari 2018, zie hoofdstuk 1. Deze gegevens zijn ontsloten middels de Asbestdakenkaart, die is gekoppeld aan de RIV-viewer. Deze inventarisatie van asbestdaken is gedaan op initiatief van de provincie Gelderland. Het is een provincie-brede inventarisatie, met een hoge betrouwbaarheid door steekproefsgewijs een kwaliteitscontroles uit te voeren. Hierbij is telkens een steekproef van minstens 10% van het totaal aantal asbestverdachte daken gecontroleerd op juistheid en waarbij binnen de gemeentegrens willekeurig is gezocht naar gemiste asbestverdachte daken. Wanneer de kwaliteit binnen een gemeente <95% bleek of waarbij de totale kwaliteit tot een redelijk gemiddelde kwam door extreme beoordelingscriteria (zeer hoge juistheid gesignaleerde daken, veel gemiste daken), is er extra aandacht besteed aan de verbeteringsslag. Inzicht in de asbestdaken is van belang om de doelgroepen te onderscheiden op basis van eigendom (doelgroepen) en de prioriteit vast te stellen op basis van risico voor volksgezondheid (risicobenadering). Een asbestdak in het buitengebied met relatief weinig bewoners levert een minder groot risico voor de volksgezondheid dan een asbestdak in de binnenstad van Apeldoorn, met relatief veel bewoners. Daken in de binnenstad krijgen daardoor een hogere prioriteit en dienen als eerste benaderd te worden. Daarnaast is inzicht in de asbestopgave en voortgang van de verwijdering en resterende opgave van belang om te kunnen sturen en voortgang snelheid te kunnen meten. Apeldoorn werkt met de provincie samen om instrumenten hiervoor vorm te geven (zie bijlage 1). 3.2 Doelgroepen We onderscheiden vijf verschillende doelgroepen op basis van eigendom: 1. Particuliere woningen (waaronder ook verenigingen van eigenaren) 2. Bedrijfspanden 3. Panden met agrarische bestemming 4. Huurwoningen in eigendom van wooncorporaties 5. Gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed De beweegredenen (om tot sanering over te gaan) van deze doelgroepen is verder uitgewerkt in bijlage 2. Ook is in bijlage 2 uitgewerkt wat de verschillende doelgroepen zelf mogen saneren. Hieronder de acties voor de gemeente Apeldoorn. Particuliere woningen (waaronder ook verenigingen van eigenaren) De saneringsmogelijkheden van particulieren zijn groter dan voor bedrijven. De groep is divers en over het algemeen niet deskundig op het terrein en zien op tegen grote en kostbare ingrepen. Particulieren dienen geïnformeerd te worden over nut en noodzaak en willen vervolgens graag geïnformeerd worden over de (on)mogelijkheden. Verder is ontzorging een belangrijk element voor deze groep. Als ze vragen hebben, moeten deze snel beantwoord kunnen worden, werk en beslissingen moeten zoveel mogelijk uit handen worden genomen. 12

13 Bedrijfspanden Een pandeigenaar werkt met afschrijvingstermijnen, waarbij niet altijd het dak wordt meegenomen. Om versnelling in de asbestsanering te krijgen is het belangrijk om partijen rondom de pandeigenaar (verder) te betrekken. Deze gesprekspartners zijn onder meer de ondernemerskring, (eventuele)parkmanager, accountant, collega- of buurondernemers, bank(en), verzekeraar(s), makelaar(s), etc. Panden met agrarische bestemming De agrarische sector vormt een doelgroep met eigen specifieke kenmerken en een groot verschil tussen bedrijfsmatige mogelijkheden en eigenaren/bedrijven met weinig perspectief en middelen. Het deel wat valt onder een gezonde bedrijfsvoering zal naar verwachting tijdig gaan saneren, voor het andere deel moet worden bezien welke instrumenten bij deze doelgroep toegepast kunnen en moeten worden. Voor alle gemeenten met een buitengebied is dit de grootste uitdaging. Naast een actieve benadering van deze gevallen gaan we ook een onderzoek doen naar de mogelijkheden in het ruimtelijk perspectief en herbestemming. Sociale huurwoningen Wat betreft panden in het bezit van woningcorporaties zal de gemeente met de corporaties afspraken maken zodat zij net als de gemeente het voorbeeld geven en hun sociale verantwoordelijkheid nemen. Zo heeft het rijk besloten dat al haar panden in 2020 volledig asbestvrij moeten zijn (dus ook het inpandige asbest). Gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed Voor het eigen en maatschappelijk vastgoed staat de gemeente aan de lat. Al het gemeentelijk zal uiterlijk 2020 vrij zijn van asbestdaken, terwijl ook voor het inpandige asbest saneringsplannen worden opgesteld. Hetzelfde geldt voor het maatschappelijk vastgoed in het bezit van Accres. Van 5 naar 3 doelgroepen Voor deze laatste groepen is het vooral een plannings- en budgetteringsissue. Dit wordt, vanwege de voorbeeldfunctie in opgepakt. Omdat deze doelgroep in huis is of heel goed benaderbaar is, is gekozen deze laatste doelgroepen niet mee te nemen in de risicobenadering en communicatie. Zij worden dus wel gemonitord of ze hun doelen formuleren en behalen. In de volgende hoofdstukken wordt dus alleen gesproken over de eerste drie doelgroepen: 1. Particuliere woningen (waaronder ook verenigingen van eigenaren) 2. Bedrijfspanden 3. Panden met agrarische bestemming 3.3 Risicobenadering binnen de doelgroepen We gaan ons als eerste richten op die daken die het hoogste risico opleveren voor het verspreiden en inademen van asbestdeeltjes. Hiervoor hebben we een risicobenadering toegepast, gebaseerd op risico op verspreiding van asbestdeeltjes waarbij meer- of minder omwonenden of passanten betrokken kunnen zijn. De risicobenadering vormt de prioriteit van dit Plan van Aanpak. De groepen zijn ingedeeld in hoog risico, risicovol en laagrisico: Hoog risico Als asbest vrijkomt binnen de bebouwde kom, zullen relatief veel mensen blootgesteld worden aan asbestdeeltjes. Ook het verwijderen is lastiger. Het vrijkomen van vezels kan door verwering plaatsvinden maar ook door bijvoorbeeld een brand. Inmiddels is in andere 13

14 gemeentes (helaas) ervaring opgedaan met asbestbranden binnen het stedelijk gebied. Dit brengt naast dat het opruimen veel geld kost- veel onrust en commotie met zich mee, en dient voorkomen te worden. De aanwezigheid van een asbestdak is hierbij belangrijker dan het formaat. Daken binnen de bebouwde omgeving krijgen daarom de hoogste prioriteit in dit Plan van Aanpak. Eenzelfde prioriteit als nu al de daken hebben die beschadigd zijn en daarom direct gesaneerd moeten worden, zie hoofdstuk 4. Risicovol Grotere asbestdaken (> 35 m 2 ) in de periferie van de bebouwde kom en de kernen van Apeldoorn (= direct buiten de bebouwde kom) worden als risicovol aangemerkt. Hier kunnen potentieel ook veel mensen aan blootgesteld worden bij een brand. Hieraan worden toegevoegd die asbestdaken buiten de bebouwde kom met eigenaren met een gering toekomstperspectief. Deze laatste groep heeft nauwelijks middelen of mogelijkheden om een grootschalige sanering te organiseren en/of te financieren. Laag risico De overige asbestdaken buiten de bebouwde kom. 3.4 Faseringsmodel en besluitvormingsinstrumenten Om te komen tot sanering van een asbestdak doorloopt de bezitter 3 fases: bewustwording besluitvorming uitvoering sanering Bij elke fase hebben we meerdere instrumenten die de gemeente (in haar beperkte publieke rol) kan inzetten om de betreffende fase te stimuleren. Deze verschillen per doelgroep (dakeigenaar). Hieronder staat een aantal instrumenten die de bezitter over de streep kan trekken. In het actieplan wordt gericht aangeven hoe en wanneer deze zullen worden ingezet. Bewustwording Bewustwording stimuleren wij door gerichte communicatie via de kanalen die als gemeente hiervoor ter beschikking staan. Deze worden gericht ingezet, mede ter ondersteuning van de (andere) acties. Doel is dat in 2020 in principe iedere vastgoedeigenaar binnen Apeldoorn zich er van bewust is dat hij wel of niet een asbest(verdacht) dak heeft en de kennis heeft dat deze voor 2024 gesaneerd moet worden. Hiervoor is een communicatieplan opgesteld als onderdeel van het Plan van Aanpak en actieplan Hierop wordt in hoofdstuk 4 Communicatie verder ingegaan. Besluitvorming Iedere groep en binnen de groep ieder individu heeft natuurlijke momenten om besluiten te nemen om tot sanering over te gaan. Dit kan zijn door afschrijving, door geplande renovaties of verbouwing. Dat is dus niet doen omdat de overheid dit wil. Wel kan worden beïnvloed dat deze natuurlijke momenten in de tijd naar voren worden gehaald. Dat kan zijn door een aantrekkelijk aanbod te faciliteren of door daar op te wijzen, door (tijdsgebonden) te ontzorgen, en/of door combinatie met andere ingrepen. Uitvoering Hier is de gemeentelijke invloed het meest gering. Wel kunnen ook hier de eigenaren worden ontzorgd en gefaciliteerd. Belangrijkste intermediair zijn hier de sanerende bedrijven. Die moeten snel kunnen inspelen op de vraag die ontstaat. Centrale boodschap richting de particuliere eigenaar zal zijn: Zorg dat u de boot niet mist nu betaalbare sanering nog mogelijk is. 14

15 Centrale boodschap naar het bedrijfsleven zal zijn: Neem de vervanging van het dak op in uw bedrijfsplan, want vanaf 2024 dekt uw verzekering geen gevolgschade meer bij een brand of andere calamiteit waarbij asbest vrijkomt uit uw dak. Concreet betekent dit: a. Het goede voorbeeld geven: Aanpak gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed b. Aanspreken woningcorporaties en afspraken maken c. Collectieve aanpak particulieren & bedrijven d. Financieringsmogelijkheden vergroten: Bijvoorbeeld door een Revolverend fonds e. Faciliteren aanbieden van asbest bij milieustraat particulieren f. Betrekken regionaal bedrijfsleven Ad a. Het goede voorbeeld geven: Aanpak gemeentelijk en maatschappelijk vastgoed In het kader van de voorbeeldfunctie is het van groot belang dat de gemeente zelf het goede voorbeeld geeft met de sanering van het maatschappelijk vastgoed waarvan zij eigenaar is (of direct bij betrokken is in de vorm van een vaste afhankelijkheidsrelatie van derden, zoals maatschappelijke organisaties met subsidierelatie). In 2017 heeft Apeldoorn al een start gemaakt met het gemeentelijk vastgoed. Doel is, conform doel van de Rijksoverheid, om voor 2020 al het gemeentelijk vastgoed te inventariseren op aanwezigheid van asbest en daar waar noodzakelijk te saneren. Apeldoorn heeft eind 2018 alle asbestdaken van gemeentelijk vastgoed gesaneerd. Ad b. Aanspreken woningcorporaties Het algemene beeld is dat woningbouwcorporaties niet gewacht hebben op het tot stand komen van het verbod, omdat zij werken met afschrijvings- en vervangingstermijnen. Dit moet nog worden bevestigd na analyse van de inventarisatie en gesprekken met de betreffenden corporaties. Indien er nog opgaven liggen, zullen de corporaties worden aangesproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en uitgenodigd om het voorbeeld van de gemeente te volgen. Hierover zal dan weer worden gecommuniceerd. Indien relevant zal dit worden meegenomen in de prestatieafspraken. Ad c. Collectieve aanpak particulieren & bedrijven Versnelling kan alleen gerealiseerd worden door een collectieve aanpak met het aanbieden van saneringspakketten voor particulieren en bedrijven. Gemeente Heerhugowaard en Breda hebben inmiddels goede ervaring met particuliere bedrijven die autonoom en concurrerend aanbieden om sanering wijksgewijs collectief aan te bieden en te laten uitvoeren. Apeldoorn start daarom met een aanbod voor particulieren via een wijkgerichte aanpak. Hiermee kan de grootste winst worden behaald binnen de bebouwde kom. Ervaring leert dat bij het aanschrijven van de circa bezitters, dit ongeveer 500 gesaneerde daken oplevert (12,5 %). Door dit aanbod te herhalen, kan verdubbeling optreden, omdat het tweede jaar de bewustwording al heeft plaatsgevonden De grootste inzet hierop zal in hierop worden gepleegd. Een dergelijke collectieve aanpak vraagt om het delen van informatie, een goede back office en begeleiding op het gebied van communicatie en afstemming. Ad d. Financieringsmogelijkheden vergroten: Revolverend fonds Binnen Apeldoorn bestaat de Stimuleringsregeling collectieve investeringen woningvoorraad Apeldoorn Deze regeling heeft tot doel collectieve initiatieven voor het verduurzamen van woningen financieel te ondersteunen met een revolverend fonds. Het verwijderen van asbest zal in deze regeling worden in relatie tot verduurzaming van de woningen een plek krijgen. Daar waar financiering van de maatregelen een probleem is, kan het verhypotheken van de sanering een oplossing bieden. Immers de woning wordt meer waard (van onverkoopbaar/ 15

16 onverzekerbaar, tot verkoopbaar). Dit kan via een revolverend fonds waarvoor landelijk SVN het voortouw heeft genomen. Kenmerk, zoals ook bij andere SVN regelingen, is dat de gemeente de organisatiekosten van een dergelijk fonds draagt. Belangrijk is dat snel een dergelijke landelijke regeling wordt opgezet. Als gemeente, zullen we daar samen met de provincie op aandringen en waar mogelijk vanuit de praktijk input voor leveren. Leegstand is een specifieke problematiek in het buitengebied. Wie is verantwoordelijk voor een oud boerderijtje met asbestdak, waarvan erfgenamen van het bezit hebben afgezien? Uiteindelijk kom dit bij de gemeente te liggen. Slopen of wijziging van bestemming kan dan (waar mogelijk) een oplossing zijn. Onderzocht zal worden, samen met andere gemeenten, of een revolverend (asbest)fonds ook hier versnelling van sanering tot gevolg heeft en of een sloopfonds mogelijk een deeloplossing is, in combinatie met een revolverend (asbest)fonds. Ad e. Faciliteren aanbieden van asbest bij milieustraat particulieren Apeldoorn biedt particulieren de mogelijkheid om tot 35 m² asbest gratis aan te bieden bij de milieustraat van Circulus. Ter ondersteuning biedt ze daarbij ook het benodigde inpakplastic. Door middel van actieve communicatie zal op deze service worden gewezen. Door verdere belemmeringen bij de milieustraat weg te nemen wordt het saneren van asbestdaken bevordert. Dit kan asbesttoerisme naar Apeldoorn in de hand werken. De kosten voor de verwerking van de asbest zijn voor rekening van de gemeente. Daarom is (enige) registratie van belang, net als het aansluiten van buurgemeenten wat betreft sloopregelingen. Ook dient er een koppeling gemaakt te worden met monitoring en het indienen van een sloopmelding. In de budgettering van de kosten voor Circulus dient rekening te worden gehouden met de toename van het ingezamelde asbest tot en met Dit zal in dat budget worden meegenomen. Ad f. Betrekken regionaal bedrijfsleven Saneerders De capaciteit van de professionele saneerders is beperkt. Tot op heden wordt er beperkt door deze bedrijven ingezet om mensen op te leiden, waardoor er bij versnelling in de nabije toekomst niet meer voldaan kan worden aan de toenemende vraag. Door deze krapte op de markt zullen er tenminste twee effecten optreden. De prijzen worden opgedreven en de wachttijden nemen toe. Beide effecten hebben het tegenovergestelde effect wat wij beogen. Vanuit de publieke rol van Apeldoorn hebben we weinig handvatten om deze markt te beïnvloeden. Met de relatiemanagers bedrijven van Apeldoorn verkennen we de markt verkennen en gaan we de (potentiele) asbestsaneerders informeren over de versnelling die we als gemeente nastreven. Ook de potentie van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt wordt hierin meegenomen. Brancheorganisaties De bedrijven die een asbestverdacht dak hebben gaan we samen met hun brancheorganisatie aanschrijven. Brancheorganisatie zijn bijvoorbeeld: LTO, Bouwend Nederland, VNO-NCW, Metaalunie. Hiertoe inventariseren wij wat hun landelijke of regionale strategie is. Zolang het wetsvoorstel nog niet definitief is aangenomen door beide Kamers voeren de brancheorganisaties een terughoudend beleid. 16

17 4 Communicatie Het communicatieplan is een integraal onderdeel van dit Plan van Aanpak omdat de doelgroepen verschillend benaderd dienen te worden en met verschillende media. Het is van belang dat zij ruim voor 2024 geïnformeerd worden over het asbestdakenverbod, over de kansen die dit biedt (duurzaamheidsopgave) en over de financieringsmogelijkheden (revolverend asbestfonds). Daarnaast is het wenselijk dat ook lokale belangenorganisaties (bv. LTO) aanhaken en hun rol gaan nemen in het creëren van bewustwording. Vanuit de gemeente zal gericht contact gezocht gaan worden met betreffende organisaties. In het verlengde van communicatie ligt de versnellingsmogelijkheid die actieve kennisdeling rond specifieke aspecten van de asbestopgave met zich mee kan brengen. Apeldoorn stuurt samen met Brummen en Epe actief op kennisdeling en daar waar mogelijk het faciliteren van kennisdeling tussen betrokken partijen en organisaties. We gaan de volgende instrumenten, gespecificeerd naar doelgroep inzetten. In de tijd zullen deze acties niet altijd parallel lopen. 4.1 Communicatie instrumenten De communicatie instrumenten zijn in te delen in actieve - en passieve communicatie. Voorkeur gaat uit naar actieve communicatie (brieven, krant, facebook ed.) met ondersteuning van passieve communicatie (Website, Informatieloket Asbest, Folders en Backoffice). Publicaties en collectieve aanpak worden achtereenvolgend ingezet voor de verschillende risicogroepen om de hoeveelheid vragen te werkbaar te houden. Passieve communicatie 1. Website Asbest Op de gemeentelijke website staat inmiddels al nuttige informatie over asbest en het saneren van de asbestdaken. Zowel particuliere als zakelijke eigenaren van daken kunnen hier de basisinformatie vinden en een stappenplan om over te gaan tot sanering en de mogelijkheden van financiële ondersteuning. De gemeentelijk website bevat algemene informatie over asbest tot heel gedetailleerde informatie over het aanvragen van subsidie. 2. Informatieloket Asbest Apeldoorn beschikt reeds over een Energieloket, dit wordt uitgebreid met expertise over asbest. De medewerkers van het frontoffice worden van materialen voorzien en ondersteund wordt door een aantal specialisten (backoffice) van de OVIJ). 3. Backoffice We richten een backoffice in, bemenst door getrainde medewerkers van de OVIJ die de vragen kunnen beantwoorden van particulieren en bedrijven die worden gesteld aan de backoffice via info@ovij.nl of via het Informatieloket. 17

18 Actieve communicatie 1. Publicaties Via verschillende kanalen (via krant en digitale media Facebook, twitter, Instagram) wordt met enige regelmaat de stand van zaken vermelden met betrekking tot het Asbestdakenverbod 2024 en de voortgang van het Projectplan. Ook wordt verwezen naar de rol van de asbestadviseurs, het informatieloket Asbest en de website. Met als doel de bezitters van asbestdaken bewust te maken. 2. Collectieve aanpak We faciliteren gespecialiseerde partijen die zonder kostenverhoging een wijkgerichte aanpak aanbieden om te komende tot ontzorging bij de sanering voor particulieren. Tevens brengen wij deze partijen in contact met gecertificeerde regionale bedrijven die de sanering kunnen uitvoeren. Omdat we in de wijk communiceren met iedereen die (mogelijk) een asbestdak bezit, genereren we daarnaast bewustwording ook bij eigenaren die er nog niet aan toe zijn. Belangrijk is dat de front- en backoffice goed geëquipeerd zijn voor de vervolgvragen. Om het benodigde schaalvoordeel te behalen kan en zal indien nodig worden samengewerkt met buurgemeenten. Zie verder bij uitvoering. 3. Wijk- en dorpsraden Apeldoorn kent 10 wijk- en dorpsraden. Dit is een belangrijke ingang voor Apeldoorn om in contact te treden met de bezitters van asbestdaken. Regelmatig komen deze dorps- en wijkraden bijeen. In het kader van de collectieve aanpak zullen zij tijdig worden meegenomen en hun kanalen benut. Via de wijk- en dorpsmanagers bieden we informatie aan die gedeeld worden tijdens zo n bijeenkomst (bv een presentatie). Zij worden net als het bedrijfsleven tijdig geïnformeerd over de collectieve aanpak en de mogelijkheden. 4. Asbestadviseur Specifiek voor de doelgroep met een risico hoog en risicovol gaan we een Asbestadviseur inzetten. Deze benadert bezitters persoonlijk en kan deze stimuleren tot de sanering en aan de hand mee te nemen in het proces. De adviseur dient een volledig pakket aan te bieden. Denk daarbij aan koppeling van Wmo (zorg) en energie. De persoonlijke aanpak/benadering bij pandeigenaren, bedrijven, omgevingspartijen en andere organisaties met oog voor de belangen, ambities, mogelijkheden en twijfels van de ander, is bijzonder effectief. Naast de persoonlijke benadering beantwoord de asbestadviseur ook allerlei vragen vanuit de doelgroepen. De asbestadviseur prioriteert op basis van de grootte van het oppervlak van het dak binnen de genoemde doelgroepen. Op die manier voorkomen we dat de asbestadviseur overvraagt wordt. De asbestadviseur kan informatie delen met de energieadviseur en de energieregisseurs. Op hun beurt zullen deze in hun contacten met bewoners in relevante gevallen deze wijzen op de saneringsopgave van hun asbestdak en hen van de benodigde informatie voorzien. 5. Toezichthouders Specifiek voor de bedrijven binnen Apeldoorn gaan we de toezichthouders van Apeldoorn inzetten (RL & OVIJ). De toezichthouders gaan bij bedrijven actief controleren op de aanwezigheid van een asbestdak. En indien dit het geval is, de bedrijven hierop wijzen, evenals op de verzekeringstechnische consequenties. Deze controle wordt conform de standaardwerkzaamheden vastgelegd in een bezoekverslag. Wijzigingen worden doorgevoerd in de RIV-viewer zodat er een actueel overzicht is. De toezichthouders volgen hierin het handhavingsprogramma waarmee in vijf jaar tijd tenminste ieder bedrijf bezocht wordt. 18

19 Bij deze actie wordt bij het contact aangegeven dat het dak op een natuurlijk moment- en tenminste voor 2024 gesaneerd moet worden. Deze sanering dient gemeld te worden bij de gemeente Apeldoorn (of bevoegd gezag). Bij deze contactmomenten bestaat ook de mogelijkheid een informatieve folder te geven over de (on)mogelijkheden met (zonne)energie. Daarnaast hebben deze toezichthouders toegang tot de Asbestdakenkaart (via de RIV-viewer) om de constateringen in de kaart aan te passen of te wijzigen. Ook de toezichthouders Openbare ruimte (THOR en Waterschap) gaan we actief betrekken om bezitter van asbestdaken te informeren. Mogelijkheden worden in 2018 nader onderzocht en afgebakend (zoals toegang tot de Asbestdakenkaart) De toezichthouders informeren de asbestadviseur en de backoffice over beschadigde en verweerde daken, zodat hier handhaaf-actie op genomen kan worden. 19

20 5 Beschrijving jaarlijkse uitvoering Evaluatie en actieplan Zoals genoemd is dit Plan van Aanpak de beschrijving van de structuur. Jaarlijks zal dit plan worden geactualiseerd en voorzien van een actieplan voor de volgende 12 maanden, inclusief de benodigde inzet van menskracht en middelen. In hoofdstuk 6 Projectplan is het projectplan voor komend jaar beschreven. Het Plan van Aanpak is doorvertaald in het projectplan Zoals gemeld zal dit plan in het eerste kwartaal van 2019 worden geëvalueerd en bijgesteld, waarna het projectplan zal worden opgesteld is het eerste jaar van het plan. De focus ligt op de daken binnen de bebouwde kom, bewustwording en de eerste stappen voor sanering. Samenvattend Samenvattend zijn er 3 doelgroepen die op basis van risico, met verschillende prioriteit, met verschillende bewust- en besluitwordingsinstrumenten gemotiveerd worden asbestdaken te saneren door op verschillende momenten en via diverse media te communiceren. Niet alle bezitters lopen gelijk in de fases, dus herhaling is noodzakelijk. Voorwaarden hierbij is dat het informatieloket Asbest, de backoffice en de website in werking zijn. Asbestadviseur en toezichthouders De asbestadviseur legt zijn prioriteit van groot naar klein dak (binnen de doelgroepen met de prioriteit hoog en risicovol ). De toezichthouders volgt het handhavingsprogramma en bezoekt daarmee binnen vijf jaar ieder bedrijf. Overzicht van actie in een periode van 12 maanden 20

21 Doelen Zoals in Hoofdstuk 1 beschreven is het doel het bevorderen van het saneren van asbestdaken, zodat er nagenoeg geen asbestdaken meer aanwezig zijn vanaf Bij de start van dit project zijn er in Apeldoorn asbestdaken. De hoogste prioriteit hierin zijn de asbestdaken binnen de bebouwde kom van de kernen van Apeldoorn. Naar verwachting is hier ook het grootste aantal daken. Verwachting is dat in het eerste jaren door dit laaghangend fruit het grootste effect geboekt wordt in de sanering van aantallen daken. We kunnen de ontwikkeling monitoren, omdat alle saneringen dienen te worden gemeld en opgenomen worden op de interactieve asbestkaart. 21

22 6 projectplan De focus ligt in op de daken binnen de bebouwde kom van de kernen van Apeldoorn, bewustwording en de eerste stappen voor sanering. Met de publicatie en de collectieve aanpak gaan we de eerste jaarlijkse cyclus in. Conform de structurele jaarplanning, eerst binnen de bebouwde kom, vervolgens de periferie en daarna het buiten gebied. In is het doel een bevorderde afname te creëren van 2250 asbestdaken. 6.1 Planning 2018 Stap 1: Vaststellen doelgroepen en prioriteit We starten met het analyseren van de inventarisatiegegevens. Op deze basis worden de doelgroepen en prioriteiten verder afgebakend. Te beginnen binnen de bebouwde kom. Resultaat hiervan is een adressenlijst met asbestverdachte daken. Het vaststellen van de doelgroepen en prioriteit zal na elke stap opnieuw gedaan moeten worden om het actueel te houden. Stap 2: Informeren Wijk- en dorpsraden In overleg met de wijkmanagers gaan we de betreffende wijk- en dorpsraden informeren over het Asbestdakenverbod de collectieve aanpak, de asbestadviseur, etc, etc. Stap 3: informatieloket, backoffice en website Voorwaarde voor de start van de communicatie is dat de het informatieloket en de backoffice klaar staan, zodat daar in de publicatie naar verwezen kan worden. Stap 4 selecteren en inwerken asbestadviseur en informeren toezichthouders De inzet van de asbestadviseur sluit aan bij de systematiek van aanpak voor energie binnen Apeldoorn. Momenteel worden 4 energieregisseurs ingezet en 11 op vrijwillige basisenergieadviseur. Bekeken wordt of er kansen zijn binnen de pool mensen die op afstand staan van de arbeidsmarkt. Verwacht wordt dat er tenminste voor 2 asbestadviseurs fulltime werk is tot Omdat Apeldoorn al een Regisseur Asbest is gekozen voor de benaming asbestadviseur. Bij de inzet van de asbestadviseur wordt de koppeling met zorg meegenomen (Wmo). Binnen de gemeente Apeldoorn moeten de neuzen dezelfde kant op. Er zal in nauw overleg met energietransitie vorm worden gegeven aan de inzet van de adviseurs en de afstemming met de energieadviseurs, zodanig dat zijn in de tweede helft van 2018 operationeel zijn. Naast de asbestadviseur informeren we de toezichthouders en onderzoeken we de mogelijkheden de handhavers van THOR en het Waterschap aan te sluiten. Stap 5: Collectieve aanpak Bij de collectieve aanpak selecteren we een partij die zoveel mogelijk gaat ontzorgen door een collectieve aanpak. Oftewel deze zorgt er voor dat er een gunstig saneringsaanbod is, (besteedt deze aan), benadert de betreffende bewoners en begeleidt de sanering van A tot Z. Zodra deze partij is geselecteerd en bekend is wanneer waar begonnen wordt informeren we de betreffende wijkraden en vervolgens de bewoners middels een persoonlijke brief en een publicatie uit met (onder andere) informatie over deze collectieve aanpak. Zoals beschreven zijn er inmiddels contacten met bedrijven die een dergelijke collectieve aanpak vrijwel autonoom en zonder kosten voor de gemeente te willen uitzetten. Dit proces dient begeleid te worden en van informatie worden voorzien door de projectleider namens gemeente Apeldoorn. 22

23 Hier ook traject Circulus in meenemen en de mensen van de sloopmeldingen (verwachte drukte). Welke rol gaan de regisseurs en adviseurs spelen? Stap 6 Betrekken regionaal bedrijfsleven Het betrekken van het potentieel regionale bedrijfsleven dat bij de uitvoering betrokken kan raken is ook een van de speerpunten. Dit is opgepakt in het tweede kwartaal van 2018 en richt zich er op dat geïnteresseerde bedrijven in ieder geval een inschrijving kunnen doen op de collectieve/wijkgerichte aanpak. Maar ook dat het bedrijfsleven inspeelt op de toenemende vraag van asbestsaneringen. Stap 7: Afspraken met woningcorporaties Met woningcorporaties die dit betreft zullen afspraken worden gemaakt over het tempo van de sanering en de wijze waarover hier gecommuniceerd zal worden. Stap 8: Ontwikkeling besluitvormingsinstrumenten Parallel aan de voorgaande acties worden de besluitvormingsinstrumenten verder ontwikkeld. Hiervoor geldt dat nog nadere research en instrumentontwikkeling nodig is. Ook dat wordt in 2018 opgepakt, zodat de uitkomsten geïmplementeerd kunnen worden in Stap 9: evaluatie en opstellen opvolgend jaarplan In het eerste kwartaal van 2019 wordt het project geëvalueerd en het projectplan vastgesteld. Hierin zal o.a. aandacht komen voor het revolverend fonds en het benaderen van eigenaren van panden in de periferie. 6.2 Kosten 2018 Inzet Omgevingsdienst De projectleiding en de uitvoering van de werkzaamheden zijn belegd bij de Ovij. Binnen de Samenwerking Overeenkomst (SWO) 2018 met de Ovij is voor deze activiteiten 1500 uur gereserveerd (0156 Projecten fysieke leefomgeving). Medio 2018 is al circa de helft belegd. De overige uren worden eveneens toegewezen in het kader van de SWO. Stappen Uren Ovij 1: Vaststellen doelgroepen en prioriteit 80 2: Informeren Wijk- en dorpsraden 100 3: Informatieloket, backoffice en website 100 4: Selecteren en inwerken asbestadviseur en informeren 150 toezichthouders 5: Collectieve aanpak 50 6: Betrekken regionaal bedrijfsleven 50 7: Ontwikkeling besluitvormingsinstrumenten 70 8: Evaluatie en opstellen opvolgend jaarplan 100 Totaal 700 Asbestadviseurs De inzet van de asbestadviseur sluit aan bij de inzet van de regisseurs bij energietransitie. Hier worden 4 energieregisseurs ingezet en op vrijwillige basis- 11 energieadviseurs. 23

24 De inzet van de asbestadviseur(s) wordt geschat op 1 fte voor en 2 fte voor de resterende periode tot en met Aangesloten wordt bij de systematiek van de energieregisseurs, met als verschil dat de asbestadviseurs onder de OVIJ zullen vallen. De kosten voor 1 fte bedragen circa ,- per jaar, dit bedrag is hoger dan de reservering in de MPB , zijnde ,- per jaar. Dit betekent dat tot dat de benodigde fondsen zijn toegekend vooralsnog 0,45 fte zal worden ingevuld. Gezien het feit dat het project pas in het najaar van 2018 van start gaat, zal dit in de praktijk betekenen dat in de periode oktober 2018 tot en met december 2019 effectief 0,75 fte kan worden ingezet. Voor de jaren zal de aanvullende bijdragen worden ingediend via de voorjaarsnota 2019 en meegenomen in de integrale afweging van de MPB Overig De uren voor opdrachtgeverschap en regie en voor communicatie vallen binnen de betreffende afdelingsbudgetten. Een deel van de sanering van de kleinere daken, zoals schuurtjes zal door de eigenaar/bewoner worden uitgevoerd. Deze zal het asbest aanleveren op de hiervoor ingerichte punten. De kosten voor het afvoeren en storten worden verrekend binnen de afvalstoffenheffing. Mocht dit leiden tot hogere kosten dan geraamd, dan zal dit worden gemeld in de betreffende rapportages. 24

25 Bijlage 1: Beleid en rol andere overheden & partijen Het asbestdakenverbod betekent een opgave voor pandeigenaren en tegelijk ook voor de verschillende overheden in hun rol als o.a. stimulator, faciliteerder én handhaver. Overheden op drie niveaus moeten met elkaar samenwerken, te weten het Rijk, de provincies en gemeenten. Het Rijk In december 2016 stuurde het Ministerie van Infrastructuur en Milieu een brief naar de Tweede Kamer over haar nieuwe Programmatische Aanpak Asbestdaken. Hiermee geeft zij aan hoe het Rijk de regie gaat nemen in de sanering van asbestdaken en hoe een bijbehorend landelijk plan van aanpak eruit ziet. Dat is het Actieprogramma aanpak asbestdaken van het Ministerie. De kern van het verhaal: In 2012 was er nog circa 120 miljoen m² asbestdak in Nederland aanwezig. Tot 2012 was naar schatting de saneringssnelheid 4,5 miljoen m² jaarlijks. In 2015, na de aankondiging van het asbestdakenverbod vanaf 2024, is een versnelling zichtbaar. Vanaf 2016 is er de mogelijkheid voor alle eigenaren van een asbestdak om subsidie aan te vragen. Deze richt zich op particulieren, (agrarische) bedrijven, non-profit organisaties en overheden. Per jaar wordt een subsidieplafond bekendgemaakt. Indien een aanvraag tijdig wordt ingediend, maar het subsidieplafond in een jaar reeds is bereikt, verschuift de datum van ontvangst naar 1 januari in het daaropvolgende kalenderjaar. De regeling vervalt met ingang van 1 januari Per m² wordt er 4,50 subsidie gegeven met een maximum van ,-. Voor de subsidieregeling is 75 miljoen beschikbaar tot De subsidie kan op basis van een factuur aangevraagd worden ná de sanering. Daarmee is voor aanvragers onzeker of zij daadwerkelijk subsidie ontvangen. De subsidieregeling heeft geleid tot een verdere versnelling: in 2016 is 9,9 miljoen m² gesaneerd. Voor 3,3 miljoen m² daarvan is subsidie aangevraagd. Asbestdaken Verwijderd 2014 Verwijderd 2015 Verwijderd e kwartaal * 10 6 m 2 2 e kwartaal * 10 6 m 2 3 e kwartaal * 10 6 m 2 4 e kwartaal * 10 6 m 2 Totaal * 10 6 m 2 1,5 1,6 1,7 1,1 5,9 1,2 2,1 1,9 1,7 6,9 1,8 2,7 2,9 2,5 9,9 De aankondiging van het verbod en de stimuleringsregeling hebben derhalve reeds geleid tot een versnelling van het saneren van asbestdaken. In eerste instantie was voor 2016 circa 10 miljoen euro beschikbaar. Eind augustus 2016 bleek dit bedrag al te zijn overtekend. Vervolgens is dat bedrag opgehoogd tot 15 miljoen. In oktober bleek ook dit bedrag besteed te zijn. Voor 2017 en 2018 is wederom 15 miljoen beschikbaar. Naast het verbod en de subsidieregeling is het Rijk samen met betrokken partijen 2 gestart met een programmatische aanpak. Geen van de afzonderlijke partijen kan het saneren van asbestdaken namelijk alleen. Een groot aantal partijen is bereid gevonden om bij te dragen en samen te werken aan een integrale, programmatische aanpak. Dit heeft geleid tot een 2 Provincies Overijssel en Limburg, Gemeentes Rijssen-Holten, Koggenland en Lelystad, LTO, Contactgroep Eigenaren Asbestwoningen, Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten, Fenelab, Vereniging voor Aannemers in de Sloop, VOAM-VKBA, VVTB, VAVB, Verbond van Verzekeraars, Bouwend Nederland, TNO, SGS Search, D-Nature, PMC, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en de Inspectie SZW 25

26 Programmatische aanpak asbestdaken. In het actieprogramma zijn drie sporen onderscheiden, te weten: - bewustwording en communicatie - optimalisatie beleid en regelingen - quick wins en ontwikkeling aanpak in de praktijk die ontzorgt. Deze drie sporen zijn uitgewerkt aan de hand van pilotprojecten die worden geïnitieerd door de betrokken partijen. De afgelopen jaren heeft LTO in samenwerking met Achmea en het ministerie best practices ontwikkeld in het kader van AgroAsbestveilig. In dit project is het concept van de Asbesttrein ontwikkeld. Hierbij wordt gezamenlijk (op buurtniveau) gesaneerd en worden eventueel zonnepanelen geplaatst. Dit blijkt zowel financieel aantrekkelijk als efficiënt. Deze aanpak wordt in meerdere projecten in het actieprogramma nader uitgewerkt. De resultaten van zowel AgroAsbestveilig als het pilot project van de regio Achterhoek zullen worden uitgedragen door het programmabureau als best practices. Daarnaast worden er door het programmabureau ook initiatieven ontplooid zoals het onderzoeken van financiële arrangementen met onder meer banken en verzekeraars. Het programmabureau heeft een platform ontwikkeld waar deze projecten gedeeld en opgeschaald kunnen worden. Daarnaast ondersteunt het programmabureau de ambassadeurs. De ambassadeurs hebben allen een portefeuille waarmee zij zich inzetten voor de programmatische aanpak. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu is verantwoordelijk voor het Asbestdakenverbod. Dit moet nog goed worden geregeld (wetswijziging verwacht medio 2017). Recentelijk heeft de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu een actievere aanpak van het Rijk aangekondigd. Er is onder meer een programmabureau opgericht dat een landelijk werkplan gaat opstellen ( Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is verantwoordelijk voor de regelgeving met betrekking tot het werken met asbest. Deze regelgeving is bepalend voor de werkwijze bij asbestdakenverwijdering. De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid houdt toezicht op de naleving van bovenstaande regels. Provincie Gelderland De provincie Gelderland werkt nauw samen met de provincies Limburg, Overijssel en Noord- Brabant bij het ontwikkelen van de aanpak van asbestdaken. Provincie Limburg is net als Overijssel koploper en landelijk ambassadeur. Voor alle provincies geldt dat ze niets moeten (geen formele verantwoordelijkheid) en daardoor is de inzet van provincies bij de asbestdakenaanpak heel verschillend. In IPO-verband wordt binnenkort onderzocht of en hoe alle provincies kunnen samenwerken aan het onderwerp asbest. De provincie Gelderland stelt de komende jaren (tot en met 2020) 4 miljoen euro beschikbaar voor haar bijdrage aan de versnellingsactiviteiten. Dit is vooral bedoeld voor ondersteuning van vliegwielprojecten en pilots met expertise, daadwerkelijke hulp en waar nodig financiële ondersteuning, en voor het organiseren van samenwerking en voorwaardenscheppende activiteiten. Ook veel andere partijen (overheden en bedrijven) hebben kenbaar gemaakt dat zij willen meedoen met daadwerkelijke inzet en waar nodig geld. In dit plan zijn de versnellingsactiviteiten onderverdeeld in vijf thema s: Inventarisatie van de aanwezige asbestdaken. Een complete inventarisatie op kaart maakt het mogelijk dat gemeenten eigenaren gericht benaderen, prioritaire gebieden worden gekozen en de voortgang van de verwijdering wordt bijgehouden. Activiteiten: uitvoering van de inventarisatie, organisatie van de monitoring. Bewustwording van de dakeigenaren, hun adviseurs en de aanbieders van dakoplossingen zodat de vraag naar ontzorgend en concurrend aanbod gaat groeien; Activiteiten: o.a. toolkit met communicatiehulpmiddelen voor gemeenten, bijeenkomsten voor adviseurs van dakeigenaren, flyer voor toezichthouders, jaarlijkse werkconferentie. 26

27 Stimulering van zowel vraag als aanbod zodat die sneller gaan groeien Activiteiten: o.a. 10 vliegwielprojecten om samenwerking van bedrijven aan te jagen, organisatie van een beurs voor ketensamenwerking, toolkit voor erfbetreders waarmee zij dakeigenaren optimaal kunnen adviseren, handreiking voor de aanpak van maatschappelijk vastgoed. Gebiedsgerichte aanpak om lokale en regionale, collectieve vervanging van asbestdaken te organiseren Activiteiten: o.a ondersteuning van pilots in woonwijken en kleine kernen, op bedrijventerreinen, in het landelijk gebied en in gemengde gebieden. Verdeeld over verschillende regio s (totaal ca. 30 pilotprojecten). Onderzoek naar en communicatie over financieringsmogelijkheden om de drempel voor een beslissing over dakvervanging te verlagen. Activiteiten: onderzoek naar financieringsbehoefte bij verschillende groepen eigenaren en naar bestaande financieringsmogelijkheden, stimulering van marktpartijen om nieuw aanbod te ontwikkelen. Overige activiteiten: handreiking aanpak gemeentelijk vastgoed, lobby, samenwerking andere provincies en landelijk programmabureau, programmamanagement. Geldersstelsel Omgevingsdiensten en andere gemeenten In het Gelders stelsel is een werkgroep gevormd die de krachten bundelt en een plan van aanpak ontwikkelt om de partners te ondersteunen. Hierin wordt samengewerkt met de provincie Gelderland en gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van de provincie Overijssel. Bedrijven en branchevertegenwoordigers die zich richten op dakvervanging, asbestverwijdering en verwerking Asbestonderzoeksbedrijven verrichten onafhankelijk onderzoek naar de aanwezigheid en soort asbest in, op en rond gebouwen en in de bodem. Asbestsaneringsbedrijven voeren de dakverwijdering uit. Dit is gespecialiseerd werk vanwege de veiligheidsvoorschriften en het gevaar voor de gezondheid van de medewerkers. Er zijn asbestsaneringsbedrijven die alleen asbestverwijdering doen en er zijn sloopbedrijven die ook asbestverwijdering (als onderdeel van het sloopwerk) uitvoeren. Aannemers in de bouw hebben het grootste belang bij de vervanging van asbestdaken. Driekwart van de kosten van dakvervanging betreft immers (gemiddeld) het nieuwe dak. De aannemers zijn nog beperkt actief in deze markt. Er zijn met name mogelijkheden voor ontzorgend aanbod waarbij de aannemer samenwerkt met een gespecialiseerd asbestverwijderingsbedrijf. Groot- en detailhandelsbedrijven kunnen een rol gaan vervullen bij ontzorgende producten voor particulieren met een klein dak, maar ook voor standaard dakoplossingen voor grotere daken. Deze markt is nog nauwelijks ontwikkeld. Asbestverwerkingsbedrijven zijn ondernemingen die zich richten op alternatieven voor het storten van verwijderde asbestdaken. Bedrijven en branchevertegenwoordigers die zich richten op advisering van pandeigenaren Deze groep heeft veel invloed op de bewustwording, informatievoorziening en inzicht in de technische en financiële mogelijkheden voor dakvervanging bij pandeigenaren. Zij zijn daarmee de belangrijkste beïnvloeders van pandeigenaren die een beslissing over dakvervanging moeten nemen. Tot deze groep behoren banken, accountants, bouw- en huisvestings- adviseurs en bedrijfsadviseurs van ketenpartijen (zoals veevoederfabrikanten en zuivelproducenten). Sommige adviseurs, zoals accountants, hebben de markt voor advisering over asbestdakenvervanging inmiddels ontdekt. Veel bedrijven vinden de dakvervanging "gedoe en maken graag gebruik van ontzorgende adviseurs. 27

28 Verzekeraars hebben ook veel invloed op de bewustwording bij pandeigenaren en hun beslissing om het asbestdak te vervangen. Steeds meer verzekeraars van opstalschade en bedrijfsaansprakelijkheid beperken de dekking van schade door een asbestdak. Dit is met name voor ondernemingen een sterker motief om tot vervanging over te gaan dan een dreigend verbod van de overheid Vertegenwoordigers van pandeigenaren Tot deze groep behoren LTO (agrariërs), Vereniging Eigen Huis (eigenaar-bewoners), woningcorporaties, Platform eigenaren asbestwoningen, VNO/ NCW en MKB-Nederland. De betrokkenheid van deze vertegenwoordigers verschilt sterk. De samenwerking met deze partijen vraagt derhalve veel maatwerk. Woningbezitters Binnen deze doelgroep vallen zowel de particuliere huizen als de huurwoningen. Door Vereniging Eigen Huis, die zowel de particuliere sector als de vrije sector vertegenwoordigt, is gereageerd op het asbestdakenverbod. Hierbij hebben zij richting het ministerie van Infrastructuur en Milieu hun zorgen geuit omtrent de uitvoerbaarheid van het verbod. Gevraagd is om een praktisch uitvoeringsplan, waarmee woningeigenaren ondersteund en ontzorgd worden. Daarnaast is de contactgroep Eigenaren Asbestwoningen opgericht om woningeigenaren met asbestdaken te bundelen en een platform te bieden. Verschillende woningcorporaties binnen de provincie Gelderland (onder andere Apeldoorn, Wageningen, Barneveld, Nijkerk) hebben voor hun woningen in kaart gebracht waar zich asbest bevindt. Het aangetroffen asbest is in sommige gevallen direct verwijderd. In de gevallen waarin geen directe risico s zijn, wordt het asbest gefaseerd gesaneerd. 28

29 Bijlage 2: Detaillering doelgroepen Waarvoor geldt het verbod? Sinds 1 juli 1993 mogen bedrijven geen asbest meer gebruiken en ook geen asbest of asbesthoudende producten meer verkopen, importeren, weggeven, opnieuw toepassen en bewerken. In de Europese Unie geldt een asbestverbod sinds Tot 1994 is asbest veel gebruikt in verschillende producten, vooral in bouwmaterialen. Zo komt het voor in golfplaten, vensterbanken, vinylvloerbedekking (zeil) en in pijpen voor schoorstenen. Ook kan asbest zitten in oude huishoudelijke apparaten. Er zijn dus meer asbesttoepassingen, maar de urgentie op het gebied van asbestdaken is het grootst. Deze asbesttoepassingen zijn immers blootgesteld aan de buitenlucht en daarmee aan verwering onderhevig. Roltypering overheid De roltypering van de gemeente bestaat uit de volgende indeling: - Reguleren: het inzetten van wet- en regelgeving; - Regisseren: het uitvoeren, onder leiding van overheid, samen met andere partijen; - Stimuleren: het overheidsdoel laten realiseren (duurzaamheidsopgave), uitvoering door derden; - Faciliteren: initiatieven van buitenaf mogelijk maken. Actief, betrokken bij proces en belemmeringen wegnemend of passief, vanuit de formele rol. Binnen deze roltypering kan de gemeente verschillende instrumenten inzetten om te komen tot versnelling van sanering van asbestdaken. Hieronder wordt per doelgroep aangegeven in welke fases de gemeente een rol heeft, welke rol het betreft en wat het daarbij in te zetten instrumenten zijn. In onderstaand schema zijn de acties gegeven. In 3.2 wordt de beschrijving per doelgroep gegeven. Uitleg schema s: De groene accentuering houdt in dat dit aspect reeds door de markt zelf wordt opgepakt, dan wel dat door een goed passend en verleidelijk aanbod er voldoende marktpotentie aanwezig is. Overheidsinterventie heeft dan een verstorend effect op de marktwerking. Voor het geel geaccentueerde deel zou een publiek-private oplossing voor een versnelling kunnen zorgen. Door de verantwoordelijkheid dichtbij de marktpartijen te leggen, wordt nog steeds toegewerkt naar de marktwerking. Voor het rood geaccentueerde deel is op korte en middellange termijn geen marktwerking te verwachten. Het gaat hier om pandeigenaren die over onvoldoende middelen en mogelijkheden beschikken om te investeren in hun pand. Hier ligt een specifieke rol voor de overheid. Overzicht schema particuliere woningen: In onderstaand overzicht zijn de particuliere woningen verdeeld over de woningen in de bebouwde kom en buiten de bebouwde kom. Dit onderscheid is gemaakt, omdat bij een eventuele brand van een woning met asbest binnen de bebouwde kom de gevolgschade en het (gezondheids)risico hoger is dan in het buitengebied. Daarentegen zijn de gemiddelde m² van 29

30 asbesthoudende daken in het buitengebied weer groter. De interventies en instrumenten die vanuit de gemeente Apeldoorn nodig zijn, zullen voor dit onderscheid niet van belang zijn. Tevens is in het overzicht een onderverdeling gemaakt van de woningeigenaren die beschikken over te weinig middelen, beperkte middelen of over voldoende middelen om het asbest te saneren. Deze verdeling helpt bij het bepalen waar de gemeente een rol heeft. Particuliere woningen binnen bebouwde kom buitengebied Rol Privaat 35 m² > 35m² 35 m² > 35m² onvoldoende middelen Beperkte middelen aanbod bedrijven voldoen de middelen aanbod bedrijven onvoldoende middelen Beperkte middelen aanbod bedrijven voldoen de middelen aanbod bedrijven Publiek - privaat Publiek Conversie (2022) 3 Revolverend Fonds gratis Revolverend aanbieden Fonds asbest bij milieustraat Revolverend Fonds Revolverend Fonds gratis Revolverend aanbieden Fonds asbest bij milieustraat Revolverend Fonds 50% 15% 30% 50% 50% 15% 30% 50% Uit het overzicht dat gegeven is in bijlage 1 blijkt dat bij particuliere woningen die tot 35 m² asbest moeten saneren, geen aanvullende interventies nodig zijn. Het maakt geen verschil of deze woningen binnen de bebouwde kom of in het buitengebied staan. Informeren over de mogelijkheden is voldoende. Particulieren hebben vrijstelling voor max. 35 m² asbestdak (losliggende of geschroefde asbestplaten of stukken platen voor zover niet verweerd en geen dakleien). De vrijstelling betreft zowel de verplichting van een asbestinventarisatie als ook de verplichting om een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf in te schakelen. Het moet dan wel gaan om een eigen woning of bijbehorende opstallen die niet bedrijfsmatig worden gebruikt. De vrijstelling geldt één keer per perceel. Er moet wel een sloopmelding worden gedaan bij de gemeente. Die bekijkt of het valt onder de vrijstelling voor particulieren. Is dat het geval, dan krijgt de woningeigenaar van de gemeente een Mededeling onder Voorschrift. Hierin staat dat het asbest zelf verwijderd mag worden en aan welke voorwaarden er moet worden voldaan. Voorwaarden zijn: De eigenaar moet de werkzaamheden zelf uitvoeren. Dat betekent dat deze geen bedrijf, ZZP-er of anderen mag inschakelen; De asbest- objecten moeten in z n geheel worden verwijderd, zonder deze te verkleinen door te breken, snijden of zagen; 3 Met conversie bedoelen we het percentage van pandeigenaren die op het aangegeven moment geactiveerd zou moeten kunnen zijn; d.w.z. concreet actie heeft genomen of in gang gezet. Voorwaarde is natuurlijk wel dat het aangegeven instrumentarium dan tijdig beschikbaar is en met volle kracht wordt ingezet. 30

31 Het asbestafval moet volgens de voorschriften van het Asbestbesluit worden verpakt en worden ingeleverd bij Circulus. Particuliere woningen met meer dan 35 m² asbest en voldoende middelen. Voor de woningen met meer dan 35 m² asbest is het belangrijk om te kijken of de woningeigenaren over voldoende middelen beschikken. Is dit het geval dan dienen voor deze doelgroep de aanbodbedrijven (asbestsaneerders, aannemers etc.) te worden uitgedaagd om met interessante proposities te komen. De vraag naar asbestsanering door particuliere woningeigenaren is overwegend passief. Het wordt gezien als kostenpost dat niets (of te weinig) toevoegt. Derhalve is het belangrijk om aan te sluiten bij de beweging en woonbehoefte van de woningeigenaren. Beweging en behoefte van woningeigenaren zit maar zeer beperkt op het thema asbest en veel meer op life-events waarbij wordt geïnvesteerd in verbouwing, verhuizing en het prettiger, leefbaarder maken en onderhouden van het huis. Het beleidsmatig loslaten van de framing op asbest geeft versnelling in realisatie van asbestdoelen. Door aan te haken op deze bredere investeringsbehoefte en energiebesparing hierin te integreren is een grotere groep woningeigenaren eerder bereid tot investering. Uit onderzoek van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) is gebleken dat er veel investeringsbereidheid is op meerdere woonthema s. Beleid is hier niet bepalend maar het perspectief. Het is hiervoor van belang aan te haken bij succesvolle actieve marktaanpakken en hen te faciliteren om hun aanpak en slagkracht te vergroten. Dit vraagt om inzicht in en verbinden van kritische succesfactoren van bestaande organisaties en initiatieven. Woningen met meer dan 35 m² asbest en beperkte middelen Woningeigenaren die over beperkte middelen beschikkingen, hebben geen ruimte om te investeren in asbestsanering. Naast het aansluiten op andere woonbehoeften (zie bovenstaand punt) kan een versnelling worden bereikt door publiek-private oplossingen (het vormen van coalities). Gedacht kan worden aan een revolverend fonds dat samen met financiers kan worden opgezet, dan wel een combinatie met de landelijke energiebespaarlening (SVN). Uitgangspunt is dat wordt aangesloten bij de ondernemers, initiatieven en mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn om een asbestsaneringsaanbod aan de particuliere woningeigenaar aan te bieden (willen, kunnen en doen). Er zijn al bedrijven en lokale initiatieven die een aanbod hebben en het is van belang deze kennis en ervaringen te benutten om daarmee de volgende groep te bereiken. De belangrijkste uitdaging is om een cultuuromslag in de bouwsector te bewerkstelligen waarbij de stap wordt gemaakt van aannemen naar ondernemen. Naast een aantrekkelijk perspectief vanuit de beleidsterreinen energie, klimaat, duurzaamheid en wonen, is er vooral ook een duidelijk economisch perspectief. Namelijk het creëren van werkgelegenheid. Aanbevolen wordt aan te haken aan actieve ondernemers en marktaanpakken. Faciliteer om slagkracht te vergroten. Dit vraagt om inzicht en verbinding van kritische succesfactoren en een goed uitgeruste ondersteuningsstructuur voor ondernemers. Maak hierbij onderscheid in verschillende marktsegmenten; een enkel segment is al goed ontwikkeld, andere juist helemaal nog niet. Door bedrijven uit andere sectoren dan de bouw en installatie erbij te betrekken kan sneller een kansrijke businesscase worden ontwikkeld. Woningen met meer dan 35 m² asbest en onvoldoende middelen Voor de woningeigenaren die over onvoldoende middelen beschikken kan op korte en middellange termijn niet worden verwacht dat zij zelf gaan investeren, dan wel dat 31

32 marktpartijen hier actief op inspelen. Dit zijn bijvoorbeeld de woningeigenaren die bijvoorbeeld door vererving in een woning wonen waarvan zij de woonlasten niet of nauwelijks kunnen betalen. Voor deze doelgroep ligt een overheidstaak. Een extra impuls kan worden gegeven door de woningeigenaren de mogelijkheid te bieden om te investeren in duurzame energieopwekking. Gezien de beperkte beschikbaarheid van middelen zullen veel woningeigenaren niet in staat zijn om hiervoor een lening af te sluiten (BKR toetsing). Apeldoorn kan hiervoor een eigen fonds (revolverend en in aansluiting op bestaande SVN Revolverend fonds) in het leven roepen. Een andere mogelijkheid is dat Apeldoorn borg staat voor de woningeigenaar. De woningeigenaar kan dan een lening krijgen bij een reguliere financier of via de landelijke energiebespaarlening (SVN). Deze laatste optie geniet de voorkeur, omdat dan gebruik wordt gemaakt van bestaande faciliteiten. Actie schema rol gemeente Apeldoorn voor de particuliere woningen: In welke fase, welke rol gemeente, met welk instrument? Rol Privaat fase Particulieren Woonachtig binnen bebouwde kom en buitengebied 35 m² > 35m² Bewustwording Onvoldoende middelen Beperkte middelen Voldoende middelen Betrekken en inspireren aanbodbedrijven rol geen Organiseren overleg aanbodbedrijven / haak aan op andere beleidsthema Instrument Publiek - privaat fase Bieden 'podium' goede propositie Besluitvorming / investeren Betrekken en inspireren aanbodbedrijven Organiseren overleg aanbodbedrijven / haak aan op andere beleidsthema Bieden 'podium' goede propositie Besluitvorming / investeren rol Faciliteren financiers Faciliteren financiers Instrument Revolverend Fonds Revolverend Fonds Publiek fase Bewustwording / besluitvorming Besluitvorming Besluitvorming / investeren Besluitvorming / investeren rol Informeren Actief faciliteren inspireren en faciliteren Inspireren en faciliteren Instrument Informatieloket Informatieloket Informatieloket met actieve verwijzing naar aanbod Informatieloket met actieve verwijzing naar aantrekkelijk aanbod Conversie (2022) gratis aanbieden asbest bij milieustraat + registratie Borgstelling / revolverend fonds gratis aanbieden asbest bij milieustraat + registratie 50% 15% 30% 50% gratis aanbieden asbest bij milieustraat + registratie 32

33 Overzichtsschema Bedrijfspanden Bedrijven Binnen bebouwde kom (hoger risico voor omgeving) Buiten de bebouwde kom (lager risico voor omgeving) Rol Beperkte middelen voldoende middelen beperkte middelen voldoende middelen Privaat aanbod bedrijven aanbod bedrijven aanbod bedrijven Publiek - privaat revolverend fonds revolverend fonds Publiek Conversie (2022) 10% 60% 20% 45% De groen gearceerde segmenten geven aan dat hiervoor een kans én een rol ligt voor aanbodbedrijven om de pandeigenaren te verleiden met aantrekkelijke asbestsaneringsproposities. Overheidsinterventies die direct betrekking hebben op de investering in asbestsanering (zoals subsidies) hebben een verstorend effect op de marktwerking. De subsidie is slechts een tijdelijke prikkel en speelt enkel in op de financiële behoeften van pandeigenaren. Bedrijfspanden Bewustwording en informatievoorziening Het asbestdakenverbod en het belang van tijdig maatregelen treffen, is bij veel pandeigenaren nog onbekend. En als het al wel bekend is, dan veelal nog lang niet top of mind. Toegankelijke en heldere informatie van een betrouwbare afzender is daarbij een belangrijke basisvoorziening. Het ligt voor de hand deze rol te laten vervullen door Apeldoorn, al dan niet in samenwerking met andere gemeenten (bv. Epe, Brummen en Arnhem) en de provincie Gelderland. Verwachting is dat met name kleine bedrijven dezelfde vragen hebben als particulieren. Zoals genoemd kunnen vragen vanuit de doelgroepen met een website Asbest, informatieloket Asbest en door de Asbestadviseur - zonder al te veel moeite - beantwoord te worden. Daarbij is het van belang dat de pandeigenaar zich persoonlijk aangesproken voelt. Betrek de partijen rondom de pandeigenaar Om versnelling in de asbestsanering te krijgen is een cruciale stap het (verder) betrekken van de partijen rondom de pandeigenaar. Een ondernemer kent veel natuurlijke gesprekspartners die hij met regelmaat spreekt. Deze gesprekspartners zijn onder meer de ondernemerskring, parkmanager, accountant, collega- of buurondernemers, bank(en), verzekeraar(s), makelaar(s), etc. 33

34 Met name de accountant is vaak een natuurlijke vertrouwenspersoon van de ondernemer. Wanneer de accountant de ondernemer informeert over de mogelijkheden van asbestsanering en de wijze waarop dat kan worden gefinancierd, kan hierin een versnelling worden gerealiseerd. De gemeente Apeldoorn kan dit proces versnellen door de omgevingspartijen actief te informeren en te betrekken bij de asbestaanpak. Parkmanager Ondernemerskring Verzekeraar Dak - eigenaar Sluit aan op de eerdere en trajecten en initiatieven In het verleden is reeds veel gedaan in het bereiken en informeren van de pandeigenaar. Het is belangrijk om op deze beweging aan te sluiten en verder voort te gaan. Immers, de eerdere contactmomenten waren voor de Makelaar Bank zakelijk pandeigenaar een eerste bewustwording. Inmiddels kan hij hierover hebben nagedacht en meer open staan voor het investeringsbesluit. Samenwerken met lokale bedrijven en initiatieven ligt voor de hand. Accountant Collega - Ondernemer Rol gemeente voor pandeigenaren met beperkte middelen Pandeigenaren met beperkte middelen zullen op korte en middellange termijn niet investeren in asbestsanering. De eerste prioriteit is om een financieel gezonde onderneming op te bouwen, zodat de continuïteit is gewaarborgd. Het beschikbare werkkapitaal is nodig om de bedrijfsactiviteiten te kunnen uitvoeren. Revolverend fonds of borgstelling Naast een actieve bewustwordingsrol voor de omgevingspartijen kan versnelling worden gerealiseerd door het aanbieden van een financieringsfaciliteit. Door het opzetten van een revolverend fonds kan (tijdelijk) de financiële ruimte worden geboden om het saneren van asbest in combinatie met het verbeteren van het pand te financieren. De combinatie met de verbetering van het pand is essentieel, omdat dit direct toegevoegde waarde heeft wat betreft de uitstraling van het pand en bijdraagt aan de primaire bedrijfsactiviteiten. Het revolverend fonds kan enkel worden verkregen wanneer minimaal al het aanwezige asbest in het dak wordt verwijderd. Daarnaast is een mogelijkheid om als gemeente Apeldoorn borg te staan voor een deel van de financiering, zodat de ondernemers de lening bij een reguliere financier kan krijgen, dan wel onder gunstiger condities kan verkrijgen. Herbestemming en versoepelen vergunningsprocedures Een bestaande loods of hal met asbest wordt veelal gebruikt als opslagruimte. Dit heeft een beperkte waarde voor de onderneming. In een aantal gevallen kan het helpen wanneer er een nieuwe bestemming op het pand kan worden verkregen. Deze nieuwe bestemming biedt de ondernemer dan extra groeimogelijkheden en geeft dus een economische impuls. Door het versoepelen/versnellen van de vergunningsprocedures en herbestemmingsaanvragen kan Apeldoorn hier actief op inspelen. Opgemerkt moet worden dat een pandeigenaar bij asbestsanering ook een keuzemoment heeft om tot totale sloop over te gaan i.p.v. weer in een nieuw dak te investeren. Vooral als het gebouw geen directe functie meer heeft. Om dit goed te borgen dient het eerst onderzocht te worden of beleid herbestemming en het versoepelen van vergunningsprocedures tot de mogelijkheden behoort. Rol gemeente voor pandeigenaren met voldoende middelen Pandeigenaren die beschikken over voldoende middelen willen graag dat hun pand aansluit bij hun bedrijfsimago. De uitstraling van het pand draagt bij aan een positief imago (het gaat goed met het bedrijf). In deze fase is het belangrijk dat de aanbodbedrijven de pandeigenaar actief verleiden met een aantrekkelijk ontzorgend aanbod en gerichte communicatie. De marktpartijen zijn in deze fase essentieel om de pandeigenaar de stap naar actie te laten zetten. 34