Een managementhandboek voor de sociale economie: een inleiding 1 Caroline Gijselinckx en Gert Van den Broeck

Transcriptie

1 Inhoud ALGEMEEN Een managementhandboek voor de sociale economie: een inleiding 1 Caroline Gijselinckx en Gert Van den Broeck 1. Sociale economie: ontstaan en ontwikkeling van een begrip Genese van het concept sociale economie Sociale economie-definities in het werkveld in België 5 2. De sociale economie: basiselementen Sociale economie als een vorm van economisch handelen De finaliteit van de sociale economie De ethische principes van de sociale economie De organisatiestructuren van de sociale economie 9 3. Socioprofessionele inschakeling: een specifieke finaliteit van een aanzienlijk deel van de sociale economie, maar niet de enige Opzet van dit Handboek Management in de sociale economie 13 Bibliografie 14 BELEIDSCONTEXT 1. Ondernemingsvormen van de sociale economie 1 Astrid Coates 1. Situering 2 2. Juridische vehikels Vereniging zonder winstoogmerk (vzw) Vennootschap met sociaal oogmerk Coöperatieve vennootschap (met beperkte aansprakelijkheid) De erkende coöperatieve Europese coöperatieve vennootschap 9 3. Conclusie 10 Bibliografie 10 Afl. 10 december 2013 Algemeen Inhoud / 1

2 2. Lokale diensteneconomie als instrument voor het lokaal sociaal beleid 1 Jan Van Passel voorzitter koepel lokale diensteneconomie 1. Lokale verankering als hefboom voor een sector in wording 2 2. LDE anno 2011: de experimentele fase ontgroeid 4 3. Lokale diensten en lokaal sociaal beleid 7 4. Kiezen voor een krachtige regierol vanuit lokale besturen Situering van het lokaal bestuur als regisseur Hamvragen bij de invulling van de regierol Effectieve manieren van samenwerking Convenanten Klaverbladfinanciering op lokaal niveau Een Europees kader voor lokale convenanten LDE Toekomstperspectieven en uitdagingen Federale overheid De Vlaamse overheid De sociale partners De LDE sector en de koepelorganisatie Andere sociale economie actoren De lokale besturen 23 Bibliografie Overheidsopdrachten als instrument voor de versterking van sociale inclusie en sociale economie 1 Filip Deproost, coördinator duurzame overheidsaankopen Interwaas Rob Renaerts, zaakvoerder CODUCO bvba Koen Repriels, stafmedewerker beleid VOSEC Pieterjan Robijn, stafmedewerker communicatie VOSEC Sociaal aankopen Een overheidsopdracht Duurzaamheid in overheidsopdrachten Sociale bepalingen in overheidsopdrachten Diensten / leveringen / werken Wettelijke basis & beleidsinitiatieven Stand van zaken Vlaanderen Wallonië 8 3. Aan de slag met sociale clausules: van woord naar daad Mogelijkheden in de bestekken 9 4. De markt van de overheden vanuit marketingperspectief Verschil met andere markten Waar kan je terecht? 14 Algemeen Inhoud / 2 Afl. 10 december 2013

3 4.3. Aanpak Voorbeelden van een ondersteuningsinitiatief voor aankopers en offertemakers van de sociale economie Interwaas CODUCO De vennootschap met sociaal oogmerk: tijd om uit de kast te komen! 1 Peter Bosmans gedelegeerd bestuurder Febecoop Adviesbureau Inleiding: Het vzw-statuut en sociale economie, een juridische contradictie 1 1. Negen bijzondere bepalingen: in zijn geheel te nemen of te laten 3 2. Het kapitaal van een vennootschap met sociaal oogmerk: oppassen geblazen! 6 3. De VSO-wetgeving: revolutionair voor vzw- en vennootschapswetgeving! 7 4. Een hoed op een bestaande vennootschapsvorm De cvba en de vso: een logische combinatie Omzetting van een vereniging zonder winstoogmerk in een vennootschap met sociaal oogmerk: een handleiding De Raad van Bestuur van de vzw De Algemene Vergadering van de vzw De notaris De griffie van de handelsrechtbank 17 ORGANISATIEONTWIKKELING Inleiding: Organisatieontwikkeling 1 1. Doel 1 2. Aanpak 1 3. Onderwerpen ( ) 3 1. Coöperatief management: de realisatie van het potentieel van het coöperatieve model voor een sociale economie 1 Caroline Gijselinckx 1. Het potentieel van het coöperatief ondernemingsmodel voor de sociale economie Voorrang van mens en arbeid op kapitaal in coöperaties Democratische besluitvorming in coöperaties Autonomie en onafhankelijkheid Aandacht voor duurzame ontwikkeling 8 Afl. 10 december 2013 Algemeen Inhoud / 2 1

4 2. De realisatie van het potentieel van het coöperatieve model: coöperatief bestuur en management Coöperatief management is Competent bestuur en management Betrokken bestuur en management De kern van coöperatief bestuur en management: de behoeften en verwachtingen van de vennoten kennen en dienen Criteria van coöperatief bestuur en management Basisactiviteiten van goed coöperatief bestuur en management Scherp stellen en houden van het gemeenschappelijk belang en gevoel Realisatie van individuele en collectieve vennotenvoordelen Organiseren van democratische participatie van vennoten Coöperatief loyauteitsmanagement 19 Bibliografie Werken aan een professionele en excellente organisatie 1 Jürgen Blondeel Wat is professionaliseren? Productkwaliteit Proceskwaliteit Kwaliteit van de voorwaarden Systeemkwaliteit 6 3. Hoe werk je aan een professionele en excellente organisatie? Planmatig en systematisch werken Kritisch in de spiegel kijken Het EFQM-excellencemodel Beschrijving van het model basisbeginselen Modellen afgeleid van het EFQM-excellencemodel Kwaliteitswijzer voor de sociale economie Achtergrond Opbouw Vijf fasen Assessment Procesmanagement Procesmatig denken Soorten processen Elementen van een goede procesbeheersing 28 Afl. 3 mei 2011 Algemeen Inhoud / 3

5 7. Besluit 29 Websites 30 Bibliografie De balanced scorecard in sociale economie: een oefening in intellectuele lenigheid 1 Peter Bosmans De balanced scorecard: een managementinstrument voor sociale economie? 2 3. De balanced scorecard: vier boordinstrumenten in de cockpit van jouw onderneming 4 4. De balanced scorecard: een beknopte handleiding De implementatie De strategie Het formuleren van de vier perspectieven Het financieel perspectief Het klantenperspectief Het perspectief interne processen Het leer- en groeiperspectief Het formuleren van kritische succesfactoren Het formuleren van prestatie-indicatoren Soorten indicatoren Kenmerken van indicatoren Bezint eer ge begint: de randvoorwaarden De balanced scorecard: de essentie is niet altijd essentieel Besluit: de balanced scorecord is inzoomen (maar vergeet ook niet uit te zoomen) Bibliografie De strategische beleidsvorming in sociale economie organisaties 1 Nathalie Vallet Drie alternatieven... de identiteit van de strategische muzes De klassiek, rationele muze De gedragsmatige, incrementele muze De stakeholdersmuze Het gebruik de lokroep van de strategische muzes Conclusies op stap met de strategische muzes Bibliografie 18 Algemeen Inhoud / 4 Afl. 3 mei 2011

6 5. De Sociale Economie Organisatie: een verhaal van netwerking en verbondenheid 1 Rik Desmet 1. Een inleiding: plaats van sociale economie in een breed netwerk 1 2. SEO s en hun omgeving Dialoog met de maatschappij De markt op twee sporen De organisatie: analyse van de interne omgeving Stakeholders in beeld 9 3. Het netwerkperspectief Een breed palet van stakeholders Met de overheid aan tafel Tot besluit Bibliografie Bijlage: Schema publieke particuliere sector (Bovens, 2001) Werk maken van goed bestuur 1 Tine Debaillie en Lieve Luyten 1. Drie goede redenen om werk te maken van goed bestuur 2 2. Goed bestuur is in orde zijn met de wet je laten leiden door een duidelijke opdracht een stevige financiële gezondheid een goed evenwicht tussen sturen en besturen bewust omgaan met je externe stakeholders werken met competente en gemotiveerde bestuurders bestuurders die besturen als groep efficiënt vergaderen ongebonden en op gelijke voet beslissen je ethisch gedragen Werk maken van goed bestuur Stappenplan Heb oog voor noodzakelijke randvoorwaarden Besluit 30 Websites 30 Bibliografie 30 Bestuursbarometer 31 Afl. 4 juli 2011 Algemeen Inhoud / 5

7 7. De wordingsgeschiedenis van een federatief netwerk rond zorg en werk 1 Alain Rigaux en Kristien Smet Context en strategisch kader: door wie, voor wie, waarom en hoe? Context en aanleiding tot samenwerking Door wie Voor wie: de doelgroep en diens noden Waarom samenwerken? Hoe samenwerken? Strategische uitgangspunten van het federatief netwerk 7 3. Operationalisering van het federatief netwerk Pioniersfase Historiek en beschrijving Kritische bedenkingen en lessons learned Rustfase Historiek en beschrijving Kritische bedenkingen en lessons learned Reactiveringsfase Historiek en beschrijving Kritische bedenkingen en lessons learned Uitbreidingsfase Historiek en beschrijving Kritische bedenkingen en lessons learned Engagementsfase Historiek en beschrijving Kritische bedenkingen en lessons learned Een blik op de toekomst Besluit 15 Geraadpleegde bronnen Het paradigmatisch model voor strategische beleidsvorming gewikt en gewogen 1 Nathalie Vallet en Tom Wouters De organisatie van de valorisatie 2 3. Het paradigmatische model en de beleidsadviezen in een notendop 4 4. De praktische meerwaarde Herkenbaar maar niet bekend Bijdragen tot bewustwording en professionalisering Sleutelen aan de subsectorale en historisch gegroeide identiteit 13 Algemeen Inhoud / 6 Afl. 4 juli 2011

8 4.4 Beheersen en oplossen van interne tegenstellingen Noodzakelijke steun en ruimte voor leereffecten leren is weten Door de bomen het bos kunnen zien de utopie (?) van het beleidsmatig verknopen De noodzakelijke (verdere) uitwerking of fijnstelling De missing link naar de concrete toepassing in de eigen SE-organisatie De identiteit van de paradigmatische stuurder(s) Het belang van handen en voeten De verscheidenheid binnen de eenheid Geschikte en werkbare valorisatiekanalen Bestuurders eerst? Bestaande kanalen (her)activeren Conclusie 22 Bibliografie De SWOT-analyse: een omvattend instrument voor kritische en toegankelijke beleidsanalyse 1 Michel Albertijn & Johan Desseyn, Tempera 1. Stap 1 Waarom analyseren: dwang of drang? 3 2. Stap 2 Kies het perspectief: welk referentiekader? 4 3. Stap 3 Bepaal de reikwijdte: summier of gedetailleerd? 5 4. Stap 4 Organiseer het werk: alles zelf doen of uitbesteden? 5 5. Stap 5 Beschrijf de eigen organisatie: wat in kaart brengen? 6 6. Stap 6 Beschrijf de omgeving: hoe ver reikt de context? De actieradius van de startcentra De (potentiële) klanten De macro-economische en arbeidsmarktcontext Andere initiatieven en actoren met gelijkaardige doelen en dienstverlening Aandeelhouders en financiers Beleidsmatige context en regelgevend kader Stakeholders betrekken bij omgevingsschets Stap 7 Analyse: wanneer is iets een sterkte, zwakte, kans of bedreiging? Stap 8 Van analyse naar beleid Besluit 14 Bibliografische referenties 16 Afl. 8 november 2012 Algemeen Inhoud / 7

9 10. Sociale economie en Innovatie: een mooi duet 1 Caroline Beyne, manager innovatie Levanto, An Dries, projectontwikkelaarlevanto, Phil Daenen, talentarchitect Levanto Sociale economie, een sector in beweging Innovatie in Levanto: enkele uitgangspunten 2 2. Innovatie: een veelheid aan modellen Nieuwe markten of de blauwe oceaan De strategie van de blauwe oceaan Product- en diensteninnovatie: het Levanto innovatieproces Innovatieve arbeidsorganisatie met Flanders Synergy Werkbaar werk Innovatieve arbeidsorganisatie in de sociale werkplaatsen Cultuurinnovatie gedreven door EOI (engine of innovation) Het engine of innovation kader Medewerkers en innovatiecultuur Uitdagingen voor de toekomst Besluit 16 Bibliografische referenties Zoeken naar een duurzame samenwerking tussen zorg-werk partners Een kritische evaluatie van het Antwerpse ZOWE-netwerk 1 Nathalie Vallet, Kristien Smet en Annemie Smits 1. De start van de evaluatie: het ZOWE-netwerk en de ontwikkelde methodiek zichtbaar maken 3 2. De werkwijze: een interactieve, reflectieve en lerende aanpak 4 3. De resultaten: het ontdekken van de toegevoegde waarde inclusief de verbeterpunten en oplossingen van het ZOWEnetwerk De identificatie van de algemene ZOWE-methodiek De identificatie van de partnerprofielen De inventarisatie en typering van kracht- en verbeterpunten Suggesties van oplossingen Conclusie 15 Referenties 16 Bijlage 1: Schema identificatie opeenvolgende stappen, centrale opdracht, werkwijzen en partnerprofielen 17 Bijlage 2: Schema inventarisatie kracht- en verbeterpunten 18 Bijlage 3: Typering soorten oplossingen 21 Algemeen Inhoud / 8 Afl. 8 november 2012

10 FINANCIEEL MANAGEMENT 1. Financiële kost komt voor de sociale baat: stappenplan voor een gezond financieel beleid 1 Dirk Dalle en Herman Verhoeven 1. Stappenplan voor een duurzaam financieel beleid 2 2. Stappenplan voor een goede interne controle Financieren van sociale ondernemingen 1 Jo De Niel, Frans Heyman, Marc Vercauteren, Hefboom 1. Situering 1 2. Financieren van sociale ondernemingen vraagt een andere benadering 2 3. Schuldfinanciering: een goed dossier is het halve werk Toon dat je de organisatie goed op orde hebt Zorg voor correcte jaarcijfers en analyses Toon dat de onderneming door de juiste mensen wordt geleid 6 Afl. 8 november 2012 Algemeen Inhoud / 8 1

11 FINANCIEEL MANAGEMENT 1. Financiële kost komt voor de sociale baat: stappenplan voor een gezond financieel beleid 1 Dirk Dalle en Herman Verhoeven 1. Stappenplan voor een duurzaam financieel beleid 2 2. Stappenplan voor een goede interne controle Financieren van sociale ondernemingen 1 Jo De Niel, Frans Heyman, Marc Vercauteren, Hefboom 1. Situering 1 2. Financieren van sociale ondernemingen vraagt een andere benadering 2 3. Schuldfinanciering: een goed dossier is het halve werk Toon dat je de organisatie goed op orde hebt Zorg voor correcte jaarcijfers en analyses Toon dat de onderneming door de juiste mensen wordt geleid Waar wordt de kredietaanvraag op beoordeeld? Hoe verloopt het proces van de kredietverlening Welke kredietvormen zijn er? Welke zekerheden kunnen geboden worden? Wat na het krediet? Solidaire financiers en sociale investeringsmaatregelen Hefboom Sociaal Investeringsfonds (SIFO) Participatie- Maatschappij Vlaanderen (PMV) Vlaams Participatiefonds voor de Sociale Economie Trividend Netwerk Rentevrij Triodos Bank Winwinlening Financiële managementrapportering: springplank naar kostprijs, liquiditeit en cashflow 1 Herman Verhoeven Consulent Hefboom 1. We vertrekken van de algemene boekhouding 2 2. Wat hebben we en wat doen we ermee? 3 3. Hoe doen we het en wat verdienen we eraan? 4 4. Van boekhoudkundige naar managementinformatie 6 Afl. 9 april 2013 Algemeen Inhoud / 9

12 5. Het verhaal van de organisatie Kleine verhalen binnen het grote verhaal: resultaten van de activiteiten Besluit: een springplank naar meer 16 Bijlage 17 Websites Heb jij de kostprijs in de vingers? 1 Herman Verhoeven, Consulent Hefboom 1. Elk deel van de kostprijs heeft zijn betekenis Directe kosten: verbonden met wat de organisatie eigenlijk doet Indirecte en vaste kosten: verbonden met alles wat nodig is om mogelijk te maken wat de organisatie eigenlijk doet Afschrijvingen: de kostprijs van de machines Totale kostprijs De ultieme test 6 2. Wat doen we nu met deze kostprijs? De blik naar binnen Als indicator Schoonmaak van het assortiment De blik naar buiten: aan welke prijs verkopen? Uitbesteden of zelf doen? 8 3. Implementatie Competenties aan boord? Communicatie in de organisatie Instrumenten uit de profitsector Besluit Wat zit er in onze kas? 1 Over liquiditeit en cashflow Herman Verhoeven en Sofie Caymax, Hefboom vzw 1. Verschil tussen kosten/opbrengsten en uitgaven/inkomsten 1 2. Cashflow 3 3. Liquiditeit en liquiditeitsplan in relatie tot het budget Balans Liquiditeitsplan Opmaken van een liquiditeitsplan Onzeker karakter van het liquiditeitsplan 8 4. Conclusies uit liquiditeitsplan 9 Algemeen Inhoud / 10 Afl. 9 april 2013

13 PERSONEELSMANAGEMENT Inleiding: Personeelsmanagement 1 1. Doel 1 2. Aanpak 3 3. Bijdragen 3 1. Sociale felexibiliteit 1 Joeri Vancoillie 1. Begrip en herkomst van sociale flexibiliteit Het sociale verzoenen met flexibele Non profit en nieuwe maatschappelijke uitdagingen als voedingsbodem 2 2. De implementatie van werkbaar werk in flexibel verband Sociale flexibiliteit als systeem Lage drempel bij aanwerving Een sterke basis: het bediendecontract voor onbepaalde duur Afstemming werk en privé: inspraak in jobtime en uurrooster Individuele begeleiding met respect voor ieders inzetbaarheid Valorisatie van competenties Annualisatie van werkuren Arbeidsduurvermindering en vlotte toegang tot tijdskrediet Matching Randvoorwaarden en bijkomende ontwikkelingen Schaalgrootte Openheid voor technologische innovatie als middel Sociale flexibiliteit voor de staf 21 Afl. 9 april 2013 Algemeen Inhoud / 10 1

14 PERSONEELSMANAGEMENT Inleiding: Personeelsmanagement 1 1. Doel 1 2. Aanpak 3 3. Bijdragen 3 1. Sociale felexibiliteit 1 Joeri Vancoillie 1. Begrip en herkomst van sociale flexibiliteit Het sociale verzoenen met flexibele Non profit en nieuwe maatschappelijke uitdagingen als voedingsbodem 2 2. De implementatie van werkbaar werk in flexibel verband Sociale flexibiliteit als systeem Lage drempel bij aanwerving Een sterke basis: het bediendecontract voor onbepaalde duur Afstemming werk en privé: inspraak in jobtime en uurrooster Individuele begeleiding met respect voor ieders inzetbaarheid Valorisatie van competenties Annualisatie van werkuren Arbeidsduurvermindering en vlotte toegang tot tijdskrediet Matching Randvoorwaarden en bijkomende ontwikkelingen Schaalgrootte Openheid voor technologische innovatie als middel Sociale flexibiliteit voor de staf 21 Afl. 9 april 2013 Algemeen Inhoud / 10 1

15 5. Coda 21 Bibliografie Waarderend werken met competentiemanagement 1 Inge Laperre 1. De kracht van waarderend werken Dimensie 1: wij versus zij Dimensie 2: waarderend werken versus remediërend werken 3 2. Competentiemanagement als strategie 6 3. Meerwaarde van competentiemanagement 7 4. De praktijk van werken met competenties Selecteren van competenties Meten van competenties Scoren van competenties Ontwikkelen van competenties Implementeren van competentiemanagement Vanuit participatie Aanpak op maat HeRMAN software voor personeelsbegeleiding Tot slot 13 Bibliografie Leeftijdsbewust personeelsbeleid voor personen met een arbeidshandicap 1 Marijke Stiers, VLAB Visie op leeftijdsbewust personeelsbeleid 2 3. Verhouding van leeftijdsbewust personeelsbeleid tot algemeen HR-beleid 4 4. Implementatie van leeftijdsbewust personeelsbeleid in de beschutte werkplaats Analyse van de situatie Organisatiespecifieke gegevens Sector- of werkgroepgegevens Conclusies en prioriteiten Draagvlak creëren Overlegstructuren opzetten Concrete acties Verankering in de organisatie Tijd en energie Verantwoordelijkheid Middelen Conclusies 16 Afl. 6 mei 2012 Algemeen Inhoud / 11

16 4. Supported Employment 1 Karen Lauwers 1. Het thema dat atypisch is 1 2. De aanpak die een visie is 2 3. Het proces dat supported employment is Intake, engagement van de deelnemer Assessment, profielbepaling, keuze voor jobdoelwit Jobfinding Jobvoorbereiding (jobanalyse, jobmatching, jobdesign) Tewerkstelling Blijvende begeleiding 7 4. De voorbeelden die het proces illustreren Dimitri en het autoschadebedrijf Benjamin en de groendienst van de stad 9 5. De kenmerken die beleidskeuzes zijn De methodiek die een meerwaarde is 13 Bibliografie De code leeftijdsbewust aanwervingsbeleid in de social profit: achtergrond en context 1 Dirk Malfait, adviseur Verso Vergrijzing van de social profit Wat zeggen de cijfers? Social profitondernemingen tellen reeds heel wat ervaren medewerkers Vergrijzing zet zich de komende jaren verder Last of zegen? Zegen Last 5 3. Waarom vijtigplussers aanwerven? We zullen elk paar handen nodig hebben Vraag naar medewerkers zal toenemen Vissen buiten de klassieke vijver Kansen geven aan kansengroepen 9 4. Code leeftijdsbewust aanwervingsbeleid Achtergrond Tien tips Conclusie 14 Bibliografie 14 Algemeen Inhoud / 12 Afl. 6 mei 2012

17 6. Aan het werk met autisme: (sociale) economie anders bekeken 1 Kristien Smet, Projectmedewerker De Ploeg en Indigo vzw Autisme en werk 2 3. Levensloopmodel 5 4. Veranderingen in de tewerkstelling en begeleiding van mensen met ASS op de arbeidsmarkt: good practices Situering Aanbod Resultaten Lessons learned Conclusie Geraadpleegde literatuur Relevante websites Duurzame mobiliteit bij kansengroepen in de sociale economie 1 Jan Christiaens, Stafmedewerker Beleid & Campagnes bij Mobiel Waarover gaat het? Duurzame mobiliteit Mobiliteit in de sociale economie Algemeen Reeds genomen maatregelen Gerapporteerde problemen Potentiële maatregelen Knelpunten Specifieke doelgroep Armoede en vervoersarmoede Auto als statussymbool Locatie Heterogeniteit aan werkvormen Openbaar vervoer Mogelijkheden Woon-werkverplaatsingen verduurzamen op maat van de werknemer Knowhow rond fietsen is aanwezig bij fietsondernemingen Naar een Vademecum voorzieningen voor kansengroepen? 11 Afl. 10 december 2013 Algemeen Inhoud / 13

18 1.4.4 Samenwerking inherent aan sociale economie ook inzetten voor duurzame mobiliteit (VDAB, tewerkstellingscellen gemeenten, ) Informatie- en sensibiliseringscampagnes voor werknemers Financiering Hoe kan u zelf aan de slag? Onderzoek de beginsituatie Bepaal strategische en operationele doelen Stel een actieplan op Monitoring en evaluatie Achtergrondinformatie 18 VERKOOP EN MARKETING Inleiding: Verkoop en marketing 1 1. Doel 1 2. Aanpak 1 3. Bijdragen 2 1. Duurzame marketing: de marketingmix voor sociale economie! 1 Peter Bosmans Duurzame marketing: een poging tot omschrijving 2 3. Het duurzame marketingplan in tien stappen 3 Stap 1: bewustwording van alle werknemers 3 Stap 2: bepaal de scope van het marketingplan 4 Stap 3: toets het marketingplan aan de strategische kaders van jouw organisatie 5 Stap 4: formuleer het marketingdoel 5 Stap 5: maak een situatie-analyse (via een SWOT) 5 Stap 6: segmenteer uw markt 8 Stap 7: positionering 10 Stap 8: de marketingmix 11 Stap 9: verwerf de nodige budgetten 19 Stap 10: giet het marketingplan in een overzichtelijke vorm Bibliografie Open en coherent communiceren 1 Krist Pauwels 1. Een authentiek intern verhaal Het individu centraal Naar de kern van de zaak Oud nieuws voor de sector van de SE? 4 Algemeen Inhoud / 14 Afl. 10 december 2013

19 2. Een sterke uitstraling Naar buiten komen op verschillende niveaus Vijf vuistregels voor krachtige open communicatie Als je toont wie je bent, hoef je het niet te zeggen Communicatie = inhoud + vorm Duurzaam communiceren First things first Segmenteer, plan en communiceer 8 3. Het nieuwe winkelen: een opportuniteit voor de sociale economie 1 Patrick Schoenaers Werk aan de winkel voor de sociale economie 2 3. Winkelhouden is een vak apart. Werk aan uw winkelformule! De winkelformule De plaats Het product De presentatie De prijs Het personeel 7 4. Het nieuwe winkelen: een opportuniteit voor de sociale economie De revival van de retail Winkelbeleving Convenience shopping ondersteund met e-commerce toepassingen Crisiscommunicatie Van issue naar crisis: Voorkomen is beter dan genezen 1 Sarah Moeremans en Leander De Cauter 1. Conflict management Conflict en conflict management De Conflict Management Levenscyclus 3 2. Issues management Wat is issues management? 5 Afl. 10 december 2013 Algemeen Inhoud / 14 1

20 3. Strategische positionering en risicocommunicatie Stappenplan 8 4. Crisismanagement en crisiscommunicatie Van issue naar crisis De crisissituatie Wat kenmerkt een crisissituatie? Waartoe een crisis kan leiden Crisis management Wat is crisis management? Hoe voorbereiden op een crisis? Crisiscommunicatie En na de crisis? Succesvol managen Relatie issues management en crisis management Besluit 20 Bibliografie Slim concurreren: meer een danswedstrijd dan een veldslag 1 Peter Bosmans, gedelegeerd bestuurder Febecoop Adviesbureau Inleiding: slim concurreren heeft een prijs 1 1. Concurreren = samen iets nastreven 2 2. Concurrentieanalyse: zet eens een andere bril op 3 3. Zet een concurrentiestrategie op Strategie van het kostenleiderschap Differentiatiestrategie Frontale aanval Flankaanval Guerrilla-aanval Volgersstrategieën Nichestrategie Samenwerken of concurreren? Een hogere prijs is pure winst! Kleine prijsstijging = hoog rendement Wees trots op jouw prijskaartje Geen korting zonder tegenprestatie Bied garantie Doe eens aan stakeholdermanagement 14 Bibliografie 15 Afl. 9 april 2013 Algemeen Inhoud / 15

21 PRODUCTIE, LOGISTIEK EN DIENSTEN 1. Efficiënter werken dankzij logistiek management 1 Peter Bosmans, gedelegeerd bestuurder Febecoop Adviesbureau 1. Inleiding logistiek in sociale economie: de machinerie volgt de mens 1 2. Logistiek management in twee sociale werkplaatsen: spieken in de interne keuken 2 3. Samenvattend schema: met zevenmijlslaarzen door het logistieke proces in het sociale-economiebedrijf 7 2. Lean management: nuttig in sociale economie? 1 Peter Bosmans gedelegeerd bestuurder Febecoop Adviesbureau 1. Lean management: de 3 mu s Muda (verspilling) Muri (overbelasting) Mura (ongelijkmatigheid) 3 2. Praktijkvoorbeeld 3 3. Lean management: ook in dienstverlenende sociale-economiebedrijven? 6 Bibliografie 9 De met een * gemarkeerde onderdelen zullen aangevuld worden in de bijwerkingen. Algemeen Inhoud / 16 Afl. 9 april 2013