Juni Jaargang 1. Josine, Rubén en Eva s. Tips&Tricks #2. Een nieuwe kijk op bleke biggen!

Transcriptie

1 Juni Jaargang 1 Josine, Rubén en Eva s Tips&Tricks #2 Een nieuwe kijk op bleke biggen!

2 Neonatal Health EEN NIEUWE KIJK OP BLEKE BIGGEN! Als er in de kraamstal 1 big duidelijk bleker is dan zijn toomgenoten, denken we al snel dat deze big wellicht overgeslagen is bij de ijzertoediening. Dat is inderdaad de meest voor de hand liggende oorzaak. Maar waarom worden biggen met een ijzertekort bleek en waarom zijn biggen zo gevoelig voor een ijzertekort? Zeugenmelk is de voornaamste bron van energie, vitaminen en mineralen voor een big. Echter, het ijzergehalte in zeugenmelk is bijzonder laag waardoor een big via de melk slechts 1 mg ijzer per dag opneemt. Omdat de startreserve aan ijzer bij de geboorte ook nog eens zeer beperkt is (ca. 50 mg), ontstaat er bij een big binnen de 10 dagen na geboorte een chronisch ijzertekort. Het ijzermolecule is een onmisbaar onderdeel van hemoglobine (Hb), een eiwit dat zorgt voor het zuurstoftransport in het lichaam naar de weefsels. Een tekort aan hemoglobine of een tekort aan rode bloedcellen wordt bloedarmoede of anemie genoemd. Ijzertekort zorgt voor de economisch meest belangrijke vorm van bloedarmoede waarbij het groeipotentieel van de biggen zwaar wordt ondermijnd. De ijzerbehoefte van een big De behoefte aan ijzer voor het spenen is 67 mg per kg gewichtsaanzet en na het spenen 23 mg per kg (1). Tijdens de zoogperiode is de behoefte aan ijzer dus bijzonder groot, omgerekend 12 à 15 mg ijzer per dag. Aangezien een big bij geboorte slechts een ijzerreserve van 50 mg heeft en er via de melk dagelijks slechts 1 mg ijzer wordt opgenomen, is de voorraad na 3 à 4 dagen op. In de natuur nemen biggen ijzer op uit hun omgeving. In de moderne varkenshouderij is het noodzakelijk dat biggen tussen de 1 e en 5 e levensdag een ijzertoediening krijgen. Injectie van ijzer in de spier geeft de zekerheid dat het ijzer opgenomen wordt in het lichaam van de big.

3 Hoe stellen we bloedarmoede vast? Bloedarmoede kan zowel klinisch (zichtbaar) als subklinisch (niet zichtbaar) voorkomen. Bij het zien van volgende symptomen moet u als veehouder bedacht zijn op bloedarmoede bij biggen: 1. Bleke slijmvliezen en bleke kleur van de huid 2. Verminderde groei en in ernstige gevallen verzwakking en apathie 3. Een ruw haarkleed 4. Geelzucht (de huid van de biggen verkleurt lichtgeel) De diagnose van bloedarmoede kan gesteld worden via onderzoek van bloedstalen in een laboratorium ofwel op het bedrijf met een nieuw meettoestel, de HemoCue Via dit toestel wordt het hemoglobinegehalte van een big (ook toepasbaar op zeugen) gemeten en een te lage meetwaarde (< 9 g/dl) wijst op bloedarmoede (2). Het meten van het hemoglobinegehalte maakt het mogelijk om een vermoeden van bloedarmoede te bevestigen. Gezien ijzertekort de meest belangrijke oorzaak van bloedarmoede bij zogende biggen is, kan deze meting dus gebruikt worden om te controleren of de biggen voldoende ijzer hebben opgenomen en of de huidige manier van ijzertoediening volstaat. Snelgroeiende biggen kunnen hiermee eveneens gecontroleerd worden omdat ze aan een standaardtoediening van 200 mg ijzer mogelijks niet genoeg hebben om hun groeipotentieel waar te maken. Figuur 1: Voorbeeld van een meting van het Hb-gehalte bij 4 tomen biggen op 1 bedrijf voor en na een éénmalige ijzertoediening (200 mg) op dag Hemoglobine gehalte (g/dl) Toom 1 Toom 2 Toom 3 Toom Dag 5 Dag 18

4 Figuur 1 toont de resultaten van 4 tomen biggen waarbij het hemoglobinegehalte gemeten werd op de 5 e en de 18 e levensdag. Hierbij ziet u dat de individuele waarden op dag 5 allemaal lager liggen dan de referentiewaarde van 9 g/dl. Na ijzertoediening zien we een forse stijging van de hemoglobineconcentratie, op dag 18 liggen de gemiddelde waarden van de tomen hoger dan 9 g/dl. Toch kan er een sterke variatie in individuele waarden gemeten worden. Heeft iedere bleke big ook bloedarmoede? Nee, het meten van het hemoglobine gehalte (mbv de HemoCue ) leert ons dat niet elke bleke big noodzakelijkerwijze een te laag hemoglobine gehalte heeft. Er zijn nog andere oorzaken voor een bleke kleur. Bijvoorbeeld bij een lage omgevingstemperatuur zal de doorbloeding van de huid en de ledematen verminderen waardoor er een bleke kleur van de huid ontstaat. Is bloedarmoede altijd te wijten aan een ijzertekort? IJzertekort is de belangrijkste oorzaak van bloedarmoede bij zuigende biggen, maar er zijn ook nog andere oorzaken naargelang de leeftijd van een big: Biggen in de kraamstal: IJzertekort (manier van toedienen, kwaliteit van het ijzerpreparaat) Infecties Navelbloeden Gespeende biggen en vleesvarkens: IJzertekort (nasleep van ijzertekort in de zoogperiode) (Chronische) infecties Maagzweer met bloeding Mycotoxines (mogelijke onderdrukking van de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg) Vergiftiging door bv. opname van rattenvergif Besluit: De diagnose van bloedarmoede is ondanks verschillende herkenbare klinische symptomen niet altijd éénduidig te stellen. Daarom is het belangrijk dat we nu een meettoestel kunnen gebruiken om de ernst van bloedarmoede bij biggen of tomen snel te kunnen bepalen en naargelang de graad van bloedarmoede de ijzerbehoefte op peil te brengen. (1) Kamphues J. et al, IPVS Haag, 1992, p.601 (2) Nielsen JP, ESPHM Edinburgh, 2013, p. 168

5 Tips voor een goede aanpak ter preventie van bloedarmoede. Bloedarmoede is een belangrijke oorzaak van bleke biggen. Het wordt veroorzaakt door een tekort aan rode bloedcellen of een tekort aan hemoglobine, een eiwit waarvan het ijzermolecule een onmisbaar onderdeel is. Wegens een lage startreserve aan ijzer en lage beschikbaarheid van ijzer via de zeugenmelk is er bij zogende biggen veel kans op een chronisch ijzertekort en het ontstaan van bloedarmoede. Daarom dienen alle biggen een ijzerinjectie te krijgen voor de 5 e levensdag. Via een ijzerinjectie is men het meest zeker dat het ijzer opgenomen wordt in het lichaam van de big. Gebruik de juiste naaldlengte (G20 X 5/8 ) en bij voorkeur een hoge concentratie (200 mg) in een klein volume (1 ml) en een zuiver ijzer-preparaat. Meten is weten. Dankzij het nieuwe meettoestel, de HemoCue 201 +, kan het ijzermanagement op een bedrijf perfect gecontroleerd worden. Vraag hiervoor raad aan uw dierenarts. Snelgroeiende biggen hebben mogelijks niet genoeg met een standaardtoediening van 200 mg ijzer dextraan. Aan de hand van de ijzercalculator kan u als veehouder berekenen hoeveel ijzer uw biggen in de kraamstal nodig hebben om hun groeipotentieel waar te maken. Niet alle bleke biggen hebben een te laag hemoglobine gehalte. Daarom is het belangrijk om aan de hand van een handig meettoestel een inschatting te kunnen maken van de ernst van bloedarmoede op uw bedrijf.

6 PUB2014_100 Parasite Control Reproductive Performance Intestinal Health Lung Health Neonatal Health MSD Animal Health - Lynx Binnenhof 5, 1200 Brussel, Belgium Tel: MSD.AH.Info@merck.com - THE SCIENCE OF HEALTHIER ANIMALS