Bloedarmoede. Oorzaken, behandeling en voeding

Transcriptie

1 Bloedarmoede Oorzaken, behandeling en voeding 1

2 Inhoud Inleiding 3 Waar bestaat bloed uit? 3 Wat is bloedarmoede? 3 Oorzaken van bloedarmoede 3 Rol van ijzer bij bloedarmoede 4 IJzervoorraad en ijzertekort 4 Opname van ijzer uit voeding 4 Symptomen van bloedarmoede 4 Behandeling bloedarmoede 5 Voeding bij bloedarmoede door ijzertekort 5 IJzerrijke voeding 5 Aandachtspunten 6 Voorbeeld van ijzerrijk dagmenu 7 Geneesmiddelen 7 2

3 Inleiding U bent opgenomen in de Sint Maartenskliniek omdat u geopereerd bent. Deze folder krijgt u omdat tijdens opname is gebleken dat u bloedarmoede heeft. In deze folder staat informatie over het ontstaan van bloedarmoede, de behandeling en goede voeding bij bloedarmoede. Waar bestaat bloed uit? Het menselijk bloed bestaat uit bloedplasma en uit bloedcellen. De bloedcellen zijn voornamelijk rode bloedcellen, met daarnaast nog witte bloedcellen en bloedplaatjes. Rode bloedcellen bestaan voor 1/3 deel uit het eiwit Hemoglobine. Hemoglobine zorgt ervoor dat zuurstof uit de longen via de bloedbaan naar andere lichaamscellen vervoerd wordt. Wat is bloedarmoede? Bloedarmoede betekent dat u te weinig rode bloedcellen in uw bloed heeft óf dat uw rode bloedcellen te weinig hemoglobine (eiwit) bevatten. Wanneer uw hemoglobinegehalte (Hb-gehalte) te laag is óf het bloed te weinig rode bloedcellen bevat, kan er niet genoeg zuurstof vervoerd worden naar andere lichaamscellen. Deze cellen hebben zuurstof nodig om de brandstoffen uit voeding om te zetten in energie. Die energie heeft het lichaam nodig om te lopen, werken, sporten, denken, etc. Bloedarmoede wordt vastgesteld door middel van bloedonderzoek. Bij dit bloedonderzoek wordt het Hb-gehalte bepaald. Als deze te laag is, wordt bloedarmoede vastgesteld. Oorzaken van bloedarmoede Bloedarmoede kan ontstaan door verschillende oorzaken, zoals: Bloedverlies door een operatie, een bevalling of heftige menstruatie; Tekort aan ijzer. Dit kan komen door: o Tekort aan vitamine B6, vitamine B12, foliumzuur of vitamine C; o Sterke groei (bijvoorbeeld baby s, kinderen of bij zwangerschap); o Verhoogde afbraak rode bloedcellen door ziekten of medicijnen; o Ziektes als reuma of kanker; o Nieraandoeningen; o Infectie of ontsteking; o Lichaam neemt te weinig ijzer op door een aandoening (bijvoorbeeld chronische darmontstekingen); o Slecht voedingspatroon. 3

4 Rol van ijzer bij bloedarmoede IJzer is en belangrijke bouwsteen van Hemoglobine. Het lichaam heeft ijzer nodig voor: Vervoeren van zuurstof door het lichaam; Groei en ontwikkeling van het lichaam; Opbouw van een goede weerstand tegen infecties. Het lichaam kan zelf geen ijzer maken. Daarom is het belangrijk om voldoende ijzer via voeding binnen te krijgen. IJzervoorraad en ijzertekort: Het lichaam houdt ongeveer dertig procent van het ijzer in voorraad. Wanneer er langdurig te weinig ijzer in de voeding zit, dan kan de voorraad uitgeput raken en ontstaat er een ijzertekort. Bij een beginnend ijzertekort zijn er weinig tot geen symptomen. Wanneer het ijzertekort langer aanhoudt ontstaat er bloedarmoede. Opname van ijzer uit voeding: IJzer wordt opgenomen via de darmen. Belangrijke vitaminen die de darmen nodig hebben om ijzer op te nemen, zijn: vitamine B6, vitamine B12 en foliumzuur. Gezonde, gevarieerde voeding levert voldoende van deze vitaminen. In welke vorm ijzer voorkomt heeft ook invloed op de opname. Er zijn twee vormen: Dierlijke vorm: Zit in vlees, vis en gevogelte en wordt het makkelijkst opgenomen. Plantaardige vorm: Zit in plantaardige voedingsmiddelen zoals graanproducten, groenten en fruit en wordt niet in alle omstandigheden goed opgenomen. Symptomen van bloedarmoede De meest voorkomende symptomen van bloedarmoede zijn: Vermoeidheid; Bleke huid; Zwakte en vermoeidheid; Snel koud hebben. Andere symptomen kunnen zijn: Flauwvallen Kortademigheid Hartkloppingen Snel geïrriteerd zijn Misselijkheid Duizeligheid Gebrek aan eetlust Hoofdpijn Zwarte vlekken zien 4

5 Behandeling bloedarmoede De behandeling van bloedarmoede is afhankelijk van de oorzaak. Een behandeling kan bestaan uit: Wegnemen van de oorzaak (indien mogelijk); Bepaalde voeding (aanvullen van vitamine- of ijzertekort); Geneesmiddelen. Voeding bij bloedarmoede door ijzertekort Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding bevat over het algemeen voldoende ijzer. In de meeste voedingsmiddelen komt ijzer voor, maar ze bevatten niet allemaal evenveel ijzer. Varieer daarom goed in uw voeding. De hoeveelheid ijzer die u nodig heeft is afhankelijk van uw geslacht, en bij vrouwen ook van de levensfase. Hoeveel u nodig heeft, vind u in onderstaande tabel. Mannen Vrouwen Zwangere vrouwen Vrouwen ná de overgang mg ijzer per dag 9 mg 15 mg 11 tot 19 mg 9 mg De Gezondheidsraad heeft de maximale veilige dosis ijzer vastgesteld op mg/dag. Een teveel aan ijzer kan gevolgen hebben zoals chronische vermoeidheid of beschadiging van organen zoals de lever, darmen of het hart. IJzerrijke voeding: IJzerrijke voeding zorgt ervoor dat u extra ijzer binnenkrijgt. Voorbeelden van ijzerrijke voeding zijn: Vrijwel alle vleessoorten (met name rundvlees en orgaanvlees) Aardappelen Volkoren pasta- en rijstsoorten Groenten (met name groene groenten) Fruit (met name bananen, kersen, aardbeien en kiwi s) Gedroogd fruit (zoals abrikozen en vijgen) Sinaasappelsap, tomatensap Volkoren broodproducten, roggebrood Eieren Vis 5

6 Noten en zaden Appelstroop Ontbijtkoek Volkorenbiscuitjes Roosvicee Ferro (max. 3 eetlepels per dag) Aandachtspunten: Sommige voedingsstoffen kunnen de ijzeropname bevorderen of juist belemmeren. Voedingsstoffen die ijzeropname bevorderen: Vitamine C. Dit is te vinden in: o Vers fruit (met name sinaasappels, kiwi, ananas, aardbeien en tomaten); o Groente (met name paprika, broccoli, spruitjes en boerenkool); o Sinaasappelsap, grapefruitsap, sappen waaraan extra vitamine C is toegevoegd. Denk hierbij ook aan de vitaminen die het lichaam nodig heeft voor de ijzeropname: vitamine B6, vitamine B12 en foliumzuur. Deze zitten in: Vlees, vis, eieren, melkproducten, graanproducten en aardappelen. Voedingsstoffen die ijzeropname belemmeren: Polyfenolen. Zit in rode wijn, thee, koffie en druiven. Fytaten. Zit in sojaproducten en andere peulvruchten. Het wordt afgeraden deze producten tijdens de maaltijd te nemen bij bloedarmoede door ijzertekort. Voorbeeld van een ijzerrijk dagmenu Dit is een voorbeeld van een dagmenu van basisvoeding en bevat totaal ongeveer 20 mg ijzer. U kunt zelf gewenste variaties aanbrengen. Ontbijt Tussendoor Lunch 2-3 sneeën volkorenbrood, belegd met appelstroop, kaas of vleeswaren (bij voorkeur rundvlees) Een glas sinaasappelsap of een portie fruit Een glas halfvolle melk, karnemelk of schaaltje yoghurt Een biscuitje (Evergreen, volkoren biscuitjes) Naar wens water, koffie of thee 2-3 sneeën volkorenbrood, belegd met appelstroop, kaas of vleeswaren (bij voorkeur rundvlees) In combinatie met rauwkost, fruit of een glas vruchtensap 6

7 Tussendoor Warme maaltijd Tussendoor Een glas halfvolle melk, karnemelk of schaaltje yoghurt Een biscuitje (Evergreen, volkoren biscuitjes) Naar wens water, koffie of thee 3-4 opscheplepels aardappelen, zilvervliesrijst of volkorenpasta 3-4 opscheplepels groenten 100 g vlees (bij voorkeur rundvlees), vis of vleesvervanger Een glas vruchtensap of portie fruit Naar wens water Een glas halfvolle melk, karnemelk of schaaltje yoghurt Een biscuitje (Evergreen, volkoren biscuitjes) Naar wens water, koffie of thee Geneesmiddelen Er zijn bepaalde middelen om bloedarmoede door een ijzertekort te verhelpen. Deze middelen worden alleen gegeven bij een groot ijzertekort of erg laag Hb-gehalte: IJzertabletten. Het duurt zes weken tot enkele maanden bij dagelijks gebruik totdat een ijzertekort is aangevuld. Aanbevolen wordt dit te nemen met voeding rijk aan vitamine C voor het bevorderen van de ijzeropname. IJzertoediening via een infuus. Dit wordt eenmalig toegediend, al dan niet in combinatie met ijzertabletten. Bloedtransfusie. Vaak alleen bij een erg laag Hb-gehalte in het bloed. Er wordt dan bloed gegeven via een infuus. Het aantal zakjes bloed hangt af van het Hb-gehalte. 7

8 Meer informatie of vragen Colofon Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze informatie? De afdeling diëtetiek is telefonisch bereikbaar op telefoonnummer van maandag tot en met vrijdag van 08:30-17:00 uur. Voor meer informatie kunt u ook terecht bij het Voedingscentrum: Uitgave van de afdeling Communicatie, i.s.m. Diëtetiek Februari 2017 Bestelcode Bezoekadres Hengstdal 3, 6574 NA Ubbergen (bij Nijmegen) Postadres Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen Telefoon (024) Internet