Cameratoezicht in Amsterdam en andere grote steden

Transcriptie

1 Cameratoezicht in en andere grote steden Literatuuroverzicht In opdracht van BDA, OOV Projectnummer Lieselotte Bicknese Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal 300 Telefoon Postbus 658, 1000 AR juni 2014

2 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek Inhoud Inleiding 3 Samenvatting 4 1 Operationeel Aantal camera s ten opzichte van het aantal inwoners Wie kijkt de beelden uit Wie is de opdrachtgever De rol van de gemeente en de politie Wat zijn de kosten en door wie worden die gedragen 10 2 Effect Aantal waargenomen incidenten Type waargenomen incidenten Aantal zelfstandig waargenomen incidenten Aantal waargenomen incidenten dat wordt opgevolgd Frequentie opvragen beelden voor opsporingsonderzoek Draagvlak cameratoezicht Effect cameratoezicht op veiligheidsgevoel bewoners Effect cameratoezicht op criminaliteit 15 3 Evaluatie Wordt effectiviteit cameratoezicht periodiek geëvalueerd Evaluatiecriteria beslisinstrument doorgaan/afbouwen/stoppen Uitvoerder evaluatie 17 Bijlage 1 Literatuur 18 2

3 Cameratoezicht Inleiding Onlangs is een effectrapportage uitgebracht door Regioplan die de effectiviteit van het cameratoezicht in evalueert. 1 Deze rapportage zal binnenkort in de se gemeenteraad worden besproken. In voorbereiding daarop heeft de BDA (directie Openbare Orde en Veiligheid) aan O+S gevraagd om in literatuur die beschikbaar is op het internet een aantal feiten omtrent het cameratoezicht te verzamelen. Daarbij gaat het om recente literatuur van na 2010, maar voor internationale gegevens zijn ook oudere rapporten geraadpleegd. In enkele gevallen wordt de gevonden informatie aangevuld met kennis die aanwezig is bij OOV. Deze informatie wordt steeds voorafgegaan met het kopje toevoeging OOV. Er wordt in deze rapportage alleen gekeken naar het gebruik van cameratoezicht door gemeentes voor toezicht in de openbare ruimte. Camera s voor andere doeleinden (camerabewaking, verkeerstoezicht) of van andere organisaties dan de gemeente (zoals politie, defensie en ambulances) worden buiten beschouwing gelaten. Gezocht is naar operationele, effect- en evaluatiekenmerken van het cameratoezicht, in vergelijkend perspectief (met name Nederlandse steden en vergelijkbare steden in Europa). Deze rapportage geeft beknopt antwoord op onderstaande vragen. 2 Kenmerk Operationeel Effect Evaluatie Kenmerken en vragen omtrent het cameratoezicht Vraag Wat is het aantal camera s dat gebruikt wordt voor cameratoezicht in vergelijking tot het aantal inwoners? Wie kijkt de beelden van de camera s uit? (gemeente, politie) Wie wordt gezien als de opdrachtgever? Wat is de rol van de gemeente? Hoe is de regietaak van de politie ingevuld? Wat zijn de kosten en door wie worden die gedragen? Hoeveel incidenten worden er (gemiddeld per jaar) waargenomen? Welke incidenten worden er waargenomen? (bijv. verkeers-, overlast-, gewelds-, vermogensincidenten) Hoeveel van deze incidenten worden zelfstandig waargenomen door het cameratoezicht? (dus niet op aanwijzing van de politie/de meldkamer) Welk percentage van de waargenomen incidenten wordt opgevolgd? Hoe vaak worden er beelden opgevraagd voor opsporingsonderzoeken? Wat is het draagvlak voor cameratoezicht? Voelen inwoners zich veiliger (percentage subjectieve veiligheid) door het cameratoezicht? Wordt de effectiviteit van het cameratoezicht periodiek geëvalueerd? Wat zijn de evaluatiecriteria? Wie voert de evaluatie uit? (de partij zelf of een externe partij) 1 Regioplan (2014). Evaluatie cameratoezicht Overige informatie uit de literatuur is in deze rapportage buiten beschouwing gelaten. 3

4 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek Samenvatting In opdracht van OOV heeft O+S de uitkomsten van recente evaluaties van cameratoezicht op een rij gezet. Voor alle onderzoeksvragen wordt steeds gekeken wat de positie is van ten opzichte van de andere steden waarover literatuur is aangetroffen. Operationeel Aantal camera s In heel Nederland maken de camera s van gemeentes naar schatting 0,2% uit van alle camera s. De politie heeft er circa 500 (0%), in het openbaar vervoer hangen er (3%) en de bewakingscamera s van bedrijven nemen het leeuwendeel voor hun rekening (1,5 miljoen; 97%). In het Verenigd Koninkrijk beslaan de gemeentelijke camera s 2% van het totaal. heeft 203 gemeentelijke camera s. Dit komt neer op 1 camera per mers. Dit aantal is minder dan in Rotterdam (1 camera : inwoners), Den Haag (1:3.200) en Utrecht (1:3.600). Hierbij is nog niet eens rekening gehouden met het grote aantal bezoekers dat trekt. Internationale evaluaties hebben vooral betrekking op steden met duidelijk meer camera s dan, zoals Londen (1: 1.000), Manhattan (1: 550) of Manchester (1:300); of juist flink minder, zoals San Francisco (1:11.300) of Parijs (1: 6.700). Antwerpen is qua camera-aantal vergelijkbaar met. Wie kijkt de beelden uit? In worden de beelden net als in de andere Nederlandse steden centraal uitgekeken onder toezicht van de politie. In en Rotterdam kijken medewerkers van Stadstoezicht de beelden uit, in Den Haag en Utrecht medewerkers van de politie. Als in Utrecht buiten de live-uitkijktijden een melding komt, kan de centrale meldkamer meekijken. Amersfoort maakt ook gebruik van de regionale uitkijkcentrale in Utrecht. Wie is de opdrachtgever? / De rol van de gemeente en de politie In Nederland adviseren de driehoek en het stads(deel)bestuur over het wel of niet in gebruik nemen van cameratoezicht. De burgemeester beslist en wijst de locaties aan. De operationele regie over het cameratoezicht ligt bij de politie. Ook in Antwerpen is cameratoezicht een gezamenlijk initiatief van de gemeente en de politie. In 2009 is bij 81% van de gemeenten met cameratoezicht de gemeente betrokken bij het initiatief tot inzet van camera s. Wat zijn de kosten en door wie worden die gedragen? In Nederland bedragen de aanschafkosten van cameratoezicht gemiddeld per camera. Rechtstreeks uitkijken kost circa per camera per jaar en alleen beelden opslaan per camera per jaar. De kosten in lijken hier niet substantieel 4

5 Cameratoezicht vanaf te wijken (aanschafkosten 210 camera s 4 miljoen en uitkijken 1,5 miljoen per jaar). In Chicago zijn de kosten relatief laag met $ 3,1 miljoen materiaalkosten voor toegang tot camera s en $ 1,1 miljoen personeelskosten per jaar. In New York liggen de kosten daarentegen zeer hoog, doordat men onlangs $ 40 miljoen heeft geïnvesteerd in onder andere zeer geavanceerde camera s en diverse andere detectoren. Nederlandse gemeentes betalen de camera s meestal uit eigen middelen. Voor de overige kosten worden diverse verdeelsleutels aangetroffen. Zo zijn bijvoorbeeld de uitkijkcentrales van Rotterdam, Den Haag en Utrecht gefinancierd door de politie. De uitkijkcentrale van is grotendeels door de gemeente gefinancierd. Cofinanciering met private partijen is in Nederland zeldzaam als het gaat om handhaving van de openbare orde. In winkelgebieden en op bedrijventerreinen worden de kosten juist zelden alleen door de gemeente gedragen en is wel sprake van publiek-private samenwerking. Effect Aantal en type incidenten In zijn in 2013 bij benadering incidenten waargenomen. Dit is minder dan in Rotterdam (2009: ) en Almere (2010: ). In en Almere gaat het in bijna de helft van de gevallen om verkeersincidenten. In Rotterdam is dit 13%. Drie belangrijke redenen dat het aantal incidenten in lager is dan in Rotterdam is dat Rotterdam meer camera s heeft, Rotterdam meer uren uitkijkt (24 uur/7dagen tegenover de uren met de meeste kansen op incidenten in ) en dat in 2013 nog in de opstartfase zat. De prognose voor 2014 is dat in incidenten worden waargenomen. In Rotterdam wordt ongeveer 40% van de waarnemingen zelfstandig gedaan door de operator van de centrale. De overige waarnemingen worden gedaan op aanwijzing van de politie en meldkamer en kijkt de uitkijkcentrale mee bij politie-optreden. Voor is dit percentage niet bekend. Aandeel incidenten dat wordt opgevolgd In Rotterdam en Utrecht worden ruim acht van de tien incidenten opgevolgd door de politie. Dit is ruim twee keer zoveel als in Amersfoort. Voor is dit percentage niet bekend. In de toekomst komen deze gegevens wel beschikbaar. Frequentie opvragen beelden voor opsporingsonderzoek In zijn tussen april en oktober keer beelden opgevraagd voor opsporingsdoeleinden. Dit is meer dan in Almere en Amersfoort en minder dan in Rotterdam (13% van de waarnemingen, wat neerkomt op circa keer per jaar). In loopt het aantal opgevraagde beelden op omdat het bestaan van de uitkijkcentrale steeds meer bekendheid krijgt binnen de se politie. 5

6 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek Draagvlak cameratoezicht In is 72% van de bewoners en bezoekers van cameragebieden voor cameratoezicht. In alle gevonden rapportages over draagvlak voor cameratoezicht staat de meerderheid van de bewoners achter de aanwezigheid van de camera s. Effect op veiligheidsgevoel Cameratoezicht heeft een positief effect op het veiligheidsgevoel van de bewoners en bezoekers in het cameragebied. De verschillende onderzoeken geven uiteenlopende resultaten als het gaat om de sterkte van dit effect. Volgens de meest recente cijfers over voelt 36% van de bewoners en bezoekers van de cameragebieden zich veiliger door de camera s. Effect op criminaliteit Er is geen eenduidig effect van cameratoezicht op de door de politie geregistreerde criminaliteit. In werd bij de helft van de 20 geëvalueerde projecten een daling in de criminaliteit waargenomen. Internationaal werd bij 14 van 41 projecten (34%) een daling in de criminaliteit vastgesteld. Evaluatie Periodieke evaluatie In het s beleidskader is vastgelegd dat alle cameraprojecten tweejaarlijks gelijktijdig volgens dezelfde methode worden geëvalueerd onder regie van de centrale stad. Den Haag evalueert eens per vijf jaar. Utrecht deed dit voor het laatst in Van alle Nederlandse gemeentes met cameratoezicht heeft tweederde in 2013 minstens één evaluatie uitgevoerd. De besliscriteria in en Rotterdam zijn allebei in samenwerking met Regioplan opgesteld. De evaluatie van het cameratoezicht wordt meestal uitgevoerd door een externe partij, de gemeentelijke onderzoeksafdeling of de politie. In Rotterdam werd de evaluatie tot en met 2010 uitgevoerd door een externe partij, recent is men er toe overgegaan om de evaluatie intern te laten uitvoeren. 6

7 Cameratoezicht 1 Operationeel 1.1 Aantal camera s ten opzichte van het aantal inwoners In verhouding tot het aantal inwoners is het aantal camera s in niet hoger dan gemiddeld in de 150 grootste gemeenten van Nederland. Daarnaast trekt een bovengemiddeld aantal bezoekers. Het aantal camera s per inwoner van is veel lager dan gemiddeld in het Verenigd Koninkrijk als geheel en een aantal Amerikaanse steden. Er zijn ook steden aangetroffen met relatief weinig camera s, zoals Parijs en San Francisco. Van alle gevonden steden lijkt Antwerpen qua camera-aantal het meest op. In heel Nederland maken de camera s van gemeentes naar schatting slechts 0,2% uit van alle camera s. De politie heeft er circa 500 (0%), in het openbaar vervoer hangen er (3%) en de bewakingscamera s van bedrijven nemen het leeuwendeel voor hun rekening (1,5 miljoen; 97%). In het Verenigd Koninkrijk beslaan de gemeentelijke camera s 2% van het totaal. Rotterdam Den Haag Utrecht Almere Amersfoort Nederland 2013: 203 camera's, ofwel 1 camera per mers 2010: 281 camera s, ofwel 1 camera per Rotterdammers 2010: 151 camera s, ofwel 1 camera per Hagenezen 2010: 87 camera s, ofwel 1 camera per inwoners 2010: 91 camera s, ofwel 1 camera per inwoners 2012: 17 camera s, ofwel 1 camera per inwoners 2013: naar schatting hebben 150 van de 403 gemeenten in Nederland (37%) gezamenlijk camera s. Verenigd Koninkrijk Chicago Manchester New York London Baltimore Antwerpen Parijs San Francisco Bron: c, f, g, h, k, I, a, l, o, q Wanneer aangenomen wordt dat de camera s in de 150 grootste gemeenten hangen komt dit neer op 1 camera per inwoners. In Nederland als geheel hangt 1 camera per inwoners camera s, ofwel 1 camera per inwoners camera s, ofwel 1 camera per 300 inwoners (Incl. camera s scholen, OV, politie. Allemaal centraal bereikbaar door Office of Emergency Management and Communication) politiecamera s, ofwel 1 camera per 300 inwoners >3.000 camera s in Manhattan, ofwel 1 camera per 550 inwoners politiecamera s, ofwel 1 camera per inwoners 500 camera s, ofwel 1 camera per inwoners 153 camera s, ofwel 1 camera per inwoners 326 politiecamera s, ofwel 1 camera per inwoners 71 politiecamera s, ofwel 1 camera per inwoners 7

8 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek 1.2 Wie kijkt de beelden uit In de drie Nederlandse steden worden de beelden centraal uitgekeken onder toezicht van de politie. In de meeste gemeenten worden de beelden uitgekeken door medewerkers van de politie. In en Rotterdam wordt dit gedaan door medewerkers van Stadstoezicht. In de regio Utrecht hebben medewerkers van de centrale meldkamer ook toegang tot de beelden. Uit een enquête in 2009 blijkt dat van alle gemeenten de helft de beelden door andere organisaties dan de politie uit laat kijken. Rotterdam Den Haag Utrecht Amersfoort Nederland Antwerpen Bron: c, g, h, I, b, q Sinds eind 2012 centraal in de Centrale Cameratoezichtruimte (CCTR). Supervisors van de politie begeleiden observanten van Stadstoezicht die de waargenomen incidenten beoordelen. Toevoeging OOV: De beelden worden uitgekeken door medewerkers van Stadstoezicht onder toezicht van de politie. Medewerkers van de politie bij de Geïntegreerde Monitor Centrale (GMC) van de politie Haaglanden. De Afdeling Cameratoezicht van de politie kijkt de camera's op bepaalde tijden live uit. Buiten deze tijden staan de zwenkbare camera's in een positie die de meeste kans biedt op waarneming van incidenten. Als er buiten de live-uitkijktijden een melding komt, kan de centrale meldkamer de camera's bedienen en meekijken. Zie Utrecht 2009: De beelden wordt bij 49% van de gemeenten uitgekeken dor de politie, bij 19% door de gemeente, bij 16% door een particuliere beveiligingsorganisatie en 16% anders. Enkel politiefunctionarissen en justitie (in het kader van een gerechtelijk onderzoek) mogen de camerabeelden van het publiek domein bekijken en analyseren. 1.3 Wie is de opdrachtgever Amersfoort Bron: c, i Burgemeester Regionaal is afgesproken dat voor het plaatsen van nieuwe camera s de door de Regionale Toezichtcentrale Utrecht ontwikkelde Procedure besluitvorming en uitvoering regionaal cameratoezicht gevolgd moet worden. Deze omvat 12 processtappen, waarin zowel de voorbereiding als de uitvoering omschreven zijn. De beslissing over het plaatsen van camera s binnen de gemeente blijft een zaak van het gemeentebestuur zelf. 8

9 Cameratoezicht 1.4 De rol van de gemeente en de politie In Nederland adviseren de driehoek en het stads(deel)bestuur over het wel of niet in gebruik nemen van cameratoezicht. De burgemeester beslist en wijst de locaties aan. De operationele regie over het cameratoezicht ligt bij de politie. De situatie in Antwerpen is vergelijkbaar. Rotterdam Utrecht Amersfoort Nederland Antwerpen Bron: c, f, h, i, b, q Stadsdelen nemen in samenwerking met de politie het initiatief tot cameratoezicht. De stadsdelen stellen een plan van aanpak op. Dat wordt afgestemd met de politie en besproken met de adviesgroep cameratoezicht (OOV, Dienst Stadstoezicht, politie). Daarna wordt het voorgelegd aan de territoriale subdriehoek. De burgemeester toetst het door de subdriehoek uitgebrachte advies en neemt daarop een besluit. Hij wijst de plaatsen aan waar cameratoezicht wordt uitgeoefend en bepaalt de plaatsingsduur. De centrale stad heeft de centrale beleidsregie over het cameratoezicht. Verder ligt op grond van artikel 151c, lid 3 Gemeentewet de operationele regie over het cameratoezicht bij de politie. In is de dagelijkse leiding van de Centrale Cameratoezichtruimte in handen van de politie. Supervisors van de politie begeleiden de observanten van stadstoezicht die de waargenomen incidenten beoordelen. Op grond van die beoordeling vindt al dan niet doormelding naar de meldkamer van de politie of een lokaal politieteam plaats. Een deelgemeente kan cameratoezicht aanvragen bij Advies Cameratoezicht. Daarin zitten de gemeente, de politie en het openbaar ministerie. Als de burgemeester, de hoofdofficier van justitie en de korpschef van politie positief adviseren op het voorstel, krijgen gespecialiseerde bedrijven opdracht om de camera s te plaatsen. De politie zorgt voor huisvesting, gemeente zorgt voor materialen; personeel wordt gezamenlijk verzorgd. De locaties zijn gekozen aan de hand van een inventarisatie, een advies van de politie en met instemming van de lokale driehoek, bestaande uit de districtchef van de politie Eemland, de Officier van Justitie en de burgemeester. De burgemeester heeft de betreffende locaties voor de camera s aangewezen. 2009: In 81% van de gemeenten met cameratoezicht is de gemeente betrokken bij het initiatief tot inzet van camera s. Van alle gemeenten met cameratoezicht heeft 82% overleg binnen de driehoek, 71% met ondernemers en ruim de helft met bewoners. Het cameratoezicht is een initiatief van de stad Antwerpen en de lokale politie. Er is over de doelen, locaties en de uitvoering intens overleg gepleegd met alle betrokken partners, zoals buurtregisseurs, buurttoezichthouders en beëdigde ambtenaren. De verantwoordelijke voor de verwerking is de stad Antwerpen, vertegenwoordigd door het college van burgemeester en schepenen. Het operationeel beheer van het project is de verantwoordelijkheid van de lokale politie Antwerpen, meer specifiek, het getraind politiepersoneel van de TeleCommandoKamer (TCK). 9

10 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek 1.5 Wat zijn de kosten en door wie worden die gedragen In Nederland bedragen de aanschafkosten van cameratoezicht gemiddeld per camera. Rechtstreeks uitkijken kost circa ,- per camera per jaar. De kosten in lijken hier niet substantieel vanaf te wijken. In Chicago zijn de kosten relatief laag met $ 3,1 miljoen materiaalkosten voor toegang tot camera s en $ 1,1 miljoen personeelskosten per jaar. In New York liggen de kosten daarentegen zeer hoog, doordat men onlangs $ 40 miljoen heeft geïnvesteerd in onder andere zeer geavanceerde camera s en diverse andere detectoren. Meestal betalen gemeenten in Nederland de camera s uit eigen middelen. Vaak neemt de politie een deel van de overige kosten voor haar rekening. Cofinanciering met private partijen is in Nederland zeldzaam als het gaat om handhaving van de openbare orde. In de Verenigde Staten zijn hier wel voorbeelden van aangetroffen. Een Amerikaanse maatschappelijke kosten baten analyse toont aan dat de opbrengsten van cameratoezicht in de drie onderzochte steden hoger zijn dan de substantiële kosten. Een Brits onderzoek noemt de financiële voordelen van cameratoezicht echter beperkt. Rotterdam Den Haag Utrecht Amersfoort 2011: Het stadsdeel betaalt in eerste instantie de kosten. De centrale stad kan besluiten maximaal de helft van die kosten te vergoeden als het stadsdeel daar een verzoek voor indient. Kosten: jaarlijks: circa 1,5 miljoen (2011: 210 camera s uitkijken) materiaalkosten gedurende 10 jaar: ruim 4 miljoen. Toevoeging OOV: Met uitzondering van 50% van de uitkijkkosten komen de kosten voor cameratoezicht vanaf 19 maart 2014 voor de centrale stad. Toevoeging OOV: De uitkijkcentrale in Rotterdam wordt gefinancierd door de politie. Vanwege het efficiencyvoordeel is gekozen voor een all-in prijs, waarbij de politie ook zorg draagt voor aanschaf, vervanging en onderhoud van de camera s. De gemeente betaalt hiervoor een vast bedrag per camera per jaar aan de politie. De politie blijft een financiële bijdrage leveren aan het cameratoezicht in de vorm van de uitkijkcentrale, personele capaciteit uitkijken beelden en de infrastructuur. In de praktijk is 60% van de kosten voor de politie en 40% voor de gemeente. De politie zorgt voor huisvesting uitkijkcentrale, gemeente zorgt voor materialen; personeel wordt gezamenlijk verzorgd. Tot 2013 betaalde de gemeente de eenmalige kosten en de politie de uitkijkkosten en onderhoudskosten. Bij 17 camera s: jaarlijks: eenmalig: In 2013 wordt overgestapt op een regionaal systeem. Elke deelnemende gemeente betaalt: Camera s, aanleg en onderhoud in de eigen gemeente De glasvezelverbinding naar de uitkijkcentrale in Utrecht 10

11 Cameratoezicht Deelnemende gemeenten betalen gemeenschappelijk: Aanschaf en beheer techniek uitkijkcentrale Jaarlijkse licentiekosten Over de verdeling van de uitkijkkosten vindt in regionaal verband nog nader bestuurlijk overleg plaats. Nederland De politie betaalt: Huisvesting uitkijkcentrale Eigen personeel voor supervisie uitkijkcentrale en advisering 2013 (DSP): Van 11* onderzochte gemeenten betalen de meesten de camera s uit eigen middelen. Voor de overige kosten zijn diverse verdeelsleutels aangetroffen. Soms financiert de politie de infrastructuur, het personeel of de ruimte voor de toezichtcentrale. Cofinanciering met private partijen is zeldzaam bij cameratoezicht voor het handhaven openbare orde. Bij camerabewaking op bedrijventerreinen en winkelgebieden is het juist uitzondering als de gemeente alle kosten financiert. kosten 11 gemeenten*: jaarlijks: gemiddeld voor observanten, onderhoud, verzekering, elektriciteit en dergelijke (goedkoopste 1.000,- per camera per jaar bij nauwelijks rechtstreeks uitkijken, bij rechtstreeks uitkijken circa ,- per camera per jaar). Gemiddelde aanschafkosten project (goedkoopste , duurste 1,5 miljoen). Per camera bedragen de aanschafkosten gemiddeld (Regioplan): Van alle gemeenten draagt bij 63% de overheid (gemeente en/of politie) de kosten, bij 12% particuliere ondernemingen en bij 25% gezamenlijk. Vaak betaalt de gemeente het grootste deel. New York $ 40 miljoen voor het zeer geavanceerde Domain Awareness System. Het betreft een samenwerking met Microsoft. New York ontvangt 30% van de winst die Microsoft maakt wanneer andere steden het systeem gaan gebruiken. Baltimore $ 8,1 miljoen kosten in 3 jaar (start-up $5,5 miljoen, onderhoud $ , personeel $ 1,7 miljoen, overig $ ). De kostenbatenanalyse schat de opbrengsten op $ 12 miljoen. Chicago $ 6,8 miljoen kosten. De opbrengsten zijn volgens de kostenbatenanalyse hoger. UK Cameratoezicht heeft weinig financiële voordelen. Het is een duur systeem met een klein effect op misdaad. Het type misdaad dat wordt voorkomen speelt daarbij een rol. In parkeergarages is het effect van de camera s relatief groot, maar bij diefstal uit voertuigen gaat het vaak om relatief kleine bedragen. *, Apeldoorn, Arnhem, Bergen op Zoom, Breda, Den Haag, Ede, Groningen, Maastricht, Utrecht en Zwolle. Bron: d, g, h, I, a, b, n, o, m 11

12 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek 2 Effect De Centrale Cameratoezichtruimte in zit gedurende de onderzoeksperiode van Regioplan in een veranderproces. De registratie verbetert en in de toekomst zullen betere cijfers beschikbaar komen over de opvolging van de waarnemingen door de politie en het de inzet van camerabeelden voor opsporingsdoeleinden. 2.1 Aantal waargenomen incidenten Het aantal waargenomen incidenten loopt sterk uiteen tussen de verschillende gemeentes. In is dit aantal lager dan in Rotterdam en Almere. Het is niet bekend of de verschillende steden dezelfde definitie hanteren voor een incident. periode aantal waargenomen incidenten gemiddeld per camera 2013 (*bij benadering) Rotterdam Almere Amersfoort Bron: c, f, k, i *De periode waarover het aantal incidenten is vastgesteld verschilt per project, maar is meestal 8 maanden. Voor alle projecten is aangenomen dat de verdeling van de incidenten over het jaar gelijk is en is het aantal incidenten opgeschaald naar 12 maanden. Toevoeging OOV: was in 2013 nog in de opstartfase. Sindsdien is het aantal geregistreerde incidenten fors toegenomen. De prognose voor 2014 is Het hoge aantal incidenten in Rotterdam wordt beïnvloed door het feit dat er meer camera s zijn dan in en doordat er 24 uur / 7 dagen wordt uitgekeken. In wordt alleen uitgekeken op de uren dat de kans op incidenten het grootst is. Ieder s project heeft zijn specifieke uitkijkuren. 2.2 Type waargenomen incidenten In en Almere betreft bijna de helft van de waargenomen incidenten verkeersincidenten. In Rotterdam is dit een stuk minder (13%). 2013: openbare orde (54%) en verkeer (46%) Rotterdam 2009: openbare orde (87%) en verkeer (13%) Almere 2010: openbare orde en veiligheid (39%), toezicht, handhaving en beheer (57%), overig (4) Bron: c, f, k 12

13 Cameratoezicht 2.3 Aantal zelfstandig waargenomen incidenten Het is niet bekend hoeveel van de waargenomen incidenten in zelfstandig vanuit de centrale zijn waargenomen. In Rotterdam en Amersfoort gaat het om ongeveer 40%. Rotterdam 40% zelfstandig waargenomen door cameratoezichtcentrale (8.852) Amersfoort 2011: 37% eigen waarneming operator Bron: f, i Toevoeging OOV: In Rotterdam worden meldingen die niet zelfstandig worden waargenomen door de centrale gedaan op aanwijzing van de politie / meldkamer (meekijken bij politie-optreden). 2.4 Aantal waargenomen incidenten dat wordt opgevolgd In is de periode waarin wordt geregistreerd hoeveel meldingen worden opgevolgd door de politie nog te kort om hier uitspraken over te kunnen doen. In Rotterdam en Amersfoort gaat het om grofweg acht van de tien incidenten. waargenomen incidenten (excl. verkeersincidenten) 53% gemeld aan de supervisor in de CCTR 32% alle waarnemingen doorgemeld aan politie (nog) niet bekend in hoeverre politie deze meldingen opvolgt. Sinds augustus 2013 wordt toezegging opvolging consequent geregistreerd Rotterdam opvolgingspercentage: 82% Utrecht opvolgingspercentage naar schatting 90% Almere 22% gemeld aan politie 2% gemeld aan toezichthouder 1% gemeld aan gemeente klantcontactsysteem 2% anders 73% geen actie Amersfoort : circa incidenten die gemeld zijn aan de politie of die bekeken zijn op verzoek van de politie. De politie reageerde op ongeveer 400 meldingen (36%). Naar schatting van RCTU leidde ruim 75% van deze acties tot resultaat. Bron: c, f, i, k, i 2.5 Frequentie opvragen beelden voor opsporingsonderzoek In zijn tussen april en oktober keer beelden opgevraagd voor opsporingsdoeleinden. Dit is meer dan in Almere en Amersfoort en minder dan in Rotterdam (13% van de waarnemingen, wat neerkomt op circa keer). 13

14 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek begin april tot eind september 2013: 433 x opgevraagd. Toevoeging OOV: status juni 2014: gemiddeld 100x per maand. Het aantal is opgelopen door de toegenomen bekendheid van de uitkijkcentrale binnen de se politie. Rotterdam 13% van de waarnemingen wordt opgevraagd Almere 2010: 357 x opgevraagd Amersfoort : ca 500 x opgevraagd (17%) Nederland frequentie niet bekend. 2009: 75% van de gemeenten met cameratoezicht gebruiken beelden voor opsporing door de politie. Bron: c, f, k, i, b 2.6 Draagvlak cameratoezicht In alle gevonden rapportages over draagvlak voor cameratoezicht staat de meerderheid van de bewoners achter de aanwezigheid van de camera s. mers over inzetten cameratoezicht in 2013: 66%: (zeer) aanvaardbaar 19%: niet aanvaardbaar, niet onaanvaardbaar 15%: (zeer) onaanvaardbaar. Deze uitkomst is vergelijkbaar met Rotterdam België UK Bron: e, d, c, f, p, m % bewoners/bezoekers cameragebieden vóór cameratoezicht: 2011: 81% (DSP) : 72% (Regioplan) 2009: 82% bewoners (zeer) positief over cameratoezicht 83% is het (helemaal) eens met de stelling dat het plaatsen van camera s helpt bij het bestrijden van criminaliteit. Een minderheid van 16% vindt het een inbreuk op de privacy. Bij 12 van de 13 geëvalueerde projecten staat minstens 70% van de bewoners achter de aanwezigheid van de camera s 2.7 Effect cameratoezicht op veiligheidsgevoel bewoners Cameratoezicht heeft een positief effect op het veiligheidsgevoel van de bewoners en bezoekers in het cameragebied. De verschillende onderzoeken geven uiteenlopende resultaten als het gaat om de sterkte van dit effect. 14

15 Cameratoezicht Regioplan ( ): 36% bewoners en bezoekers cameragebieden voelt zich veiliger Samengestelde score op indicator veiliger door cameratoezicht :+20% Rotterdam Amersfoort België UK Bron: c, d, f, I, p, m, DSP-groep (2011) evaluatie 21 projecten, waarvan: 10 x veiligheidsgevoel verbeterd sinds invoering cameratoezicht 7 x niet veranderd 4 x verslechterd. 2009: bij 55% veiligheidsgevoel (sterk) toegenomen door cameratoezicht Beperkt positief effect op veiligheidsgevoel Beperkt positief effect op veiligheidsgevoel Veiligheidsgevoel nam toe in 12 van de 13 geëvalueerde projecten 2.8 Effect cameratoezicht op criminaliteit Er is geen eenduidig effect van cameratoezicht op de door de politie geregistreerde criminaliteit. In werd bij de helft van de geëvalueerde projecten een daling in de criminaliteit waargenomen. Nederland Almere Amersfoort Internationaal België UK Baltimore Chicago Bron: c, a, k, I, a, p, m, o evaluatie veiligheidsontwikkeling 20 projecten, waarvan: 10 x minder geregistreerde criminaliteit sinds cameratoezicht 6 x geen effect 4 x meer geregistreerde criminaliteit. 8 gemeentes, waarvan: 4 x minder geregistreerde criminaliteit sinds cameratoezicht 4 x meer geregistreerde criminaliteit. Aantal misdrijven nam tussen 2007 en 2010 met een kwart af. Mogelijk is cameratoezicht hierop van invloed geweest. Geen verband tussen cameratoezicht en het aantal aangiften. Cameratoezicht voorkomt geen geweld, maar leidt wel tot sneller ingrijpen bij live uitkijken. Cameratoezicht leidt gemiddeld tot 16% daling in criminaliteit. Het beeld is niet eenduidig. Totaal 41 evaluaties, waarvan: 14 x minder criminaliteit 24 x geen effect 3 x meer criminaliteit Camera s hebben een klein preventief effect op criminaliteit en overlast, behalve op feiten gerelateerd aan agressie en geweld. 13 evaluaties, waarvan: 2 x significante daling criminaliteit 4x substantiële daling criminaliteit 7x toename criminaliteit (niet vanwege aanwezigheid camera s) Aantal misdrijven gedaald. Geen eenduidig beeld 15

16 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek 3 Evaluatie 3.1 Wordt effectiviteit cameratoezicht periodiek geëvalueerd Tweederde van de gemeentes in Nederland met cameratoezicht heeft een evaluatie uitgevoerd. In het beleidskader is vastgelegd dat alle cameraprojecten tweejaarlijks gelijktijdig volgens dezelfde methode worden geëvalueerd onder regie van de centrale stad. Den Haag Volgende evaluatie gaat over Utrecht In Utrecht is cameratoezicht in 2008 geëvalueerd. Nederland 2013: Tweederde van gemeentes met cameratoezicht hebben een evaluatie uitgevoerd. Bron: c, g, h, a 3.2 Evaluatiecriteria beslisinstrument doorgaan/afbouwen/stoppen Rotterdam 1. De onveiligheid in het cameragebied en de ontwikkeling daarvan (obv politiecijfers en aantal delicten). 2. Het gebruik van de beelden voor de bevordering van de veiligheid (aantal waargenomen incidenten, aantal incidenten waarop het cameratoezicht zich richt en het aantal incidenten dat is doorgemeld aan de politie). 3. Bijdrage cameratoezicht aan veiligheidsbeleving bewoners en bezoekers (enquête onder bewoners en bezoekers). 4. Eventuele demografische, ruimtelijke of sociaaleconomische ontwikkelingen die de noodzaak van cameratoezicht in het cameragebied in de nabije toekomst beïnvloeden. 2010: Beslisinstrument continueren cameratoezicht (BICC) van Regioplan: het effect op de objectieve veiligheid de wijze waarop het cameratoezicht wordt ingezet de mate van verslechtering die wordt verwacht als camera s worden verwijderd het effect van de camera s op de subjectieve veiligheid de mate waarin de beelden worden gebruikt voor opsporing en vervolging Bron: c, f 16

17 Cameratoezicht 3.3 Uitvoerder evaluatie De evaluatie van het cameratoezicht wordt meestal uitgevoerd door een externe partij, de gemeentelijke onderzoeksafdeling of de politie. Den Haag Rotterdam Utrecht Nederland Bron: c, g, f, h, a Vanaf 2012: Regioplan onder regie van de centrale stad 2011: de gemeente Den Haag 2010: Regioplan Toevoeging OOV: vanaf 2013 de gemeente Rotterdam 2008: Intraval Meestal een externe partij, de gemeentelijke onderzoeksafdeling of de politie 17

18 Gemeente, Bureau Onderzoek en Statistiek Bijlage 1 Literatuur Nederland a. DSP-groep. Cameratoezicht in Nederland, 20 december b. Regioplan. Evaluatie cameratoezicht op openbare plaatsen. Viermeting, c. Regioplan. Evaluatie cameratoezicht , d. DSP-groep. Evaluatie cameratoezicht 2011, 26 januari e. Gemeente (O+S). Vrijheidsbeleving mers 2013, februari Overige Nederlandse gemeenten f. Regioplan. Evaluatie cameratoezicht gemeente Rotterdam, g. Gemeente Den Haag. Evaluatie cameratoezicht. Aanbiedingsbrief burgemeester, 15 april h. Gemeente Utrecht. Factsheet cameratoezicht openbare orde in Utrecht, april i. Gemeente Amersfoort. Evaluatie cameratoezicht Amersfoort, maart j. DSP-groep. Tussentijdse evaluatie cameratoezicht Almere, 2009 k. Gemeente Almere (Onderzoek en Statistiek). Cameratoezicht in Almere, september Internationaal Verenigd Koninkrijk l. BBC Newsnight: m. Home Office Research, Development and Statistics Directorate. Assessing the impact of CCTV. February Verenigde Staten n. Wikipedia: Domain Awareness System New York: o. Urban Institute & COPS. Evaluating the use of public surveillance cameras for crime control and prevention. September België p. Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen: Ook wie weg is, is gezien? q. Stad Antwerpen. FAQ cameratoezicht. 18