nr.13 december 2005 WaterLIJN

Transcriptie

1 Nieuwsbrief van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie nr.13 december 2005 WaterLIJN Amsterdam Utrecht Gorinchem Naarden s-hertogenbosch 4 Jan van Bergen en het mysterie van de Waterlinie 6 Een toekomstvisie voor de Brabantse forten 7 De Waterlinie is een inspirerend voorbeeld Voorstellen provincies enthousiast ontvangen Nieuwe plannen voor de Waterlinie e hebben een grote stap gezet. De Liniecommissie Wheeft besloten dat de provincies, samen met de enveloppecommissies, hun uitvoeringsplannen kunnen gaan schrijven. De regionale ambities en de uitvoeringsstrategieën geven daar alle aanleiding toe. Nu is het zaak om prioriteiten te stellen, de financiering te regelen en concrete projecten aan te wijzen. Daarmee staat de trein op de rails. En dat is maar goed ook, want volgend jaar begint de nieuwe periode van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG), waarbij een belangrijk deel van de rijksgelden wordt verdeeld. Karl Blokland, accountmanager van het Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie, is na de vergadering van de Liniecommissie van 27 oktober enthousiast over de energie die de betrokken partijen hebben getoond. Wel dient volgens de Liniecommissie een aantal aandachtspunten verder te worden uitgewerkt. Een van de leden formuleerde het in de vergadering als volgt: de hooiwagen wordt volgeladen, maar er moeten nog een aantal balen bij. Cirkels Intussen neemt het aantal deelnemende partijen toe, stelt Karl Blokland vast. Er haken bijvoorbeeld steeds meer gemeenten aan. De steen die met het Linieperspectief Panorama Krayenhoff in de vijver is gegooid krijgt steeds grotere cirkels, zo zou je het kunnen uitdrukken. En dat geeft me vanzelfsprekend een goed gevoel. De uit de documenten sprekende ambities en uitvoeringsdrang blijken breed over het Liniegebied te zijn verspreid. Met andere woorden: er zijn veel mooie plannen voor de Waterlinie. Zo leven er zowel voor de vestingdriehoek bij Gorinchem als voor de driehoek Muiden-Naarden-Weesp veel levensvatbare ideeën. Positief is ook dat de provincie Utrecht uit eigen middelen ruim vier miljoen euro heeft vrijgemaakt voor de komende twee jaar. Lees verder op pagina 2 Restauratie Muiderslot Tot 1 april 2006 is het Muiderslot gesloten vanwege een ingrijpende restauratie en herinrichting. In die periode wordt het kasteel voorbereid op de ontsluiting van grote delen van het gebouw. Na de herinrichting zal ruim tachtig procent nu is dat nog dertig procent van het Muiderslot voor bezoekers toegankelijk zijn. De bezichtiging vindt in de toekomst plaats via een drietal publieksroutes. Twee routes worden geheel vrij toegankelijk. Een derde route voert over de bel-etage van het museaal ingerichte Hoge Huys en wordt op vaste tijden gelopen met een gids. Op vrijdag 30 en zaterdag 31 december opent het Muiderslot nog twee dagen de poorten voor een terug- en vooruitblik. waterlijn, december

2 Vervolg pag. 1 Ruimtelijke ordening als geheel Wat de Liniecommissie betreft komt er naast de uitgebreide aandacht voor de restauratie en herontwikkeling van alle waardevolle objecten ook aandacht voor het ordenende principe van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de ruimtelijke ordening als geheel, aldus Karl Blokland. Het betreffende advies van het kwaliteitsteam wordt door de Liniecommissie onderschreven. De provincies en de departementen wordt gevraagd hieraan de komende maanden nadrukkelijk aandacht aan te geven, en tijdens komende vergaderingen wordt er nader op ingegaan. Ook is het noodzakelijk, met de toename van het aantal betrokken partijen, dat er voldoende tijd en middelen worden vrijgemaakt voor de communicatie. Als hier gezamenlijk aan wordt gewerkt, zie ik het komende jaar met veel vertrouwen tegemoet. De echte Papsluis Waterlinie: versterken Europese integratie Voor de tweede keer is in Nederland een workshop van het internationale ASCEND-project georganiseerd, dat tot doel heeft het hergebruik van militair erfgoed in Europa te bevorderen. Te gast waren de zeven partners van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, afkomstig uit Frankrijk, Spanje, Italië, Zweden, Duitsland, Engeland en Griekenland. Een deel van de workshop vond plaats in het Vestingmuseum van Naarden. Thema s waren onder meer de selectie en analyse van best practices in het hergebruik voor publieke doeleinden en het aanscherpen van politieke aanbevelingen richting Brussel. Het hergebruik van militair erfgoed kan een lokale economische impuls betekenen en sociale ontwikkelingen in gang zetten die leiden tot de verbetering van de omgevingskwaliteit, concludeerden de deelnemers aan de workshop. In de vorige editie van Waterlijn is bij een artikel over de Brabantse Papsluis nabij Werkendam per ongeluk een verkeerde foto geplaatst. Hierbij de echte Papsluis in beeld. actueel Daarnaast biedt het een uitgelezen kans om educatieve programma s te ontwikkelen en de Europese integratie te versterken. Maurizio Purcaro Website en huisstijlenhandboek Sinds enige tijd is de website van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie, ook in het Engels te raadplegen. De bezoekersaantallen van de vernieuwde website zijn flink gestegen. Waren er in september en oktober 2004 respectievelijk 4119 en 2772 bezoekers, in 2005 waren dat er 5401 en Ook op andere terreinen is het Projectbureau actief in de communicatie. In januari 2006 wordt een groot aantal welkomstborden en displays geplaatst bij forten en informatiepunten. Begin 2006 zal eveneens een nieuwe publieksfolder beschikbaar zijn. Ondernemers of forteneigenaren die gebruik willen maken van het logo of het merk Hollandse Waterlinie, kunnen een huisstijlenhandboek opvragen via info@hollandsewaterlinie.nl. actueel Ondernemersdag Waterlinie en Stelling van Amsterdam Liefde en begrip zijn de centrale thema s waterlijn, december De projectbureaus Nieuwe Hollandse Waterlinie en Stelling van Amsterdam organiseren in maart 2006 een gezamenlijke ondernemersdag. De dag is bedoeld om de aandacht te vestigen op de economische ontwikkelingsmogelijkheden van forten in beide linies, die bij ondernemers vaak onvoldoende bekend blijken te zijn. Doelgroepen zijn bedrijvenverenigingen, brancheverenigingen en Kamers van Koophandel. Forteigenaren, fortbeheerders en gemeenten worden eveneens uitgenodigd. De opzet is een eerste kennismaking met het veld om de mogelijkheden te verkennen en vervolgstappen te kunnen zetten. Ook wordt op deze dag een Voorbeeldenboek van de Stelling van Amsterdam gepresenteerd met geslaagde voorbeelden van commercieel gebruik van forten. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Mariëlle Pfann, Programmabureau Stelling van Amsterdam (pfannm@noord-holland.nl, ) of met Annemiek Tromp, Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie (a.w.tromp@minlnv.nl, ). Rienke Groot Ze had al meerdere malen kennis gemaakt met het Projectbureau, via haar vorige werkgever Alterra onder meer. Bij het Wageningse onderzoeksinstituut had landschapsarchitecte Rienke Groot het Europese Interregproject helpen opstarten, en later was ze betrokken bij het verkennen van het begrip ontwerpgrammatica. Ze wist dus hoe het er in Utrecht aan toeging toen ze solliciteerde naar de functie van coördinator kwaliteitsbeleid en secretaris van het kwaliteitsteam, die vrijkwam door het vertrek van Fred Kleian. Ruimtelijke kwaliteit is een tamelijk abstracte term, dat geef ik toe, zegt ze op haar nieuwe werkplek. Wat de Waterlinie betreft is het voor mij een voorwaarde dat er ruimte is voor nieuwe ontwikkelingen, terwijl het oude herkenbaar blijft. Ik heb onlangs een aanpassing van Fort Voordorp gezien die ik als erg geslaagd beschouw. Dat fort is een conferentiecentrum geworden en daarvoor waren allerlei vernieuwingen noodzakelijk, een glazen wand onder meer, en die vernieuwingen waren doorgevoerd met opmerkelijk veel liefde voor en begrip van het oorspronkelijke gebouw. Liefde en begrip zijn wat mij betreft centrale thema s als je op zoek bent naar kwaliteit. Dat geldt trouwens zowel voor de ontwerper als voor de opdrachtgever. Het is van groot belang dat de provincies, gemeenten en waterschappen, die straks het merendeel van de invulling van Panorama gaan verzorgen, de waarde beseffen van goed opdrachtgeverschap. In een traject als dit, waarvoor veel tijd en inzet nodig is, kun je niet zonder. Er is gelukkig veel enthousiasme in het Waterliniegebied, en ik hoop de komende jaren een bijdrage te kunnen leveren aan het levend houden daarvan. Titia Blom De Benjamin der linies In de septembereditie van Waterlijn spreekt landschapsarchitect Eric Luiten zijn zorg uit over dreigende linie-inflatie omdat er in Noord-Brabant nu ook aandacht besteed wordt aan het eigen Zuid- Nederlandse militair erfgoed. Om beleidsverdunning te voorkomen dient iedereen zich volgens hem te richten op de Moeder aller linies : de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Luiten slaat met deze uitspraak op een aantal fronten de plank mis. De Zuiderwaterlinie is een samenhangende reeks van forten, vestingen en inundaties van Sluis in Zeeland tot aan Grave in Noord-Brabant. De linie is in de achttiende eeuw tot stand gekomen op basis van de ideeën van Menno van Coehoorn door een aantal al bestaande linies aan elkaar te smeden. De Zuiderwaterlinie heeft vervolgens drie keer (in 1748, 1793 en 1795) daadwerkelijk een belangrijke rol gespeeld bij gevechtshandelingen. Dat is iets waar de Nieuwe Hollandse Waterlinie zich niet op kan beroepen. Dat de negentiende-eeuwse en bovendien nooit gebruikte Nieuwe Hollandse Waterlinie de moeder aller linies zou zijn is in dit licht een merkwaardige stelling. En wat te denken van de Oude Hollandse Waterlinie die zich zelfs al bewezen heeft in het rampjaar 1672? De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in vergelijking met deze éminence grise de Benjamin van de liniefamilie. Luiten pleit voor een focus van tijd en middelen op de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Concurrentie tussen linies heeft volgens hem een negatief effect. Als we die lijn doortrekken kunnen we ook beter alle monumentenzorg concentreren in Amsterdam. Als we daar in Breda of Zierikzee ook aan doen wordt de spoeling namelijk erg dun! En zullen we Belvedere vragen alle subsidies voortaan naar één project te sturen? Inflatie van behoud door ontwikkeling dreigt! De ambitie met de Zuiderwaterlinie is een aantal bestaande regionale initiatieven met elkaar te verbinden. Het totaal is immers meer dan de som der delen. Het gaat om zeer goed georganiseerde en stevig gedragen lokale projecten, waardoor meerwaarde door samenwerking met weinig inspanning te realiseren is. Van inflatie is geen sprake. Zonder twijfel is de Nieuwe Hollandse Waterlinie erfgoed van topformaat dat de huidige aandacht meer dan waard is. Maar laten we daarbij onze blik niet te veel te versmallen. Eric, wees trots op de navolging die Panorama Krayenhoff krijgt, in plaats van bang te zijn voor concurrentie. THOR SMITS senior beleidsmedewerker cultuurhistorie provincie Noord-Brabant COLUMN

3 Jan van Bergen, gedeputeerde provincie Utrecht: Voor de gewone burger is de Waterlinie een mysterieus geheel De provincie Utrecht heeft van alle provincies de meeste Waterlinie-kilometers. Zij vallen onder de verantwoordelijkheid van gedeputeerde Jan van Bergen, die een uitgesproken visie heeft op de toekomst. Mijn hoop is dat de Waterlinie over vijf tot tien jaar een toeristisch-recreatieve kransslagader is geworden, met op meerdere plekken een kloppend hart. Malou van Breevoort Als gedeputeerde heeft hij zowel financiën als cultureel erfgoed in zijn portefeuille. Een interessante combinatie, vooral als je als provincie Utrecht recent zo n acht miljoen euro beschikbaar hebt gesteld voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Plus nog een miljoen uit het Investeringsbudget Landelijk Gebied, voegt hij er direct aan toe. In totaal dus een bedrag van negen miljoen. Dat maakt wel duidelijk hoe belangrijk het behoud en de ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor ons is. Jan van Bergen is gedeputeerde van de provincie die de meeste kilometers Waterlinie binnen zijn grenzen heeft. En het is niet onze enige historische verdedigingslijn, zegt hij in zijn werkkamer, vlakbij Fort De Bilt. We zijn ook trots op de Grebbelinie en de Romeinse Limes. Het gaat daarbij om relatief grote afstanden. Binnen de grenzen van onze provincie loopt de Limes van Wijk bij Duurstede naar Woerden. Het Utrechtse deel van de Waterlinie begint ter hoogte van Vreeland en eindigt bij Fort Honswijk. Vanuit de ruimtelijke ordening beschouw ik deze verdedigingslijnen als het geraamte van onze provincie. Allerlei beslissingen, over verstedelijking bijvoorbeeld, hangen van die linies af. Fort Vechten Gevraagd naar het belangrijkste onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in de provincie Utrecht, noemt Van Bergen onder meer de forten Honswijk en Everdingen aan weerskanten van de Lek. Die combinatie kan voor een geweldige toeristische dynamiek zorgen in de regio, met kansen voor verdere recreatieve ontwikkeling in Midden- Nederland. Maar als ik gedwongen word het belangrijkste onderdeel te kiezen, dan kan ik toch niet om Fort Vechten heen, onder de rook van de stad Utrecht. Al is het maar omdat het op het kruispunt ligt van Waterlinie en Limes. Toen Fort Vechten werd aangelegd in de eerste helft van de negentiende eeuw, werden daar dan ook de resten van een Romeins castellum gevonden. Mede om die reden hebben we bij er een replica van een Romeinse wachttoren gebouwd, die veel bezoekers trekt. Dat castellum ligt op het moment trouwens nog onder een boomgaard, maar we hebben een ontwerpwedstrijd uitgeschreven, waaraan door gerenommeerde bureaus wordt deelgenomen, om die plek beter onder de aandacht te brengen. Om diezelfde reden is er een Nationaal Liniecentrum op het fort gepland, en hebben we een voorlopig informatiecentrum gerealiseerd, op onze eigen RIJNAUWEN EN VECHTEN Jan van Bergen (1948) is lid van het college van Gedeputeerde Staten in de Provincie Utrecht en in die hoedanigheid lid van de Liniecommissie. Zijn portefeuille omvat onder meer financiën, planning en control, en cultuur, onderwijs en minderheden. Eerder was hij fractievoorzitter van de Provinciale Staten van Utrecht voor de PvdA. De afgelopen jaren vervulde hij onder meer het bestuurslidmaatschap van waterschap De Vecht. Momenteel is hij onder meer voorzitter van de stuurgroep Forten Rijnauwen en Vechten en adviseur van het Leenherenfonds. Jan van Bergen is getrouwd en heeft drie kinderen. kosten. Want onze ambities met de Waterlinie zijn hoog, en we moeten natuurlijk wel middelen vrijmaken om dat waar te maken. Als lid van de Liniecommissie, het dagelijks bestuur van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie, kampt Van Bergen in dit verband met een dilemma. Als bestuurders maken we deel uit van een select groepje mensen, voor wie de Waterlinie gesneden koek is, om het zo maar uit te drukken. Maar voor de gewone burger is dat natuurlijk anders. Voor de gewone burger is de Waterlinie een wat mysterieus geheel. In zijn beleving bevinden er zich enkele forten achter struikgewas, waar je eigenlijk niet mag komen. Of er staat in het weiland een betonnen bunker op poten, die zo mogelijk nog raadselachtiger is. Daarin moet verandering komen. Om echt wat te bereiken met de Waterlinie is draagvlak nodig, en dat bereik je alleen door de mensen er bij te betrekken, door de Waterlinie bereikbaar en beleefbaar te maken. Daar zijn we als Liniecommissie druk mee bezig. Niet voor niets hebben we alleen al in Utrecht 35 quick wins geselecteerd, waarmee op korte termijn een zichtbaar resultaat kan worden geboekt, en waarvoor de eerder genoemde negen miljoen euro zijn gereserveerd. Dat geeft de burger moed. En niet alleen de burger, maar ook de lokale bestuurders. Want als we eerlijk zijn leeft de Waterlinie in de gemeenteraden van de regio nog onvoldoende. Theehuis In dat verband is ook het blikveld belangrijk, meent Jan van Bergen. In de Liniecommissie wisselen we van gedachten op een hoog abstractieniveau, we praten over verreikende ambities en fraaie vergezichten. Dat moet zeker gebeuren, maar daar moet het niet bij blijven. Concrete plannen moeten we maken, zoals het toekomstige theehuis op Fort Jutphaas, of de wandel- en fietsroutes die overal in het Liniegebied worden aangelegd. Immers, niet alleen de forten en andere artefacten zijn van belang, maar ook de verbindingslijnen, en de relatie met vraagstukken van recreatie, landbouw, economische ontwikkeling en de wateropgave. Met dat alles kom ik dan toch weer terug bij Fort Vechten, want daar zijn we het verst gevorderd. Al zijn we er nog lang niet. Er dienen nog nutsvoorzieningen te worden aangelegd, en allerlei vergunningen te worden aangevraagd. Als je eens wist wat een moeite het kost om bij de gemeente zoiets simpels als elektriciteit geregeld te krijgen. Maar het is allemaal niet voor niets, dat merken we aan de bezoekersaantallen van het fort, die sinds de opening van het voorlopige informatiecentrum aanzienlijk zijn gestegen. Dergelijke tot de verbeelding sprekende activiteiten, daar moeten we het van hebben. Een Aha-Erlebnis oproepen bij de bezoeker, dat is waar het om gaat. En mijn hoop is dat de Waterlinie over vijf tot tien jaar een toeristischrecreatieve kransslagader is geworden, met op meerdere plekken een kloppend hart. Een onderscheidend en herkenbaar element in het landschap, waaraan veel Nederlanders genoegen kunnen beleven. En waar ze, om een groot woord te gebruiken, iets kunnen ervaren van de identiteit van het gebied. waterlijn, december

4 achtergrond agenda We willen een stukje Waterlinielandschap herstellen De Brabantse forten Altena en Bakkerskil krijgen een nieuwe bestemming. Mijn visie voor de toekomst? Dat deze forten in goede staat zijn hersteld en duidelijk maken hoe de Nieuwe Hollandse Waterlinie in het verleden heeft gefunctioneerd. de loop van de jaren ontdek je bij In zo n fort allerlei aardigheden. De drinkwatervoorziening functioneert bijvoorbeeld nog steeds. De soldaten die in het fort waren gelegerd dronken regenwater dat door de metersdikke laag van het fort was gesijpeld, en dus helemaal schoon was. We hebben dat water bacteriologisch laten onderzoeken, en het bleek net zo schoon en veilig als leidingwater. Hans Schep is districtsbeheerder van de stichting Het Brabants Landschap en verantwoordelijk voor de nieuwe bestemming van de forten Altena en Bakkerskil. Fort Altena, dat medio 2003 eigendom werd van het Brabants Landschap, moet in samenwerking met het Monumentenfonds Brabant en de stichting Militair Erfgoed vooral een verblijfs- en informatiefunctie krijgen. De hoofddoelstelling van het ontwikkelingsplan is duurzaam behoud en herstel van de militaire identiteit, verduidelijkt Hans Schep. Als referentie geldt de toestand van 1885, toen het oorspronkelijke torenfort was uitgegroeid tot zijn huidige omvang, met kazernes en remises waarin het geschut werd gestald. In Fort Altena komt in de nabije toekomst informatie beschikbaar over het fort en de omgeving. Een van de remises wordt waarschijnlijk het informatiepunt. Een van de loodsen op het terrein kan daarnaast een museale functie krijgen. Het torenfort wordt als alles volgens plan verloopt een restaurant, en de legeringsruimten in de kazernes worden geschikt gemaakt voor vergaderingen en workshops. Vooral voor dat laatste is veel belangstelling; het bedrijfje dat we hebben ingeschakeld, krijgt nu al de nodige reserveringen. A27 Fort Bakkerskil, dat verder van de A27 ligt dan Fort Altena, wordt onder meer ingericht voor overnachtingen, zowel van kampeerders als van mensen die liever een dak boven hun hoofd hebben. Maar ook hier wordt de militaire functie opnieuw zichtbaar, aldus Hans Schep. Vooral de zichtlijnen naar de Papsluis, die vanuit het fort werd verdedigd, moeten weer open komen te liggen. Zo willen we een stukje Waterlinielandschap herstellen. Drie van de vier oude loodsen worden daarvoor in elk geval gesloopt, en ook de oude walstructuur moet worden hersteld. Net als bij Fort Altena is daarvoor veel geld nodig, dus dat is een project voor de langere termijn. Mijn visie voor de toekomst? Dat deze forten in goede staat zijn hersteld en duidelijk maken hoe de Nieuwe Hollandse Waterlinie in het verleden heeft gefunctioneerd. Wat een prachtig systeem het was, en hoe slim het water werd gebruikt als verdedigingsmiddel. Ook in Brabant, al is het Land van Altena eigenlijk altijd een overgangsgebied naar Holland geweest. Fort Altena Hans Schep Beter zichtbaar Het Werk aan de Bakkerskil, zoals de volledige naam van Fort Bakkerskil luidt, is gebouwd in Het ligt op de Schenkeldijk bij Werkendam en diende ter afsluiting van deze dijk en ter bescherming van de Papsluis, een inundatiesluis uit Fort Altena is een van de grotere forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het oorspronkelijke torenfort werd tussen 1840 en 1850 ten zuidoosten van Sleeuwijk gebouwd, en diende ter afsluiting van de weg Gorinchem- Breda en de Uppelsche Dijk. In de jaren werd de versterking volledig verbouwd. Sindsdien heet het officieel Fort aan de Uppelsche Dijk. Recent is een flink aantal bomen gekapt om ruimte te maken voor herstel van de wallenstructuur uit 1880 en om het fort beter zichtbaar te maken vanaf de A27. In Fort Vechten bestaat er in de wintermaanden gelegenheid om deel te nemen aan speciale themadiners. Op vrijdagavond 27 januari bereidt de kok een winterdiner met een aantal producten uit de streek. Bij het Fectiodiner op vrijdag 24 en zaterdag 25 februari staat de Romeinse geschiedenis van Vechten centraal. In maart is er een streekdiner en in april is de lente het thema. Voor de themadiners zijn 36 couverts beschikbaar, de prijs bedraagt 35 per couvert inclusief drankjes, wijn en koffie en een bijdrage aan het fonds Vrienden van Fort Vechten. Een overzicht van de themadiners en de menu s is op te vragen via U kunt reserveren via of vastenhout@nieuwland.nl. Op 24, 27, 28 en 29 december zijn er rondleidingen bij kaarslicht op Slot Loevestein. Tijdens de rondleiding wordt onder meer ingegaan op Kerst in de Middeleeuwen. Op diverse avonden is er bovendien live muziek in het kasteel of de vesting. In een soldatenhuisje wordt op 23 december een historisch kerstmaal bereid. Elke avond tussen uur wordt een voorleesmarathon gehouden. Piet Hartman van het Vertellersgilde Vrouwe Jacoba leest in vier avonden Reis naar het einde van de nacht van Louis Ferdinand Céline. Slot Loevestein is alle avonden van uur open. De rondleidingen vertrekken drie keer per uur. Voor de rondleidingen geldt een toeslag van 1,50 op de normale toegangsprijzen; 6 voor volwassenen, 3,50 voor kinderen van 4-12 en 4,50 voor 65+. Reserveren is mogelijk via , op werkdagen van uur, zowel voor de rondleiding als de watertaxi. Alle informatie is ook te vinden op Waterlijn is de driemaandelijkse nieuwsbrief van het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie Postbus 406, 3500 AK Utrecht Bezoekadres: Munstraat 7, Utrecht Waterlijn wordt verspreid in een oplage van ex. U kunt een gratis abonnement aanvragen op info@hollandsewaterlinie.nl Redactie Titia Blom en Annemiek Tromp, Projectbureau NHW Tekstverzorging Bert Bukman, Utrecht Vormgeving SOK Visueel Management, Amsterdam Druk De Bussy Ellerman Harms bv, Amsterdam Marcel Köppen De Waterlinie is een inspirerend voorbeeld Oud-Kamerlid Machteld Versnel is specialist op het gebied van ruimtelijke ordening. Ze was onder meer voorzitter van de vaste Kamercommissie VROM. Ze pleit voor een integrale aanpak van de Nieuwe Hollandse Waterlinie rondom haar woonplaats Utrecht. e Nieuwe Hollandse Waterlinie is een bijzonder gebied. In D de eerste plaats vanwege de inmiddels overleefde visie op de verdediging van Nederland die er uit spreekt. Maar ook omdat het een structurele lijn is in het landschap, die bovendien in een bijzonder overgangsgebied ligt, op de grens van zand, klei en veen. Zo n gebied biedt prachtige kansen. Op waterberging bijvoorbeeld, waar het tenslotte ooit voor was bedoeld. Maar ook voor natuurontwikkeling en voor recreatief gebruik. Aan de toegankelijkheid van de Waterlinie, vooral te voet en op de fiets, kan nog veel worden verbeterd. Ik ben daar een groot voorstander van, want de ervaring leert: als de toegankelijkheid van een gebied wordt verhoogd, dan komt de roep om meer kwaliteit vanzelf. De mensen gaan er om vragen, zo simpel is het. BLAUWKAPEL Wat de aanpak van de Waterlinie rondom de stad Utrecht betreft, kan nog veel verbeteren. In het Linieperspectief Panorama Krayenhoff worden aantrekkelijke opties gegeven, maar voor de uitvoering is het toch nodig dat stad en provincie de handen ineenslaan. Dat gebeurt meer dan vroeger, maar nog niet voldoende. En mijn belangrijkste bezwaar: er wordt nog teveel gedacht vanuit de individuele forten, niet vanuit de Linie als geheel. Die visievorming is gaande, maar het is nog onvoldoende geland. Fort Blauwkapel is wat mij betreft een mooi voorbeeld van hoe het goed kan gaan, als een bestuur echt de verantwoordelijkheid neemt. In mijn jeugd schaatste ik vaak rond dat fort, het was er prachtig en bovendien heel rustig, toen de Utrechtse wijk Overvecht nog niet was gebouwd. Het fort ligt er in veel opzichten nog steeds prachtig bij. Heel anders dan andere landschappen uit mijn jeugd, die soms volledig zijn verdwenen. Bijna altijd is dat een kwestie van onzorgvuldig bestuur, en van een gebrek aan inspirerende voorbeelden. Met het Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie is zo n inspirerend voorbeeld beschikbaar gekomen. Nu is het de opdracht aan de bestuurders om hun taak op dit gebied serieus te nemen. Provincie Utrecht, Sector RRE. BESTUURLIJK waterlijn, december

5 Een bijzondere plek Corrie van Rooijen is wethouder Monumenten en Cultuurhistorie van de gemeente Nieuwegein. Zij heeft onder meer de Nieuwe Hollandse Waterlinie in haar portefeuille. Ik ben trots op de Plofsluis et meest markante onderdeel van de Waterlinie Hbinnen de grenzen van onze gemeente is ongetwijfeld de Plofluis boven het Amsterdam-Rijnkanaal. De Plofsluis is gebouwd om het kanaal in geval van nood met een grote hoeveelheid puin en stenen af te kunnen sluiten. Ik vind dat een buitengewoon opmerkelijke locatie, met een heel eigen sfeer. Voor zover ik weet is het de enige in zijn soort in Europa, en wellicht zelfs in de gehele wereld, al heb ik wel eens horen vertellen dat er ergens in Azië ook zo n ding is gebouwd. Hoe dan ook, de Plofluis is iets om trots op te zijn, en dat ben ik dan ook. Na de verbreding van het Amsterdam-Rijnkanaal is-ie echter overbodig geworden. Die verbreding, die nodig was vanwege de toename van de scheepvaart, heeft nog een tweede nadeel: je kunt niet meer naar de overkant fietsen. Ik kom vaak bij de Plofsluis op fietstochtjes in het weekend, en altijd denk ik: Wat zou het mooi zijn als hier een brug naar de overkant zou liggen. Ik weet dat er plannen zijn in die richting, en ik hoop maar dat ze gauw worden uitgevoerd. Er zijn meer bijzondere monumenten van de Waterlinie in onze gemeente, Fort Jutphaas onder meer. Ook daar kom ik graag, al was het maar vanwege de daar gevestigde wijnkoperij met een goed assortiment. Tegelijkertijd kun je er genieten van het groen en de aanwezige vogels. Helaas gaat er in Nieuwegein de komende tijd wat de Waterlinie betreft veel verloren, door de aanleg van bedrijventerrein Het Klooster langs de A27. De noordpunt van het terrein blijft gelukkig in de oorspronkelijke staat bewaard, maar onherroepelijk zal er toch veel moois verdwijnen. Ik betreur dat zeer, juist omdat die oude militaire monumenten, nu ze hun afschrikkende werking hebben verloren, iets heel aandoenlijks hebben gekregen. waterlijn, december PERSOONLIJK